----------------------------------------------------------------------------------------- ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ----------------------------------------------------------------------------------------- Α ΜΕΡΟΣ Πρόλογος. 4 Εισαγωγή. 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο --------ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΤΟΥ ΙΑΙΤΟΛΟΓΟΥ------ 1.1 Σύγχρονη έννοια του όρου «ιαιτολογία- ιατροφή»... 7 1.2 εοντολογία ε αγγελµάτων υγείας, δεοντολογία ε αγγέλµατος ιαιτολογίας... 9 1.3 Νοµοθεσία-Νοµολογία... 10 1.4 Ο Κώδικας δεοντολογίας της υγείας... 10 1.5 Προσόντα, χαρακτηριστικά και ιδιαίτερα στοιχεία της ροσω ικότητας ενός σωστού ε αγγελµατία... 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο ---------Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΠΑΦΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ--------- ΙΑΙΤΟΛΟΓΟΥ 2.1 Ανθρώ ινες σχέσεις 16 2.2 Τι είναι όµως ε ικοινωνία; Τι σηµαίνει ε ικοινωνώ;. 16 2.3 Η ε ικοινωνία στον εργασιακό χώρο 18 2.4 Ανθρώ ινες σχέσεις και ε ικοινωνία στον ε αγγελµατικό χώρο του ιαιτολόγου- ιατροφολόγου...... 20 2.5 Η δεξιότητα της ε ικοινωνίας... 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο --------------Η ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΙΑ ΙΑΚΑΣΙΑ ΣΤΟΝ ------------- ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΙΑΙΤΟΛΟΓΟΥ 3.1 Η συµβουλευτική «ροσ άθεια»... 23 3.2 Παράγοντες ε ιτυχίας µιας σωστής συµβουλευτικής «ροσ άθειας»... 26 3.3 Προσόντα ενός σωστού συµβουλευτή-βοηθού... 31
2 Β ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο -------------------------ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ Ε ΟΜΕΝΑ------------------------ 4.1 Παρουσίαση και αξιολόγηση ε ικοινωνιακών εργαλείων σε θέµατα Συµβουλευτικής, σε αγκόσµια κλίµακα... 36 4.2 Παρουσίαση και αξιολόγηση ε ικοινωνιακών εργαλείων σε θέµατα Συµβουλευτικής, στην ιαιτολογία... 41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο ---Η ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ--- 5.1 Το κύριο ερώτηµα στο ο οίο α αντά η έρευνα... 44 5.2 Η αφορµή για την συγγραφή της... 44 5.3 Οι λόγοι ου οδήγησαν στην ερευνητική ροσ άθεια... 45 5.4 Σύντοµη συνολική εριγραφή της έρευνας ου ραγµατο οιήθηκε... 46 5.5 Τα γενικά χαρακτηριστικά της συγκεκριµένης έρευνας... 47 5.6 Το εξεταζόµενο εργαλείο ε ικοινωνίας ου χρησιµο οιήθηκε στην έρευνα... 5.7 ειγµατοληψία... 5.8 Η µέθοδος ου χρησιµο οιήθηκε στην έρευνα... 5.9 Η δεοντολογία ου ακολουθήθηκε... 5.9 Τα ευρήµατα της έρευνας... 5.10 Τα α οτελέσµατα της έρευνας και τα συµ εράσµατα της. 49 68 68 71 73 79 Συζήτηση... Ε ίλογος... Βιβλιογραφικές αρα οµ ές... 90 92 93
3
4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τα τελευταία χρόνια έχει ανα τυχθεί ένας νέος κλάδος της Συµβουλευτικής Ψυχολογίας, αράλληλος και αλληλένδετος µε τις ε ιστήµες της Υγείας, ειδικά διαµορφωµένος και εξειδικευµένος σε θέµατα αροχής συµβουλευτικής στήριξης, η Συµβουλευτική (counselling). Κύριος και ακρογωνιαίος λίθος αυτής, είναι η ε ικοινωνία και, ακόµα ιο συγκεκριµένα, η γνώση της συγκεκριµένης δεξιότητας της. Σκο ός του συγγράµµατος είναι η ενηµέρωση και η αροχή αυτής ακριβώς της γνώσης στους ε αγγελµατίες της υγείας διαιτολόγους, ώστε όχι µόνο να κατανοήσουν τον σηµαντικό ρόλο ου διαδραµατίζει η ε ικοινωνία στην καθηµερινότητα του ε αγγέλµατος τους, αλλά ερισσότερο, να ευαισθητο οιηθούν και να αντιληφθούν τον κοινωνικό-συµβουλευτικό ρόλο ου είναι σκό ιµο να αναλαµβάνουν ερχόµενοι σε ε αφή µε διαφορετικές οµάδες ληθυσµού, µε διαφορετικούς ανθρώ ους, µε διαφορετικές ατοµικές ροσω ικότητες, ου έχουν όµως τις ίδιες κοινωνικές και ψυχολογικές ανάγκες. Η ε ιστήµη για να κατορθώσει να εξασφαλίσει και να αραθέσει ο οιοδή οτε είδος γνώσης, αλλά και για να τεκµηριώσει τις ληροφορίες ου συλλέγει σχετικά µ αυτήν, χρησιµο οιεί : µια ορισµένη µεθοδολογική ορεία µε δικούς της µεθοδολογικούς κανόνες : την ε ιστηµονική έρευνα. 1 Μέσω αυτής συγκεντρώθηκαν και αξιολογήθηκαν στοιχεία ου αφορούν στην ροσεκτική ροσέγγιση των ελατών α ό ε ικοινωνιακής λευράς, α ό τους ε αγγελµατίες διαιτολόγους, έχοντας στηριχθεί σε µια ροσχεδιασµένη διαδικασία αρατήρησης και ανάλυσης των δεδοµένων, ου κατορθώνει τελικά να καταλήξει σε µια γρα τή µελέτη. Η µελέτη αυτή, δεν ροτίθεται να αρέµβει, να καθοδηγήσει ή να συµβουλέψει τους διαιτολόγους ως ρος τον τρό ο διεξαγωγής του ε αγγέλµατός τους, αλλά να α οτελέσει µια, όσο το δυνατόν εµ εριστατωµένη ηγή ληροφοριών σε θέµατα κοινωνικής ευαισθησίας και αλληλεγγύης, σε θέµατα αντιµετώ ισης των ελατών όχι σαν µονάδες, αλλά ως ροσω ικότητες. 1 Παρασκευόπουλος,Ι.Ν Μεθοδολογία επιστηµονικής έρευνας (Αθήνα,1985)σελ 10.
5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Πέρα α ό τις ε αρκείς και σαφείς γνώσεις ου α οκτά ο ε αγγελµατίας της Υγείας κατά την διάρκεια της ανε ιστηµιακής του ορείας, έρα α ό την αδιαµφισβήτητη καλλιέργεια του νου και του νεύµατος, σε όλα τα ανθρω ιστικά ε αγγέλµατα ου σχετίζονται µε την υγεία του σώµατος υ άρχει και ένας «κρυφός» αλλά εξίσου σηµαντικός αράγοντας, ου καθιστά τον ε αγγελµατία ιο ολοκληρωµένο ε ιστηµονικά µα και σαφώς ιο ευαισθητο οιηµένο ψυχικά. Είναι η γνώση της στενής και αλληλένδετης σχέσης ανάµεσα στην ψυχή και το σώµα, ανάµεσα στον σωµατικό όνο και τον όνο της ψυχής, ανάµεσα στην ανάγκη για βοήθεια στα µικρά ή µεγάλα, στα ό οια οργανικά ροβλήµατα. Αυτή η γνώση, ολύ λευρη και ολυ αραγοντική, συχνά µ ερδεµένη αλλά και βαθιά υ εύθυνη, µ ορεί ταυτόχρονα να α οτελέσει τον συνδετικό κρίκο, το κλειδί για µια α οτελεσµατική και ουσιαστική βοήθεια ου δύναται να ροσφέρει ο ε αγγελµατίας της Υγείας σε ο οιονδή οτε τον καλεί. εν αρέχεται σαν γνωστικό αντικείµενο ή ληροφορία, δεν διδάσκεται σαν ύλη ή µεθοδολογία, αρά µόνο ανιχνεύεται σαν ανάγκη, σαν ροσ άθεια για ε ικοινωνία. Το αρόν σύγγραµµα ε ιχειρεί να στρέψει την ροσοχή των ε αγγελµατιών διαιτολόγων ρος αυτήν την κατεύθυνση και ροσ αθεί να αξιολογήσει, να εξετάσει µια ε ικοινωνιακή µεθοδολογία, µια ρόταση, έναν τρό ο στοχευµένης διαδιακασίας διαλόγου στα λαίσια της Συµβουλευτικής διαδικασίας. Τα στοιχεία αυτά συγκεντρώθηκαν α ό την υ άρχουσα βιβλιογραφία και αξιολογήθηκαν κατά το δυνατόν µέσω µιας εξειδικευµένης διαδικασίας ψυχοµετρικών ανιχνεύσεων ε ιστηµονικής έρευνας, καταλήγοντας σε ένα ε ικοινωνιακό εργαλείο, ό ως ονοµάσθηκε, µε ένα στόχο : την ενηµέρωση, τον ροβληµατισµό, την εκκίνηση και την κατεύθυνση της σκέψεως των διαιτολόγων, ρος µια ε αγγελµατική ορεία ιο ευαισθητο οιηµένη κοινωνικά, ρος µια ε ικοινωνία ιο ανθρώ ινη και ιο βαθιά, ρος µια στάση ζωής ερισσότερο γεµάτη ψυχικά.
