Π.3.2.1 Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη Νεοελληνική Γλώσσα Δ Δημοτικού Τίτλος: «Ο τρύγος» ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΙΧΑΛΑΚΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2013
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ Σελίδα 2 από 20
ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.2.1. Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http:// www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Ο τρύγος Δημιουργός Κατερίνα Μιχαλάκου Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα (Προτεινόμενη) Τάξη Δ Δημοτικού Χρονολογία Αύγουστος 2013 Διδακτική/θεματική ενότητα Δεν αντλεί από τα σχολικά βιβλία. Διαθεματικό Ναι Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα Άλλα γνωστικά αντικείμενα Ιστορία Σελίδα 3 από 20
Χρονική διάρκεια 12 διδακτικές ώρες Χώρος Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας, εργαστήριο πληροφορικής Εικονικός χώρος: ιστολόγιο σχολείου Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Οι μαθητές και ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με την εργασία σε ομάδες και να έχουν βασικές γνώσεις χρήσης Η/Υ. Το σχολείο θα πρέπει να διαθέτει φορητούς υπολογιστές ή εργαστήριο Η/Υ και βιντεοπροβολέα ή διαδραστικό πίνακα. Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο είναι πρόταση διδασκαλίας. Το σενάριο στηρίζεται --- Το σενάριο αντλεί Το σενάριο είναι πρωτότυπο στη σύλληψη. Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το σενάριο στοχεύει στο να ενημερώσει και να πληροφορήσει τους μαθητές σχετικά με την καλλιέργεια του αμπελιού και την παρασκευή του κρασιού. Μέσα από κείμενα που υπάρχουν στο συνοδευτικό υλικό, ο εκπαιδευτικός περνάει τα θέματα με τα οποία θέλει να ασχοληθεί. Οι επιμέρους θεματικοί άξονες είναι τα διαδοχικά βήματα παραγωγής κρασιού, η σχέση του κρασιού με τον θεό Διόνυσο, η ιστορική αναδρομή της αμπελοκαλλιέργειας και οι παρενέργειες από υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Μέσα από την ενασχόλησή τους με αυτά τα θέματα, οι μαθητές εξασκούνται στη δημιουργία πολυτροπικών κειμένων, διαγραμμάτων και παρουσιάσεων και στην αναζήτηση πληροφοριών μέσω διαδικτύου. Ταυτόχρονα, διαμορφώνουν στάσεις Σελίδα 4 από 20
ζωής και αξίες που τους θωρακίζουν για το πέρασμά τους στην εφηβεία. Τέλος, εξασκούνται στην εργασία με ομάδες, που συμβάλλει στην κοινωνικοποίησή τους και στην ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Η επαφή και η ενασχόληση με την ιστορία, τον πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμα του κάθε τόπου αποτελούν θέματα που εμπλέκονται στη διδασκαλία του μαθήματος της Γλώσσας σε όλες τις τάξεις του Δημοτικού σχολείου. Μέσα από τη θεματική του αμπελιού και του κρασιού, οι μαθητές μαθαίνουν για την ιστορία του φυτού του αμπελιού, τη σχέση του με τη μυθολογία και την αρχαιότητα καθώς και τον ρόλο που έπαιξε και παίζει ίσως όχι τόσο σθεναρά στην οικονομία της χώρας. Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι μαθητές: μαθαίνουν να συνεργάζονται μαθαίνουν την ιστορία του κρασιού στην αρχαιότητα και τη μυθολογία μαθαίνουν τα βήματα παραγωγής του κρασιού μαθαίνουν να σκέπτονται κριτικά μαθαίνουν να αξιολογούν και να αξιολογούνται μαθαίνουν να είναι εγκρατείς μαθαίνουν για τις επιπτώσεις από την υπερβολική κατανάλωση κρασιού μαθαίνουν για τις ωφέλειες από τη λογική κατανάλωση κρασιού Γνώσεις για τη γλώσσα Οι μαθητές: ασκούνται στην παραγωγή προφορικού λόγου Σελίδα 5 από 20
μαθαίνουν να συντάσσουν περιλήψεις μαθαίνουν να γράφουν σημειώσεις εξασκούνται στις διαδικασίες απαλοιφής και γενίκευσης Γραμματισμοί Οι μαθητές: μαθαίνουν να χρησιμοποιούν λογισμικό ιδεοκαταιγισμού μαθαίνουν να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για εύρεση εικόνων μαθαίνουν να χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά λεξικά μαθαίνουν να επικοινωνούν λειτουργικά μαθαίνουν να επικοινωνούν, λαμβάνοντας υπόψη το κοινωνικό περιβάλλον της συγκεκριμένης επικοινωνιακής περίστασης. ασκούνται στη δημιουργία πολυτροπικών κειμένων μαθαίνουν να είναι εγκρατείς μαθαίνουν να αξιολογούν και να αξιολογούνται μαθαίνουν για τις αρνητικές και τις θετικές επιπτώσεις από την υπερβολική και τη λογική κατανάλωση κρασιού αντίστοιχα Διδακτικές πρακτικές Η κοινωνική διάσταση που ξεδιπλώνεται μέσα από την ενασχόληση στις διάφορες φάσεις παραγωγής κρασιού παρέχει μια πολύ σημαντική και δυναμική ενόραση για τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι συνεργάζονται και διασκεδάζουν ενώ δουλεύουν. Παράλληλα οι μαθητές μαθαίνουν για την κατανάλωση κρασιού με μέτρο και μαθαίνουν να είναι εγκρατείς. Σελίδα 6 από 20
Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μεγάλη παράδοση στην καλλιέργεια αμπελιών. Για τον λόγο αυτό, κρίθηκε σημαντικό να αποκτήσουν οι μαθητές μέσω του σεναρίου μια εξοικείωση με τον τρόπο παρασκευής του κρασιού. Θα εξυπηρετούσε μάλιστα πολύ το σενάριο να εφαρμοστεί κατά τη διάρκεια του Σεπτέμβρη, όπου γίνεται ο τρύγος και οι μαθητές θα είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν από κοντά σκηνές που αναφέρονται είτε στη συγκομιδή, είτε στη μεταφορά, είτε ακόμα στο πάτημα των σταφυλιών στα πατητήρια. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Το σενάριο μπορεί να υλοποιηθεί στα πλαίσια της 1 ης ενότητας Ένα σκαλί ακόμα του σχολικού βιβλίου «Γλώσσα Δ Δημοτικού» και να συνδεθεί θεματικά με αυτήν σα μία από τις εργασίες που κάνουμε με το ξεκίνημα της νέας σχολικής χρονιάς. Μπορεί, επίσης, να συνδεθεί και διαθεματικά με τη Μελέτη Περιβάλλοντος, όπου γίνεται λόγος για τα προϊόντα του κάθε τόπου και τη σύνδεσή τους με την τοπική οικονομία. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Η συμβολή των ΤΠΕ στο σενάριο είναι σημαντική, αφού ενεργοποιεί το ενδιαφέρον και των πιο αδύναμων μαθησιακά μαθητών, ενώ παράλληλα καλλιεργεί γραμματισμούς που θα χρησιμεύσουν και θα βοήσουν τους μαθητές στη μετέπειτα ακαδημαϊκή τους πορεία. Μέσα από το λογισμικό ιδεοκαταιγισμού μπορούν οι μαθητές να συγκεντρώσουν τις ιδέες τους και να τις διαμορφώσουν σε μία λογική σειρά, αυτενεργώντας κατά έναν βαθμό στη μαθησιακή τους διαδικασία. Η διαδικασία εύρεσης εικόνων μέσω διαδικτύου είναι μια πολύ ευχάριστη διαδικασία, απαλλαγμένη από το κόστος του λάθους από την πλευρά του μαθητή, κάνοντας τη μάθηση ιδιαίτερα ευχάριστη για αυτούς και ευνοώντας ταυτόχρονα την πολυτροπικότητα. Τέλος, η χρήση ιστολογίου δρα ευεργετικά σε ένα κλίμα Σελίδα 7 από 20
συνεργατικότητας μέσα στη σχολική κοινότητα, ενώ ταυτόχρονα λειτουργεί και σαν περιβάλλον πληροφόρησης για μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς. Κείμενα «Ο τρύγος», κείμενο από το πρόγραμμα «Μελίνα» «Η διαχρονική πορεία της αμπέλου και του οίνου μέσα από μαρτυρίες του παρελθόντος» κείμενο, βασισμένο σε ομώνυμο κείμενο του Συμβουλίου Αμπελοοινικών Προϊόντων «Συνέπειες του αλκοόλ» κείμενο από την ιστοσελίδα Νέα Υγεία Τραγούδια Βίντεο «Ο τρύγος» από τον δίσκο 11 λαϊκά τραγούδια του Γιάννη Ρίτσου, μουσική: Νίκος Μαμαγκάκης, στίχοι: Γιάννης Ρίτσος. 1972. «Inside Food - Πώς παράγεται το κρασί», επεισόδιο από τη διαδικτυακή σειρά Pathfinder Food Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1ο και 2ο διδακτικό δίωρο Αρχίζουμε τη διδασκαλία με την ανάγνωση του κειμένου «ο τρύγος» (βλ. φάκελο συνοδευτικού υλικού). Αρχικά μοιράζουμε στους μαθητές το κείμενο. Το κείμενο αναφέρεται σε διάφορες εργασίες που γίνονται σε σχέση με το φυτό του αμπελιού, στη συλλογή των σταφυλιών, στο πάτημα, στην παρασκευή του μούστου και στο βράσιμο του κρασιού. Επίσης, αναφέρεται και στη διαδικασία παρασκευής του τσίπουρου ως άλλο ένα παράγωγο του σταφυλιού. Ο εκπαιδευτικός διαβάζει το κείμενο στους μαθητές και προχωράει στη νοηματική του ανάλυση. Προσπαθούμε να προσεγγίσουμε κριτικά το κείμενο κάνοντας ερωτήσεις οι οποίες θα τους βοηθήσουν σε διαφορετικούς τρόπους θέασης του συγκεκριμένου θέματος. Το κείμενο αυτό, πέρα από τις πληροφορίες που δίνει γύρω από την καλλιέργεια του σταφυλιού, δίνει Σελίδα 8 από 20
