Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης

Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης «Χρήση κωδικοποιημένων πεδίων και υποπεδίων γεωγραφικών δεδομένων του βιβλιογραφικού μορφότυπου MARC 21: εφαρμογή και χρήση στις ελληνικές βιβλιοθήκες» Ονοματεπώνυμο σπουδάστριας: Ιωάννα Μαμπεντζίδου Σίνδος Νοέμβριος, 2008

Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκη Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης Θέμα διπλωματικής εργασίας Χρήση κωδικοποιημένων πεδίων και υποπεδίων γεωγραφικών δεδομένων του βιβλιογραφικού μορφότυπου MARC 21 : εφαρμογή και χρήση στις ελληνικές βιβλιοθήκες Μαμπεντζίδου Ιωάννα Εποπτεύων καθηγητής: Μηντζαρίδης Στέργιος Σίνδος Νοέμβριος, 2008

Προκαταλογογράφηση (CIP) Μαμπεντζίδου, Ιωάννα Χρήση κωδικοποιημένων πεδίων και υποπεδίων γεωγραφικών δεδομένων του βιβλιογραφικού μορφότυπου MARC 21 : εφαρμογή και χρήση στις ελληνικές βιβλιοθήκες / Μαμπεντζίδου Ιωάννα, εποπτ. καθ. Μηντζαρίδης Στέργιος. Θεσσαλονίκη : [χ.ο.], 2008 ii, 88 σ. : πιν. ; 24 εκ. 1. MARC formats Greece 2. Academic libraries Greece 3. MARC δεδομένα Ελλάδα 4. Ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες Ι. Μηντζαρίδης, Στέργιος, εποπτ. καθ. ΙΙ. Χρήση κωδικοποιημένων πεδίων και υποπεδίων γεωγραφικών δεδομένων του βιβλιογραφικού μορφότυπου MARC 21 Z699.35.M28M3 2008 025.316 *Η εικόνα στο εξώφυλλο απεικονίζει την Μοναστηριακή Βιβλιοθήκη του Στράχοβ στην Πράγα και συγκεκριμένα την Θεολογική Αίθουσα (Πηγή: http://classicist.blogs.com/weblog/2007/09/libraries.html).

Πίνακας περιεχομένων ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ...1 ΛΙΣΤΑ ΠΙΝΑΚΩΝ ΛΙΣΤΑ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ...ΙΙ ΕΠΙΤΟΜΗ...IIIΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ...4 1.1 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ...4 1.2 ΤΥΠΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ...5 1.3 ΆΤΥΠΑ ΠΡΟΤΥΠΑ...6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : Ο ΜΟΡΦΟΤΥΠΟΣ MARC...7 2.1 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ...7 2.2 ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ MARC ΚΑΙ ΤΙ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ...8 2.3 ΌΡΟΙ ΤΟΥ MARC ΚΑΙ ΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥΣ...9 2.4 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΔΙΩΝ MARC ΜΕ ΓΕΩΧΩΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ...12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 : ΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΜΟΡΦΟΤΥΠΩΝ...37 ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΜΟΡΦΩΝ MARC ΚΑΙ UNIMARC...37 ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΜΟΡΦΩΝ MARC ΚΑΙ DUBLIN CORE...40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ 043 ΤΟΥ ΜΟΡΦΟΤΥΠΟΥ MARC21...42 4.1 ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ...42 4.1.1 Οδηγίες για την χρήση του πεδίου 043 με παραδείγματα...43 4.2 ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΚΩΔΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ 043...46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 : ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΧΡΗΣΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ (043)...49 5.1 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ...49 5.2 ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ...58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 : ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΕΠΕΚΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ 043...60 7.1 ΓΕΩΦΥΣΙΚΗ ΥΠΟΔΙΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΔΙΑΙΡΕΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ...60 6.2 ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ (ΓΥΣ)...73 6.2.1 Ιστορικά στοιχεία και έργο της ΓΥΣ...73 6.2.2 Κωδικοποίηση...74 ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...78 ΓΛΩΣΣΑΡΙ...80 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : ΠΙΝΑΚΕΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΩΝ ΜΟΡΦΟΤΥΠΩΝ...81

ΛΙΣΤΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας I: παράδειγμα πεδίων MARC και UNIMARC.38 Πίνακας II: παραδείγματα χρήσης κωδικού σε περιπτώσιες ύπαρξης γεωγραφικού όρου στον τίτλο...44 Πίνακας III: παραδείγματα χρήσης κωδικού σε περιπτώσεις υπόνοιας γεωγραφικού όρού...44 Πίνακας IV: παράδειγμα χρήσης πολλαπλών κωδικών..45 Πίνακας V: παράδειγμα χρήσης κωδικού στην ιστορία καιι στην κριτική Εθνικής λογοτεχνίας...45 Πίνακας VI: παράδειγμα χρήσης κωδικού για πολιτιστικά και εθνικά χαρακτηριστικά.45 Πίνακας VII: παράδειγμα χρήσης κωδικού για συλλογικά οργανα..45 Πίνακας VIII: τα εξεταζόμενα πανεπιστήμια και τα πρότυπα που χρησιμοποιούν.51 Πίνακας IX: κωδικοποίηση σύμφωνα με τον διαχωρισμό της ΓΥΣ 74 Πίνακας 3.1: αντιστοιχία πεδίων MARC UNIMARC...81 Πίνακας 4.1: αντιστοιχία πεδίων MARC Dublin Core..84 ΛΙΣΤΑ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ Γράφημα 1: επιτυχίες εντοπισμού τεκμηρίων 52 Γράφημα 2: επιτυχίες εντοπισμού τεκμηρίων που περιέχουν το πεδίο 043..58 Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 ii

Επιτομή Επιτομή Χρήση κωδικοποιημένων πεδίων και υποπεδίων γεωγραφικών δεδομένων του βιβλιογραφικού μορφότυπου MARC 21: εφαρμογή και χρήση στις ελληνικές βιβλιοθήκες Μαμπεντζίδου Ιωάννα Γενικά η χρήση προτύπων στις ελληνικές βιβλιοθήκες πλέον είναι δεδομένη. Υπάρχουν πολλά πρότυπα για κάθε περίπτωση και για τις ανάγκες διαφορετικών βιβλιοθηκών. Κάποια από τα πιο ευρέως διαδεδομένα πρότυπα είναι το UNIMARC, το MARC, το Dublin Core, το Mods, κ.α.. Γίνεται εκτενής αναφορά στο πρότυπο MARC 21 και στην χρήση του στις ελληνικές βιβλιοθήκες και συγκεκριμένα στις πανεπιστημιακές. Στόχοι αυτής της εργασίας είναι η ανάλυση των γεωχωρικών δεδομένων (geospatial data), η σύγκριση του MARC21 με άλλα πρότυπα, και συγκεκριμένα με το UNIMARC και το Dublin Core. Εισάγεται ως μορφή πρότασης η επέκταση του πεδίου 043 (GAC), η οποία προκύπτει από την δειγματοληπτική έρευνα που προηγείται, σκοπός της οποίας είναι η απόκτηση μιας γενικής εικόνας για την κατάσταση χρήσης των κωδικοποιημένων πεδίων γεωχωρικών δεδομένων του MARC στις βιβλιοθήκες. Τα κύρια συμπεράσματα που προκύπτουν από την έρευνα κυρίως είναι ότι, το MARC21 ως πρότυπο δεν εφαρμόζεται γενικότερα στις ελληνικές βιβλιοθήκες όσο το UNIMARC, το οποίο χρησιμοποιείται από τις περισσότερες βιβλιοθήκες. Η χρήση του πεδίου 043 και των αντίστοιχων πεδίων στα άλλα πρότυπα, όπως φαίνεται από την δειγματοληπτική έρευνα, είναι πολύ περιορισμένη. Το πιο σημαντικό, που ανακύπτει από την όλη εξέταση του προβλήματος είναι η ανάγκη να αποτελέσει αυτή η διπλωματική εργασία την έναρξη για μια συζήτηση γύρω από το θέμα τόσο της όσο το δυνατόν πληρέστερης χρήσης των κωδικοποιημένων πεδίων στην εφαρμογή των προτύπων όσο και της λεπτομερέστατης μελέτης για την ανάγκη χρήσης επέκτασης της κωδικοπoίησης των γεωχωρικών δεδομένων στην Ελλάδα (πεδίο 043, 660), μέσα από μια μεγαλύτερη έρευνα. Λέξεις κλειδιά: MARC, UNIMARC, γεωχωρικά δεδομένα, καταλογογράφηση, μεταδεδομένα, βιβλιογραφικά πρότυπα, βιβλιογραφική έρευνα, βιβλιογραφική κωδικοποίηση πεδίων, πεδίο 043 Keywords: MARC, UNIMARC, geospatial data, cataloguing, metadata, bibliographic formats, bibliographic research, bibliographic field coding, field 043 Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 iii

