ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Θέμα πτυχιακής εργασίας: Το παρόν και το μέλλον της γεωργίας και της κτηνοτροφίας στο Νομό Φθιώτιδας Υποβληθείσα στον Καθηγητή Ζουμπουλίδη Βασίλειο από την σπουδάστρια ΚΟΥΡΑΒΑΝΑ ΕΛΕΝΗ Έναρξη: 01-12-2011 Παράδοση: 10-10-2012 Καβάλα 2012

Περιεχόμενα Πρόλογος...I Κατάλογος συντμήσεων...ii Σχεδιαγράμματα / Γ ραφήματα... III Στατιστικοί Πίνακες... III Εισαγωγή...1 1. Ο νομός Φθιώτιδας... 3 1.1. Γεωγραφικά στοιχεία νομού... 3 1.2. Οικονομία του νομού Φθιώτιδας... 7 1.3. Ιστορική και αρχαιολογική περιήγηση... 8 1.4. Κοινωνία της Φθιώτιδας...10 2. Η γεωργία...11 2.1. Η γεωργία στην Ελλάδα...11 2.2. Η γεωργία στο νομό Φθιώτιδας...13 2.3. Συμπεράσματα για τις γεωργικές καλλιέργειες... 22 2.4. Η βιολογική γεωργία στην Ευρώπη και την Ελλάδα... 23 2.5. Οι βιολογικές καλλιέργειες στη Φθιώτιδα... 24 2.6. Η στάση του καταναλωτή προς τα βιολογικά προϊόντα στη Φθιώτιδα. 26 2.7. Προβλήματα της βιολογικής γεωργίας στο νομό Φθιώτιδας... 27 2.8. Επιχειρηματικές μονάδες ανά νομό σε σχέση με το σύνολο της βιολογικής Ελλάδας... 28 2.9. Αγροτικοί συνεταιρισμοί και επιχειρήσεις νομού Φθιώτιδας... 29 3. Κτηνοτροφία 31

3.1. Η κτηνοτροφία στην Ελλάδα...31 3.2. Κτηνοτροφικές εργασίες στο νομό Φθιώτιδας... 32 3.3. Η κτηνοτροφία στο νομό Φθιώτιδας... 33 3.4. Συμπεράσματα για την κτηνοτροφία στο νομό Φθιώτιδας...39 3.5. Ζωικά προϊόντα της Φθιώτιδας... 40 3.6. Η βιολογική κτηνοτροφία... 41 4. Το μέλλον της γεωργίας και της κτηνοτροφίας...43 4.1. Προοπτικές εξέλιξης της βιολογικής γεωργίας στην Φθιώτιδα... 43 4.2. Αειφόρος αγροτική ανάπτυξη και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Φθιώτιδα... 45 4.3. Ανάπτυξη του γεωργικού τομέα... 46 4.4. Εξαγωγές στο νομό Φθιώτιδας... 47 4.5. ΕΡΕΥΝΑ: Ηλικιακή δομή γεωργικής και κτηνοτροφικής απασχόλησης των νέων στο νομό Φθιώτιδας... 49 5. Συμπεράσματα... 61 Βιβλιογραφικές αναφορές... 63 Ερωτηματολόγιο έρευνας 68

Πρόλογος Το θέμα της παρούσας πτυχιακής μελέτης έχει τίτλο «Το παρόν και το μέλλον της γεωργίας και της κτηνοτροφίας στο νομό Φθιώτιδας». Η επιλογή του συγκεκριμένου θέματος οφείλεται στην μεγάλη σημασία που έχει ο αγροτικός και κτηνοτροφικός τομέας στο νομό Φθιώτιδας αλλά και τον βασικό ρόλο τους στην ζωή των κατοίκων. Στη μελέτη αυτή λοιπόν γίνεται μια χρονολογική αναδρομή του πρωτογενούς τομέα ξεκινώντας από την τωρινή κατάσταση και φθάνοντας μέχρι και το άμεσο μέλλον τόσο στην Ελλάδα όσο και στο νομό Φθιώτιδας. Στη συνέχεια ακολουθούν διάφορα στατιστικά στοιχεία με τα οποία διαμορφώνεται μια ολοκληρωμένη εικόνα της γεωργίας και κτηνοτροφίας στο νομό Φθιώτιδας. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον καθηγητή κ. Βασίλη Ζουμπουλίδη κυρίως για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε και για την πολύτιμη βοήθεια και καθοδήγηση του. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω την οικογένεια μου για την οικονομική στήριξη τους καθ όλη την διάρκεια των σπουδών μου, αλλά και έναν πολύ καλό μου φίλο για την συμπαράσταση και την βοήθεια του στην παρούσα εργασία. I

Κατάλογος συντμήσεων ΑΠΕ ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ΔΗΩ Οργανισμός ελέγχου και πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων ΕΛΟΓ ΑΚ ελληνικός οργανισμός γάλακτος και κρέατος ΕΣΥΕ εθνική στατιστική υπηρεσία Ελλάδας II

Σχεδιαγράμματα / Γ ροφήματα Σχεδιάγραμμα 1 : Ποσοστό παραγωγής αμυγδάλου ανά γεωργική ενότητα...18 Σχεδιάγραμμα 2: Αριθμός παραγωγών και μεταποιητών ανά νομό...29 Σχεδιάγραμμα 3 : Ποσοστό φύλων ανά ηλικιακή ομάδα...50 Σχεδιάγραμμα 4 : Μορφωτικό επίπεδο δείγματος...50 Σχεδιάγραμμα 5 : Μορφωτικό επίπεδο ανά ηλικιακή ομάδα... 51 Σχεδιάγραμμα 6 : Επαγγελματική κατάσταση των ερωτηθέντων... 52 Σχεδιάγραμμα 7 : Επαφή των νέων με την γεωργία και κτηνοτροφία στο νομό Φθιώτιδας... 53 Σχεδιάγραμμα 8 : Επαφή των νέων με τους τομείς της γεωργίας και κτηνοτροφίας ανά μορφωτικό επίπεδο... 54 Σχεδιάγραμμα 9 : Επιρροή της οικονομικής κρίσης στον γεωργικό και κτηνοτροφικό τομέα... 55 Σχεδιάγραμμα 10 : Το μέλλον της γεωργίας και κτηνοτροφίας στον νομό Φθιώτιδας... 56 Σχεδιάγραμμα 11 : Γνώσεις για βιολογικά προϊόντα ανά ηλικιακή ομάδα...57 Σχεδιάγραμμα 12 : Κατανάλωση βιολογικών προϊόντων ανά ηλικιακή ομάδα... 58 Σχεδιάγραμμα 13 : Κατανάλωση βιολογικών τροφίμων σύμφωνα με το επίπεδο γνώσης περί αυτών... 59 Στατιστικοί Πίνακες Πίνακας 1:Κατανομή του πληθυσμού σε αστικό και αγροτικό...7 Πίνακας 2:Ανάπτυξη γεωργικής απασχόλησης στην Ελλάδα...12 Πίνακας 3:Δομή γεωργικής απασχόλησης ανά ηλικία...12 Πίνακας 4:Δομή γεωργικής απασχόλησης ανά ηλικία...13 III

Πίνακας 5: Εκτάσεις καλλιεργειών δήμου Λαμίας...15 Πίνακας 6: Εκτάσεις καλλιεργειών δήμου Λοκρών...19 Πίνακας 7:Εκτάσεις καλλιεργειών δήμου Αμφίκλειας-Ελάτειας...19 Πίνακας 8: Εκτάσεις καλλιεργειών δήμου Δομοκού...20 Πίνακας 9:Εκτάσεις καλλιεργειών δήμου Μώλου-Αγίου Κωνσταντίνου...21 Πίνακας 10: Εκτάσεις καλλιεργειών δήμου Στυλίδας...21 Πίνακας 11:Εκτάσεις καλλιεργειών δήμου Μακρακώμης...22 Πίνακας 12:Συνολικές εκτάσεις καλλιεργειών νομού Φθιώτιδας...23 Πίνακας 13:Εκτάσεις βιολογικών καλλιεργειών στη Φθιώτιδα...25 Πίνακας 14: Αριθμός ζώων στο δήμο Λαμίας... 36 Πίνακας 15: Αριθμός ζώων στο δήμο Λοκρών... 36 Πίνακας 16: Αριθμός ζώων στο δήμο Αμφίκλειας-Ελάτειας... 37 Πίνακας 17: Αριθμός ζώων δήμου Δομοκού...37 Πίνακας 18:Αριθμός ζώων στο δήμο Μώλου-Αγίου Κωνσταντίνου... 38 Πίνακας 19:Αριθμός ζώων στο δήμο Στυλίδας... 39 Πίνακας 20 : Αριθμός ζώων στο δήμο Μακρακώμης...39 Πίνακας 21: Συνολικός αριθμός ζώων στο νομό Φθιώτιδας...40 Πίνακας 22: Ζωικά προϊόντα στο νομό Φθιώτιδας...41 Πίνακας 23: Συνολικές αξίες εξαγωγών στη Φθιώτιδα...48 Πίνακας 24: Αξίες εξαγωγών αγροτικών προϊόντων στη Φθιώτιδα...48 IV