6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΤΟΥ ΙΑΙΤΟΛΟΓΟΥ. Η ανάγκη ύ αρξης του ε αγγέλµατος, µια σύντοµη ιστορική αναδροµή, το οθέτηση του ε αγγέλµατος στην σύγχρονη κοινωνία, κανόνες δεοντολογίας Η ηγαία ανθρώ ινη ε ιθυµία για την συµφιλίωση µε την εξωτερική εµφάνιση, το «εξωτερικό ερίβληµα», γέννησε όλα εκείνα τα ε αγγέλµατα ου ασχολούνται µε την ερι οίηση και την φροντίδα του σώµατος. Ταυτόχρονα, η άµεση συσχέτιση του υ ερβάλλοντος βάρους και της αχυσαρκίας µε την υγεία, οι εξελίξεις στον τοµέα της ιατρικής ου α οκαλύ τουν την σηµασία της διατροφής στην υγεία του ατόµου, α αιτούν ια την καθιέρωση του ε αγγέλµατος του διαιτολόγου-διατροφολόγου στην σύγχρονη κοινωνία. Τα θέµατα της οµορφιάς και της υγείας ήταν ανέκαθεν ελκυστικά, µυστήρια αλλά και ροσφιλή στους διάφορους λαούς, συχνά συσχετισµένα µε την καλή σωµατική-οργανική υγεία, την ευεξία αλλά και την ψυχολογία, ενώ έ αιζαν και αίζουν ρωταρχικό ρόλο στην διαµόρφωση των δια ροσω ικών ανθρω ίνων σχέσεων, α ό την αρχαία Ελλάδα, την Αίγυ το και την Ινδία, ως την Ρώµη, την Αµερική και την Ασία, α ό τα αρχαία Ελληνιστικά χρόνια, τον µεσαίωνα, την Αναγέννηση και την Βυζαντινή Αυτοκρατορία, µέχρι την σύγχρονη ε οχή και ιστορία. Μαγικές µαγειρικές συνταγές, αράξενα φυτικά αρασκευάσµατα, ακόµη και φίλτρα βγαλµένα α ό σκονισµένα βιβλία και αυτοσχέδια εγχειρίδια, σ άνιοι καρ οί και βότανα ου φύονται σε α οµακρυσµένες γωνιές του λανήτη, συχνά ε εξεργασµένα µε διαφόρους τρό ους ου διαδίδονται α ό στόµα σε στόµα, αράξενα, «θαυµατουργά» αφεψήµατα α ό βότανα και µαντζούνια, ευεργετικό µ άνιο µε γάλα µαι µέλι στα ετρόχτιστα ιαµατικά λουτρά, ατµόλουτρα αλλά και χαλαρωτική µάλαξη µε έλαια και κονιορτο οιηµένους καρ ούς φρούτων, ξε ηδούν α ό τις ιστορικές αναδροµές και τις έρευνες του αρελθόντος.
7 Ακροβατούν ανάµεσα στην µαγεία και την ραγµατικότητα, ροκαλούν άλλοτε έκ ληξη και α ορία, άλλοτε θαυµασµό για την ρωτο ορία και την µεθοδολογία, µα αραµένουν άντοτε, µόνιµη ισχυρή α όδειξη της ανάγκης του ανθρώ ου να ανακαλύψει και να κατέχει το «αιώνιο µυστικό της µακροζωίας». Γυρίζουν συχνά για να µας θυµίσουν ότι α ό τότε µέχρι σήµερα µ ορεί να άλλαξε ο τρό ος σκέψης, η τεχνολογία και η τεχνογνωσία, όµως κάτι αρέµεινε το ίδιο : είναι ο στόχος της αράτασης της ζωής, η βελτίωση της εξωτερικής εµφάνισης, η διατήρηση της φρεσκάδας και της νιότης, αλλά ταυτόχρονα και η ροαγωγή της εσωτερικής ισορρο ίας, ώστε η ψυχή και το σώµα, η οµορφιά και η υγεία, να συνυ άρχουν αρµονικά. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ «ΙΑΤΡΟΦΗ - ΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑ». Στην σηµερινή ε οχή, µε την σύγχρονη έννοια της, η «διαιτολογία» καλύ τει κάθε δραστηριότητα ου «ασχολείται µε την ε ίδραση της διατροφής στην ανά τυξη, διατήρηση και υγεία του ανθρώ ινου οργανισµού 2». Στην ράξη, σχετίζεται µε την σύσταση, την τεχνολογία, την ε εξεργασία, διακίνηση και νοµοθεσία των τροφίµων στα διάφορα στάδια αραγωγής τους, ενώ αράλληλα εριλαµβάνει και τον σχεδιασµό και την αραγωγή διαιτολογίων για φυσιολογικές και αθολογικές καταστάσεις. Οι διαρκώς αυξανόµενες α αιτήσεις για την ρολη τική θωράκιση της υγείας, µοιάζουν να θέλουν να ρολάβουν τις - κατά κοινή οµολογία - ανθυγιεινές συνθήκες ζωής και κατ ε έκταση και διατροφής της σηµερινής ε οχής, οδηγούν αράλληλα στην ανάγκη για την εξέλιξη και την ροσεκτική εξειδίκευση του ε αγγέλµατος. Στόχος της εξειδίκευσης αυτής, είναι η ροαγωγή της ανά τυξης και της µετάδοσης γνώσεων, σχετικές µε την τεχνολογία και την ε ιστήµη, ου εριλαµβάνει το γνωστικό αντικείµενο της ρόληψης αρχικά, αλλά και της συµ τωµατικής α οκατάστασης, σε δεύτερο λόγο, ροβληµάτων ου ξεκινούν α ό την αστοχία σε θέµατα διατροφής, διαχείρησης βάρους αλλά 2 Οδηγός σπουδών 2004 (Τµήµα εκδόσεων Τ.Ε.Ι.-Θ,2004) σελ 5.
8 και σε ιατρικά θέµατα υγείας ου χρήζουν διαιτολογικής αντιµετώ ισης. Η ε ιστήµη ε οµένως ροχωρά, ερευνά, αφουγκράζεται τις ανάγκες των ανθρώ ων, ανακαλύ τει, διορθώνεται α ό τα λάθη της, βελτιώνεται και είναι σε θέση σήµερα να εκ αιδεύσει µε ειδικές γνώσεις και ικανότητες τους ε αγγελµατίες διαιτολόγους διατροφολόγους, ώστε να φέρουν σε έρας το ολύ λευρο έργο τους. Σήµερα, µε τις αρούσες διαρκώς αυξανόµενες ανάγκες για την ροαγωγή της υγείας και της ευεξίας, µε τον καταιγισµό των ληροφοριών γύρω α ό την σηµαντικότητα και την σηµασία της διατροφής αλλά και της όλης διατροφικής αιδείας στην διαµόρφωση της ευχαρίστησης ου ροσφέρει η ε ιθυµητή εικόνα του σώµατος, δεν µ ορούµε να αραβλέψουµε την ψυχολογική ροέκταση της διατροφικής µας συµ εριφοράς. Ο ε αγγελµατίας διαιτολόγος - διατροφολόγος, θα ρέ ει να είναι σε θέση, γνωρίζοντας αυτές τις ανθρώ ινες ανάγκες, να σταθεί αρωγός, ε ιστηµονικός σύµβουλος, ενίοτε συµ αραστάτης µα και φίλος, σε ο οιαδή οτε ροσ άθεια στοχεύει στην καλυτέρευση του τρό ου διαχείρησης της διατροφής, της ψυχολογικής ροέκτασης της, του τρό ου ζωής γενικότερα.
9 ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ, ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ ΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ. Σ ουδές διαιτολογίας, βασικά σηµεία δεοντολογίας και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ροσόντα του ε αγγελµατία διαιτολόγου. Το ε άγγελµα του διαιτολόγου στην χώρα µας, αναγνωρίζεται α ό το Κράτος για το λε τό και σοβαρό ε ιστηµονικό του έργο, για την άµεση συσχέτιση του µε την υγεία του ανθρώ ου, την ο οία άλλωστε και υ ηρετεί, καθώς και για το συµβουλευτικό του ρόλο σε θέµατα αγωγής και ρολη τικής υγιεινής. Α οτελεί κλάδο της ανώτατης (Π.Ε) αλλά και ανώτερης (Α.Τ.Ε.Ι) βαθµίδας της τριτοβάθµιας εκ αίδευσης, στην ο οία φοιτούν οι σ ουδαστές ου ε ιτυγχάνουν τον βαθµό εισαγωγής µε εισακτήριες εξετάσεις είτε α ό το Ενιαίο Λύκειο (Ε.Λ) είτε α ό τα τεχνικές ε αγγελµατικές σχολές (Ε.ΠΑ.Σ) κατό ιν εξετάσεων ή µε κατατακτήριες εξετάσεις α ό άλλα ιδρύµατα της τριτοβάθµιας εκ αίδευσης. Το τµήµα ιατροφής και ιαιτολογίας, ό ως είναι το λήρες όνοµα του, των Ανωτέρων Τεχνολογικών Εκ αιδευτικών Ιδρυµάτων, λειτουργεί στην Θεσσαλονίκη 3 και την Σητεία 4 σαν ε ιµέρους τµήµα της σχολής Τεχνολογίας Τροφίµων ιατροφής (Σ.ΤΕ.ΤΡΟ- ) και της Σχολής Ε αγγελµάτων Υγείας και Πρόνοιας (Σ.Ε.Υ.Π) αντίστοιχα. Η διάρκεια φοίτησης στο τµήµα, σύµφωνα µε την αρούσα ισχύουσα νοµοθεσία 5, ορίζεται στα 8 (οχτώ) εξάµηνα σ ουδών, εκ των ο οίων τα ε τά ρώτα εριλαµβάνουν θεωρητική και εργαστηριακή κατάρτιση στα µαθήµατα του κλάδου, ενώ το όγδοο και τελευταίο εριλαµβάνει ρακτική άσκηση σε εξειδικευµένο και ε ιστηµονικά κατάλληλο χώρο ασκήσεως του ε αγγέλµατος. 3. Θεσσαλονίκη : http:// www.teithe.gr, Σίνδος, Po Box 14561, GR 54101, Macedonia, Greece, Ph: 791100. 4. Κρήτη, Σητεία : http:// www.dd.teither.gr, Κονδυλάκη 46, Τ.Κ. 72300 5 Ν 361\1969 άρθρο 4
10 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ-ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ. Α ό νοµοθετικής λευράς το ε άγγελµα του διαιτολόγου - διατροφολόγου εξασφάλισε τα δικαιώµατα του καθώς υ άγεται στα ε αγγέλµατα Υγείας και Πρόνοιας, λαισιωµένο α ό την ισχύουσα νοµοθεσία 6 η ο οία ορίζει ρητά τα ειδικά καθήκοντα και κατοχυρώνει τα ε αγγελµατικά δικαιώµατα των α οφοίτων σ ουδαστών. Η ένταξη του γνωστικού αντικειµένου του Τµήµατος στις Ε ιστήµες Υγείας (αντί στις Τεχνολογικές Ε ιστήµες ου ανήκε α ό την ίδρυση του) µε την ΥΑ Β3/3925/1998, µετά α ό αίτηση του Τµήµατος 7, οδήγησε σε αναµόρφωση του ρογράµµατος σ ουδών του, ενώ τα ζητήµατα δεοντολογίας του κλάδου υ αγορεύονται λέον α ό τον Κώδικα εοντολογίας της Υγείας. ΚΩ ΙΚΑΣ ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ. Τα ε αγγέλµατα της Υγείας αρουσιάζουν κά οιες ουσιαστικές διάφορες και ιδιαιτερότητες σε σχέση µε τα υ όλοι α ε αγγέλµατα, όχι µόνο α ό ά οψη νοµοθετική αλλά και α ό την λευρά της ίδιας της διεξαγωγής τους. Η άµεση, καθηµερινή ε αφή µε τον άνθρω ο, µε τον ολίτη ου ζητά βοήθεια σε θέµατα υγείας, η ευθύνη τόσο για την ροάσ ιση όσο και την ροαγωγή της, δηµιουργεί στον ε αγγελµατία ηθικά διλήµµατα και τον καθιστά υ εύθυνο ως ρος τις ράξεις και τα ενδεχόµενα λάθη του. Τούτο γιατί το ραγµατικό αντικείµενο α ασχόλησης του είναι έµψυχο. Είναι ο άνθρω ος, ο ασθενής ή ελάτης, ο χρήστης των υ ηρεσιών Υγείας. Η ολιτεία ε ιχειρώντας να ροστατεύσει νοµικά τους ε αγγελµατίες της Υγείας αλλά και να εξασφαλίσει την οµαλή διεξαγωγή του λειτουργήµατος τους, έχει συγκροτήσει ένα σύνολο α ό αρχές και κανόνες δικαίου, ώστε να α οσαφηνίσει τα δικαιώµατα και τις υ οχρεώσεις ε αγγελµατιών αλλά και ασθενών- ελατών. Είναι ο Κώδικας εοντολογίας της Υγείας 8 6 Π 78/1989, (ΦΕΚ 36/7-2-1989/τ.Α ). 7 http : // www.nutr.teithe.gr/h _exelixi.htm 8 Αλεξιάδης, Αρ. ίκαιο της Υγείας - εοντολογία της Υγείας - Νοµοθεσία Νοµολογία. (εκδοτικός οίκος ηµόπουλου Μ., Θεσσαλονίκη, 2000) σελ. 23. Μίχου, Τ. Μαθήµατα εοντολογίας. (1989) σελ.13.