Εισαγωγή Εισαγωγή Η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία διαπραγματεύεται το γεγονός της πλήρης χρήσης του μορφότυπου MARC 21 από τις ελληνικές βιβλιοθήκες, δηλαδή την χρήση συγκεκριμένων πεδίων και υποπεδίων που εμπεριέχουν γεωχωρικά δεδομένα (geospatial data) και που αφορούν ονομασίες χωρών και πόλεων, γεωφυσικά χαρακτηριστικά μιας χώρας (βουνά, λίμνες, ακτές, κ.α.), κλίμακες, συντεταγμένες, κλπ. στις ελληνικές βιβλιοθήκες. Η μελέτη πραγματοποιείται βασισμένη σε βιβλιογραφική ανασκόπηση και μια δειγματοληπτική έρευνα.. Γίνεται αναφορά γενικά στα βιβλιοθηκονομικά πρότυπα, με σκοπό να γίνει καλύτερη επεξήγηση του προτύπου MARC 21, που εξετάζεται στην παρούσα διπλωματική εργασία. Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά πρότυπα, εκτός από το MARC 21 όπως το UNIMARC 3.0, το DublinCore, κ.α. μερικά από τα πιο γνωστά πρότυπα, τα οποία αναφέρονται στο κυρίως μέρος της εργασίας Αρχικά γίνεται αναφορά στα γενικά στοιχεία των προτύπων όπως τι είναι, πως δημιουργήθηκαν, κλπ., στα διάφορα πρότυπα που υπάρχουν (AACR2, LCSH, ISBD s κ.α.). Έπειτα αναφέρεται η κατηγοριοποίηση των προτύπων σε τυπικά και άτυπα και ποιά από τα γνωστά πρότυπα κατατάσσονται σε αυτές τις κατηγορίες. Στη συνέχεια παρουσιάζεται το MARC 21 όσον αφορά για το πώς δημιουργήθηκε και πότε, γιατί και πώς καθιερώθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο. Ακολούθως, αναφέρονται όλα τα πεδία και υποπεδία του MARC, που περιέχουν γεωχωρικά δεδομένα με ανάπτυξη του κάθε πεδίου και υποπεδίου και με παραδείγματα. Προς αποφυγή λαθών απόδοσης εννοιών, η μεταφορά από την αγγλική στην ελληνική γλώσσα των πεδίων και υποπεδίων αλλά και των όρων που χρησιμοποιούνται στο MARC έγινε με την δέουσα επιφύλαξη και σύμφωνα με την προσωπική μου άποψη και κατανόηση, καθώς δεν υπάρχουν αποδεκτά, επίσημα καθιερωμένοι αντίστοιχοι όροι στην ελληνική γλώσσα. Για αυτό τον λόγο σε κάποιους όρους και φράσεις από δίπλα υπάρχει και το αντίστοιχο κείμενο στα αγγλικά. Ακολουθεί η παράθεση του MARC 21 με άλλα πρότυπα και παραρτήματα για την αντιστοιχία των πεδίων, όπου φαίνονται οι διαφορές στα πεδία και στα υποπεδία μεταξύ των προτύπων. Έπειτα, ακολουθεί η ανάλυση του πεδίου 043 για το πώς και πότε χρησιμοποιείται με συγκεκριμένους κανόνες και οδηγίες και με παραδείγματα, τα οποία Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 1

Εισαγωγή είναι παρμένα από τεκμήρια διαφορετικών πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών, αλλά και από την ιστοσελίδα της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου 1, για την κάθε περίπτωση και η δομή γενικά των κωδικών του 043. Στο επόμενο κεφάλαιο ακολουθεί η δειγματοληπτική έρευνα. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μέσω διαδικτύου, σε μορφή Excel και περιλαμβάνει τίτλους βιβλίων, ποικίλλου περιεχομένου από τη μια και πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες από την άλλη, όπως του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Πανεπιστημίου Πατρών, κλπ. Καταρχήν σκοπός της έρευνας είναι να φανεί όσο γίνεται, αφού το πλαίσιο αναφοράς είναι πολύ μικρό, εάν χρησιμοποιούν οι βιβλιοθήκες αυτές το πρότυπο MARC 21 ή κάποιο άλλο πρότυπο και κατά πόσο εφαρμόζεται το πεδίο 043 ή τα αντίστοιχα πεδία άλλων προτύπων στις εγγραφές τους. Με την έρευνα αυτή δεν μπορούμε να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα, παρά μόνο στο επίπεδο αυτής της εργασίας. Ίσως σε μια μεγαλύτερη έρευνα στο μέλλον που θα περιλαμβάνει, αν γίνεται, όλες τις αξιόλογες βιβλιοθήκες τόσο πανεπιστημιακές όσο και δημοτικές και δημόσιες συμπεριλαμβάνοντας εκατοντάδες τίτλους βιβλίων ώστε να υπάρξει μια σαφής εικόνα στο μυαλό μας. Μετά την έρευνα και τα συμπεράσματα που προκύπτουν, ακολουθεί η πρόταση επέκτασης του πεδίου 043. Στην Ελλάδα το πεδίο 043 και συγκεκριμένα στο υποπεδίο $a χρησιμοποιείται ο κωδικός egr. Η πρόταση προέκυψε περισσότερο για να αποτελέσει το πρώτο βήμα για το ξεκίνημα μιας συζήτησης γύρο από το θέμα αυτό. Η κωδικοποίηση που προτείνεται γίνεται σε τρία επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο συμπεριλαμβάνονται τα βασικά γεωφυσικά χαρακτηριστικά της Ελλάδας που είναι τα βουνά, τα ποτάμια, οι λίμνες και οι ακτές. Το δεύτερο κομμάτι περιλαμβάνει την κωδικοποίηση σύμφωνα με την περιφερειακή διαίρεση της χώρας. Οι δύο αυτές μορφές κωδικοποίησης μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε συνδυασμό μεταξύ τους. Το τελευταίο και μη εξαιρετέο κομμάτι αφορά τον διαχωρισμό της Ελλάδας σε 327 περιοχές, σύμφωνα με την Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού και χρησιμοποιείται ανεξάρτητα από τα άλλα δύο. Τα προβλήματα που προέκυψαν όσον αφορά τα γεωφυσικά χαρακτηριστικά ήταν στις ονομασίες τους, δηλαδή ποιο είναι καθιερωμένο και πιο όχι, διότι σε διαφορετικές πηγές εμφανίζονται με διαφορετικά ονόματα, οπότε βασίστηκα σε μια ή δύο συγκεκριμένες πηγές. Ένα άλλο πρόβλημα ήταν οι διπλές και τριπλές ονομασίες σε 1 Σημείωση: Για περαιτέρω πληροφορίες βλέπε http://loc.gov/marc Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 2