Εισαγωγή Ο νομός Φθιώτιδας είναι ένας κατ εξοχήν αγροτικός νομός, εφόσον έχει αρκετές αγροτικές εκμεταλλεύσεις και έναν μεγάλο αριθμό αγροτών. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται μια σταδιακή μείωση όσον αφορά την παραγωγή αγροτικών προϊόντων και την εκτροφή ζώων με αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά το εισόδημα των αγροτών του νομού. Σήμερα βέβαια με την οικονομική κρίση και την αβεβαιότητα στον τομέα της εργασίας πολλοί νέοι και όχι μόνο έχουν στραφεί προς τον κλάδο της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, με αποτέλεσμα να διαγράφεται μια νότα αισιοδοξίας για το μέλλον που θα ακολουθήσει. Η συγκεκριμένη εργασία προσεγγίζει την παρούσα αλλά και την μελλοντική κατάσταση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας στο νομό Φθιώτιδας, όπου αποτελούν τον βασικό ιστό της οικονομίας του νομού. Η επιλογή του συγκεκριμένου ερευνητικού πεδίου πραγματοποιήθηκε λόγω της ιδιαίτερης βαρύτητας που έχει στην οικονομία αλλά και στην ανάπτυξη του νομού ο γεωργικός και κτηνοτροφικός τομέας. Επίσης επιδίωξη της παρούσας εργασίας είναι να μελετηθούν οι προοπτικές ανάπτυξης της παραγωγής των καλλιεργειών του νομού. Οι βασικότεροι στόχοι της συγκεκριμένης εργασίας είναι: Ο προσδιορισμός των γεωγραφικών, ιστορικών, οικονομικών και κοινωνικών στοιχείων του νομού Φθιώτιδας. Ο προσδιορισμός της γεωργίας και της κτηνοτροφίας στη Ελλάδα αλλά και στο νομό Φθιώτιδας. Η περιγραφή των καλλιεργειών αλλά και του αριθμού των ζώων στην Φθιώτιδα. 1

Η περιγραφή της μελλοντικής κατάστασης του αγροτικού και κτηνοτροφικού τομέα στο νομό Φθιώτιδας. Για την υλοποίηση των παραπάνω τεθέντων στόχων πραγματοποιήθηκε μια συστηματική βιβλιογραφική έρευνα που συμπεριέλαβε αναζήτηση σε βιβλία, οικονομικές εφημερίδες, περιοδικά σχετικά με θέματα γεωργίας και κτηνοτροφίας και οικονομικά περιοδικά. Η χρήση του διαδικτύου υπήρξε εκτενής, μιας και το υπό διαπραγμάτευση θέμα είναι αρκετά συγκεκριμένο και περιορίζεται στον νομό Φθιώτιδας με αποτέλεσμα η συλλογή υλικού από βιβλιοθήκες να μην είναι σε θέση να καλύψει το επιθυμητό εύρος των αναζητούμενων πληροφοριών, τουλάχιστον στο κομμάτι του νομού Φθιώτιδας. Ακόμη σημαντικό ρόλο στην εκπόνηση της εργασίας έπαιξαν και τα στατιστικά στοιχεία που είναι σε πληθώρα μέσα στην εργασία αλλά και η έρευνα που διεξήχθη με την μέθοδο των ερωτηματολογίων. Τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν από την χρήση του διαδικτύου ως μέσου άντλησης πληροφοριών (ανώνυμες πηγές, ανεπίσημα στοιχεία, κτλ) αντιμετωπίστηκαν με διεύρυνση του βάθους της δευτερογενούς έρευνας και διαμέσου μεγαλύτερης προσπάθειας άντλησης στοιχείων από επίσημες πηγές. Οι στόχοι της παρούσας εργασίας υλοποιούνται μέσα από την παρουσίαση των πέντε κεφαλαίων της. Το πρώτο κεφάλαιο της έρευνας επικεντρώνεται σε μια γενική αναφορά στο νομό Φθιώτιδας. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναπτύσσεται ο όρος γεωργία και η σημασία της για τον νομό Φθιώτιδας και αντίστοιχα στο τρίτο κεφάλαιο ο όρος της κτηνοτροφίας. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται το μέλλον του νομού Φθιώτιδας τόσο στην γεωργία όσο και στην κτηνοτροφία αλλά και μια σύντομη έρευνα σχετικά με την απασχόληση των νέων με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Τέλος το πέμπτο κεφάλαιο περιλαμβάνει ορισμένα συμπεράσματα που αποτελούν σύνοψη και κριτική θεώρηση αυτών που προηγήθηκαν. 2

1. Ο νομός Φθιώτιδας Ο νομός Φθιώτιδας με πρωτεύουσα την Λαμία είναι ένας από τους πενήντα ένα νομούς της Ελλάδας και βρίσκεται στην περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. Στα σύνορα του βρίσκεται ο νομός Ευβοίας στα ανατολικά, στα νότια ο νομός Φωκίδας και Βοιωτίας, στα δυτικά ο νομός Ευρυτανίας και Καρδίτσας ενώ στα ανατολικά συνορεύει με το νομό Λάρισας και Μαγνησίας.12 Ο νομός Φθιώτιδας έχει έκταση 4.368 τετραγωνικά χιλιόμετρα δηλαδή αποτελεί το 3,2 % περίπου του συνόλου της Ελλάδας. Τα 928 τετραγωνικά χιλιόμετρα είναι πεδινά εδάφη, τα 1.745 είναι ημιορεινά και τα 1.695 είναι ορεινά. Ο πληθυσμός του νομού είναι 175.000 κάτοικοι και από την άποψη κατανομής του το 23% είναι κάτω των 14 χρονών, μεταξύ 15-64 ετών είναι το 62% και άνω των 65 ετών 2 είναι το 15%. 1.1. Γ εωγραφικά στοιχεία νομού Το έδαφος του νομού Φθιώτιδας είναι κυρίως ορεινό αλλά έχει και αρκετές εύφορες πεδιάδες. Πεδιάδες βρίσκονται κυρίως στα κεντρικά και βόρεια, στις κοιλάδες του Κηφισού και του Σπερχειού ενώ αρκετά βουνά υπάρχουν στο νότο και στα νοτιοδυτικά. Το κλίμα στο νομό Φθιώτιδας είναι μεσογειακό με αρκετές και ραγδαίες βροχοπτώσεις από τον Οκτώβριο έως το Μάρτιο ενώ οι άνεμοι που επικρατούν είναι βόρειοι και βορειοδυτικοί. Βέβαια σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει το κλίμα του νομού είναι οι υψομετρικές διαφορές που παρατηρούνται. Το καλύτερο κλίμα στις αστικές περιοχές είναι αυτό που έχει στα λοφώδη ημιορεινά. 1http://goo.gl/PVAhI 2 http://agserafim.tripod.com/fthiotida.htm 3

Ο νομός Φθιώτιδας έχει αρκετά βουνά, κάποια από αυτά είναι: Τυμφρηστός ή Βελούχι όπου βρίσκεται σε υψόμετρο 2.315 μέτρων και καλύπτεται κυρίως από έλατα. Όθρυ, βρίσκεται στα όρια με τον νομό Μαγνησίας και η ψηλότερη κορυφή του αγγίζει τα 1.726 μέτρα. Έχει πολύ πυκνή βλάστηση και γι αυτό τον λόγο είναι ένα αρκετά βολικό καταφύγιο θηραμάτων. Ένα μεγάλο μέρος του βουνού αποτελείται από βοσκότοπους όπου είναι ιδανικοί για πολλά αιγοπρόβατα, βοοειδή και χοίρους. Στην Όθρυ υπάρχουν πολλά μικρά και γραφικά χωριουδάκια με λίγους κατοίκους οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Το γεωργικό προϊόν που υπάρχει με αφθονία στο βουνό είναι το τσάι του βουνού. Βαρδούσια, το ύψος του φτάνει τα 2.495 μέτρα. Οι δρόμοι έχουν ανοιχτεί κυρίως για την εξυπηρέτηση των κτηνοτρόφων, ωστόσο το καλοκαίρι γεμίζουν με αυτοκίνητα από εκδρομείς. Η ιδανικότερη εποχή για να επισκεφτείς το βουνό είναι ο χειμώνας, όπου είναι αρκετά απομονωμένο και έτσι οι λίγοι επισκέπτες είναι άνθρωποι που πραγματικά αγαπούν και σέβονται τη φύση. Οίτη, η οποία βρίσκετε ανάμεσα στους νομούς Φθιώτιδας και Φωκίδας και έχει ύψος 2.152 μέτρα. Ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι του ορεινού όγκου χαρακτηρίστηκε πριν από αρκετά χρόνια ως εθνικός δρυμός με σκοπό να διατηρηθεί η σπάνια χλωρίδα και πανίδα. Είναι από τους ομορφότερους εθνικούς δρυμούς την Ελλάδας και αποτελείται από έλατα, πλατάνια και διάφορα κωνοφόρα δέντρα. Όσον αφορά την πανίδα της περιοχής η Οίτη είναι γεμάτη αγριογούρουνα, ζαρκάδια, λαγούς, λίγα ελάφια και πολλά άλλα. Καλλίδρομο, η έκταση του είναι αρκετά μεγάλη αλλά παρ όλα αυτά είναι ένα αρκετά χαμηλό βουνό καθώς η κορυφή του φτάνει τα 1.419 μέτρα. 4