11 (νοµοθετικά α οτελεί κλάδο του ικαίου της Υγείας) ου αναφέρεται σε όλα τα ιατρικά και αραϊατρικά ε αγγέλµατα και αφορά σε όλα τα στελέχη της Υγείας, µεταξύ αυτών -µε ειδικά άρθρα- και στους διαιτολόγους. Συµ ερασµατικά ο Κώδικας εοντολογίας της Υγείας ροσφέρει: ρύθµιση του τρό ου λειτουργίας των στελεχών της Υγείας κατά την άσκηση του ε αγγέλµατος τους όσον αφορά στην συµ εριφορά τους ρος όλους, εγγύηση και ασφάλεια ερί την εκτέλεση του έργου τους ώστε αυτό να ε ιτελείται µε ε ιτυχία, δηµιουργία κλίµατος άριστης συµ εριφοράς ρος τους συναδέλφους, ασθενείς ή ελάτες, γνώση ερί του τι ρέ ει να ράττουν ή να α οφεύγουν κατά την εκτέλεση του έργου τους ώστε να ελαχιστο οιήσουν τις ρήξεις και τις ροστριβές, διαµόρφωση µιας δηµιουργικής ε αγγελµατικής ροσω ικότητας, ικανής να συντελέσει στην ρόοδο και την εραιτέρω εξέλιξη κάθε ε ιµέρους κλάδου. Όµως η εοντολογία της Υγείας δεν ορίζει µόνο δικαιώµατα και υ οχρεώσεις, δεν ε ιλύει µόνο νοµικά θέµατα. Προσ αθώντας να ευαισθητο οιήσει τους ε αγγελµατίες, καθιστά σαφές -µέσω ειδικών άρθρων- ότι η αροχή ψυχολογικής βοήθειας και στήριξης είναι ιδιαίτερα σηµαντική, ότι η δια ροσω ική ε ικοινωνία ε ιβάλλεται να υ άρχει αλλά και ότι ρέ ει άντα να ροστατεύεται και να διαφυλάσσεται η ροσω ικότητα του κάθε ατόµου. Αναφέρει ρητά σε άρθρο 9 γνωστο οίησης των γενικών καθηκόντων των ε αγγελµατιών της Υγείας : 9 Αλεξιάδης, Αρ. ίκαιο της Υγείας - εοντολογία της Υγείας - Νοµοθεσία Νοµολογία (εκδοτικός οίκος ηµόπουλου Μ., Θεσσαλονίκη, 2000) σελ.135-136.
12 Προς τους ε αγγελµατίες της Υγείας : οφείλουν να αρέχουν τις υ ηρεσίες τους στον συνάνθρω ο κατά τρό ο ου να συνάδει στην α οστολή τους ως στελεχών της Υγείας, να συµβάλλουν µε την συµ εριφορά τους στην δηµιουργία ευχάριστου κοινωνικού εριβάλλοντος ου θα βοηθήσει στην α οκατάσταση της υγείας των ασθενών- ελατών, ό ως και του ηθικού αυτών, οφείλουν να σέβονται την τιµή και την ροσω ικότητα του ανθρώ ου. Η ληροφόρηση αυτή σχετικά µε τα δεοντολογικά ζητήµατα, την νοµοθεσία, τα δικαιώµατα και τις υ οχρεώσεις των ε αγγελµατιών της Υγείας και κατ ε έκταση και των διαιτολόγων, συγκεντρώθηκε για να α οδώσει την ευθύνη των ε αγγελµάτων αυτών α έναντι στον ολίτη, να τονίσει τον συσχετισµό ανάµεσα στον ε αγγελµατισµό - µε την υγεία ως υ έρτατο αγαθό. Σε κάθε οργανωµένη κοινωνία του ολιτισµένου κόσµου, εκτός α ό τους έγγραφους νόµους και τους κώδικες ου συγκροτούνται για να εξασφαλίσουν την οµαλή λειτουργία του κοινωνικού συνόλου, υ άρχει και λήθος άλλων, οι ο οίοι α οτελούν τους άγραφους κανόνες συµ εριφοράς. Οι κανόνες αυτοί δεν ορίζονται α ό άρθρα και διατάξεις, δεν τιµωρούν όσους δεν θέλουν να τους ακολουθήσουν. Αφορούν όλα εκείνα τα ιδιαίτερα στοιχεία 10 της ροσω ικότητας και του τρό ου συµ εριφοράς µας, ου βοηθούν στην δόµηση µιας ουσιαστικής ε ικοινωνίας, στην δηµιουργία ηθικά σωστών και αληθινών δια ροσω ικών σχέσεων, αλλά και στην διατήρηση της ε αγγελµατικότητας µας. Οδηγούν στην ε ίτευξη των στόχων ου θέτουµε, βάζουν στην ζωή µας τον ανθρώ ινο, συναισθηµατικό αράγοντα και ανταµείβουν µε ψυχικό αντίτιµο κάθε ενέργεια µας. 10 Αλεξιάδης, Α. ίκαιο της Υγείας - εοντολογία της Υγείας - Νοµοθεσία Νοµολογία (εκδοτικός οίκος ηµόπουλου Μ., Θεσσαλονίκη, 2000) σελ 32-33, Κάλουρη-Αντωνοπούλου, Ρ. Στοιχεία γενικής και επαγγελµατικής ψυχολογίας, (Β έκδοση, εκδόσεις Έλλην, ΑΘΗΝΑ, 1989) σελ 209-214.
13 ΠΡΟΣΟΝΤΑ, ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ Ι ΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΝΟΣ ΣΩΣΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑ. Ό ως σε κάθε τυχή της κοινωνικής ζωής, έτσι και στις ε αγγελµατικές σχέσεις και σταδιοδροµίες, θα ρέ ει ορισµένα χαρακτηριστικά της ροσω ικότητας του κάθε ατόµου να συµβαδίζουν µε τα ζητούµενα α ό τον εκάστοτε ε αγγελµατικό χώρο. Τα χαρακτηριστικά αυτά έχουν να κάνουν, εκτός των άλλων, µε τις γνώσεις ερί του αντικειµένου της δουλειάς, τον τρό ο συµ εριφοράς µέσα στο ε αγγελµατικό εδίο, την ικανότητα για ε ικοινωνία, την αντίληψη και την εξυ νάδα, αλλά και µε το εργασιακό ήθος. Πάνω α ό όλα όµως, ο σωστός ε αγγελµατίας ρέ ει να αγα ά την εργασία του και να την θεωρεί αράγοντα συναισθηµατικής ολοκλήρωσης. Σε αντίθετη ερί τωση, τα ροβλήµατα ου δηµιουργούνται ε ιδρούν όχι µόνο στην ε αγγελµατική, αλλά και στην κοινωνική ζωή του. Τα άτοµα ου δεν χαίρονται την εργασία τους, δεν είναι αραγωγικά και α οδοτικά, δεν ανανεώνουν οτέ τον τρό ο δουλειάς τους, δεν είναι δηµιουργικοί ε αγγελµατίες. Σηµαντικότατο συνε ώς σηµείο της καλής α όδοσης κάθε εργαζοµένου, είναι η ευχάριστη σχέση του µε την εργασία. Στην ροσ άθεια µας να ενηµερώσουµε και να οδηγήσουµε τους ενδιαφερόµενους αναγνώστες ρος αυτή την κατεύθυνση, θα αραθέσουµε τα ροσόντα ου θεωρούνται ως τα σηµαντικότερα για µια ιο ε ιτυχηµένη ε αγγελµατική και κοινωνική ορεία του ε αγγελµατία διαιτολόγου. Ο ε αγγελµατίας λοι όν διαιτολόγος - διατροφολόγος, για να είναι σε θέση να φέρει σε έρας το ευρύτερο κοινωνικό έργο ου ε ωµίζεται σαν στέλεχος της υγείας, είναι σκό ιµο να έχει και αυτός, αυτά τα ιδιαίτερα στοιχεία ου να συνθέτουν την ροσω ικότητα και να διακρίνουν την συµ εριφορά του α έναντι σε όλους. Παράλληλα τα στοιχεία αυτά θα τον βοηθήσουν να αρέχει την ολύτιµη ψυχολογική στήριξη στους ελάτες του, θέτοντας τις βάσεις µιας ε ιτυχηµένης καριέρας.