Εισαγωγή διαφορετικές περιοχές, τα ονόματα ποταμών για παράδειγμα, που, όμως, αντιμετωπίστηκε αναφέροντας την ακριβή τοποθεσία τους. Φυσικά στην πρόταση θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν πολλά περισσότερα στοιχεία για την Ελλάδα, μια που η φύση εδώ είναι τόσο πλούσια και έχει πολλές ιδιαιτερότητες, κάτι που θα μπορούσε να γίνει σε μια μελλοντική περαιτέρω ανάλυση της προτεινόμενης πρότασης. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν οι διάφοροι αρχαιολογικοί χώροι όπως η Βεργίνα στη Μακεδονία και η Κνωσός στην Κρήτη. Επίσης οι Εθνικοί Δρυμοί της χώρας, όπως του Ολύμπου, της Πάρνηθας, των Πρεσπών, κλπ. Επιπλέον μπορούν να προστεθούν οι θερμές ιαματικές πηγές που αφθονούν στην Ελλάδα, όπως των Καμμένων Βούρλων Λοκρίδας, της Αιδηψού Εύβοιας, της Θέρμης Λέσβου, των Ελευθέρων στη Μακεδονία και πολλές άλλες. Επίσης, τα δάση της χώρας και τα απολιθωμένα δάση, όπως αυτό της Λέσβου. Με την ολοκλήρωση ενός Διπλωματικής εργασίας, θα ήθελα πρωτίστος να ευχαριστήσω τον εποπτεύοντα εργαστηριακό συνεργάτη, κ. Μηντζαρίδη Στέργιο για την συνεχή και ουσιαστική του καθοδήγηση, την υπομονή και τιςσυμβουλές του καθόλη την διάρκεια της εκπόνησης αυτής της διπλωματικής εργασίας. Το περιεχόμενο της Πτυχιακής εργασίας δεν απηχεί απαραίτητα τις απόψεις του Τμήματος ή της επιτροπής που την ενέκρινε. Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 3

Κεφάλαιο 1 : Αναφορά και ορισμός βιβλιοθηκονομικών προτύπων Κεφάλαιο 1 : Αναφορά και ορισμός βιβλιοθηκονομικών προτύπων 4.1 Γενικά στοιχεία Πρότυπα είναι κανόνες που ακολουθούμε και πρέπει να ακολουθούμε, είτε στην προσωπική ζωή είτε στον επαγγελματικό τομέα. Ουσιαστικά, είναι οδηγίες που περιλαμβάνουν τεχνικές προδιαγραφές, οι οποίες είναι κοινές σε όλους και ο στόχος τους είναι η σωστή λειτουργία τους ως πρότυπα 2. Όσον αφορά στην Επιστήμη της Βιβλιοθηκονομίας ο όρος πρότυπο αναφέρεται σε διάφορους κανόνες, όπως AACR2, LCSH, MARC 21, κ.α., βάση των οποίων γίνονται η καταλογογράφηση, η ταξινόμηση, η καθιέρωση θεμάτων, κλπ. Αυτοί υποδηλώνουν την έκταση της ανάπτυξης στις πρακτικές καταλόγων και ταξινόμησης. Συνδυάζοντας επαρκείς εκπαίδευση και πρακτική, οι καταλογογράφοι γίνονται ικανοί να χρησιμοποιούν τα διάφορα προγράμματα καταλογογράφησης. Σύμφωνα με τον Walt Crawford για να χρησιμοποιεί κανείς αποτελεσματικά τα πρότυπα θα πρέπει αρχικά να κατανοήσει τι ακριβώς είναι, πως έχουν δημιουργηθεί και πως σχετίζονται το ένα με το άλλο 3. Ένας ορισμός που προκύπτει από διάφορους άλλους ορισμούς είναι ο εξής: πρότυπο είναι ένα αντικείμενο ή ποιότητα ή μέτρο που χρησιμεύει ως βάση ή παράδειγμα ή αρχή στο οποίο όλοι προσαρμόζονται ή θα έπρεπε να προσαρμόζονται ή από το οποίο η ακρίβεια ή η ποιότητα των άλλων κρίνεται. Τα πρότυπα αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του βιβλιογραφικού ελέγχου 4. Ο λόγος ύπαρξης της βιβλιογραφικής κοινότητας είναι η οργάνωση της πληροφορίας σε λογικά τμήματα ώστε να γίνεται εύκολα και κατανοητά η ανάκτησή της από τους χρήστες, οι οποίοι έχουν διαφορετικές ανάγκες και ικανότητες ο καθένας ξεχωριστά. Η ποσότητα της πληροφορίας που υπάρχει γύρω μας είναι τεράστια κι έτσι οι ειδικοί της πληροφορίας έχουν ως στόχο τη δημιουργία, σε παγκόσμιο επίπεδο, βοηθητικών προγραμμάτων ανάκτησης πληροφοριών με εύκολο και γρήγορο τρόπο και με βασικό χαρακτηριστικό την ακρίβεια του περιεχομένου της πληροφορίας. Έτσι τα πρότυπα αποτελούν τα πρωταρχικά εργαλεία για την ανάπτυξη αυτών των προγραμμάτων. Για να μπορέσουν 2 Σημ.: Για περαιτέρω πληροφορίες βλέπε http://digitization.hpclab.ceid.upatras.gr/index 3 Σημ.: Για περαιτέρω πληροφορίες βλέπε Cataloging and Classification Standards Rules 4 Σημ.: Για περαιτέρω πληροφορίες βλέπε Cataloging and Classification Standards Rules Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 4