Έχει αρκετά αναπτυγμένη βλάστηση καθώς το βουνό είναι γεμάτο από έλατα, πεύκα και βελανιδιές. Το Καλλίδρομο έχει δρόμους αλλά και χωματόδρομους οι οποίοι είναι σε άριστη κατάσταση και σε συνδυασμό με το χαμηλό υψόμετρο αποτελεί τον ιδανικότερο προορισμό για τους εκδρομείς αλλά και για τους λάτρεις της ποδηλασίας. Χλωμό, είναι ένα από τα χαμηλότερα όροι της Φθιώτιδας που συνορεύει και με τον νομό Βοιωτίας. Το υψόμετρο του δεν ξεπερνά τα 1.079 μέτρα και στο συγκεκριμένο βουνό υπάρχει πάρκο κεραιών το οποίο αποτελεί δίκτυο των ραδιοτηλεοπτικών αναμεταδοτών που καλύπτει όλη την Ελλάδα. Παρνασσός, η ψηλότερη κορυφή του φτάνει τα 2.457 μέτρα και είναι η ψηλότερη κορυφή του νομού Φθιώτιδας. Η βλάστηση είναι μεγάλη και το βουνό είναι γεμάτο από έλατα. Ο Παρνασσός αποτελεί έναν από τους πιο γνωστούς προορισμούς κυρίως τους χειμωνιάτικου μήνες καθώς διαθέτει ένα από τα πιο σύγχρονα και οργανωμένα χιονοδρομικά κέντρα. Ωστόσο στον Παρνασσό βρίσκεται ένας από τους παλαιότερους εθνικούς δρυμούς που είναι κοντά στις τριάντα πέντε χιλιάδες στρέμματα και πολύ γνωστός για τα σπάνια φυτά του όπως ο κόκκινος κρίνος. Στην νότια πλευρά του Παρνασσού υπάρχουν πολλά και περίεργα είδη αρπαχτικών πουλιών που κάνουν αυτόν τον δρυμό να έχει πολύ ενδιαφέρον. Ο νομός Φθιώτιδας διαθέτει δύο αξιόλογα ποτάμια. Αυτά είναι ο Σπερχειός και ο Γοργοπόταμος. Ο Σπερχειός ποταμός έχει μήκος ογδόντα πέντε χιλιόμετρα περίπου, περνάει την πεδιάδα της Φθιώτιδας και καταλήγει στον Μαλιακό κόλπο ενώ πηγάζει από τον Τυμφρηστό. Το όνομα του προέρχεται από το ρήμα σπέρχω που σημαίνει ποτάμι γρήγορο και ορμητικό. Ο Σπερχειός δέχεται νερά από το βουνό των Βαρδουσίων 5

και της Οίτης. Κύριοι παραπόταμοι είναι οι Ρουστιανίτης, Βιτολιώτης, Βίστριζας, Γοργοπόταμος και Ασωπός. Ο Γοργοπόταμος πηγάζει από το όρος Οίτη και εκβάλει στον Ποταμό Σπερχειό και το συνολικό του μήκος είναι κάπου στα οκτώ χιλιόμετρα. Ο Γοργοπόταμος σχηματίζει βαθύ φαράγγι στην Οίτη, πάνω από το οποίο περνάει η σιδηροδρομική γραμμή του ΟΣΕ, από γέφυρα ύψους 30 μέτρων. Ο ποταμός έγινε ιδιαίτερα γνωστός από την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου.3 Ο νομός Φθιώτιδας αποτελούταν προ νόμου Καλλικράτη από εικοσιπέντε δήμους και κοινότητες. Στον πίνακα Πίνακας 1 φαίνονται ποιοι ήταν αυτοί οι δήμοι, οι κοινότητες αλλά και ο αριθμός του πληθυσμού σε αστικό και γεωργικό. Ονομασία περιοχής Αστικός Αγροτικός Σύνολο Λαμιέων 51.128 7.473 58.601 Αγ. Κωνσταντίνου 6.284 3.794 3.410 Αμφίκλειας 3.585 2.051 5.636 Αταλάντης 6.127 4.240 10.367 Γ οργοποτάμου 0 4.510 4.510 Δαφνουσίων 3.023 1.303 4.326 Δομοκού 0 5.692 5.692 Ελάτειας 2.470 1.530 4.000 Εχιναίων 0 4.518 4.518 Θεσσαλιώτιδος 0 4.705 4.705 Καμένων Βούρλων 2.848 2.216 5.064 Λειανοκλαδίου 0 3.034 3.034 3 http://www.hellenica.de/griechenland/geo/gr/nomosfthiotidas.html 6

Μακρακώμης 2.226 4.906 7.132 Μαλεσίνας 5.179 225 5.404 Μώλου 3.203 3.465 6.668 Ξυνιάδος 0 4.396 4.396 Οπουντίων 3.019 1.495 4.514 Πελασγίας 0 3.310 3.310 Σπερχειάδος 2.875 7.719 10.594 Στυλίδος 5.339 1.519 6.858 Τιθορέας 2.770 1.989 4.759 Υπάτης 0 6.855 6.855 Παύλιανης 0 574 574 Τυμφρηστού 0 566 566 Πίνακας 1:Κατανομή του πληθυσμού σε αστικό και αγροτικό Πηγή: http: //agserafim.tripod.com/fthiotida.htm Όπως λοιπόν παρατηρούμε στον συγκεκριμένο πίνακα σχεδόν στους μισούς δήμους και κυρίως σε ορεινά χωριά οι κάτοικοι ασχολούνται αποκλειστικά με την καλλιέργεια της γης, για αυτό τον λόγο ο νομός Φθιώτιδας αποτελεί έναν νομό με αρκετά αναπτυγμένη γεωργία. 1.2. Οικονομία του νομού Φθιώτιδας 4 Ο νομός Φθιώτιδας είναι κατεξοχήν γεωργικός νομός. Ο πληθυσμός του νομού ασχολείται κυρίως με την αγροτική οικονομία, από την οποία οι τομείς που παρουσιάζουν την μεγαλύτερη οικονομική δραστηριότητα είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία και η εκμετάλλευση των δασών. Ο πλούσιος κάμπος του νομού αλλά και οι κοιλάδες του, βοηθούν πολύ ώστε να αναπτυχθεί η γεωργία. Συγκεκ- 4 http://agserafim.tripod.com/fthiotida.htm 7

ριμένα συστηματική γεωργική καλλιέργεια παρατηρείται στην πεδιάδα του Δομοκού στην παλιά λίμνη Ξυνιάδος όπου η καλλιέργεια κυρίως τα τελευταία χρόνια γίνεται με τα πιο σύγχρονα μέσα. Παράλληλα άνθηση της γεωργίας και γενικά της καλλιέργειας βρίσκουμε και στην πεδιάδα του Σπερχειού. Τα κυριότερα γεωργικά προϊόντα του νομού είναι τα όσπρια, τα δημητριακά, τα λαχανικά, οι πατάτες, τα αμπέλια και τα φυτώρια καρποφόρων δέντρων. Ο νομός Φθιώτιδας δεν έχει αναπτυγμένες δεντροκαλλιέργειες σε σχέση με άλλους νομούς εκτός βέβαια από την καλλιέργεια της ελιάς. Όσον αφορά την κτηνοτροφία ο νομός έχει αρκετά αιγοπρόβατα και πουλερικά κυρίως στις ορεινές περιοχές ενώ η αλιεία είναι περιορισμένη.5 Η βιομηχανική ανάπτυξη του νομού που άρχισε πριν από περίπου είκοσι χρόνια, βοήθησε αρκετά στη γρήγορη εγκατάσταση πολλών μονάδων βιομηχανίας και βιοτεχνίας, που σήμερα φτάνουν περίπου τις 100, ένας όχι και τόσο ικανοποιητικός αριθμός. Στο ανατολικό τμήμα της πόλης, σε έκταση 1.500 στρεμμάτων και σε απόσταση 8 χιλιομέτρων από το κέντρο της Λαμίας έχει γίνει η εγκατάσταση της βιομηχανικής ζώνης. Ωστόσο ιδιαίτερα αξιόλογη και με οικονομική κυρίως σημασία θα λέγαμε πως είναι η Πανελλήνια Έκθεση Λαμίας, η οποία προβάλλει τα προϊόντα της περιοχής αλλά και ολόκληρης της χώρας. Πραγματοποιείται το τελευταίο δεκαήμερο του Μαΐου και βρίσκεται στην είσοδο της πόλης σε ιδιόκτητη έκταση 180 στρεμμάτων την οποία κάθε χρόνο επισκέπτονται από όλη την Ελλάδα. 5 1.3. Ιστορική και αρχαιολογική περιήγηση Από την παράδοση είναι γνωστό ότι τη Λαμία ίδρυσε ο Λάμιος, ο γιός του Ηρακλή και της Ομφάλης. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή όμως την πόλη έκτισε η 5 http://agserafim.tripod.com/fthiotida.htm 8

κόρη του Ποσειδώνα Λαμία, βασίλισσα των Τραχινίων. Μια όμως πιο πιθανή εκδοχή είναι να σχηματίστηκε η ονομασία της από την λέξη Μαλία, όνομα κώμης της Φθιώτιδας. Η Λαμία ανήκε στον εδαφικό χώρο των Αχαιών Φθιωτών, μέχρι το 413 π.χ. οπότε περιήλθε στην εξουσία των Μαλιέων. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης έγινε πολλές φορές μέρος πολεμικών συγκρούσεων των ανταγωνιζόμενων συνασπισμών του Πελοποννησιακού πολέμου. Από το 344 π.χ. η Φθιώτιδα έρχεται στα χέρια των Μακεδόνων και μετατρέπεται σε Μακεδονικό φρούριο καθώς οι κάτοικοι της έλαβαν μέρος στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και πολέμησαν κατά των Περσών. Το 190 π.χ. μετά από αλλεπάλληλες συγκρούσεις μεταξύ Ρωμαίων και Μακεδόνων από τη μία μεριά και Αιτωλών και Μαλιέων από την άλλη στην πεδιάδα του Σπερχειού και μετά από μεγάλη πολιορκία της Ακρολαμίας, η Λαμία έπεσε στα χέρια του Ρωμαίου στρατηγού Ακύλα ο οποίος την κατέστρεψε και την υπέταξε. Από το 869 μ. χ. η Λαμία έχει το όνομα Ζητούνι. Τον Μάρτη του 1821 όπου οι έλληνες πολεμούσαν για την λευτεριά τους το κάστρο της Λαμίας έγινε το ορμητήριο των Τούρκων εναντίων των επαναστατών, ενώ στις 23 Απριλίου 1821 η γη της Λαμίας καθαγιάζεται με το αίμα του ήρωα Αθανασίου Διάκου. Από τον Μάρτη του 1833 η Λαμία είναι πια ελεύθερη και τον Ιούνιο του 1836 γίνεται πρωτεύουσα της Φθιώτιδας. Κατά τον Β παγκόσμιο πόλεμο, και συγκεκριμένα στις 18 Απριλίου του 1944, τα γερμανικά στούκας βομβάρδισαν την πόλη και την μετέτρεψαν σε ερείπια, σκορπίζοντας τον όλεθρο. Στις 18 Οκτωβρίου του 1944 οι Γερμανοί εγκατέλειψαν την πόλη, αφού πρώτα προσπάθησαν να την ανατινάξουν. Ο προστάτης της πόλης Ευαγγελιστής Λουκάς και η έγκαιρη καταστροφή των καλωδίων, που συνέδεαν τις εκρηκτικές ύλες έσωσαν την Λαμία από σίγουρη καταστροφή. Την ίδια μέρα οι αντάρτες μπήκαν στην πόλη ενώ δυο μέρες αργότερα ο Άρης Βελουχιώτης, γέννημα και θρέμμα της Λαμίας, εισήλθε θριαμβευτικά και έγινε δεκτός με μεγάλο ενθουσιασμό. Σήμερα η Λαμία είναι και έδρα της Περιφέρεις στερεάς Ελλάδας και προσπαθεί με διάφορους παράγοντες του τόπου να καταλάβει εξέχουσα θέση μεταξύ 9