τη δυνατότητα συνοικοδόμησης μιας νέας γνώσης από εκπαιδευτικούς και μαθητές που έχει να κάνει με κοινωνικά ζητήματα που προβάλλονται μέσα από το κείμενο. Έτσι, πέρα από τις ερωτήσεις κατανόησης, όπως: Ποιες εργασίες γίνονται τον Μάρτη; Ποιο είδος σταφυλιού ωριμάζει πρώτα; θα μπορούσαμε να θίξουμε και την κοινωνική διάσταση που φαίνεται να δεσπόζει στις εργασίες γύρω από το μάζεμα και το πάτημα των σταφυλιών. Πολλοί άνθρωποι βρίσκονται μαζί δουλεύοντας στον ίδιο χώρο για μεγάλο χρονικό διάστημα, δημιουργούν φιλίες, σχέσεις, μοιράζονται χαρές και λύπες. Το θέμα επίσης μπορεί να διερευνηθεί περεταίρω και να δούμε τις οικονομικές συνθήκες που επικρατούσαν στην Ελλάδα και βοήθησαν στην τόσο μεγάλη εξάπλωση της αμπελοκαλλιέργειας μετά τον 2 ο παγκόσμιο πόλεμο. Στη συνέχεια, περνάμε στο λεξιλόγιο. Αναμένεται ότι κάποιες λέξεις μέσα από το κείμενο θα προκαλέσουν την εντύπωση των μαθητών, αφού δε θα τις έχουν ξανακούσει. Μένουμε λίγο στο καινούριο λεξιλόγιο και προσπαθούμε να εκμαιεύσουμε από τους μαθητές μια πρώτη προφορική ερμηνεία. Η διαδικασία αυτή θα αποτελέσει την προετοιμασία για την ενασχόλησή τους με τη δημιουργία γλωσσάριου που αναφέρεται στο φύλλο εργασίας 1. Σαν επίλογο της πρώτης διδακτικής ενότητας, αφήνουμε τους μαθητές να χαλαρώσουν ακούγοντας ένα τραγούδι σε στίχους Γιάννη Ρίτσου και μελοποιημένο από τον Νίκο Μαμαγκάκη, με τίτλο «ο τρύγος». 3ο διδακτικό δίωρο Εξηγούμε στους μαθητές τον σκοπό της παρούσας φάσης διδασκαλίας, ο οποίος είναι να καταλάβουν τις φάσεις διαδικασίας παραγωγής κρασιού, που ξεκινούν από το μάζεμα των καρπών και καταλήγουν στην παραγωγή του κρασιού. Σελίδα 9 από 20
Έχουμε χωρίσει τους μαθητές σε ομάδες. Αρχικά, οι ομάδες παρακολουθούν ένα βίντεο που εξιστορεί τις διαδοχικές φάσεις παραγωγής του κρασιού και τους ζητάμε να κρατούν σημειώσεις. Ταυτόχρονα, μπορούν να ανατρέχουν και στο κείμενο «ο τρύγος» που είχε δοθεί στο προηγούμενο διδακτικό δίωρο, όπου μπορούν να βρουν πληροφορίες για τα βήματα παρασκευής του κρασιού. Στη συνέχεια, ζητάμε από τους μαθητές να φτιάξουν ένα διάγραμμα όπου θα περιγράφουν τα βήματα παραγωγής του κρασιού και στα οποία θα ενσωματώσουν εικόνες με σύντομες περιγραφές για την εργασία που λαμβάνει χώρα κάθε φορά. (βλ. φύλλο εργασίας 2). 4ο και 5ο διδακτικό δίωρο Σκοπός της διδακτικής αυτής ενότητας είναι να κάνουμε μια σύνδεση με το παρελθόν αρχίζοντας από τη μυθολογία και περνώντας μέσα από τα βάθη της ιστορίας, να δούμε τη σχέση που είχαν οι άνθρωποι με το κρασί και να αποτιμήσουμε τη διαχρονικότητά του. Αρχίζουμε τη διδακτική ενότητα προβάλλοντας το κείμενο «η διαχρονική πορεία της αμπέλου και του οίνου μέσα από μαρτυρίες του παρελθόντος» (βλ. φάκελο συνοδευτικού υλικού) στον βιντεοπροβολέα. Έχουμε ήδη μοιράσει φωτοτυπίες στους μαθητές, οι οποίοι μπορούν να παρακολουθούν την αφήγηση από τον εκπαιδευτικό ή και από το έντυπο. Το κείμενο κάνει μια αναδρομή στην ιστορία, αναφέρεται στη σχέση του Διόνυσου με το