Κεφάλαιο 1 : Αναφορά και ορισμός βιβλιοθηκονομικών προτύπων όλες οι βιβλιοθήκες να ικανοποιήσουν τις διαφορετικές ανάγκες των χρηστών απαιτείται μια κοινή πρακτική και φυσικά, απαιτούνται τα πρότυπα. Η κοινωνία της πληροφορίας βρίθει από πρότυπα διαφόρων ειδών, όπως MARC 21, AACR2, UNIMARC, LCSH, MODS, MADS, Dublin Core, κ.α. Τα πρότυπα διαχωρίζονται ή κατηγοριοποιούνται σε τυπικά ή άτυπα. Οι διαδικασίες που απαιτούνται για την ανασκόπηση των προτύπων χαρακτηρίζονται από διαφορετικότητα, το εύρος ενός συναινετικότητας, την ταχύτητα ανάπτυξης αλλά και από την μεθοδολογία για την τεκμηρίωση των προτύπων. Υπάρχουν πολλοί τρόποι και μέθοδοι δημιουργίας και ανάπτυξης των προτύπων, το καθένα από τα οποία μπορεί να γίνει πολύ χρήσιμο. 1.2 Τυπικά πρότυπα Τα τυπικά πρότυπα θεωρούνται βασικά, λόγω της ευρείας χρήσης τους και λόγω του γεγονότος ότι πολλοί χρήστες προσφεύγουν σε αυτά. Είναι εκείνα που έχουν αναπτυχθεί από το Αμερικάνικο Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων (ANSI), την Εθνική Οργάνωση Πληροφόρησης Προτύπων (NISO) και τέλος την Διεθνής Οργάνωση Προτυποποίησης (ISO). Τα πρότυπα αυτά χαρακτηρίζονται από ομόφωνη διαδικασία δημιουργίας, αυτό σημαίνει ουσιαστικά ότι όλοι οι παράγοντες που παίρνουν μέρος σε αυτήν συμφωνούν απόλυτα με τον τρόπο δημιουργίας και ανάπτυξης των προτύπων. Σημαντικό χαρακτηριστικό αυτής της διαδικασίας είναι η προσεκτική αξιολόγηση των προτύπων, η οποία ελέγχεται από συγκεκριμένους κανόνες. Ο χρόνος ανάπτυξής τους είναι συνήθως μεγάλος λόγω των παραπάνω διαδικασιών. Όλα τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά των τυπικών προτύπων εμπνέουν εμπιστοσύνη και σιγουριά όσον αφορά τη λειτουργικότητα τους και την κάλυψη των αναγκών των χρηστών. Το MARC είναι ένα παράδειγμα τέτοιου προτύπου. Πέρα, όμως, από αυτό υπάρχουν κι άλλα πρότυπα που δεν είναι τόσο εύχρηστα, αλλά που θα μπορούσαν να γίνουν στο μέλλον. Υπάρχουν, βέβαια κι άλλες πηγές δημιουργίας και ανάπτυξης προτύπων και είναι οι διάφορες βιβλιοθήκες. Αυτές, συνήθως, δεν ακολουθούν τους αυστηρούς κανόνες και διαδικασίες των ANSI και ISO. Το USMARC είναι πρότυπο που έχει δημιουργηθεί από βιβλιοθήκες. Η κάθε βιβλιοθήκη που χρησιμοποιεί αυτά τα πρότυπα θα πρέπει να δηλώνει ποιες επιλογές θέλει να χρησιμοποιεί και να καθιερώνει τους κωδικούς πεδίων/υποπεδίων και τη σημασία τους. Οι οργανισμοί ANSI/NISO προσδιορίζουν μόνο την δομή του προτύπου. Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 5

Κεφάλαιο 1 : Αναφορά και ορισμός βιβλιοθηκονομικών προτύπων Άλλα παραδείγματα προτύπων που ανήκουν στις βιβλιοθήκες είναι τα AACR2 και το Dewey Decimal Classification (DDC). Το γεγονός ότι τα συγκεκριμένα πρότυπα δεν έχουν περάσει από διαδικασία κοινής συναίνεσης, δεν υποβαθμίζει τη λειτουργικότητά τους ούτε και την σχετικότητά τους για βιβλιογραφικό έλεγχο. 1.3 Άτυπα πρότυπα Στην διαφορετική όψη του ίδιου νομίσματος βρίσκονται τα άτυπα πρότυπα. Είναι αυτά που συνήθως αναπτύσσονται από ανεπίσημους ή ημιεπίσημους οργανισμούς και συχνά σε κλειστούς κύκλους. Κάποια τέτοια πρότυπα γίνονται αμέσως διαθέσιμα σαν προϊόντα και, εν τέλει, αυτό που τα καθιστά πρότυπα είναι το γεγονός ότι καταλήγουν να γίνονται πολύ χρήσιμα. Τα άτυπα ή ανεπίσημα πρότυπα δημιουργούνται και αναπτύσσονται με γρήγορο ρυθμό, έχοντας περιορισμένη τη διαδικασία της ανασκόπησης και της έγκρισης. Πολλές φορές τα πρότυπα αυτά περνάνε από τυπικές διαδικασίες, ώστε να αξιολογηθούν για ευρύτερη έγκριση και αποδοχή τους. Τέτοιου είδους πρότυπο είναι το UNICODE, αποτελούμενο από ένα σύνολο χαρακτήρων κι αναπτυγμένο με κοινή συναίνεση. Η ανάπτυξή του έγινε με ταχύτατους ρυθμούς και η διαδικασία επισκόπησης ήταν περιορισμένη, παρόλα αυτά το UNICODE εγκρίθηκε από το ISO κι αποτέλεσε ουσιώδες κομμάτι στον κόσμο των προτύπων σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι τα άτυπα πρότυπα παίζουν καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη περισσότερων τυπικών προτύπων. Από την άλλη, υπάρχουν και τα πρότυπα εταιρείας, των οποίων ο ρόλος είναι αρκετά σημαντικός στην βιβλιογραφική κοινότητα. Αυτά έχουν αναπτυχθεί χωρίς να απαιτείται διαδικασία αποδοχής τους από τους υπόλοιπους. Η χρήση τους από τους συγκεκριμένους οργανισμούς που τα δημιούργησαν είναι ο βασικός λόγος που μεταδίδονται και γίνονται αποδεκτά. Τα LCRI s, των οποίων επέκταση είναι τα AACR, τα LCSH και τα LCC (Library of Congress Classification), είναι τέτοια παραδείγματα προτύπων. Για αυτά τα πρότυπα υπάρχει συχνά ομοφωνία όσον αφορά τη δημιουργία και χρήση τους, λόγω των σημερινών δεδομένων των σύγχρονων τηλεπικοινωνιών. Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 6

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC Κεφάλαιο 2 : Ο μορφότυπος MARC 2.1 Γενικά στοιχεία Τη δεκαετία του 1960 η πρώτη διάταξη δεδομένων σε μορφή MARC σχεδιάστηκε στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου υπό την επιτήρηση του Henriete Avram. Η δημιουργία του MARC είχε σκοπό να επιτρέψει την εισαγωγή βιβλιογραφικών δεδομένων για βιβλία σε κατάλληλα προγραμματισμένο Η/Υ και με την κωδικοποίηση και εισαγωγή σε μια βάση δεδομένων, να μεταδοθεί ηλεκτρονικά σε έναν άλλον προγραμματισμένο Η/Υ. Πριν δημοσιευθεί το MARC, πέρασε από πολλές και διαφορετικές εκδόσεις, οπότε τη δεκαετία του 1970 δημοσιεύθηκε και καθιερώθηκε ως το εθνικό πρότυπο από την Εθνική Οργάνωση Πληροφόρησης Προτύπων (NISO). Έχουν αναπτυχθεί πέντε μορφές MARC και είναι: το MARC για βιβλιογραφικά δεδομένα, για φορείς (authorities) που αφορούν πεδία με εξουσιοδοτημένα ονόματα και μορφές θεματικών επικεφαλίδων, για ταξινόμηση που αφορά εξουσιοδοτημένη ταξινόμηση, για αποκτήματα (holdings) που περιέχει πεδία, για τοποθεσία και πρόσβαση, κ.α. και τέλος το MARC που αφορά την κοινότητα πληροφοριών σε έντυπη μορφή (community information format), το οποίο παρέχει πληροφορίες για οργανισμούς, γεγονότα, προγράμματα ή υπηρεσίες. Αρχικά το MARC εφαρμοζόταν για ένα είδος υλικού κι αργότερα και για διαφορετικά είδη, όπως ηχογραφήσεις, κινηματογραφικές ταινίες, κλπ. Κάθε μεγάλο βιβλιογραφικό δίκτυο ανέπτυξε μια δικιά του εκδοχή MARC, αλλάζοντας κάθε φορά κάποιες απεικονίσεις ή ακόμα και κάποια πρωτόκολλα για δικιά του χρήση. Για αυτό και ανάλογα με το σε ποια βάση δεδομένων θα ψάξει ένας χρήστης, τα πεδία μπορεί να εμφανίζονται με διαφορετικές μορφές κι επίσης το κάθε σύστημα Η/Υ αναπαράγει συγκεκριμένους κωδικούς με διαφορετικό τρόπο, π.χ. κάποια συστήματα χρησιμοποιούν το σύμβολο του δολλαρίου ($) για την εισαγωγή υποπεδίων, ενώ άλλα χρησιμοποιούν διαφορετικά σύμβολα. Σε παγκόσμιο επίπεδο το MARC έχει προσαρμοστεί στις ανάγκες της κάθε χώρας, Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 7