των μεγάλων πόλεων της Ελλάδας, αποκτώντας τα τελευταία χρόνια και πανεπιστήμιο. (Μάργαρης, 2000) 1.4. Κοινωνία της Φθιώτιδας Η Φθιώτιδα και συγκεκριμένα η Λαμία, μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, αρχίζει να αναπτύσσεται σε διοικητικό και εμπορικό κέντρο. Μέσα στον εικοστό αιώνα η πόλη αποκτά αστικό χαρακτήρα. Ιδρύονται δημόσιες υπηρεσίες, γυμνάσια, τελωνεία, τράπεζες. Εκδίδονται εφημερίδες και βιβλία, ιδρύονται επιστημονικοί και επαγγελματικοί σύλλογοι. Οι κάτοικοι ασχολούνται με αστικά επαγγέλματα, παρά την εύφορη γεωργική γη που υπάρχει. Το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα βρίσκει την πόλη της Λαμίας εξαιρετικό διοικητικό, εμπορικό και κοινωνικό κέντρο με σημαντική οικιστική ανάπτυξη, που είναι ιδιαίτερα εμφανής στα κτίρια της εποχής. Μεταπολεμικά η Λαμία, όπως και οι περισσότερες επαρχιακές πόλεις γνώρισε τον χαρακτηριστικό τρόπο ανοικοδόμησης με την ανέγερση πολυώροφων εμπορικών πολυκατοικιών. (Μάργαρης, 2000) 10

2. Η γεωργία Γεωργία γενικά λέγεται η ασχολία που έχει σαν αντικείμενο την καλλιέργεια της γης η οποία γίνεται με μηχανήματα ή και με άλλα μέσα. Σκοπός αυτής της καλλιέργειας είναι να παράγει γεωργικά προϊόντα, που είναι χρήσιμα για τη διατροφή του ανθρώπου ή προϊόντα που θα χρησιμοποιηθούν στην βιομηχανία. Σαν επιστήμη όμως η γεωργία έτσι όπως έχει εξελιχτεί τον τελευταίο καιρό δεν περιλαμβάνει μόνο τις απλές απασχολήσεις στους αγρούς, αλλά και πολύ πιο σύνθετες δραστηριότητες, όπως η οργάνωση και η διεύθυνση μιας αγροτικής επιχφησης. Σήμερα η γεωργία έχει γνωρίσει τεράστια ανάπτυξη. Οι γεωργικές εργασίες πλέον απαιτούν ειδικό μηχανολογικό εξοπλισμό που μειώνει σε πολύ μεγάλο βαθμό την ανθρώπινη εργασία, ενώ παράλληλα αυξάνει κατά πολύ την απόδοση.6 2.1. Η γεωργία στην Ελλάδα Μετά την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1981, η ελληνική γεωργία αποτελεί ένα σημαντικότατο κομμάτι της ευρωπαϊκής γεωργίας. Η Ελλάδα εκείνο τον καιρό είχε πολύ χαμηλό επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Ο γεωργικός τομέας έτσι, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομία και την ανάπτυξή της. Θα μπορούσαμε να πούμε πως σε σχέση με τα άλλα κράτη μέλη η γεωργία της χώρας μας είναι σε πολύ ικανοποιητικά επίπεδα για την ανάπτυξη της οικονομίας. (Πεζάρος, 2004) Η γεωργική απασχόληση στης Ελλάδα μειώθηκε δραματικά από το 1960 έως και το 2000. Χαρακτηριστικά από το 57,1% που ήταν το 1960 μειώθηκε στα 17% το 6 http://www.agrogi.eu/default.aspx?catid=119 11

2000. Μιλάμε δηλαδή για μία κατακόρυφη πτώση. Στον πίνακα Πίνακας 2 φαίνονται και αναλυτικά τα ποσοστά ανάπτυξης της γεωργικής απασχόλησης. ΕΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ (%) 1960 57,1 1970 40,8 1980 30,3 1985 28,9 1990 23,9 1995 20,4 2000 17,0 Πίνακας 2:Ανάπτυξη γεωργικής απασχόλησης στην Ελλάδα Πηγή: Eurostat Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της γεωργίας παίζει και η ηλικία. Στον πίνακα Πίνακας 3 αναφέρεται η πορεία της γεωργικής απασχόλησης ανά ηλικία. ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΗΛΙΚΙΑΣ 1986 1990 2000 ΚΑΤΩ ΑΠΟ 25 9,2 9 6,9 25-34 12 11,1 13,4 35-44 17,5 17 17,7 45-54 26,7 25,4 23,6 55-64 24,9 29 29 ΠΑΝΩ ΑΠΟ 65 9,8 8,6 9,4 Πίνακας 3:Δομή γεωργικής απασχόλησης ανά ηλικία Πηγή: Eurostat Όπως παρατηρούμε το μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων που ασχολείται με την γεωργία είναι ηλικίας πάνω από 45 χρονών ενώ οι νέοι όπως φαίνεται δεν την θεωρούν και πολύ ελκυστική. Έτσι λοιπόν πιο αναλυτικά οι κάτω των 25 βρίσκονται σε 12

πολύ χαμηλό επίπεδο και πέφτει ακόμα περισσότερο με τα χρόνια, πράγμα που δείχνει ότι η συγκεκριμένη γενιά δεν ενδιαφέρεται καθόλου για την συγκεκριμένη εργασία και αυτοί οι λίγοι που ασχολούνται είναι γιατί έχουν ήδη οικογενειακή επιχείρηση και βοηθούν τους γονείς τους. Αυτοί που ανήκουν στην κατηγορία των 25 μέχρι και 44 ενώ κατά το 1990 παρουσίασαν μια μικρή μείωση σε σχέση με το 1986, ωστόσο το 2000 ανέκαμψαν αρκετά. Τέλος όσοι είναι από 55 μέχρι και 64 είναι αυτοί που έχουν την μεγαλύτερη αύξηση με το πέρας των χρόνων. 2.2. Η γεωργία στο νομό Φθιώτιδας Ο αγροτικός τομέας παίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομία της Φθιώτιδας και επίσης απασχολεί ένα σημαντικό ποσοστό του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της ευρύτερης περιοχής. Στον πίνακα Πίνακας 4 αναλύονται οι ηλικίες που απασχολούνται με την γεωργία και κτηνοτροφία. ΗΛΙΚΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΣΕ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΓΑ ΖΟΜΕΝΩΝ 10-19 567 1130 20-29 3575 13365 30-39 4358 17412 40-49 3690 15323 50-59 3729 9724 60-69 2266 3843 70 και πάνω 221 411 ΣΥΝΟΛΟ 18406 61208 Πίνακας 4:Δομή γεωργικής απασχόλησης ανά ηλικία Πηγή: ΕΣΥΕ, (2001) 13

Όπως λοιπόν παρατηρούμε βάση των παραπάνω στοιχείων τα άτομα που ασχολούνται κατ επάγγελμα με την γεωργία και την κτηνοτροφία είναι κυρίως μεσαίας ηλικίας δηλαδή 30 με 39 χρονών. Ωστόσο παρατηρούνται αρκετά άτομα ηλικίας 40 με 60 που κάνουν αυτή την δουλειά ενώ οι μικρότερες ηλικίες δεν φαίνεται να ελκύονται αρκετά από την γεωργική εργασία. Το σύνολο του πληθυσμού της Φθιώτιδας που εργάζεται είναι 61.208 ενώ αυτοί που ασχολούνται με γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες είναι 18.406. Παρατηρούμε λοιπόν ότι το ποσοστό αυτών που ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία είναι αρκετά μεγάλο καθώς αποτελεί σχεδόν το ένα τρίτο του συνόλου που εργάζεται. Άλλωστε η Φθιώτιδα χαρακτηρίζεται σε μεγάλο βαθμό σαν ένας από τους γεωργικούς νομούς της Ελλάδος. Ο νομός Φθιώτιδας χωρίζεται στους δήμους Λαμιέων, Λοκρών, Αμφίκλειας-Ελάτειας, Δομοκού, Μώλου - Αγίου Κωνσταντίνου, Στυλίδας και Μακρακώμης σύμφωνα με τον νόμο του Καλλικράτη. Σε όλους τους δήμους έχουμε αρκετά ανεπτυγμένη γεωργία αλλά και κτηνοτροφία. Στους παρακάτω πίνακες φαίνονται αναλυτικά οι καλλιέργειες στους δήμους του νομού κατά το 2008. Έτσι λοιπόν στο δήμο Λαμίας που είναι και η πρωτεύουσα του νομού παρατηρούμε αναπτυγμένη παραγωγή και καλλιέργεια σε σιτάρι, βαμβάκι, ελαιόδεντρων, μηδικής, αμπελιού αλλά και κηπευτικών. Στον πίνακα Πίνακας 5 βλέπουμε αναλυτικά τις τιμές του καθενός. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΚΤΑΣΗ (σε στρέμματα) Ελαιόδεντρα 48.032 Σιτάρι 58.852 Βαμβάκι 71.613 14