14 Τα κυριότερα ροσόντα ενός σωστού ε αγγελµατία διαιτολόγου-διατροφολόγου: φυσικά στοιχεία : θα ρέ ει να έχει καλή υγεία. εξωτερική εµφάνιση : ο ωσδή οτε ρέ ει να είναι ιδιαίτερα φροντισµένη χωρίς όµως υ ερβολές. Συγκρατηµένα εντυ ωσιακή, χαρούµενη, καθαρή µα οτέ εκκεντρική. Θα ρέ ει να δίνει την αίσθηση της αµεσότητας για να µην α οµακρύνει ψυχικά τους ελάτες. τρό οι συµ εριφοράς : έντιµη, ειλικρινής συµ εριφορά, οµιλία ου να είναι σαφής και ξεκάθαρη, µε ειθώ, ειστικότητα και σίγουρα ε ιχειρήµατα. Θα ρέ ει να α ουσιάζει η διάθεση για κουτσοµ ολιό, η αρνητικότητα και η ε ιθετικότητα, τα υ ονοούµενα και τα λόγια ου θα µ ορούσαν να θίξουν την ροσω ικότητα των ελατών, αλλά και α ό την άλλη λευρά η υ ερευαισθησία. Σηµαντικότατο ε ίσης ροσόν είναι η σωστή γραµµατική σύνταξη και χρήση του λεξιλογίου. Όσον αφορά στις κινήσεις του σώµατος και τις χειρονοµίες, θα ρέ ει να µην είναι υ ερβολικές αλλά να εµ νέουν εµ ιστοσύνη και σιγουριά, ενώ οι εκφράσεις του ροσώ ου να ροδίδουν το ειλικρινές ενδιαφέρον για τον ελάτη. Η άµεση εκ λήρωση των ε ιθυµιών του, η ταχύτητα και η σωστή οργάνωση του χρόνου, θα ρέ ει να είναι οι κύριοι στόχοι. νευµατικά στοιχεία : εδώ συµ εριλαµβάνονται ορισµένες διανοητικές ικανότητες, ό ως η κριτική σκέψη για την αντιµετώ ιση ροβληµάτων, η γρήγορη νόηση σε συνδυασµό µε τις γνώσεις ερί του αντικειµένου για την σωστή ροσέγγιση και ανάλυση των ερι τώσεων, η µνήµη και η οργανωτικότητα για την διεξαγωγή των ατοµικών ρογραµµάτων διατροφής. εν θα ρέ ει όµως να λεί ει το θάρρος για την ανάληψη ρωτοβουλιών και την δοκιµή νέων ραγµάτων καθώς και διάθεση και η όρεξη για συνεχή ενηµέρωση και εξέλιξη. ψυχικά στοιχεία : η ευσυνειδησία, η αίσθηση του καθήκοντος, η σοβαρότητα και η εχεµύθεια µε τις ο οίες ρέ ει να αντιµετω ίζονται οι ελάτες, η ε αγγελµατική διαφάνεια και η φιλαλήθεια ου ρέ ει να διακρίνουν τις ράξεις του, η υ οµονή
15 και η ε ιµονή για την αντιµετώ ιση των δύσκολων καταστάσεων ή των «δύσκολων» ανθρώ ων, η αυτοκυριαρχία και ο βαθµός ευθύνης κατά την άσκηση του καθήκοντος, είναι µεν σ άνια ροσόντα, µα α αραίτητα για τον κάθε ε αγγελµατία, όσο µάλλον αυτόν της υγείας. Το βασικότερο όµως ψυχικό γνώρισµα του και αυτό ακριβώς ου ροσ αθεί να τονισθεί σε αυτό το σύγγραµµα είναι η δεξιότητα της ε ικοινωνίας. Η διάθεση ροσω ικής ε αφής µε τον ελάτη, η α οδοχή της γνώσης ως αυτό ου δείχνουµε εξωτερικά, ε ηρεάζει το ως νοιώθουµε εσωτερικά, αλλά και η υιοθέτηση της αντίληψης ως κάθε ελάτης-ασθενής ρέ ει να φεύγει α ό τον χώρο µας όχι µόνο σωµατικά ληρέστερος, αλλά και ψυχικά ευδαιµονέστερος. εργασιακό ενδιαφέρον : σε κάθε φάση της σταδιοδροµίας του, ο ε αγγελµατίας θα ρέ ει να διερευνά, να ενηµερώνεται, να θέτει στόχους σχετικά µε τον τρό ο δουλειάς του και να αγωνίζεται να τους ραγµατο οιήσει, δίνοντας αράλληλα ιδιαίτερη έµφαση στις δηµόσιες σχέσεις είτε µε ελάτες-ασθενείς και συναδέλφους είτε µε ροµηθευτές ή συνεργάτες. αντίληψη : ο σωστός ε αγγελµατίας διατολόγος θυµάται άντοτε τα ονόµατα των ελατών του, τα ιδιαίτερα σωµατικά χαρακτηριστικά τους, τις ε ιθυµίες αλλά και τις ανησυχίες τους. Κατανοεί τι ακριβώς αντι ροσω εύει ο ίδιος για τον ελάτη, και γνωρίζει τις ανάγκες ου καλύ τει µε το αντικείµενο της δουλειάς του. Ενδιαφέρεται για την ψυχολογική φροντίδα των ελατών του, γι αυτό και αφιερώνει χρόνο για να γνωρισθεί µαζί τους. Ο σωστός ε αγγελµατίας διατολόγος δεν ξεχνά οτέ ότι η σωµατική - και µέσα α ό αυτήν- η ψυχική ικανο οίηση του ελάτη, δεν είναι ένας τρό ος για να ε ιτύχει κά οιο ιδιοτελή στόχο. Είναι ο ίδιος ο στόχος.
16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΠΑΦΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ ΙΑΙΤΟΛΟΓΟΥ. Αναγνώριση των ανθρώ ινων σχέσεων στο εργασιακό εριβάλλον του διαιτολόγου, βασικές έννοιες και στοιχεία της ε ικοινωνίας, ανά τυξη και εξήγηση της δεξιότητας της, φραγµοί ε ικοινωνίας Σε κάθε τυχή της ζωή µας, σε όλες τις εκδηλώσεις ή δραστηριότητες ου γεµίζουν τη µέρα µας, σε ο οιοδή οτε χώρο βρισκόµαστε και κινούµαστε ή δουλεύουµε, µε τον καθένα ου βρίσκεται κοντά µας, δί λα µας, καθηµερινά, ε ικοινωνούµε. Λαµβάνουµε, µεταφράζουµε, ε εξεργαζόµαστε και στέλνουµε µηνύµατα, µε σκο ό να µοιραστούµε γεγονότα, εµ ειρίες, γνώµες, να βοηθήσουµε και να βοηθηθούµε ή να µάθουµε, να ανα τύξουµε δηλαδή κάθε µορφής Ανθρώ ινες Σχέσεις 11. Οι Ανθρώ ινες Σχέσεις συνιστούν ένα ερί λοκο σύστηµα ε ικοινωνίας µε δική του δοµή και οργάνωση, ου καθορίζει τον τρό ο συµ εριφοράς και ενέργειας των εµ λεκοµένων ατόµων, στηριζόµενο σε δύο βασικές αρχές : στην α οδοχή της ατοµικής διαφορετικότητας και στον σεβασµό της ανθρώ ινης αξιο ρέ ειας. Α αραίτητη ροϋ όθεση για την ανά τυξη των σχέσεων αυτών, είναι η σωστή γνώση και ο χειρισµός της ε ικοινωνίας. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΜΩΣ Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ; ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΩ; Η λέξη ε ικοινωνία ροέρχεται α ό το ουσιαστικό : κοινός (- κοινωνώ), έρχοµαι δηλαδή σε ε αφή µε κά οιον για να ληροφορηθώ, για να µάθω. Να µεταδώσω και να ανταλλάξω ληροφορίες -µηνύµατα- µε άτοµα, να γίνω ο οµ ός ή ο δέκτης των µηνυµάτων αυτών και να τα ε εξεργαστώ µε σκο ό να τα αναµεταδώσω. Μέσω της ε ικοινωνίας λοι όν ληροφορούµαστε, εκφραζόµαστε, α οκωδικο οιούµε. Μεταδίδουµε γνώµες, 11 Κάλουρη-Αντωνοπούλου, Ρ. Στοιχεία Γενικής και Επαγγελµατικής Ψυχολογίας (Β έκδοση, εκδόσεις Έλλην, ΑΘΗΝΑ, 1989) σελ.191.