κρασί, καθώς και στην τέχνη της αμπελουργίας και της οινοποιίας στον Ελλαδικό χώρο. Μετά την αφήγηση από τον εκπαιδευτικό, ακολουθούν ερωτήσεις κατανόησης του κειμένου. Φροντίζουμε οι ερωτήσεις να μην καλύπτουν μόνο τον νοηματικό άξονα, αλλά να έχουν κάποια κοινωνική και πολιτιστική χροιά, ώστε να ενημερωθούν οι μαθητές για τις αντιλήψεις και τις στάσεις που επικρατούσαν γύρω από το θέμα που πραγματεύονται σε άλλες εποχές. Θίγουμε θέματα όπως αυτά της συντροφικότητας, της χαράς, του γλεντιού και της διασκέδασης. Σελίδα 10 από 20
Στη συνέχεια, μοιράζουμε τους μαθητές σε ομάδες. Ανάλογα με τον αριθμό των ομάδων που φτιάχνουμε, μοιράζουμε και το κείμενο σε αντίστοιχα μέρη. Αν, για παράδειγμα, οι ομάδες είναι τρεις, όπως συμβαίνει τις περισσότερες φορές, τότε μπορούμε να μοιράσουμε το κείμενο σε τρεις νοηματικούς άξονες. Κάθε ομάδα έχει τώρα ένα δικό της κομμάτι να επεξεργαστεί. Αρχικά, ζητάμε από τους μαθητές να κάνουν μια περίληψη του κομματιού που τους έχει ανατεθεί. Μέσα από την περίληψη επιδιώκουμε να ελέγξουμε τις ικανότητες των μαθητών να μετασχηματίζουν δομές του πρωτότυπου κειμένου. Αυτό έχει να κάνει με την αναγνωστική τους επάρκεια, καθώς και με τις διαδικασίες απαλοιφής και γενίκευσης, σωστή χρήση των οποίων οδηγεί στην επιδιωκόμενη πύκνωση του κειμένου της περίληψης. Στο Παράρτημα δίνονται κάποιες οδηγίες που βοηθούν στη σύνταξη αλλά και στη διαδικασία αξιολόγησης των περιλήψεων από τους μαθητές. Την ίδια στιγμή οι μαθητές θα πρέπει να είναι ενημερωμένοι για τους αποδέκτες των περιλήψεών τους, και για ποιο λόγο οι τελευταίοι θα διάβαζαν τις περιλήψεις τους. Στο συγκεκριμένο σενάριο, οι περιλήψεις θα βοηθήσουν τους συντάκτες των παρουσιάσεων που θα συνταχθούν παρακάτω. Οι συντάκτες των τελευταίων θα κερδίσουν χρόνο που θα απαιτούνταν για την ανάγνωση και την ερμηνεία του πρωτότυπου κειμένου. Τέλος, η περίληψη βοηθάει και στην κριτική προσέγγιση των κειμένων, εφόσον οι μαθητές θα μπουν στη διαδικασία αναζήτησης νοηματικής συμβολής πληροφοριών στο κεντρικό θέμα του κειμένου. Δίνουμε βοηθητικές οδηγίες πάνω στο φύλλο εργασίας για τη σύνταξη της περίληψης, εξηγούμε και επιβλέπουμε διακριτικά τις ομάδες (βλ. φύλλο εργασίας 3 και Παράρτημα). Αφού ολοκληρωθούν οι περιλήψεις, διαβάζονται στην τάξη και αξιολογούνται από τις υπόλοιπες ομάδες και τον εκπαιδευτικό. Είναι σαφώς προτιμότερο οι περιλήψεις να προβάλλονται σε μια οθόνη και να επισημαίνονται τα λάθη εκεί, ώστε να είναι αμεσότερη η ανατροφοδότηση για τους μαθητές. Αυτό μπορεί να γίνει είτε σκανάροντας τα γραπτά των παιδιών και προβάλλοντάς τα, είτε προβάλλοντας την Σελίδα 11 από 20