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC ανάλογα με τον πολιτισμό και τις εκάστοτε ανάγκες που δημιουργούνται. Ο στόχος που προκύπτει από τη εξατομίκευση του MARC είναι να γίνει πιο εύκολη η ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ διαφορετικών βάσεων δεδομένων σε όλο τον κόσμο. Αν και το MARC είναι ίσως το παλιότερο πρότυπο, ταυτόχρονα όμως είναι και ευρέως χρησιμοποιούμενο. Το MARC εφαρμόζεται στις χώρες της Ιαπωνίας, Νότιας Αφρικής, Κροατίας, Γερμανίας, κλπ. 2.2 Τι σημαίνει MARC και τι περιλαμβάνει Αρχικά, για την παρουσίαση του προτύπου MARC πρέπει γίνει η ανάλυση των ακρωνύμων του και η σημασία τους: MachineReadable Cataloging record. Το Machine Readable σημαίνει ότι ένα μηχάνημα και στην περίπτωσή μας ένας Η/Υ, μπορεί να διαβάσει και να ερμηνεύσει δεδομένα. Το Cataloging record σημαίνει μια βιβλιογραφική εγγραφή ή μια πληροφορία σε έναν παραδοσιακό κατάλογο 5. Μια MARC εγγραφή είναι ουσιαστικά η κωδικοποιημένη μορφή και εκδοχή της αντίστοιχης εγγραφής ενός καταλόγου. Περιέχει όλες τις πληροφορίες ενός κλασσικού καταλόγου κι επιπλέον πληροφορίες που αφορούν τον Η/Υ. Τα δεδομένα του καταλόγου, όπως κύριες και πρόσθετες αναγραφές, περιοχή τίτλου, κ.α. είναι το περιεχόμενο της εγγραφής, ενώ οτιδήποτε άλλο που προστίθεται στο περιεχόμενο για να προσδιορίσει ξεχωριστές εγγραφές και τα μέρη τους, αποτελούν την κωδικοποίηση. Μια εγγραφή περιλαμβάνει την περιγραφή ενός τεκμηρίου, κύριες και πρόσθετες αναγραφές, θεματικές επικεφαλίδες και τον ταξινομικό αριθμό. Βέβαια, εκτός από αυτές τις πληροφορίες περιλαμβάνονται και πολλές επιπρόσθετες σε MARC εγγραφές. Η περιγραφή, λοιπόν, γίνεται σύμφωνα με τους AACR2 για την δημιουργία βιβλιογραφικής περιοχής τεκμηρίου. Αυτή περιέχει τον τίτλο, τις δηλώσεις υπευθυνότητας, εκδοτικά στοιχεία, ειδικές λεπτομέρειες υλικού, πληροφορίες δημοσίευσης, φυσική περιγραφή, σειρά, σημειώσεις, πρότυπους αριθμούς π.χ. ISBN. Οι κύριες και πρόσθετες αναγραφές χρειάζονται επίσης τους AACR2, οι οποίοι περιέχουν κανόνες για τον προσδιορισμό των σημείων πρόσβασης αλλά και την μορφή που πρέπει αν έχουν. Μέσω των σημείων πρόσβασης γίνεται η ανάκτηση των πληροφοριών από τους χρήστες. Για τις θεματικές 5 Σημείωση: Για περαιτέρω πληροφορίες βλέπε http://loc.gov/marc/umb/ Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 8

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC επικεφαλίδες υπάρχει η λίστα με τις θεματικές επικεφαλίδες (Sears) και οι θεματικές επικεφαλίδες της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου (LCSH), που είναι τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα. Τέλος για τον ταξινομικό αριθμό ακολουθούνται οι κανόνες της Δεκαδικής Ταξινόμησης του Dewey (DDC) ή οι κανόνες της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου (LC). Ο σκοπός ύπαρξης του ταξινομικού αριθμού είναι να τοποθετούνται τα βιβλία που υπάρχουν στα ράφια των βιβλιοθηκών σε μια σειρά με βάση το θέμα. Οι MARC εγγραφές είναι χωρισμένες σε πεδία (fields), τα οποία με τη σειρά τους χωρίζονται σε υποπεδία (subfields). Τα πεδία είναι γνωστά με την ονομασία κωδικοί πεδίων (tags) και τα υποπεδία ως κωδικοί υποπεδίων (subfield codes). Τα πεδία περιλαμβάνουν συγκεκριμένες οδηγίες για τον Η/Υ, που είναι οι δείκτες (indicators) και κάποια άλλα σύμβολα που προσδιορίζουν συγκεκριμένα κομμάτια μιάς αναγραφής. Όλα τα ονόματα και τα σύμβολα μαζί, που χρησιμοποιούνται για την κωδικοποίηση του περιεχομένου της εγγραφής, πέρα από το ίδιο το περιεχόμενο, ονομάζονται περιεχόμενο προσδιοριστών (content designators). 2.3 Όροι του MARC και οι ορισμοί ενός Πεδίο (Field): κάθε βιβλιογραφική αναγραφή είναι λογικά χωρισμένη σε πεδία. Αυτά τα πεδία με τη σειρά τους χωρίζονται σε ένα ή περισσότερα υποπεδία. Επειδή οι ονομασίες των πεδίων είναι μακροσκελή κι οπότε δεν είναι πρακτικά δυνατόν να αναπαράγονται σε κάθε MARC εγγραφή, έτσι αντί για αυτά έχουν επινοηθεί τριψήφιοι κωδικοί που αντιπροσωπεύουν το κάθε πεδίο, π.χ. το πεδίο 100 με την ονομασία Main Entry Personal Name (Κύρια Αναγραφή Προσωπικό Όνομα) Κωδικός πεδίου (Tag): όπως αναφέραμε και παραπάνω, το κάθε πεδίο αποτελείται από έναν τριψήφιο αριθμό που ονομάζεται κωδικός πεδίου. Ο κωδικός πεδίου είναι αυτός που προσδιορίζει το τι είδους δεδομένα περιλαμβάνονται στα πεδία που ακολουθούν. Δείκτες (Indicators): κάποια πεδία περιλαμβάνουν επιπλέον πληροφορίες επεξηγηματικού χαρακτήρα που ονομάζονται δείκτες. Ο κάθε δείκτης αριθμείται από το 0 ως το 9. Βέβαια, σύμφωνα με τους κανόνες, μπορεί να υπάρξει και κάποιο γράμμα αντί Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 9