17 συµφωνούµε ή διαφωνούµε. Ανταλλάσσουµε ληροφορίες, δηµιουργούµε κοινωνικές οµάδες µε βάση κοινούς κώδικες, αλλά και κοινούς κώδικες µε βάση κοινωνικές οµάδες. Αλληλε ιδρούµε. Όχι µόνο µε γλωσσικά σηµεία ανταλλαγής εννοιών και α όψεων, αλλά και µε µη λεκτικά, ό ως οι χειρονοµίες, τα βλέµµατα, ο τόνος της φωνής. Αλληλοσυµ ληρωνόµαστε. Όµως όλοι µας µέσω της ε ικοινωνίας λειτουργούµε µε βάση νόµους και κανόνες ου υ αγορεύονται α ό τα διάφορα κοινωνικά συστήµατα και αφορούν ολιτισµούς, οµάδες αλλά και συνθήκες, ό ως ο χώρος και ο χρόνος. Περιοριζόµαστε. Ανοίγουµε νέους ορίζοντες γνώσης. Εξελισσόµαστε. Η ε ικοινωνία 12 δεν είναι ιδιαίτερα α αιτητική. Χρειάζεται έναν οµ ό, έναν δέκτη για το µήνυµα, µια κοινή γλώσσα ε ικοινωνίας, το κατάλληλο συναισθηµατικό κλίµα, διάθεση και αντίληψη. Ο καθορισµός της κοινής γλώσσας ε ικοινωνίας είναι ίσως το ιο δύσκολο σηµείο, γιατί ρέ ει να υ ακούει στους δύο βασικούς κανόνες ου είδαµε ριν : την α οδοχή της διαφορετικότητας και τον σεβασµό της αξιο ρέ ειας και της ροσω ικότητας του συνοµιλητή. Η διάθεση για ε ικοινωνία είναι η α αραίτητη ροϋ όθεση, ενώ το κατάλληλο συναισθηµατικό κλίµα εριλαµβάνει την αθέατη λευρά της ροσω ικότητας µας τα συναισθήµατα, δηλαδή, ου «βγάζουµε» λαµβάνοντας και εκ έµ οντας µηνύµατα. Όµως το κλειδί, το µυστικό, της ε ιτυχηµένης ε ικοινωνίας, είναι η αντίληψη. Όλοι είµαστε σε θέση να ε ικοινωνούµε µε τους συνανθρώ ους µας σε κά οιο βαθµό. Όλοι µ ορούµε να εκφράσουµε και να ανταλλάξουµε α όψεις. Λίγοι όµως άνθρω οι είναι εκείνοι ου καταφέρνουν να αντιληφθούν το µήνυµα σε όλο του το εύρος, να το µεταδώσουν µε τρό ο κατανοητό ώστε να ανοίξουν νέους δρόµους γνώσεων, δηµιουργώντας ταυτόχρονα κλίµα σεβασµού και εµ ιστοσύνης. Λίγοι άνθρω οι κατορθώνουν τελικά να χρησιµο οιήσουν την ε ικοινωνία σαν εργαλείο καθοδήγησης και ουσιαστικής βοήθειας, χωρίς να µειώνουν, 12 Κάλουρη Αντωνοπούλου, Ρ. Στοιχεία Γενικής και Επαγγελµατικής Ψυχολογίας., (Β έκδοση, εκδόσεις Έλλην, ΑΘΗΝΑ 1989) σελ.187-224. Ταντανάσης,Θ. ρ. Η γνώση είναι ύναµη, (Β Έκδοση, Ελληνικά Γράµµατα, 1999) σελ. 145-151.
18 να ε ιτάσσουν, να κριτικάρουν ή να τιµωρούν. Λίγοι άνθρω οι µ ορούν να γίνουν τελικά, κοινωνοί. Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ. Μεταξύ ατόµων, οµάδων και κοινωνικών συνόλων δηµιουργούνται ό ως είδαµε, άτυ ες αλληλε ιδράσεις, ιδιόµορφες και ολύ λοκες ου έχουν ως αφετηρία την ε ικοινωνία και συνιστoύν τις Ανθρώ ινες Σχέσεις. Είναι αναµενόµενο λοι όν και στον εργασιακό χώρο να δηµιουργούνται οι κατάλληλες ροϋ οθέσεις ανά τυξης τέτοιων κοινωνικών σχέσεων, ανάµεσα σε ε αγγελµατίες, συνεργάτες και ελάτες, ανάµεσα σε όλους όσους βρίσκονται στο εργασιακό εριβάλλον. Η εργασιακή ε ικοινωνία έχει δικούς της κανόνες. Πρέ ει να στηρίζεται στην ειλικρινή ανταλλαγή ληροφοριών, στην αλήθεια και αράλληλα στην εχεµύθεια, να δηµιουργεί κλίµα εµ ιστοσύνης και αµοιβαίου σεβασµού, να ανοίγει δρόµους εναλλακτικών λύσεων δίνοντας ταυτόχρονα και την δυνατότητα λήψης α οφάσεων. Να αφήνει χώρο για έκφραση και κορύφωση συναισθηµάτων, αλλά και - άνω α όλα- να δίνει ροσοχή στις ανάγκες των εµ λεκοµένων και ό ου αυτές δεν είναι ξεκάθαρες, να βοηθά στην ανίχνευση τους. Ο ο οιοσδή οτε λοι όν ε αγγελµατίας -και ερισσότερο αυτός της Υγείας- έχει τον τρό ο και την ικανότητα µέσα στον χώρο εργασίας του να ε ικοινωνεί µε τους συνανθρώ ους ελάτες ασθενείς του άνω σε µια τέτοια βάση, σίγουρα έχει την δυνατότητα να ροσφέρει, να βοηθήσει και να α οδώσει. Θα µ ορούσαµε λοι όν να ούµε, ότι οι σωστά δοµηµένες εργασιακές-ε ικοινωνιακές σχέσεις, µ ορούν να διευκολύνουν την ανοχή και την ανεκτικότητα, την α οδοχή του αλλού, να βοηθήσουν στην δηµιουργία µιας ευνοϊκής ατµόσφαιρας για όλους. Α ό την λευρά του και ο ε αγγελµατίας βγαίνει κερδισµένος, καθώς ανταµείβεται α ό τους ίδιους τους ελάτες και συνεργάτες του µε εκτίµηση, εµ ιστοσύνη, φιλία και αγά η, ενώ µ ορεί να αξιο οιήσει τις γνώσεις και τα ροσόντα του για την εραιτέρω οργάνωση και εξέλιξη της ε ιχείρησης του. Εκτός όµως α ό την υψηλή αραγωγικότητα, ο ε αγγελµατίας κερδίζει και σε ψυχικά α οθέµατα. Άλλωστε η εργασία θα ρέ ει να
19 α οτελεί για όλους µας αράγοντα συναισθηµατικής ολοκλήρωσης. Βγαίνει όµως ο ε αγγελµατίας χαµένος; Ίσως σε κό ο, χρόνο και συναισθήµατα; Εύλογο το ερώτηµα, µα σαφής η α άντηση. Η ε ικοινωνία είναι αµφίδροµη, δι ολική. Βρισκόµαστε εκεί για να ακούσουµε, να βοηθήσουµε µέσα α ό την δουλειά µας και να δώσουµε, αλλά ταυτόχρονα ε εξεργαζόµαστε όλα αυτά τα δεδοµένα ου γυρίζουν ίσω σε µας σαν ληροφορίες ή συναισθήµατα. Μαθαίνουµε. Σε άλλες στιγµές, κά οιοι άλλοι άνθρω οι αφιερώνουν για εµάς χρόνο, κό ο και συναισθήµατα για να µας ακούσουν. Αµοιβόµαστε. Σχετικές κοινωνιολογικές και ψυχολογικές έρευνες, ροσ άθησαν να α οδείξουν την σηµαντικότητα της σωστής ε ικοινωνίας στον εργασιακό χώρο. Να ερευνήσουν την φύση των δεσµών ου ανα τύσσονται στο εργασιακό εδίο, τις ανάγκες ου οδηγούν στην ε ικοινωνία αυτή, καθώς και το ακριβές της είδος. Οι έρευνες ξεκίνησαν α ό την υ όδειξη ως οι ελεύθεροι ε αγγελµατίες, µεταξύ αυτών και ο ε αγγελµατίες διαιτολόγοιδιατροφολόγοι, ροσ αθούν να συσχετίσουν τις κοινωνικές σχέσεις του σ ιτιού, της γειτονιάς και της κοινωνικής τους τάξης, µε αλλά ρόσω α ή οµάδες, χρησιµο οιώντας διάφορες µορφές ε ικοινωνίας και µε α ώτερο σκο ό να ε εκτείνουν τις ε ιχειρήσεις τους. Οι ροσ άθειες αυτές των ε αγγελµατιών να υ ερβούν τα φυσικά όρια του χώρου τους, ονοµάσθηκαν α ό τους ερευνητές : δίκτυα εργασιακών ε αγγελµατικών σχέσεων 13. Η µελέτη της δοµής αυτών των δικτύων, εξήγαγε χρήσιµα συµ εράσµατα για ολλά ανα άντητα -µέχρι τότε- ερωτήµατα, µεταξύ άλλων και για τις ηθικές αρχές ου ρυθµίζουν τις δια ροσω ικές σχέσεις, την αλληλε ίδραση και αναθεώρηση στάσεων και τρό ων ζωής τόσο α ό τους ε αγγελµατίες, όσο και α ό τους ελάτες, αλλά και για την α οτελεσµατικότητα της ψυχολογικής βοήθειας ου ροσφέρεται στον εργασιακό χώρο. 13 Πετρονώτη, Μ. ίκτυα κοινωνικών σχέσεων : Όψεις και αλληλεπιδράσεις µε την διαδικασία επαγγελµατικής κινητικότητας. Έρευνα για τα κοινωνικά χαρακτηριστικά της απασχόλησης. (Αθήνα, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, ΕΚΚΕ, 1995) σελ.1-10.
20 Σαν γενικό συµ έρασµα όλων αυτών, α οδείχθηκε ότι ο ιο άριστα «δικτυωµένος» ελεύθερος ε αγγελµατίας, αυτός δηλαδή ου αρουσιάζει ένα ολύ µεγάλο ελατειακό λέγµα, είναι αυτός ου ε ικοινωνεί µε τον ιο σωστό τρό ο. ιακινεί ληροφορίες και γνώσεις για το αντικείµενο του χωρίς φειδώ, δηµιουργεί ευχάριστο συναισθηµατικό εριβάλλον συζήτησης, βρίσκεται εκεί για να ακούσει ρώτα και ύστερα να ε έµβει, είναι σε θέση να ροσφέρει ουσιαστικές λύσεις σε ροβλήµατα, δεν είναι α ρόσω ος, ενώ γνωρίζει ως να στηρίξει ψυχολογικά ό ου και όταν χρειασθεί, ανα τύσσοντας ολλές φορές και συναισθηµατικούς δεσµούς µε τους ελάτες του ου ροεκτείνονται και έξω α ό τον χώρο της δουλειάς του. Συγκρίνοντας ε αγγελµατίες στον ίδιο εργασιακό χώρο, µε τις ίδιες ροο τικές ανά τυξης, οι έρευνες αυτές α οδεικνύουν ως µόνο η κατοχή τυχίων ή οικονοµικών κεφαλαίων δεν είναι αρκετά για να καταξιώσουν κά οιον. Εξίσου σηµαντική κρίνεται και η γνώση της εξιότητας της Ε ικοινωνίας. Η σωστή συνε ώς ανά τυξη των δικτύων ε αγγελµατικών σχέσεων, µέσα α ό την χρησιµο οίηση της δεξιότητας της ε ικοινωνίας, καταξιώνει τον ε αγγελµατία ανάµεσα σε ελάτες και συνεργάτες. Προτρέ ει στην κοινωνική βοήθεια και την διατήρηση των αξιών, δια λάθει την ροσω ικότητα και την ε αγγελµατική ταυτότητα του εργαζοµένου, ενώ οδηγεί στην αναγνώριση της οιότητας της δουλειάς του. ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΙΑΙΤΟΛΟΓΟΥ- ΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΟΥ. Το γραφείο του διαιτολόγου είναι ένας ε αγγελµατικός χώρος αγωγής και ροαγωγής της υγείας. Ταυτόχρονα είναι και ένας τό ος ό ου µ ορούµε να αφιερώσουµε χρόνο για την κατανόηση και συζήτηση των ροβληµάτων, ου αφορούν κυρίως στην διατροφική συµ εριφορά και την υγεία και ου µας α ασχολούν. Μέσα α ό την εσωτερική µας ανάγκη να ροσέχουµε τον εαυτό µας, να είµαστε και να δείχνουµε όµορφοι και υγιείς, να ακτινοβολούµε ενέργεια και δύναµη, ρωτάµε, µαθαίνουµε, αίρνουµε συµβουλές µε σκο ό να καλυτερέψουµε την εξωτερική εµφάνιση και κατ ε έκταση την ψυχολογία µας.