ψηφιακή περίληψη των μαθητών, αν οι τελευταίοι έχουν χρησιμοποιήσει υπολογιστές. Στη δεύτερη φάση αυτής της διδακτικής ενότητας οι μαθητές δουλεύουν πάλι σε ομάδες και με τα ίδια κείμενα. Εργασία τους αυτή τη φορά είναι να αλλάξουν τα ήδη υπάρχοντα κείμενα σε πολυτροπικά, χρησιμοποιώντας εικόνες που θα βρουν στο διαδίκτυο. Η ενασχόληση αυτή με την εισαγωγή εικόνων αναμένεται να αρέσει ιδιαίτερα στους μαθητές, θα ενεργοποιήσει τη φαντασία τους και θα δέσει καλύτερα τους δεσμούς της ομάδας (βλ. φύλλο εργασίας 4). 6ο διδακτικό δίωρο: οι παρενέργειες του κρασιού. Η ενότητα αυτή καταπιάνεται με τους περιορισμούς κατανάλωσης του κρασιού και τις συνέπειες που μπορεί να έχει η υπερβολική κατανάλωσή του. Δουλεύουμε σε ομάδες. Μοιράζουμε στους μαθητές το κείμενο «θετικές και αρνητικές επιπτώσεις από την κατανάλωση κρασιού» (βλ. φάκελο συνοδευτικού υλικού) και το κείμενο διαβάζεται είτε σιωπηρά από τους μαθητές, είτε μεγαλόφωνα από τον εκπαιδευτικό. Χρησιμοποιώντας το λογισμικό Inspiration, ζητάμε από τους μαθητές να καταγράψουν τις συνέπειες υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ και ταυτόχρονα τα ευεργετικά αποτελέσματα που μπορεί να έχει μία λογική κατανάλωση καθημερινά. Μέσα από τη δραστηριότητα αυτή τα παιδιά θα αποκτήσουν μια στάση απέναντι στο αλκοόλ που θα τα βοηθήσει καθώς μεγαλώνουν και μπαίνουν στην εφηβεία και ταυτόχρονα θα αποκτήσουν και μια στάση ζωής απέναντι στο μέτρο και την αποφυγή των υπερβολών. Ως επιστέγασμα όλων των πληροφοριών που αποκτήθηκαν στα πλαίσια αυτού του σεναρίου προτείνεται να γίνει μια παρουσίαση από τους μαθητές. Η παρουσίαση δίνει στους μαθητές την ευκαιρία μιας λειτουργικής επικοινωνίας παρόμοιας με αυτήν της περίληψης, όπου οι μαθητές χρησιμοποιούν ό,τι ξέρουν από τη γλώσσα - Σελίδα 12 από 20
στόχο, προκειμένου να περάσουν ένα μήνυμα για να γίνουν κατανοητοί. Στη συγκεκριμένη περίσταση επικοινωνίας, οι μαθητές θα παρουσιάσουν στους υπόλοιπους μαθητές μέσω σύγχρονης ή και ασύγχρονης επικοινωνίας, συνεπώς λαμβάνουν υπόψη την κοινωνική περίσταση. Η παρουσίαση θα περιλαμβάνει τους ακόλουθους θεματικούς άξονες: ιστορική αναδρομή φάσεις επεξεργασίας και παρασκευής κρασιού σχέση με τον θεό Διόνυσο παρενέργειες από υπερβολική κατανάλωση Οι εργασίες των ομάδων θα παρουσιαστούν στην ολομέλεια της τάξης και θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του σχολείου. Σελίδα 13 από 20
ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ Φύλλο εργασίας 1 Διαβάστε το κείμενο που σας έχει δοθεί και απαντήστε στις ερωτήσεις: 1. Με τις λέξεις βλαστολόημα, δραγάτης, αλώνι, γράβαλο, λαμνί, μουστιές, πατητήρι, τρόκολο, κάδη, λουλάδες, φτιάξτε ένα γλωσσάρι το οποίο να περιέχει εικόνα της λέξης που περιγράφεται, ερμηνεία καθώς και ένα παράδειγμα, μία πρόταση με τη λέξη που περιγράφετε. Μπορείτε να ψάξετε στο διαδίκτυο για εύρεση εικόνας, πληκτρολογώντας σε μία μηχανή αναζήτησης το λήμμα. Αναφορικά με την ερμηνεία των λέξεων μπορείτε να βρείτε πληροφορίες στο κείμενο. Εναλλακτικά, μπορείτε να ψάξετε στο ηλεκτρονικό λεξικό της κοινής νεοελληνικής: http://www.greeklanguage.gr/greeklang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html, πληκτρολογώντας τη λέξη στο πλαίσιο της αρχικής σελίδας και πατώντας στη συνέχεια «βρες». Σελίδα 14 από 20