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC για αριθμό, αλλά αυτό γίνεται σπάνια. Οι δείκτες, αν και φαίνεται ότι αποτελούνται από διψήφιο αριθμό, στην πραγματικότητα είναι δύο μονοψήφιοι αριθμοί (τα πεδία 001 έως 009 δεν περιέχουν δείκτες). Σε κάποια πεδία μόνο ο πρώτος δείκτης χρησιμοποιείται, σε άλλα μόνο ο δεύτερος, σε κάποια χρησιμοποιούνται και οι δύο δείκτες ενώ σε άλλα κανένας από τους δύο π.χ. στα πεδία 020 και 300. Όταν ένας δείκτης δεν χρησιμοποιείται, τότε χαρακτηρίζεται ως απροσδιόριστος και στη θέση του μένει κενό σημείο, το οποίο δηλώνεται με το σύμβολο #. Υποπεδίο (Subfield): Πολλά πεδία περιλαμβάνουν αρκετά κομμάτια συναφών δεδομένων. Κάθε τύπος δεδομένου μέσα στο πεδίο ονομάζεται υποπεδίο και κάθε υποπεδίο αποτελείται από έναν κωδικό υποπεδίου (subfield code). Τα πεδία από 001 έως 009 δεν περιέχουν υποπεδία. Για παράδειγμα, το πεδίο της περιοχής έκδοσης, 250, περιλαμβάνει το υποπεδίο για την έκδοση και το υποπεδίο για τις πρόσθετες πληροφορίες της συγκεκριμένης έκδοσης. Κωδικός υποπεδίου (Subfield code): οι κωδικοί υποπεδίων αποτελούνται από μικρά γράμματα της αλφαβήτου, ενώ κάποιες φορές μπορεί να αποτελείται κι από αριθμούς, που ακολουθούν τους οριοθέτες (delimiters). Ο κάθε κωδικός υποπεδίου υποδεικνύει το είδος των δεδομένων που ακολουθεί. Οριοθέτης (Delimiter): Οι οριοθέτες χρησιμοποιούνται για να ξεχωρίζουν τα υποπεδία. Διάφορα προγράμματα Η/Υ χρησιμοποιούν διαφορετικά σύμβολα για τους οριοθέτες. Για παράδειγμα, το σήμα του δολλαρίου ($), την κάτω παύλα (_), κ.α. Στην συγκεκριμένη εργασία χρησιμοποιείται το σήμα του δολλαρίου. Προσδιοριστές περιεχομένου (Content designators): είναι ένας συμμετοχικός όρος που χρησιμοποιείται για την αναφορά στους κωδικούς πεδίων, τους δείκτες και τους κωδικούς υποπεδίων. Το καθένα από αυτά τα τρία είδη προσδιοριστών περιεχομένου, αποτελεί το κλειδί στο σημειογραφικό σύστημα του MARC 21. Άλλες πληροφορίες που είναι μοναδικές και εμφανίζονται στην αρχή της κάθε MARC εγγραφής περιλαμβάνουν λιγότερο γνωστά δεδομένα. Αυτά είναι εκείνα που περιλαμβάνονται στο Leader, στο Directory αλλά και αυτά στο πεδίο 008. Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 10

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC Οδηγός (Leader): αποτελείται από τους πρώτους 24 χαρακτήρες της εγγραφής. Ο κάθε χαρακτήρας είναι καθοριστικής σημασίας, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της πληροφορίας που περιέχεται στο Leader αφορά τους προγραμματιστές. Οδηγός (Directory): αυτό που ακολουθεί το Leader αμέσως μετά, είναι ένα σύνολο πληροφοριών, που αφορούν τον κωδικό πεδίου, το μήκος (length) και την αρχική θέση του κάθε μεταβλητού πεδίου μιάς εγγραφής. Αυτό είναι το Directory. Πεδίο 008: το πεδίο 008 ονομάζεται FixedLength Data Elements ή Fixed Field Codes, που σημαίνει κωδικοί πεδίων σταθερού μήκους. Αποτελείται από σαράντα χαρακτήρες, οι οποίοι περιλαμβάνουν σημαντικές πληροφορίες σε σύντομη μορφή. Παρόλο που η χρήση του πεδίου δεν είναι πλήρης στους online καταλόγους, το πεδίο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό και την ανάκτηση αναγραφών που ταιριάζουν με συγκεκριμένα κριτήρια. Σημεία πρόσβασης (Access points): τα σημεία πρόσβασης που είναι, η κύρια αναγραφή, οι πρόσθετες αναγραφές θέματος και άλλες πρόσθετες αναγραφές αποτελούν σημαντικό κομμάτι της βιβλιογραφικής αναγραφής. Τα περισσότερα σημεία πρόσβασης βρίσκονται στα παρακάτω πεδία: 1ΧΧ Κύριες αναγραφές 4ΧΧ Δηλώσεις σειράς 6ΧΧ Θεματικές επικεφαλίδες 7ΧΧ Πρόσθετες αναγραφές, άλλες από αυτές των θεματικών ή σειρών 8ΧΧ Πρόσθετη αναγραφή σειράς Τα δεδομένα που μπαίνουν σε αυτά τα πεδία, ακολουθούν κάποιον έλεγχο. Ο καταλογογράφος επιλέγει τις θεματικές επικεφαλίδες και τις επικεφαλίδες ονομάτων μέσα από μια αποδεκτή λίστα επικεφαλίδων. Για παράδειγμα, για τα φυσικά ονόματα ακολουθείται συνήθως το Library of Congress Name Authority file, για θεματικές ή γεωγραφικές ονομασίες συχνά χρησιμοποιείται το LCSH ή το Sears (SLSH). Παράλληλο περιεχόμενο (Parallel content): τα παραπάνω πεδία είναι, επίσης, εκείνα που χρησιμοποιούν την δομή των παράλληλων κωδικών πεδίων, που σημαίνει ότι το όνομα φυσικού προσώπου π.χ., θα έχει στα δύο τελευταία του ψηφία 00. Έτσι, για την Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 11

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC κύρια αναγραφή (1ΧΧ), που είναι το όνομα φυσικού προσώπου, ο σωστός κωδικός πεδίου είναι το 100 κ.ο.κ. Το παράλληλο περιεχόμενο συνοψίζεται ως εξής: Χ00 Προσωπικά ονόματα Χ10 Ονόματα συλλογικού οργάνου Χ11 Ονόματα συνεδρίου Χ30 Ομοιόμορφοι τίτλοι Χ40 Βιβλιογραφικοί τίτλοι Χ50 Θεματικοί όροι Χ51 Γεωγραφικά ονόματα Τέλος, οι κωδικοί πεδίων χωρίζονται σε εκατοντάδες που σημαίνει πρακτικά ότι ο βασικός διαχωρισμός των βιβλιογραφικών εγγραφών του MARC 21 είναι: 0ΧΧ Πληροφορίες ελέγχου, αριθμοί, κωδικοί 1ΧΧ Κύρια αναγραφή 2ΧΧ Τίτλοι, έκδοση, αποτύπωμα 3ΧΧ Φυσική περιγραφή 4ΧΧ Περιοχή σειράς 5ΧΧ Σημειώσεις 6ΧΧ Πρόσθετες θεματικές επικεφαλίδες 7ΧΧ Πρόσθετες αναγραφές, εκτός της θεματικής αναγραφής ή της σειράς 8ΧΧ Πρόσθετες αναγραφές σειράς Παρακάτω παρουσιάζονται όλα τα πεδία MARC που περιέχουν γεωχωρικά δεδομένα (geospatial data). Περιλαμβάνεται η μετάφραση της ονομασίας των πεδίων, η ανάλυση των υποπεδίων αλλά και παραδείγματα. Σε επόμενα κεφάλαια παρουσιάζεται η σύγκριση του MARC 21 με το UNIMARC και με το Dublin Core και παραθέτονται οι αντιστοιχίες των πεδίων με γεωχωρικά δεδομένα μεταξύ MARC UNIMARC και MARCDublin Core.. 2.4 Παρουσίαση πεδίων MARC με γεωχωρικά δεδομένα Παρακάτω παρουσιάζονται τα πεδία του MARC, τα οποία περιλαμβάνουν γεωχωρικά δεδομένα. Η ανάλυση του κάθε πεδίου ξεκινάει με την κατηγορία στην οποία ανήκουν τα ακολουθούμενα πεδία και υποπεδία. Έπειτα, από κάτω ακριβώς είναι το πεδίο, το οποίο ορίζεται με έναν τριψήφιο αριθμό, ακολουθεί η ονομασία του Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 12