21 Ο ε αγγελµατίας διαιτολόγος ρέ ει να είναι εκεί για να ικανο οιεί αυτές ακριβώς τις ε ιθυµίες. Να θέλει αλλά και να µ ορεί να βοηθήσει. Να δηµιουργεί το κατάλληλο κλίµα συζήτησης και ε ικοινωνίας, ώστε να είναι σε θέση να συµβουλεύει βρίσκοντας λύσεις και ειδικά ρογράµµατα διατροφής κατάλληλα ροσαρµοσµένα στην ατοµικότητα των ελατών. Να α οφορτίζει α ό το άγχος ου δηµιουργούν τα ροβλήµατα της εξωτερικής εµφάνισης, να εντο ίζει και να ε εµβαίνει σε θέµατα ρόληψης αλλά και αντιµετώ ισης αθολογικών διαταραχών ό ου είναι δυνατό. Το ήρεµο, ζεστό, φιλικό εριβάλλον, το γεγονός ότι ο διαιτολόγος ασχολείται µε τον ελάτη του και µόνον µε αυτόν χωρίς να α οσ άται, το ραγµατικό του ενδιαφέρον αλλά και η γνώση της δουλειάς του, σε συνδυασµό µε το κλίµα εµ ιστοσύνης, δρουν καταλυτικά στην ανά τυξη και διατήρηση των ανθρώ ινων σχέσεων. Το γραφείο του διαιτολόγου συνε ώς δεν θα ρέ ει να µοιάζει µε ένα α ρόσω ο ιατρείο, µε ένα ψυχρό κατάστηµα «ώλησης» διατροφικών συµβουλών, αλλά ούτε και να α οτελεί χώρο συγκέντρωσης για φλυαρία και κουτσοµ ολιό. Θα ρέ ει να είναι ένας τό ος ραγµατικής ροαγωγής της σωµατικής και ψυχικής υγιεινής. Ε ειδή όµως όλα αρχίζουν µε αφετηρία την ε ικοινωνία, η σωστή χρήση της α ό συνανθρώ ους, συνοµιλητές, φίλους, ε αγγελµατίες κρίνεται ως µια ραγµατική δεξιότητα. Κανείς δεν είναι σε θέση να ε ικοινωνήσει σωστά µε τους ελάτες του σαν ε αγγελµατίας, αν δεν γνωρίζει ως να το κάνει µε τους συνανθρώ ους του στην ροσω ική του ζωή. Κανείς δεν µ ορεί να αρέχει στήριξη και βοήθεια στην δουλειά του, αν δεν είναι ικανός να ροσφέρει την ίδια βοήθεια και στην ζωή του και σίγουρα κανείς δεν µ ορεί να είναι σωστός ε αγγελµατίας, αν δεν είναι ρώτα σωστός άνθρω ος.
22 Η ΕΞΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ. Είναι ο ακρογωνιαίος λίθος, ο βασικός άξονας, ο κυριότερος κορµός της ό οιας συµβουλευτικής ροσ άθειας και όχι µόνον αυτής. Ειναι µια ολύτιµη γνώση ε ικοινωνιακής «ολιτικής», διαλόγου, συνδιαλλαγής. Είναι µια σύνθεση γνώσης και ε ιδεξιότητας νευµατικής. Η δεξιότητα της ε ικοινωνίας στηρίζεται σε 5 βασικούς αράγοντες ε ιτυχίας : α) την θέληση για ε ικοινωνία, β) την δηµιουργία κατάλληλου συναισθηµατικού κλίµατος ανάµεσα στους συνοµιλητές, γ) την σωστή µετάδοση του ό οιου µηνύµατος ανάµεσα στον οµ ό και τον δέκτη δ) την βεβαίωση ότι εστάλη ή ελήφθη το σωστό µήνυµα, αλλά και ε) την α οφυγή των φραγµών ε ικοινωνίας. Τα ε ιµέρους αυτά στοιχεία α οτελούν το ρώτο βήµα, την ρώτη βασική γνώση του ε ικοινωνιακού εργαλείου στην συµβουλευτική της διατροφής, το ο οίο ε ιχειρείται να εξετασθεί στο αρόν σύγγραµµα και αναλύεται διαξοδικά στο 5 ο κεφάλαιο. Η αροχής συµβουλευτικής ψυχολογικής στήριξης στα λαίσια του ε αγγέλµατος του διαιτολόγου- διατροφολόγου, µ ορεί να ε ιτευχθεί µέσω της Συµβουλευτικής. Κύριως άξονας της συµβουλευτικής διαδικασίας είναι άντα ένας : Η δεξιότητα της ε ικοινωνίας και οι µέθοδοι εφαρµογής της στα λαίσια του συµβουλευτικόυ θερα ευτικού διαλόγου. Στην συνέχεια αναλύεται η συµβουλευτική διαδικασία στα λαίσια του ε αγγέλµατος του διαιτολόγου και τονίζεται η σηµαντικότητα της ορθής χρήσης της ε ικοινωνίας σαν εργαλείο αυτής.
23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Η ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΣΤΟΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΙΑΙΤΟΛΟΓΟΥ. Ανάλυση της συµβουλευτικής ροσ άθειας, των αραγόντων ε ιτυχίας της, καθώς και των τεχνικών αροχής συµβουλευτικής στήριξης µέσω της δεξιότητας της ε ικοινωνίας. Ε ιχειρείται η αροχή των αναγνωρισµένων και κατάλληλων εκείνων γνώσεων στους ε αγγελµατίες διαιτολόγους, ώστε να καθίσταται δυνατή η ό οια ροσ άθεια εφαρµογής συµβουλευτικής στήριξης στους ασθενείς- ελάτες, µέσω της ε εξήγησης της συµβουλευτικής διαδικασίας και των ε ικοινωνιακών τεχνικών της Συµβουλευτικής. Η ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ «ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ». Ο όρος συµβουλευτική διαδικασία, στην ραγµατικότητα αναφέρεται σε µια αλληλουχία γεγονότων και σταδίων, ροσεκτικά σχεδιασµένων α ό ε αγγελµατίες ψυχολόγους - ειδικευµένους µάλιστα στην Συµβουλευτική Ψυχολογία - ώστε να µ ορέσει να εφαρµοσθεί στους ασθενείς- ελάτες ου ζητούν α οκλειστικά και µόνο αυτού του είδους την βοήθεια, µέσα στον ε αγγελµατικό χώρο του γραφείου ενός ψυχολόγου. Ο ο οιοσδή οτε άλλος ε αγγελµατίας της Υγείας, ερχόµενος σε ε αφή µε ανθρώ ους ου αντιµετω ίζουν δύσκολες καταστάσεις, αντιλαµβάνεται ως µια µονοµερής συµ τωµατική αντιµετώ ιση του ό οιου ροβλήµατος δεν είναι αρκετή για να βοηθήσει α οτελεσµατικά και θέλει ο ίδιος να αρέχει την στήριξη του, ρέ ει να συνειδητο οιεί ως δεν είναι ψυχολόγος. Πως η ροσ άθεια αροχής συµβουλών, σε ψυχολογικό ε ί εδο, δεν είναι µια α λή υ όθεση, αλλά µια ε ικίνδυνη διαδικασία, κυρίως λόγω της άγνοιας των βασικών αρχών της ψυχολογίας. Λαµβάνοντας όµως υ όψη την ραγµατική ανάγκη τέτοιων ανθρώ ων να βρουν αντα όκριση, ενηµέρωση, λύση στο ρόβληµα τους, να έχουν έναν φίλο, σύµµαχο στην ροσ άθεια τους, αλλά και µια αληθινή δίοδο ε ικοινωνίας, ενηµερώνουµε,
συµβουλευόµενοι ειδικούς ε αγγελµατίες ψυχολόγους, αλλά και ε ικαλούµενοι την διεθνή βιβλιογραφία ου αφορά στην Συµβουλευτική Ψυχολογία και την Κλινική Ψυχολογία, για τις βασικές αρχές της Συµβουλευτικής, χωρίς να είναι ο στόχος µας να µετατρέψουµε τον κάθε ε αγγελµατία διαιτολόγο σε ψυχολόγο, γνωρίζοντας αράλληλα ως ολλές φορές η άγνοια ή η ηµιµάθεια γύρω α ό ένα θέµα, ακόµα και όταν οι ροθέσεις είναι οι ιδανικές, οδηγούν σε άσχηµα α οτελέσµατα. Για όλους εµάς λοι όν, τους ε αγγελµατίες µη ψυχολόγους, ου το ενδιαφέρον για τον συνάνθρω ο δεν µας αφήνει κοινωνικά και ε αγγελµατικά αδιάφορους, υ άρχει ένα γνωστικό αντικείµενο, µια ε ιστηµονική εριοχή διαρκώς ανα τυσσόµενη, της ο οίας η ρακτική εφαρµογή εξυ ηρετεί τους θεσµούς της ε ικούρησης του ανθρώ ου. Σ αυτό το λέγµα των υ ηρεσιών και των θεσµών ου δεν έχουν ένα αυστηρά ροσδιορισµένο εριεχόµενο, εντάσσονται άλλωστε όλες οι ροσ άθειες των κοινωνιών και µέσα α ό αυτές και των ε αγγελµατιών, να στηρίξουν, να βοηθήσουν, να ε ικουρήσουν τα µέλη τους. Το γνωστικό αυτό αντικείµενο, καλύ τεται α ό την Συµβουλευτική (Counselling). Ο όρος Συµβουλευτική έχει την έννοια του συν-βουλεύοµαι, δηλαδή «συνεξετάζω» µε κά οιον το ρόβληµα του και τον διευκολύνω να αναζητήσει την λύση του. Φαίνεται συνε ώς, α ό την ανάλυση του όρου της ακόµα, η ανάγκη την ο οία καλύ τει η Συµβουλευτική : είναι η ύ αρξη µιας µεθόδου ροσέγγισης και αρέµβασης για βοήθεια ρος τα άτοµα ου αντιµετω ίζουν ή ροσ αθούν να ρολάβουν κά οιο ρόβληµα, στην ροκειµένη ερί τωση ρόβληµα διαχείρησης του βάρους. Είναι λοι όν µια διαδικασία, µια ορεία εργασίας, µια σειρά δεξιοτήτων µε ρώτη και κύρια την δεξιότητα της ε ικοινωνίας, ου έχει σαν στόχο την διευκόλυνση του ατόµου να εξασφαλίσει, να διατηρήσει και να ροάγει την σωµατική και ψυχική του υγεία, αλλά και ολύ ερισσότερο, να ε ιτύχει τις α αραίτητες αλλαγές στην συµ εριφορά του, εξασφαλίζοντας την συνετότερη αξιο οίηση του εαυτού του. Η Συµβουλευτική, ρέ ει να τονισθεί, α ευθύνεται στα φυσιολογικά, υγιή άτοµα και δεν αρεµβαίνει σε σοβαρότερες καταστάσεις. Εκεί ε εµβαίνει η ψυχοθερα εία και όταν αυτή δεν είναι αρκετή, η Ψυχιατρική. 24