Επιπρόσθετες Οδηγίες: Για την εικόνα: Αφού επιλέξετε την εικόνα κάντε την «ερμητική» πατώντας δεξί κλικ και Για την ερμηνεία: επιλέγοντας μορφοποίηση εικόνας. Με τον τρόπο αυτό θα μπορείτε να μετακινείτε την εικόνα στη σελίδα σας. Στο πλάι της εικόνας θα πληκτρολογήσετε τη λέξη με έντονα γράμματα και μέγεθος γραμματοσειράς 20, ώστε να είναι ευανάγνωστη. Κατόπιν προσθέστε την ερμηνεία και στη συνέχεια προσθέστε το παράδειγμά σας με πλάγια γράμματα Παράδειγμα: πατητήρι: μεγάλος κάδος ή είδος χτιστής δεξαμενής όπου πατούν τα σταφύλια για να βγει ο μούστος. Τα πατητήρια μπορεί να είναι ξύλινα, πέτρινα ή ακόμη και χτιστά. Σελίδα 15 από 20
Φύλλο εργασίας 2 Α. πατητήρι, μούστος, τρύγος, βαρέλι, κρασί, μεταφορά, βράσιμο Με τη βοήθεια του λογισμικού inspiration που θα βρείτε στην επιφάνεια εργασίας θα βάλετε τις παραπάνω λέξεις σε σειρά, ώστε να περιγράφονται τα βήματα παραγωγής κρασιού. Επιπλέον, πλάι σε κάθε λέξη θα εισάγετε και μία εικόνα που θα περιγράφει τη διαδικασία. Τις εικόνες θα τις βρείτε στο διαδίκτυο. Μπορείτε να δώσετε οριζόντιο ή κάθετο προσανατολισμό, ανάλογα με το σχήμα που θέλετε να προκύψει. Σελίδα 16 από 20
Φύλλο εργασίας 3 Στο κείμενο που σας έχει δοθεί φτιάξτε μια περίληψη, λαμβάνοντας υπόψη τις οδηγίες που αναφέρονται παρακάτω: ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ διαβάζω προσεκτικά το κείμενο υπογραμμίζω τις λέξεις ή τις φράσεις που αποδίδουν το κεντρικό νόημα του κειμένου προσπαθώ να μην εκφράσω την προσωπική μου άποψη κρίνοντας ή αξιολογώντας προσπαθώ να αντικαταστήσω λέξεις του κειμένου με συνώνυμές τους Λέξεις που μπορώ να χρησιμοποιήσω για να «δέσω» σωστά τις προτάσεις μεταξύ τους. Φράσεις που καταδεικνύουν τη λογική σχέση μεταξύ των περιόδων: η παραπάνω αιτία οδηγεί αναπόφευκτα το γεγονός αυτό έχει ως συνέπεια ως αποτέλεσμα των παραπάνω Ρήματα που μπορώ να χρησιμοποιήσω: Το άρθρο αναφέρεται/ πραγματεύεται/καταπιάνεται Σύμφωνα με το κείμενο διατυπώνεται/ προβάλλεται/ παρουσιάζεται/ επισημαίνεται/ διαπιστώνεται/ διευκρινίζεται Σελίδα 17 από 20
Φύλλο εργασίας 4 Αλλάξτε τα κείμενα που σας έχουν δοθεί σε πολυτροπικά βάζοντας εικόνες και βγάζοντας λέξεις. Τις εικόνες μπορείτε να τις βρείτε στο διαδίκτυο με αναζήτηση στο μενού εικόνες που εμφανίζεται στην μπάρα πάνω αριστερά. Για παράδειγμα: Ο Διόνυσος ήταν ο θεός της αμπέλου και του οίνου. Στην πρόταση αυτή μπορούμε να αντικαταστήσουμε τις λέξεις άμπελος και οίνος με εικόνες: Ο Διόνυσος ήταν ο θεός της και του Σελίδα 18 από 20
Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Το θέμα της αμπελουργίας του τρύγου και του κρασιού είναι ανεξάντλητο και θα μπορούσε να επεκταθεί σε διάφορα επίπεδα. Το περιορίσαμε σε 12 ώρες διδασκαλίας, για να μην καταστεί κουραστικό για τη δεδομένη τάξη και διότι πιστεύουμε ότι τα θέματα αυτά είναι πιο κοντινά και πιο κατανοητά από τα παιδιά αυτής της ηλικίας. Το τελευταίο θέμα που πραγματεύεται περί των συνεπειών της υπερβολικής κατανάλωσης του κρασιού θα μπορούσε να επεκταθεί και σε ένα θεατρικό σχεδιασμένο από τους μαθητές. Εκεί θα μπορούσαν να θιχτούν θέματα όπως η αυτοσυγκράτηση, η ευθυμία, το γέλιο και η χαρά που βιώνουν οι άνθρωποι όταν την παρέα συνοδεύει το κρασί. Επίσης, στα κείμενα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν παροιμίες που ο λαός έχει βγάλει σε σχέση με το κρασί και την κατανάλωσή του. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Το παρόν σενάριο αποτελεί μια πρόταση διδασκαλίας και σε καμία περίπτωση δεν είναι δεσμευτικό για τον εκπαιδευτικό που θα το εφαρμόσει. Οι δραστηριότητες μπορούν να τροποποιηθούν ακόμα και να παραληφθούν κάποιες από αυτές ανάλογα με τις δυνατότητες και το δυναμικό της τάξης. Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κουτσογιάννης Δ. 2012. Ο ρόμβος της γλωσσικής εκπαίδευσης. Στο Μελέτες για την ελληνική γλώσσα. Πρακτικά της 32ης συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας, Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη, ΙΝΣ Πολίτης Π. 2001. Προφορικός και γραπτός λόγος, Πύλη για την Ελληνική γλώσσα, εγκυκλοπαιδικός οδηγός. Χατζησαββίδης, Σ. & Μ. Αλεξίου. 2011. Μεθοδολογία και διαδικασίες ανάπτυξης εκπαιδευτικών σεναρίων στα Γλωσσικά μαθήματα, Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Σελίδα 19 από 20
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σε μία περίληψη θα πρέπει να παραλείψουμε πληροφορίες από το αρχικό κείμενο. Οι πληροφορίες αυτές έχουν να κάνουν με τη συμβολή τους στην επεξεργασία του κεντρικού θέματος του κειμένου. Αν πιστεύουμε ότι δεν επηρεάζει τον κορμό του κεντρικού θέματος του αρχικού κειμένου, τότε μπορούμε να την παραλείψουμε. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται απαλοιφή. Σε μια περίληψη μπορούμε να μειώσουμε το μήκος των προτάσεων ή των περιόδων, κάνοντας γενικεύσεις. Για παράδειγμα τα παιδιά συνήθιζαν να περνούν τα μεσημέρια τους στη θάλασσα, φτιάχνοντας κάστρα από άμμο. Θα μπορούσε να γενικευτεί ως τα παιδιά έπαιζαν τα μεσημέρια. Τέλος, κάποιες άλλες πληροφορίες που θεωρούνται πολύ σημαντικές μπαίνουν αυτούσιες στο κείμενο. Σελίδα 20 από 20