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC συγκεκριμένου πεδίου και συνεχίζεται η ανάλυση με την αναφορά των θέσεων (006,007,008) και των υποπεδίων καθώς και τον καθορισμό τους. Στο τέλος της ανάλυσης του κάθε πεδίου υπάρχουν παραδείγματα για την καλύτερη κατανόησή τους. Πεδία ελέγχου Γενικές πληροφορίες 006 Στοιχεία δεδομένων σταθερού μήκους Επιπρόσθετο υλικό 0017 Χάρτες e Χαρτογραφικό υλικό Στοιχεία με κωδικοποιημένα δεδομένα που αφορούν έντυπο χαρτογραφικό υλικό f Χειρόγραφο χαρτογραφικό υλικό Στοιχεία με κωδικοποιημένα δεδομένα που αφορούν χειρόγραφο χαρτογραφικό υλικό 007/00 Φυσική περιγραφή σταθερού πεδίου Γενικές πληροφορίες a Χάρτης Όταν το πεδίο 007/00 περιέχει τον κωδικό a, τότε περιλαμβάνει ειδικά κωδικοποιημένες πληροφορίες για φυσικά χαρακτηριστικά χαρτογραφικού υλικού εκτός από υδρόγειο σφαίρα d Υδρόγειος σφαίρα Όταν το πεδίο 007/00 περιέχει τον κωδικό d, τότε περιλαμβάνει ειδικά κωδικοποιημένες πληροφορίες για φυσικά χαρακτηριστικά που αφορούν υδρόγειο σφαίρα, η οποία ορίζεται ως το μοντέλο ενός ουράνιου σώματος, συνήθως η Γη ή η ουράνια σφαίρα, εικονιζόμενη στην επιφάνεια μιας σφαίρας Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 13

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC 008 Στοιχεία δεδομένων σταθερού μήκους Γενικές πληροφορίες 1517 Τόπος δημοσίευσης, παραγωγής ή εκτέλεσης Αλφαβητικός κωδικός δυο ή τριών χαρακτήρων που δηλώνει τον τόπο της δημοσίευσης, της παραγωγής ή της εκτέλεσης Παράδειγμα: 008/1517 260 ##$a [New York] : $b Gardner & Co., $cc 1899 Πληροφορίες ελέγχου, αριθμοί και κωδικοί Γενικές πληροφορίες 013 Έλεγχος πληροφοριών Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας $b Χώρα Κωδικός που αντιπροσωπεύει τη χώρα ή τη δικαιοδοσία που συνδέεται με το έγγραφο διπλώματος ευρεσιτεχνίας Παράδειγμα: 013 ##$a7319001 $bit $c B$d19730102 033 Ημερομηνία/ώρα και τόπος ενός συμβάντος $b Κωδικός περιοχής γεωγραφικής ταξινόμησης Αριθμητικός κωδικός τεσσάρων έως έξι χαρακτήρων για την κύρια γεωγραφική περιοχή που συνδέεται με ένα αντικείμενο. Ο κωδικός αποτελείται από κατάλληλο αριθμό ταξινόμησης από τον πίνακα G3190 G9980, προερχόμενο από την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου Ταξινόμηση G Class απαλείφοντας το γράμμα G $c Κώδικας υποπεριοχής γεωγραφικής ταξινόμησης Αλφαριθμητικός αριθμός Cutter για μια γεωγραφική υποπεριοχή, προερχόμενη από την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου Ταξινόμηση GClass ή καταλόγους για τα ονόματα τόπων με αριθμούς Cutter που έχουν επεκταθεί Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 14

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC Παράδειγμα: 033 #0$b3960 034 Κωδικοποιημένα χαρτογραφικά μαθηματικά δεδομένα $b Σταθερής αναλογίας γραμμική οριζόντια κλίμακα (Constant ratio linear horizontal scale) Παρονομαστής του αντιπροσωπευτικού κλάσματος για την οριζόντια κλίμακα (Denominator of the representative fraction for the horizontal scale) $c Σταθερής αναλογίας γραμμική κάθετη κλίμακα Παρονομαστής αντιπροσωπευτικού κλάσματος για την κάθετη κλίμακα ανάγλυφων μοντέλων και άλλων τρισδιάστατων αντικειμένων (Denominator of the representative fraction for the vertical scale of relief models and other threedimensional items) $d Συντεταγμένες δυτικότερο γεωγραφικό μήκος (westernmost longitude) $e Συντεταγμένες ανατολικότερο γεωγραφικό μήκος (easternmost longitude) $f Συντεταγμένες βορειότερο γεωγραφικό πλάτος (northernmost latitude) $g Συντεταγμένες νοτιότερο γεωγραφικό πλάτος (southernmost latitude) Τα υποπεδία $d, $e, $f και $g ξεχωριστά το καθένα προσδιορίζουν τις τέσσερις συντεταγμένες του αντικειμένου. Το υποπεδίο $d αντιπροσωπεύει το δυτικότερο βαθμό του αντικειμένου, το υποπεδίο $e το ανατολικότερο βαθμό, το $f το βορειότερο βαθμό και το $g το νοτιότερο βαθμό. Οι συντομογραφίες των ημισφαιρίων είναι οι εξής: N=North, S South, E=East, W=West Παραδείγματα: 034 1#$a a $b1000000 034 1#$a a $b744000 $c96000 034 1#$aa $b75000 $dw0950500 $ew0950500 $fn0303000 $gn0303000 Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 15

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC 043 Κώδικας γεωγραφικής περιοχής $a Κώδικας γεωγραφικής περιοχής Κωδικός MARC, για μια γεωγραφική περιοχή, που αποτελείται από επτά χαρακτήρες. Κάθε κωδικός γεωγραφικής περιοχής που συνδέεται με ένα τεκμήριο, περιλαμβάνεται σε ξεχωριστό υποπεδίο $a $b Τοπικός κωδικός GAC Τοπική επέκταση μιας κωδικοποιημένης γεωγραφικής περιοχής. Για κάθε τοπικό GAC κωδικό, χρησιμοποιείται ξεχωριστό υποπεδίο $b.η πηγή του κωδικού αναφέρεται στο $2. Συνιστάται οι κωδικοιποιήσεις καθιερωμένων γεωγραφικών περιοχών να περιλαμβάνονατι στο υποπεδίο $a για την διεθνή ανταλλαγή και κατανόηση $c Κωδικός ISO Κωδικός ο οποίος έχει ληφθεί από τον Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης Κωδικών (ISO) για την αναπαράσταση των ονομάτων των χωρών και τις υποδιαιρέσεις τους Μέρος 1: Κωδικοί χωρών ή Μέρος 2: Κωδικοί υποδιαιρέσεων των χωρών Παραδείγματα: 043 ##$a nusmd 043 ##$a sbl $bsblba $2BIRjBN 043 ##$c us 052 Γεωγραφική ταξινόμηση $a Γεωγραφική ταξινόμηση κωδικού περιοχής Αριθμητικός ή αλφαριθμητικός κωδικός που αντιπροσωπεύει την κύρια γεωγραφική περιοχή που καλύπτεται από ένα αντικείμενο $b Γεωγραφική ταξινόμηση κωδικού υποπεριοχής Γεωγραφικός κωδικός υποπεριοχής που σχετίζεται στην γεωγραφική περιοχή που κωδικοποιείται στο υποπεδίο $a $d Όνομα κατοικημένης περιοχής Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 16