Πιο αναλυτικά λοιπόν: Μηδική 10.834 Κριθάρι 4.791 Αμπέλια 763 Κηπευτικά 7.068 Βίκος 7.640 Αχλαδιές 165 Ροδακινιές 508 Αμυγδαλιές 1.983 Πίνακας 5: Εκτάσεις καλλιεργειών δήμου Λαμίας Πηγή: ΕΣΥΕ, (2008) Ελιά: Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε ότι ο νομός Φθιώτιδας κατέχει μια από τις πρώτες θέσεις στην παραγωγή βρώσιμης ελιάς. Όπως αναφέρεται στον πίνακα Πίνακας 5 η καλλιεργήσιμη έκταση στη Λαμία είναι 48.032 στρέμματα με παραγωγή πάνω από δέκα εκατομμύρια τόνους. Η Λαμία και γενικά ο νομός Φθιώτιδας έχει τεράστια παραγωγή σε λάδι αλλά και βρώσιμες ελιές τα οποία και εξάγει με μεγάλη επιτυχία. (Φυτιλής, χ.χ.) Σιτάρι: Στην Ελλάδα η καλλιέργεια σιταριού ανέρχεται περίπου σε δώδεκα εκατομμύρια στρέμματα και η εσωτερική ζήτηση καλύπτεται κυρίως από εισαγωγές που φτάνουν τους 1.700.000 τόνους περίπου. Το σιτάρι αποτελεί την πιο διαδεδομένη καλλιέργεια και η σημασία του είναι τεράστια καθώς τα παράγωγα του και κυρίως το ψωμί είναι βασικότατο στοιχείο στην διατροφή του ανθρώπου. Συγκεκριμένα λοιπόν όπως παρατηρούμε στον πίνακα Πίνακας 5, στη Λαμία η καλλιέργεια σιταριού κατά το 2008 ανέρχεται στα 58.852 στρέμματα, ένα αρκετά μεγάλο ποσό θα λέγαμε. Η καλλιέργεια σιταριού γίνεται σε όλη την Φθιώτιδα και είναι το πρώτο προϊόν που παράγει ο νομός σε αφθονία. (Τασιάκου, 2004) 15

Βιομηχανικά φυτά: Αρχικά είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι λέγοντας βιομηχανικά φυτά εννοούμε τα ζαχαρότευτλα, βαμβάκι και καπνό. ΐ) Ζαχαρότευτλα: Στην Χώρα μας, η καλλιέργειά τους είναι σε φθίνουσα πορεία. Για την παραγωγή τους χρειάζονται πολλά αγροχημικά ώστε να καταπολεμηθούν οι ασθένειες που απειλούν το συγκεκριμένο φυτό. Έτσι και στο νομό Φθιώτιδας η παραγωγή του συγκεκριμένου βιομηχανικού φυτού είναι ελάχιστη πράγμα που δεν ισχύει και για τα άλλα βιομηχανικά φυτά. ΐΐ) Βαμβάκι: Μετά από μια ανοδική πορεία αρκετών χρόνων η βαμβακοκαλλιέργεια σταθεροποιήθηκε και τα τελευταία χρόνια βρίσκεται περίπου στα 4 δισεκατομμύρια στρέμματα με μία παραγωγή που κάθε χρόνο ξεπερνά το ένα εκατομμύριο τόνους βαμβάκι. Ο νομός Φθιώτιδας κατέχει την Πέμπτη θέση σε ποσοστό καλλιέργειας βάμβακος. Την πρώτη θέση κατέχει ο νομός Καρδίτσας με ποσοστό 14% και ακολουθούν ο νομός Λαρίσης με 13%, ο νομός Σερρών με 10%, ο νομός Ροδόπης με 8% και ο νομός Φθιώτιδας με 6%. Μηδική: Τα τελευταία χρόνια η καλλιέργεια της μηδικής, το γνωστό δηλαδή τριφύλλι αποτελεί ένα περιζήτητο φυτό σε παγκόσμια κλίμακα για τροφή στον κτηνοτροφικό τομέα. Είναι ένα φυτό το οποίο δεν απαιτεί ιδιαίτερη φροντίδα και για αυτό τον λόγο η καλλιέργεια του είναι πολύ εύκολη. Ο νομός Φθιώτιδας είναι ένας νομός με αρκετά ανεπτυγμένη κτηνοτροφία. Μιας και η κτηνοτροφικές μονάδες είναι αρκετές στον νομό έτσι και η καλλιέργεια της μηδικής με της σειρά της είναι πολύ ανεπτυγμένη κυρίως τα τελευταία χρόνια. (Νάνος, 2011) Αμπέλια: Η καλλιέργεια του αμπελιού είναι άγνωστο πότε ξεκίνησε στην Ελλάδα. Φήμες αναφέρουν ότι ίσως άρχισε τον 15ο αιώνα π.χ. 16

Το αμπέλι μπορεί να καλλιεργηθεί σε ξηρά εδάφη γι' αυτό επεκτάθηκε σ' όλη την Ελλάδα. Η συρρίκνωση όμως τα τελευταία χρόνια της αγροτικής τάξης έφερε μεγάλη μείωση των καλλιεργούμενων εκτάσεων με αμπέλι. Κυρίως αυτό το παρατηρούμε στα ορεινά και άγονα μέρη. Στη Λαμία η έκταση των αμπελιών φτάνει περίπου τα 763 στρέμματα, αλλά γενικά στο νομό η καλλιέργεια αμπελιού δεν είναι αρκετά διαδεδομένη. (Σύνδεσμος βιομηχανιών βορείου Ελλάδος, 2003) Κηπευτικά: Τα κηπευτικά κατέχουν μια πολύ σημαντική θέση από την μια γιατί διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην αγροτική οικονομία κι από την άλλη γιατί αποτελούν ένα από τα βασικότερα είδη στη διατροφή του ανθρώπου. Στην χώρα μας η συνολικά καλλιεργούμενη έκταση με κηπευτικά είναι περίπου 1.820.000 στρέμματα ενώ συγκεκριμένα στο δήμο Λαμίας αγγίζει τα 7.068, 7 στρέμματα. Αχλαδιές: Η καλλιέργεια της αχλαδιάς είναι αρκετά διαδεδομένη στην επικράτεια αλλά κατά κύριο λόγο στην δυτική και κεντρική Μακεδονία, στην Θεσσαλία και την Πελοπόννησο. Στο νομό Φθιώτιδας και ειδικά στην Λαμία η παραγωγή δεν είναι πολύ μεγάλη. Ροδακινιές: Η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες όπου έχουμε ανεπτυγμένη παραγωγή και καλλιέργεια ροδάκινου και αυτό γιατί τα συγκεκριμένα δέντρα ευδοκιμούν καλύτερα σε περιοχές όπου οι καλοκαιρινές θερμοκρασίες είναι αρκετά υψηλές. Στο νόμο Φθιώτιδας παρ όλα αυτά η παραγωγή είναι πάρα πολύ μικρή ο και η μεγαλύτερη παραγωγή καταγράφεται στις περιφέρειες της Μακεδονίας. Αμυγδαλιές: Η Ελλάδα παράγει αρκετά μεγάλη ποσότητα σε αμύγδαλα και το μεγαλύτερο ποσοστό καλλιέργειας παρατηρείτε στην Θεσσαλία. Στο *8 η http://www.minagric.gr/greek/enhm fvladia fvtikhs/khpeytika.pdf 8 http://www.minagric.gr/greek/enhm fvladia fvtikhs/opores.pdf 17

Σχεδιάγραμμα 1 φαίνεται το ποσοστό παραγωγής αμυγδάλου ανά γεωγραφική ενότητα. Νήσοι Αιγαίου Κρήτη Αττική Στερεά Εύβοια Α ττική Σ τερ εά Ε ύβοια Π ελ ο π ό ν η σ ο ς Ιόνιοι Νήσοι Ή π ειρ ο ς Θ εσ σ αλία Μ α κεδ ονία Θ ρ ά κη Σχεδιάγραμμα 1 : Ποσοστό παραγωγής αμυγδάλου ανά γεωργική ενότητα Πηγή : Περιφέρεια Θεσσαλίας Γ' κοινοτικό πλαίσιο στήριξης, (2003) Έτσι λοιπόν βλέπουμε ότι μετά την Θεσσαλία, δεύτερη σε παραγωγή έρχεται η Μακεδονία με μικρή διαφορά και στην τρίτη θέση η περιφέρεια στερεάς στην οποία ανήκει και ο νομός Φθιώτιδας. Στο δήμο Λαμίας συγκεκριμένα καλλιεργούνται περίπου 1.983 στρέμματα αμυγδαλιές.(περιφέρεια Θεσσαλίας Γ κοινοτικό πλαίσιο στήριξης, 2003) Στο δήμο Λοκρών καλλιεργούνται κυρίως σιτάρι, κριθάρι, βαμβάκι, μηδική, κηπευτικά, αμπέλια και από δεντροκαλλιέργειες έχουμε φυσικά ελιές που είναι αρκετά μεγάλη η παραγωγή τους αλλά και μηλιές, κερασιές, αμυγδαλιές και καρυδιές. Στον πίνακα Πίνακας 6 φαίνονται και αναλυτικότερα. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΚΤΑΣΗ (σε στρέμματα) Ελαιόδεντρα 124.225 Σιτάρι 51.110 Κριθάρι 7.468 Βαμβάκι 20.732 18