25 Εκείνο όµως ου είναι σηµαντικότερο α ό όλα, είναι ως η Συµβουλευτική σαν µέθοδος αροχής ψυχικής στήριξης, δεν εφαρµόζεται µόνο α ό ψυχολόγους ή ψυχίατρους, αλλά α ό τον λεγόµενο λειτουργό της Συµβουλευτικής (ή για εµάς εδώ α λά τον βοηθό), ο ο οίος χρειάζεται να κατέχει τις γνώσεις, την κατάρτιση 14 και την θέληση για να ροσφέρει. Η Συµβουλευτική λοι όν, αρότι αρουσιάζει ολλά κοινά σηµεία µε την Συµβουλευτική Ψυχολογία, δεν ταυτίζεται µ αυτήν, δίνοντας την δυνατότητα εφαρµογής της σε ε αγγελµατίες ου δεν είναι ψυχολόγοι, αλλά κατέχουν τις εξειδικευµένες γνώσεις της. Ένα λαίσιο γνώσεων ε ιχειρούµε να αραθέσουµε εδώ, σε µορφή α λής ληροφόρησης (όχι εκµάθησης ή διδασκαλίας) για ανθρώ ους, ε αγγελµατίες διαιτολόγους. Ειδικά στο ε άγγελµα του διαιτολόγου, γνωρίζουµε ότι είναι δυνατόν να ανα τυχθούν οι ροϋ οθέσεις αροχής συµβουλευτικής στήριξης στους ελάτες λόγω της εκτενούς ανά τυξης του διαλόγου ου είναι α αραίτητος για την διαιτολογική αρέµβαση, ου εδώ θα ονοµασθεί συµβουλευτική ροσ άθεια και όχι διαδικασία. Γνωστο οιούµε ότι είναι ροτιµότερο η όλη αυτή ροσ άθεια να αφορά στην αλλαγή συµ εριφορών ή συνηθειών, ε ιβλαβών για την υγεία των ατόµων ου ζητούν την συνδροµή µας σε θέµατα διατροφής, καθώς και στην βοήθεια α οδοχής των ο οιονδή οτε σωµατικών ροβληµάτων τους, ώστε να µάθουν να ζουν µε αυτά, α οδεχόµενοι των ιδιαιτεροτήτων αλλά και των ροσω ικοτήτων τους. 14 Σε άλλες χώρες, η Συµβουλευτική είναι ένας ξεχωριστός επιστηµονικός κλάδος που προετοιµάζει ειδικούς επαγγελµατίες για το θέµα της συµβουλευτικής παροχής στήριξης. Στην Ελλάδα οι λειτουργίες της Συµβουλευτικής υλοποιούνται σχεδόν αποκλειστικά από άλλες κατηγορίες προσωπικού, που απλά έχουν λάβει γνώσεις του γνωστικού αυτού αντικειµένου.
26 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΜΙΑΣ ΣΩΣΤΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ «ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΣ». Η συµβουλευτική ροσ άθεια δεν µ ορεί να είναι µια τυχαία συζήτηση, στηριζόµενη στον αυτοσχεδιασµό του ε αγγελµατία διαιτολόγου, χωρίς µάλιστα να υ ακούει σε ένα ροκαθορισµένο λάνο, αλλά και χωρίς να έχει θέσει κά οιους στόχους, οι ο οίοι είναι εφικτό να ραγµατο οιηθούν. Για να είναι σωστά δοµηµένη µια συµβουλευτική ροσ άθεια, ώστε να καταφέρει να βοηθήσει ουσιαστικά το άτοµο ου την έχει ανάγκη, ρέ ει να α αρτίζεται α ό τέσσερα βασικά στοιχεία : α) την σωστή συµβουλευτική σχέση ανάµεσα στον ε αγγελµατία και τον ελάτη, β) τον καθορισµό των στόχων ου ρέ ει να ε ιτευχθούν και α ό τους δύο, γ) τον α οσαφηνισµό του ρόλου ου θα αίξει ο ε αγγελµατίας στην όλη ροσ άθεια και δ) οι ε ιστηµονικά ορθές τεχνικές και ο σωστός τρό ος εφαρµογής τους α ό τον ε αγγελµατία, ώστε να ε ιτευχθούν οι στόχοι ου έχουν τεθεί. Όλα τούτα βέβαια ροα αιτούν την ορθή και λελογισµένη χρήση της δεξιότητας της ε ικοινωνίας. α) Σωστή συµβουλευτική σχέση. ύο είναι άντα οι αράγοντες ου συµβάλλουν στην ανά τυξη µιας σωστής συµβουλευτικής σχέσης. Α ό την µία λευρά ο ε αγγελµατίας ο βοηθός στην ροκειµένη ερί τωση και α ό την άλλη ο ελάτης ο βοηθούµενος. Ο ε αγγελµατίας θα ρέ ει να έχει την διάθεση, τον χρόνο, αλλά και τις γνώσεις για να καταφέρει να ασχοληθεί α οτελεσµατικά µε την αροχή συµβουλευτικής ψυχολογικής στήριξης ρος τον ελάτη του. Θα ρέ ει να είναι σε θέση να κατευθύνει την συζήτηση γύρω α ό το θέµα ου α ασχολεί τον ελάτη του µε τέτοιο τρό ο, ώστε να δείχνει το γνήσιο ενδιαφέρον του, την κατανόηση και την ζεστασιά, αλλά και α ό την άλλη λευρά, να ροτείνει λύσεις, τρό ους αντιµετώ ισης, να δίνει συµβουλές, να µοιράζεται εµ ειρίες και γνώµες, να ανα τερώνει την ελ ίδα και την αυτο ε οίθηση του συνοµιλητή του. Είναι εκείνος ε οµένως ου θέτει τις βάσεις για µια ε ιτυχηµένη έκβαση της συζήτησης. Ο ελάτης α ό την λευρά του, αντα οκρίνεται µε ανάλογο τρό ο στα µηνύµατα ου δέχεται α ό τον ε αγγελµατία, εφόσον
27 βέβαια θέλει συνειδητά να βοηθηθεί. Γι αυτό τον λόγο, όταν ανα τύσσεται µια φιλική, αυθεντική σχέση ανάµεσα στον ε αγγελµατία και τον ελάτη, ο δεύτερος αντα οδίδει µε λήρη συµµετοχή και εµ ιστοσύνη. Παρόλα αυτά, δεν ρέ ει να ξεχνάµε σαν ε αγγελµατίες, ότι δεν ε ιθυµούν όλοι οι άνθρω οι να βοηθηθούν, αλλά ούτε και µ ορούν να βοηθηθούν όλοι οι άνθρω οι µε τον ίδιο τρό ο. Είναι λοι όν κοµµάτι της αντίληψης µας ο χρόνος, ο τρό ος και το είδος της στήριξης ου θα διαλέξουµε να ροσφέρουµε στον καθένα ου ζητά την βοήθεια µας. Πολύ σηµαντικό είναι ε ίσης να γνωρίζουµε ότι η ορεία της συµβουλευτικής σχέσης θα εξαρτηθεί σε µεγάλο βαθµό α ό τα συναισθήµατα και την στάση ου θα κρατήσει ο ένας α έναντι στον άλλο, αλλά και ότι θα ε ηρεαστεί αναµφισβήτητα α ό την ροσω ικότητα, τις εµ ειρίες και την θεώρηση τους για την ζωή. Όσον αφορά λοι όν στην διαφορετικότητα των ροσω ικοτήτων βοηθού και βοηθούµενου, στις εµ ειρίες, στο σύστηµα ηθών και αξιών ου έχουν ανα τύξει, αλλά και - ολλές φορές- στην µεγάλη διαφορά ηλικίας, εδώ το βάρος έφτει άλι στον ε αγγελµατία βοηθό. Όσο µεγαλύτερη αυτογνωσία διαθέτει, τόσο ιο ανοιχτός θα είναι σε διάφορες εµ ειρίες, δικές του και του άλλου, τόσο µεγαλύτερη ευαισθησία θα διακρίνει την κρίση του και άρα τόσο ευκολότερα θα είναι σε θέση να αντιλαµβάνεται σε οιες ερι τώσεις οι αξίες και οι γνώµες του διαφέρουν α ό αυτές του ελάτη. Σ αυτήν την ερί τωση θα ρέ ει οι δυό τους να συζητούν για την ό οια διαφωνία, χωρίς να έρχονται σε ρήξη και να καταλήγουν σε εκείνη την λύση ή την ηθική αξία ου θα είναι ρος το όφελος του ελάτη. Ας µην ξεχνάµε άλλωστε, ότι η όλη ροσ άθεια της συµβουλευτικής στήριξης στον ε αγγελµατικό χώρο του διαιτολόγου δεν α οσκο εί στην ε ίτευξη δικών του στόχων, ε αγγελµατικών ή χρηµατικών, αλλά έχει ως γνώµονα την καλύτερη αροχή υ ηρεσιών Υγείας στους ελάτες-ασθενείς και στοχεύει στην ραγµατο οίηση των δικών τους ε ιθυµιών. β) Καθορισµός των στόχων. Τις ερισσότερες φορές ου ζητείται η συνδροµή του ε αγγελµατία διαιτολόγου, υ άρχει -όντως- κά οιο µικρό ή µεγάλο ρόβληµα βάρους ου ενδεχοµένως συνοδεύεται α ό κά οιο ρόβληµα υγείας. Η αντιµετώ ιση του, είναι ο κύριος