Βίκος 4.745 Μηδική 1.200 Αμπέλια 4.942 Κηπευτικά 7.509 Μηλιές 30 Κερασιές 27 Αμυγδαλιές 1.014 Καρυδιές 207 Πίνακας 6: Εκτάσεις καλλιεργειών δήμου Λοκρών Πηγή:ΕΣΥΕ, (2008) Ο δήμος Αμφίκλειας-Ελάτειας έχει έδρα την κάτω Τιθορέα και η έκταση του είναι περίπου 500 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Στο δήμο υπάρχει αρκετά μεγάλη καλλιέργεια σε βαμβάκι και σιτάρι. Από δέντρα ο δήμος διαθέτει κατά κύριο λόγο ελαιόδεντρα. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΚΤΑΣΗ (σε στρέμματα) Βαμβάκι 40.499 Σιτάρι 51.898 Κηπευτικά 2.587 Ελαιόδεντρα 28.773 Μηδική 6.130 Κριθάρι 9.605 Αμπέλια 1.305 Αμυγδαλιές 448 Καρυδιές 253 Πίνακας 7:Εκτάσεις καλλιεργειών δήμου Αμφίκλειας-Ελάτειας Πηγή: ΕΣΥΕ, (2008) 19

Ο δήμος Δομοκού είναι ένας από τους μεγαλύτερους δήμους την Φθιώτιδας. Η έδρα του δήμου είναι ο Δομοκός ένα χωριό πανέμορφο με πλούσια ιστορία. Ο δήμος Δομοκού έχει τεράστια καλλιέργεια σε σιτάρι και κριθάρι, όπως επίσης ικανοποιητική είναι και η καλλιέργεια σε κηπευτικά. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΚΤΑΣΗ (σε στρέμματα) Σιτάρι 184.921 Κριθάρι 23.624 Μηδική 16.480 Κηπευτικά 11.512 Αμπέλια 1.231 Ελαιόδεντρα 23 Κερασιές 80 Καρυδιές 690 Πίνακας 8: Εκτάσεις καλλιεργειών δήμου Δομοκού Πηγή: ΕΣΥΕ, (2008) Ο δήμος Μώλου-Αγίου Κωνσταντίνου είναι ένας δήμος χωρίς μεγάλη παραγωγή σε γεωργικά προϊόντα. Τα ελαιόδεντρα είναι αυτά που κυριαρχούν και ακολουθούν το σιτάρι και κριθάρι. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΚΤΑΣΗ (σε στρέμματα) Σιτάρι 39.743 Κριθάρι 14.402 Βαμβάκι 3.865 Μηδική 1.435 Κηπευτικά 4.089 Ελαιόδεντρα 62.489 20

Αμπέλια 1.791 Πίνακας 9:Εκτάσεις καλλιεργειών δήμου Μώλου-Αγίου Κωνσταντίνου Πηγή: ΕΣΥΕ, (2008) Ο δήμος Στυλίδας είναι ένας παραθαλάσσιος δήμος με αρκετά αυξημένο τουρισμό κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Λόγω της γεωγραφικής του θέσης και αφού βρίσκεται δίπλα στην θάλασσα έχει τεράστια καλλιέργεια σε ελιές. Τα ελαιόδεντρα στον δήμο ανέρχονται τα 112.863 στρέμματα. Άλλες σημαντικές καλλιέργειες ο δήμος δεν έχει πέραν από λίγο σιτάρι, λίγα κηπευτικά και αμπέλια. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΚΤΑΣΗ (σε στρέμματα) Σιτάρι 12.879 Μηδική 370 Αμπέλια 551 Κηπευτικά 670 Ελαιόδεντρα 112.863 Καρυδιές 154 Αμυγδαλιές 777 Πίνακας 10: Εκτάσεις καλλιεργειών δήμου Στυλίδας Πηγή: ΕΣΥΕ, (2008) Ο δήμος Μακρακώμης είναι ένας από τους μεγαλύτερους δήμους του νομού και έχει πληθυσμό περίπου επτά χιλιάδες κατοίκους. Εδώ επίσης κυριαρχεί η καλλιέργεια σε σιτάρι και μηδική αλλά και σε κριθάρι, ελιές και κηπευτικά. Ο δήμος Μακρακώμης είναι ένας ορεινός νομός και έτσι λόγω του κλίματος έχουμε μια μικρή έκταση σε καστανιές και καρυδιές. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΚΤΑΣΗ (σε στρέμματα) Σιτάρι 21.504 Κριθάρι 4.308 21

Βαμβάκι 950 Μηδική 16.592 Αμπέλια 1.659 Κηπευτικά 2.243 Ελαιόδεντρα 3.804 Καστανιές 3.235 Καρυδιές 1.480 Πίνακας 11:Εκτάσεις καλλιεργειών δήμου Μακρακώμης Πηγή: ΕΣΥΕ, (2008) 2.3. Συμπεράσματα για τις γεωργικές καλλιέργειες Συμπερασματικά λοιπόν όπως προκύπτει από τους παραπάνω αναλυτικούς πίνακες ο νομός Φθιώτιδας είναι ένας αρκετά ανεπτυγμένος νομός όσον αφορά τις γεωργικές καλλιέργειες. Είναι εμφανές πως η Φθιώτιδα παράγει σε μεγάλο βαθμό σιτάρι, κριθάρι αλλά και βαμβάκι. Η καλλιέργεια σε βρώσιμες ελιές είναι τεράστια και όπως αναφέραμε και πιο πάνω η Φθιώτιδα είναι από τους πρώτους νομούς σε παραγωγή ελιάς σε όλη την Ελλάδα. Ωστόσο το προϊόν που κατέχει την πρώτη θέση σε παραγωγή στο νομό Φθιώτιδας είναι το σιτάρι όπου καλλιεργείται σε μεγάλο βαθμό σε όλο τον νομό. Το παρατηρούμε και από τους παραπάνω πίνακες αφού είναι εμφανές ότι σε όλους τους δήμους υπάρχει αυξημένη έκταση σε καλλιέργεια σιταριού. Σε λίγο μικρότερη έκταση έρχεται η καλλιέργεια βαμβακιού που και αυτή είναι πολύ ανεπτυγμένη στο νομό αλλά και του ρυζιού που ωστόσο η καλλιέργεια του παρατηρείται μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές του νομού. Στον πίνακα Πίνακας 12 φαίνονται οι συνολικές καλλιέργειες όλου του νομού. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΚΤΑΣΗ (σε στρέμματα) Σιτάρι 420.907 Βαμβάκι 137.659 22

Ελαιόδεντρα 380.209 Κηπευτικά 35.678 Μηδική 53.041 Κριθάρι 64.198 Αμπέλια 12.242 Αμυγδαλιές 4.222 Καρυδιές 2.784 Καστανιές 3.235 Πίνακας 12:Συνολικές εκτάσεις καλλιεργειών νομού Φθιώτιδας Πηγή: ΕΣΥΕ, (2008) 2.4. Η βιολογική γεωργία στην Ευρώπη και την Ελλάδα Η βιολογική γεωργία είναι μια εναλλακτική μορφή γεωργικής παραγωγής. Το ενδιαφέρον και οι στροφή των αγροτών προς τις βιολογικές καλλιέργειες είναι έντονο κυρίως τα τελευταία χρόνια. Σε κάποια κράτη ο τομέας αυτός είναι αρκετά ανεπτυγμένος, πράγμα που οφείλεται στην ύπαρξη εθνικής νομοθεσίας, όπως επίσης και στην δημιουργία δυνατών οικολογικών κινημάτων. Μετά από έρευνες και μελέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκύπτει η άποψη ότι η βιολογική γεωργία περικλείει μια δυναμική που καταλήγει σε συνεχώς αυξανόμενη ανάπτυξη του κλάδου. Συγκεκριμένα λαμβάνονται μέτρα που δημιουργούν συνθήκες ισορροπίας μεταξύ της παραγωγής και των πωλήσεων βιολογικών προϊόντων, με αποτέλεσμα να αποφευχθεί η κατάρρευση της αγοράς από υπερβολική προσφορά σε σχέση με την ζήτηση βιολογικών προϊόντων. Χαρακτηριστικά να αναφέρουμε πως το 1991 η έκταση που διατέθηκε για παραγωγή βιολογικώς προϊόντων ήταν 46.920 στρέμματα σε αντίθεση με τα 7.000 στρέμματα του 1983. Στην Ελλάδα τώρα, το 2001 οι καλλιεργούμενες εκτάσεις με βιολογικό τρόπο είναι περίπου 311.182,02 στρέμματα ενώ οι καλλιεργητές φτάνουν τους 600. Τα πρώτα βήματα στην βιολογική καλλιέργεια έγιναν στις αρχές της δεκαετίας του 23

1980 από καλλιεργητές οι οποίοι μεμονωμένα ασχολήθηκαν με τον βιολογικό τρόπο παραγωγής αγροτικών προϊόντων. Σιγά σιγά όλο και περισσότεροι άρχισαν να ασχολούνται με την συγκεκριμένη παραγωγή και αργότερα ξεκίνησαν να δημιουργούνται μονάδες με επιχειρηματικό προσανατολισμό. Στην Ελλάδα το εμπόριο βιολογικών προϊόντων δεν έχει μεγάλη ανάπτυξη, λίγα προϊόντα εξάγονται σε χώρες της βόρειας Ευρώπης. Τα προϊόντα διατίθενται κυρίως από τους ίδιους τους παραγωγούς σε ειδικές αγορές ή σε καταστήματα με υγιεινές τροφές. Σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε πως οι τιμές των βιολογικών προϊόντων είναι μέχρι και 40% μεγαλύτερες από τις τιμές των προϊόντων της συμβατικής γεωργίας. Αυτή η αυξημένη τιμή οφείλεται στο αυξημένο κόστος παραγωγής, την μικρή παραγωγή, τα έξοδα διακίνησης και συσκευασίας, κ.α. (Γραβάνης, 2004) Σημαντική αύξηση των εκτάσεων της βιολογικής γεωργίας παρατηρείται από το 1994 μέχρι και το 1996 και αυτό λόγο του κανονισμού της ΕΕ, που αφορά τις επιδοτήσεις για την παραγωγή βιολογικών προϊόντων. 9 2.5. Οι βιολογικές καλλιέργειες στη Φθιώτιδα Το σύγχρονο μοντέλο ζωής που περιέχει υγιεινή ζωή και διατροφή από βιολογικά παραγόμενα προϊόντα έχει κυριαρχήσει σε όλες τις κοινωνίες και κατ επέκταση και στην ελληνική. Έτσι λοιπόν παρατηρείτε μια έντονη στροφή προς την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας. Ο νομός Φθιώτιδας ακολούθησε σχετικά γρήγορα αυτήν την τάση και είναι σήμερα από τους πρωτοπόρους σε θέματα βιολογικής καλλιέργειας αλλά και κτηνοτροφίας. Τα βιολογικά παραγόμενα προϊόντα και οι βιολογικές καλλιέργειες έχουν μεγάλη ανταπόκριση από τους καταναλωτές του νομού. Μέσα σε λίγα χρόνια θα λέγαμε πως οι βιολογικές καλλιέργειες εκτινάχθηκαν στα ύψη. Έτσι σύμφωνα με την Ε.Σ.Υ.Ε. παρατηρείται η 9 http://www.euranek.com/alter-agro/pdf/study1 gr.pdf 24

αύξηση που φαίνεται στον πίνακα Πίνακας 13 στην βιολογική καλλιέργεια από το 2005 στο 2007. ΠΡΟΙΟΝΤΑ (στρέμματα) 2005 2007 Δημητριακά 3.196 12.954 Κηπευτικά 111 1.800 Αμπέλια 507 1.412 Ελαιόδεντρα 3.981 24.879 Οπωροφόρα 227 762 Πίνακας 13:Εκτάσεις βιολογικών καλλιεργειών στη Φθιώτιδα Πηγή: ΕΣΥΕ, (2005-2007) Παρατηρούμε λοιπόν πως η αύξηση των βιολογικών προϊόντων στην Φθιώτιδα είναι τεράστια από χρόνο σε χρόνο κυρίως στα ελαιόδεντρα. Ενώ το 2005 τα βιολογικά ελαιόδεντρα ήταν 3.981, το 2007 φτάνουν σχεδόν τις 25.000. Ωστόσο η αύξηση θα λέγαμε είναι γενική σε όλα τα προϊόντα, έτσι μετά τα ελαιόδεντρα ακολουθούν τα δημητριακά με πολύ μεγάλη αύξηση. Οι βιολογικές καλλιέργειες που υπάρχουν στον νομό είναι κυρίως ελαιόδεντρα και εξαιρετικό βιολογικό λάδι, τα αμπέλια με αρκετά βιολογικά κρασιά που παράγει ο νομός αλλά και κηπευτικά, κριθάρι, σιτάρι και λίγα οπωροφόρα. Η καλλιέργεια της βιολογικής ελιάς είναι η καλλιέργεια που κυριαρχεί στο νομό. Θεαματική αύξηση της παρατηρήθηκε κυρίως μετά το 1995 όπου δόθηκαν και οικονομικές ενισχύσεις στους καλλιεργητές του νομού. Έτσι με το νέο πρόγραμμα επιδοτήσεων της βιολογικής ελιάς πολλοί καλλιεργητές συμμετείχαν στο πρόγραμμα με μεγάλη επιτυχία. Να αναφέρουμε ακόμη πως το βιολογικό ελαιόλαδο είναι αυτό που ο νομός εξάγει σε μεγάλο βαθμό κυρίως προς την Γερμανία. Τα τελευταία χρόνια στο νομό Φθιώτιδας έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές ημερίδες και διαλέξεις για την βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία σε όλες σχεδόν τις περιοχές του νομού. Ακόμη στο νομό πραγματοποιούνται ετήσιες γιορτές βιολο- 25

γικής γεωργίας και κτηνοτροφίας όπου συμμετέχουν πολλοί βιοκαλλιεργητές και η ανταπόκριση του κόσμου θα λέγαμε πως είναι πολύ μεγάλη. Θα ήταν παράληψη αν δεν αναφέραμε την σημασία που έχει για τα βιολογικά προϊόντα η πανελλήνια έκθεση Λαμίας, όπου κάθε χρόνο μαζεύονται οι βιοκαλλιεργητές της Φθιώτιδας αλλά και άλλων νομών και παρουσιάζουν τα προϊόντα τους. Σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε πως ο αριθμός των επιχειρηματιών που ασχολούνται με την βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία στο νομό Φθιώτιδας κατά το 2007 είναι 918 και 21 μεταποιητές σύμφωνα με το υπουργείο γεωργίας. 2.6. Η στάση του καταναλωτή προς τα βιολογικά προϊόντα στη Φθιώτιδα Τα τελευταία χρόνια οι καταναλωτές στο νομό Φθιώτιδας αλλά και γενικά σε κάθε νομό, ύστερα από την επίδραση των διάφορων διατροφικών κρίσεων, συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο ότι η συστηματική χρησιμοποίηση χημικών φαρμάκων στην γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή και στην επεξεργασία των παραγόμενων διατροφικών προϊόντων δημιουργούν πολύ σημαντικά προβλήματα τόσο στην διατροφή όσο και στην υγεία τους. Το γεγονός αυτό με την σειρά του δημιουργεί τεράστιες αμφιβολίες στους καταναλωτές σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων. Έτσι οι καταναλωτές στον νομό έχουν την ανάγκη για διαφοροποιημένα τρόφιμα, τα οποία σχετίζονται κατά κύριο λόγο με την παράδοση και την φιλική προς το περιβάλλον παραγωγή τους και τα οποία θα πληρούν βασικές προδιαγραφές ποιότητας, διασφαλίζοντας έτσι την εμπιστοσύνη του κόσμου. (Ιακωβίδου και Παρταλίδου, 2007) Βέβαια βλέποντας την δύσκολη οικονομική κατάσταση τα τελευταία χρόνια και την οικονομική κρίση που κυριαρχεί, οι καταναλωτές του νομού αρχίζουν να 26

δυσκολεύονται πολύ στην αγορά βιολογικών προϊόντων λόγω της αυξημένης τιμής τους. Παρ όλα αυτά προτιμούν τα βιολογικά προϊόντα και προσπαθούν όσο το επιτρέπει η τσέπη τους να τα καταναλώνουν. 2.7. Προβλήματα της βιολογικής γεωργίας στο νομό Φθιώτιδας Τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η βιολογική γεωργία στο νομό Φθιώτιδας συνδέονται με το υψηλό κόστος παραγωγής, τις δυσκολίες προμήθειας βιολογικών εφοδίων, την εκπαίδευση και συνεχή ενημέρωση των καλλιεργητών, τη χρηματοδοτική στήριξη, τη διακίνηση και εμπορία των προϊόντων, την πιστοποίηση αλλά και τους ελέγχους πιστοποίησης κ.α. Συγκεκριμένα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο νομός είναι εν συντομία τα ακόλουθα: Έλλειψη τεχνικής υποστήριξης των βιοκαλλιεργητών. Καθόλου σωστή ενημέρωση των βιοκαλλιεργητών για την ζήτηση της αγοράς βιολογικών προϊόντων. Στον νομό η ζήτηση των βιολογικών προϊόντων είναι μεγάλη για αυτό τον λόγο θα έπρεπε να υπάρχει ενημέρωση των καλλιεργητών ώστε με την σειρά τους να προσπαθήσουν να βελτιώσουν αλλά και να αυξήσουν την παραγωγή τους. Σημαντικό πρόβλημα στο σύστημα πιστοποίησης των βιολογικών προϊόντων. Ο νομός Φθιώτιδας ενώ προχώρησε γρήγορα στην αύξηση της βιολογικής παραγωγής δεν έκανε το ίδιο και για την σωστή ανάπτυξή της. Σημαντικό πρόβλημα λοιπόν στο νομό είναι η πιστοποίηση των βιολογικών προϊόντων η οποία είναι σχεδόν ανύπαρκτη με αποτέλεσμα να δημιουργούνται πολλά προβλήματα. Δυσκολία στην εμπορία και διακίνηση των βιολογικών προϊόντων. Τα βιολογικά προϊόντα τα τελευταία χρόνια άρχησαν να πωλούνται και στις λαϊκές αγορές του νομού αλλά και σε μικρά μαγαζάκια με οικολογικά 27

τρόφιμα. Ωστόσο μεγάλο μειονέκτημα του νομού είναι η δυσκολία που αντιμετωπίζει στην προώθηση των προϊόντων και εκτός νομού. Έλλειψη διαφήμισης και προβολή των βιολογικών προϊόντων διεθνώς. Ένας σημαντικός παράγοντας που θα βοηθούσε στην ανάπτυξη της βιολογικής παραγωγής αλλά και την προώθηση των προϊόντων είναι η διαφήμιση. Στο νομό Φθιώτιδας οι βιοκαλλιεργητές δεν φροντίζουν να διαφημίσουν τα προϊόντα τους και αγνοούν πως έτσι μπορούν να γίνουν γνωστά τόσο στην κοινωνία της Φθιώτιδας όσο και σε άλλες περιοχές. Έλλειψη ενημέρωσης του καταναλωτή για τα βιολογικά προϊόντα. Εδώ πρέπει να αναφέρουμε πως για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος των βιολογικών προϊόντων δεν φταίνε μόνο οι καλλιεργητές αλλά και εμείς οι καταναλωτές οι οποίοι δεν φροντίζουμε να ενημερωθούμε για τα οφέλη της βιολογικής παραγωγής. Έλλειψη ερευνών γύρω από την παραγωγή των βιολογικών προϊόντων. Ο νομός Φθιώτιδας αλλά και οι βιοκαλλιεργητές του νομού θα έπρεπε να πραγματοποιούν διάφορες έρευνες σχετικές με τα βιολογικά προϊόντα και να προσπαθούν να βελτιώσουν και άλλο αυτόν τον κλάδο στο νομό.10 2.8. Επιχειρηματικές μονάδες ανά νομό σε σχέση με το σύνολο της βιολογικής Ελλάδας Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2007 ο νομός Φθιώτιδας διαθέτει 939 επιχειρηματικές μονάδες (παραγωγούς, μεταποιητές, εισαγωγείς) που ασχολούνται με την βιολογική γεωργία. Είναι ένας αρκετά ικανοποιητικός αριθμός για τον νομό με περιθώρια βελτίωσης φυσικά. Ενδεικτικά να αναφέρουμε πως ο νομός με τις περισσότερες μονάδες είναι ο νομός Αιτωλοακαρνανίας με 3.659 μονάδες και ακολου- 10 http://www.euranek.com/alter-agro/pdf/study1 gr.pdf 28