στόχος ε αγγελµατία και ελάτη. Κύριος στόχος θα ρέ ει όµως να είναι και ο εντο ισµός της αιτίας ου το ροκαλεί, καθώς και η ροσ άθεια εριορισµού της ιθανής ψυχολογικής ροέκτασης του. Κά οιες φόρες όµως, οι ελάτες δεν γνωρίζουν α ό την αρχή τους στόχους ου ρέ ει να ραγµατο οιήσουν. Αν και «βλέ ουν» το σωµατικό τους βάρος σαν κάτι ε ιβαρυντικό ή άσχηµο, ό ως εριγράφουν, αδυνατούν να το συνδέσουν µε µια γενικότερη ε ιβαρυντική ψυχολογική ίεση, ου τους δηµιουργεί άσχηµα συναισθήµατα και εριορίζονται στο να θέλουν α λά και µόνο να βελτιώσουν την εξωτερική τους εµφάνιση. Ο ε αγγελµατίας όµως διαιτολόγος, αρότι δεν υ οχρεώνεται ρητά α ό τον νόµο, έχει ηθικό χρέος σαν ε αγγελµατίας της Υγείας, να µην ροσ εράσει την ύ αρξη του ψυχολογικού φορτίου ου δηµιουργούν οι σωµατικές δυσµορφίες στους ελάτες, ακόµα και αν οι ίδιοι οι ελάτες δεν του ζητούν στήριξη. Σαν γενικότεροι ε οµένως στόχοι του ε αγγελµατία, ου α ευθύνονται σε όλους τους ελάτες ανεξαιρέτως, θα ρέ ει να είναι, εκτός α ό την ροσ άθεια βελτίωσης της εξωτερικής εµφάνισης των ατόµων, η ανίχνευση -και ό ου κρίνεται α αραίτητο και ζητείται- η βελτίωση της ψυχολογικής κατάστασης τους, η ροσ άθεια ανά τυξης της θετικής στάσης του ατόµου α έναντι στον εαυτό του (αυτό-α οδοχή), η ροσ άθεια α όκτησης α ό τους ελάτες µιας γενικής δεξιότητας ου αφορά στην ε ίλυση ροβληµάτων σχετικών µε το σωµατικό ρόβληµα τους, ώστε να είναι σε θέση λέον να το ξε ερνούν µόνοι τους (ενδυνάµωση), καθώς και η α όρριψη ή αντικατάσταση των ε ιβλαβών συνηθειών τους µε άλλες, υγιεινότερες (αλλαγή συµ εριφοράς). Α ό εκεί και έρα, ο ε αγγελµατίας ρέ ει να συζητήσει µε τον ελάτη του, ώστε να εκτιµήσουν µαζί την κατάσταση, να θέσουν τους ίδιους, δευτερεύοντες αλλά ε ιτεύξιµους στόχους, ακολουθώντας µια κοινή ορεία. Ο καθορισµός αυτού του λάνου, θα βοηθήσει τον ελάτη να µειώσει τους φόβους και την σύγχυση γύρω α ό το ρόβληµα του, αλλά και να κατανοήσει ότι θα ρέ ει να άρει την κατάσταση στα χέρια του. Πολύ σηµαντικό είναι ε ίσης να υ άρχει ένα κριτήριο αξιολόγησης της ροόδου ου συντελείται άνω στην αντιµετώ ιση του ροβλήµατος, ώστε και ο ε αγγελµατίας να γνωρίζει αν υ άρχει θετική έκβαση των ραγµάτων, αλλά και ο 28
29 ελάτης να έχει έναν ραγµατικό στόχο να ραγµατο οιήσει. Είναι ροτιµότερο να µ αίνουν στην αρχή χαµηλότεροι στόχοι και σιγά-σιγά να αυξάνονται, αρά να συµβαίνει το αντίθετο. Ας µην ξεχνάµε ότι η ε ιτυχία γεννά ε ιτυχία και η α οτυχίαα οτυχία! Ο καθορισµός των στόχων ε οµένως, α αιτεί την συµφωνία και την α όλυτη συνεργασία µεταξύ του ε αγγελµατία και του ελάτη, ετυχαίνεται -κατά βάση- µε την χρησιµο οίηση της δεξιότητας της ε ικοινωνίας, ενώ αυξάνει την δέσµευση του ενός ρος τον άλλο. Είναι ε ίσης ηθικό χρέος του ε αγγελµατία, να µην «σ άει» οτέ αυτήν την δέσµευση. γ) Ο ρόλος του ε αγγελµατία-βοηθού. Ο ρόλος του ε αγγελµατία-βοηθού στην συµβουλευτική ροσ άθεια, ό ως έχουµε ήδη αναφέρει, δεν έχει σαν σκο ό να θερα εύσει ψυχολογικά νοσήµατα, αλλά ούτε και να υ οκαταστήσει έναν ε αγγελµατία ψυχολόγο. Υ ενθυµίζουµε ότι η αροχή συµβουλευτικής στήριξης στον ε αγγελµατικό χώρο του διαιτολόγου ξεκινά α ό την δια ίστωση ως η µονοµερής συµ τωµατική αντιµετώ ιση µιας δυσµενούς κατάστασης, δεν α οτελεί ολοκληρωµένη θερα εία και συνε ώς θα ρέ ει να ανιχνεύονται α ό τον ε αγγελµατία, όλοι οι δρόµοι ου οδηγούν στην κατάσταση αυτή. Ο ρόλος ε οµένως του ε αγγελµατία σαν βοηθός εριορίζεται στο να «δείξει» αυτούς τους δρόµους στον ελάτη του, αλλά και να του υ οδείξει κατα το δυνατόν µεθόδους α αλλαγής α ό το ψυχολογικό του βάρος. Ο ελάτης είναι στην ραγµατικότητα εκείνος ου «θερα εύει» τον εαυτό του. Όµως ο ρόλος του διαιτολόγου σαν βοηθός σε µια συµβουλευτική ροσ άθεια, δεν θα ρέ ει να συγχέεται µε τον ρόλο του διαιτολόγου σαν ε αγγελµατίας της Υγείας. Για να α οσαφηνιστούν οι δύο όροι, διευκρινίζουµε ότι ο ε αγγελµατίας διαιτολόγος αναλαµβάνει τον ρόλο του βοηθού, όταν υ άρχει ήδη κά οιο ορατό ρόβληµα βάρους, το ο οίο δηµιουργεί εµφανισιακές αρεκκλίσεις ενοχλητικές για την ψυχολογία του ελάτη, ενώ στην άλλη ερί τωση, ο διαιτολόγος σαν ε αγγελµατίας της Υγείας, ασχολείται κυρίως µε την ρόληψη διατροφικών αρεκκλίσεων εκτός α ό την α οκατάσταση τους,
30 µέσα στην ο οία α οκατάσταση εµ εριέχεται και η αροχή της συµβουλευτικής στήριξης. δ) Τεχνικές. Μετά α ό την ανά τυξη µιας αληθινής σχέσης ενδιαφέροντος ανάµεσα στον βοηθό και τον βοηθούµενο, µε την βοήθεια και της δεξιότητας της ε ικοινωνίας και αφού αναγνωρίζεται λέον η ύ αρξη κά οιου ψυχολογικά ενοχλητικού σωµατικού ροβλήµατος ου συνδέεται µε α οκλίνουσες διατροφικές συµ εριφορές, ρέ ει να βρεθούν οι τρό οι αντιµετώ ισης του, σύµφωνα άντα µε τους στόχους ου έχουν ήδη τεθεί αλλά και ου ρέ ει να ραγµατο οιηθούν, ώστε βοηθός και βοηθούµενος να φτάσουν στο ε ιθυµητό α οτέλεσµα. α)συµβουλευτικές τεχνικές, β)ε ικοινωνιακές τεχνικές. Χωρίζονται σε 2 µεγάλες κατηγορίες: Οι ε ικοινωνιακές τεχνικές της συµβουλευτικής ροσ άθειας : Οι ε ικοινωνιακές τεχνικές της συµβουλευτικής ροσ άθειας, ροσανατολίζονται σε τρεις κατευθύνσεις : α) την ροσέγγιση των ελατών α ό τους ε αγγελµατίες µε τέτοιο ε ικοινωνιακό και φιλικό τρό ο, ώστε, στα λαίσια µιας α λής αλλά ουσιαστικής συζήτησης, να αντιληφθούν και οι δύο το µέγεθος, το βάθος καθώς και τις ραγµατικές ψυχολογικές ροεκτάσεις του ό οιου ροβλήµατος διαχείρησης του βάρους, και β) τις µεθόδους ε ιρροής ου µ ορεί να ασκήσει ο ε αγγελµατίας βοηθός στον ελάτη του, ώστε να τον καθοδηγήσει σωστά σε αλλαγή ή βελτίωση των διατροφικών συµ εριφορών ή αρνητικών συναισθηµάτων ου βλά τουν την υγεία και την ψυχολογία του, µε α ώτερο σκο ό βέβαια, την ε ίτευξη των στόχων ου έχουν θέσει, και βέβαια γ) την δεξιότητα της ε ικοινωνίας.