θούν ο νομός Λέσβου με 2.168 μονάδες και ο νομός Λάρισας με 1.512. Οι νομοί με τις λιγότερες μονάδες με σχέση με το σύνολο της χώρας είναι ο νομός Δωδεκανήσου με 22 μονάδες και ο νομός Ευρυτανίας με 11 μονάδες. Στο Σχεδιάγραμμα 2 φαίνονται και πιο αναλυτικά οι επιχειρηματικές μονάδες ανά νομό.11 596 ^ 588 563 Ν. ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ 680 Ν. ΛΕΣΒΟΥ 773 3659 Ν. ΛΑΡΙΣΑΣ 939 Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 953 2168 Ν. ΛΑΚΩΝΙΑΣ Ν. ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 1104 1309 1512 1315 Ν. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Ν. ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ Σχεδιάγραμμα 2: Αριθμός παραγωγών και μεταποιητών ανά νομό Πηγή: http://goo.gl/dtta9 2.9. Αγροτικοί συνεταιρισμοί και επιχειρήσεις νομού Φθιώτιδας Για την συνεχή εξέλιξη του γεωργικού τομέα σημαντικό ρόλο παίζουν οι αγροτικοί συνεταιρισμοί οι οποίοι είναι μεγάλες επιχειρήσεις που απευθύνονται στο αγροτικό κοινό. Σκοπός τους είναι να προσφέρουν βοήθεια στους αγρότες αλλά και στις επιχειρήσεις του νομού. Παρακάτω αναφέρονται χαρακτηριστικά κάποιοι στο νομό Φθιώτιδας.(Δεληζώνα, 2006) Ένωση αγροτικών συνεταιρισμών Λαμίας : 11 http://goo.gl/dtta9 29

Είναι ο μεγαλύτερος συνεταιρισμός της Λαμίας αλλά και γενικά της Περιφέρειας Στερεάς. Η ένωση αγροτικών συνεταιρισμών ασχολείται με την συγκέντρωση σιταριού, κριθαριού, αραβόσιτου όπως επίσης και με την επεξεργασία βαμβακιού και γάλακτος. Παράλληλα απασχολεί ομάδα για την βιομηχανική ντομάτα αλλά και έμπυρη ομάδα που ειδικεύεται και ασχολείται με την παραγωγή ελιάς. Πέραν αυτών των εργασιών η ένωση ασχολείται με το εμπόριο φαρμάκων και λιπασμάτων αλλά και ζωοτροφές και σπόρους για φύτεμα. Η ένωση Λαμίας επιδιώκει και προσπαθεί να ενωθούν οι 140 συνεταιρισμοί που λειτουργούν σήμερα και δεν μπορούν να μείνουν αυτόνομοι, ώστε να έχουμε ένα αισιόδοξο και καλύτερο αύριο.12 Παναγροτική ΑΕ: Η συγκεκριμένη εταιρία ιδρύθηκε το 1978 στην Λαμία και προέρχεται από την συγχώνευση τριών καταστημάτων αγροτικών προϊόντων. Η εταιρία ασχολείται με το εμπόριο λιπασμάτων, γεωργικών μηχανημάτων, αρδευτικών συστημάτων αλλά και γεωργικά και βιομηχανικά εξαρτήματα. Η Παναγροτική Λαμίας αποτελεί μια από τις πιο επιτυχημένες και οργανωμένες εταιρίες στον κλάδο εμπορίας γεωργικών προϊόντων. Αποτελείται από ένα σύνολο έμπειρων και ειδικευμένων γεωπόνων που είναι σε θέση 13 να βοηθήσουν και να προσφέρουν λύσεις σε γεωργικά θέματα. 12 http://lamiastar.gr/index.php/topikes-eidiseis/nomoi/fthiotida/6801-2012-02-25- 12-00-27.html 13 http://www.panagrotiki.gr/ 30

3. Κτηνοτροφία Όπως η γεωργία έτσι και η κτηνοτροφία είναι από τις πιο παλιές δραστηριότητες στην Ελλάδα. Ο άνθρωπος για να αποκτήσει μια συγκεκριμένη ποσότητα φαγητού, διαπίστωσε ότι εκτός από το να θανατώνει το ζώο και να το τρώει μπορεί να το πάρει και να το περιορίσει σε ένα μέρος ταΐζοντας το μέχρι να μεγαλώσει και να αποφασίσει πότε θα το σφάξει για να το φάει. Έτσι άρχισε ο άνθρωπος σιγά σιγά να ασχολείται με την κτηνοτροφία. Σήμερα η κτηνοτροφία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παραγωγικούς τομείς στην χώρα μας. Ο άνθρωπος στην αρχή ασχολήθηκε με την κτηνοτροφία με κύριο σκοπό την εξασφάλιση τροφής γι αυτόν και την οικογένεια του. Ουσιαστικά από τα ζώα έπαιρναν μόνο το κρέας και αργότερα το μαλλί αλλά και τα δέρματα από τα οποία έφτιαχναν ρούχα και πολλά αντικείμενα. Μετά από αρκετό καιρό άρχισαν να παίρνουν από τα ζώα και άλλα κτηνοτροφικά προϊόντα όπως το γάλα και τα αυγά. 14 3.1. Η κτηνοτροφία στην Ελλάδα Η Ελλάδα θα λέγαμε ότι δεν έχει αρκετά αναπτυγμένη κτηνοτροφία όπως γεωργία και γι αυτό τον λόγο παρατηρείται μεγάλος αριθμός σε εισαγωγές κρέατος κυρίως χοιρινού και βοδινού. Αυτές οι εισαγωγές γίνονται κυρίως από Βουλγαρία, Γαλλία, Ολλανδία, Δανία και Γερμανία. Αρκετά ανεπτυγμένη είναι η παραγωγή αιγοπροβάτων στην χώρα μας και πέραν της περιόδου του Πάσχα όπου η ζήτηση είναι μεγάλη, οι εισαγωγές βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα. Τα νοικοκυριά που ασχολούνται με την κτηνοτροφία είναι περίπου 150.000 και βρίσκονται κατά κύριο λόγο στην Ήπειρο, την κεντρική Μακεδονία, την Δυτική και κεντρική Ελλάδα. (Στεργίου, 2011) 14 http://www.agrogi.eu/default.aspx? catid= 120 31

Η αιγοπροβατοτροφία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους κλάδους στην χώρα μας, συμβάλλοντας περίπου κατά 18% στο συνολικό αγροτικό εισόδημα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η προβατοτροφία γίνεται κατά κύριο λόγο για το κρέας ενώ στην χώρα μας γίνεται κυρίως για το γάλα, εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι στην χώρα μας το 95% των ζώων αρμέγονται. (Υπουργείο αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων, 2011) 3.2. Κτηνοτροφικές εργασίες στο νομό Φθιώτιδας Οι κτηνοτροφικές εργασίες χωρίζονται σε δύο είδη, στην οικόσιτη κτηνοτροφία και στην κατ επάγγελμα κτηνοτροφία. Α) Οικόσιτη Κτηνοτροφία Ένα είδος κτηνοτροφίας που υπάρχει στο νομό Φθιώτιδας είναι η οικόσιτη κτηνοτροφία ή προβατοτροφία. Μιλάμε για μια κτηνοτροφία η οποία στηρίζεται στο χόρτο των κοινοτικών βοσκοτόπων, στην ελεύθερη βοσκή των χέρσων ιδιωτικών χωραφιών και βεβαίως στις ζωοτροφές που καλλιεργούσαν οι ίδιοι, όπως τριφύλλια, σανό, κριθάρι και άλλα. (Μαλκογιώργος, 2006) Β) Κατ επάγγελμα κτηνοτροφία Στα χωριά του νομού Φθιώτιδας υπάρχουν οι κατ επάγγελμα κτηνοτρόφοι, αυτοί δηλαδή που τα καλοκαίρια δεν απομακρύνονται από το χωριό τους και προτιμούν τα βουνίσια λιβάδια του χωριού τους, όπου κατέχουν και διατηρούν και σπίτια στα οποία κατοικούν. Το χειμώνα τώρα όλοι μαζί καταφεύγουν στον κάμπο. Μιλάμε δηλαδή για μια τάξη ανθρώπων που ζούνε αποκλειστικά από τα γιδοπρόβατα τους. Στον νομό αυτά τα άτομα είναι γνωστά σαν τσοπάνηδες ή αλλιώς βλάχοι με κύρια απασχόληση και μοναδικό έργο τους την περιποίηση των ζώων. Το είδος αυτής της κτηνοτροφίας ακμάζει στα ορεινά, που είναι άγονα και δεν προσφέρονται τόσο πολύ για γεωργικές επιχειρήσεις. (Μαλκογιώργος, 2006) 32