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC Εγκεκριμένη μορφή ονόματος για μια κατοικημένη περιοχή Παραδείγματα: 052 ##$a 3800 052 1#$a US $b 51 052 1#$a BK $dmostar Υποπεδία επικεφαλίδας Τμήματα γενικής πληροφορίας (Heading fields General information sections) 600 Θεματική πρόσθετη αναγραφή Όνομα φυσικού προσώπου $z Γεωγραφική υποδιαίρεση Όνομα τόπου ή όνομα ενός ιδρύματος όπου έχει διεξαχθεί ένα συνέδριο. Χρησιμοποιείται ως μοναδικό υποπεδίο το $c για πολλαπλές περιοχές (Place name or a name of an institution where a meeting was held. Use a single subfield $c for multiple adjacent locations) Παράδειγμα: 600 0 0 $a Frederick $b II, $c Holy Roman Emperor, $d 11941250 $x Homes and haunts $z Italy 110 Κύρια αναγραφή Όνομα συλλογικού οργάνου $c Τοποθεσία συνεδρίου Υποδιαίρεση γεωγραφικού θέματος. Χρησιμοποιείται μόνο όταν μια υποδιαίρεση γεωγραφικού θέματος προστίθεται σε ένα όνομα ή όνομα/τίτλο Παράδειγμα: 110 2#$a Catholic Church $b Concilium Plenarium Americae Latinae $d(2 nd : $d 1968 : $c Geneva, Switzerland) Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 17

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC 610 Θεματική πρόσθετη αναγραφή Όνομα συλλογικού οργάνου $c Τοποθεσία συνεδρίου Όνομα τόπου ή όνομα ενός ιδρύματος όπου έχει διεξαχθεί ένα συνέδριο. Χρησιμοποιείται ως μοναδικό υποπεδίο το $c για πολλαπλές περιοχές (Place name or a name of an institution where a meeting was held. Use a single subfield $c for multiple adjacent locations) $z Γεωγραφική υποδιαίρεση Υποδιαίρεση γεωγραφικού θέματος. Χρησιμοποιείται μόνο όταν μια υποδιαίρεση γεωγραφικού θέματος πρέπει να προστεθεί σε ένα όνομα ή όνομα/τίτλο Παράδειγμα: 610 2 0 $a Moravian Church $z United States $x Clergy 710 Πρόσθετη αναγραφή Συλλογικό όργανο 810 Πρόσθετη αναγραφή σειράς Όνομα συλλογικού οργάνου $c Τοποθεσία συνεδρίου Όνομα τόπου ή όνομα ενός ιδρύματος όπου έχει διεξαχθεί ένα συνέδριο. Χρησιμοποιείται ως μοναδικό υποπεδίο το $c για πολλαπλές περιοχές Παράδειγμα: 2# $a International Labour Organization $b European Regional Conference $n (2 nd : $d 1968 : $c Geneva, Switzerland) 611 Θεματική πρόσθετη αναγραφή Όνομα συνεδρίου $c Τοποθεσία συνεδρίου Όνομα τόπου ή όνομα ενός ιδρύματος όπου έχει διεξαχθεί ένα συνέδριο. Χρησιμοποιείται ως μοναδικό υποπεδίο το $c για πολλαπλές περιοχές $z Γεωγραφική υποδιαίρεση Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 18

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC Υποδιαίρεση γεωγραφικού θέματος. Χρησιμοποιείται μόνο όταν μια υποδιαίρεση γεωγραφικού θέματος πρέπει να προστεθεί σε ένα όνομα ή όνομα/τίτλο Παράδειγμα: 611 20 $a International Congress of Writers for the Defense of Culture $n (1 st : $d 1935 : $c Paris, France) $v Fiction 711 Πρόσθετη αναγραφή Όνομα συνεδρίου $c Τοποθεσία συνεδρίου Όνομα τόπου ή όνομα ενός ιδρύματος όπου έχει διεξαχθεί ένα συνέδριο. Χρησιμοποιείται ως μοναδικό υποπεδίο το $c για πολλαπλές περιοχές Παράδειγμα: 711 2# $a International Conference on NeoPlatonism and Gnosticism $d (1984 : $c University of Oklahoma) 811 Πρόσθετη αναγραφή σειράς Όνομα συνεδρίου $c Τοποθεσία συνεδρίου Όνομα τόπου ή όνομα ενός ιδρύματος όπου έχει διεξαχθεί ένα συνέδριο. Χρησιμοποιείται ως μοναδικό υποπεδίο το $c για πολλαπλές περιοχές Παράδειγμα: 811 2# $a International Congress pf Nutrition $n (11 th : $d 1978 : $c Rio de Janeiro, Brazil). $t Nutrition and food science ; $v v.1 630 Θεματική πρόσθετη αναγραφή Ομοιόμορφος τίτλος $z Γεωγραφική υποδιαίρεση Υποδιαίρεση γεωγραφικού θέματος. Χρησιμοποιείται μόνο όταν μια υποδιαίρεση γεωγραφικού θέματος πρέπει προστίθεται σε έναν ομοιόμορφο Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 19

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC τίτλο Παράδειγμα: 630 00 $a Koran $x Publication and distribution $z Saudi Arabia Κύριες αναγραφές Γενικές πληροφορίες 111 Κύρια αναγραφή Όνομα συνεδρίου $c Τοποθεσία συνεδρίου Όνομα τόπου ή όνομα ενός ιδρύματος όπου έχει διεξαχθεί μια συνάντηση. Χρησιμοποιείται ως μοναδικό υποπεδίο το $c για πολλαπλές περιοχές Παράδειγμα: 111 2# $a Expo 70 $c (Osaka, Japan) Πεδία έκδοσης, αποτύπωσης, κ.α. Γενικές πληροφορίες 255 Χαρτογραφικά μαθηματικά δεδομένα (cartographic mathematical data) $a Δήλωση κλίμακας (statement of scale) Ολόκληρη η δήλωση κλίμακας συμπεριλαμβανομένου οποιεσδήποτε δηλώσεις ισοδυναμίας, κάθετες κλίμακες ή δηλώσεις κατακόρυφης υπερβολής για ανάγλυφα μοντέλα και άλλα τρισδιάστατα αντικείμενα (Entire scale statement including any equivalency statements, vertical scales or vertical exaggeration statements for relief models and other three dimensional items) Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 20

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC $c Δήλωση συντεταγμένων (statement of coordinates) Οι συντεταγμένες καταγράφονται με τη σειρά του δυτικότερου γεωγραφικού μήκους, ανατολικότερου γεωγραφικού μήκους, βορειότερου γεωγραφικού πλάτους και νοτιότερου γεωγραφικού πλάτους Παράδειγμα: 255 $a Scale 1: 22,000,000; $b Conic proj. $c (E 72ºE 148º/N 13ºN 18º) 257 Χώρα της οντότητας παραγωγής αρχειακών ταινιών (country of producing entity for archival films) $a Χώρα της οντότητας παραγωγής αρχειακών ταινιών Το όνομα ή η συντομογραφία του ονόματος μιας χώρας/χωρών όπου βρίσκονται τα κεντρικά γραφεία ενός εταιρείας παραγωγής αρχειακών ταινιών (Name or abbreviation of the name of the country(s) where the principal offices of the producing entity(s) of an archival film are located) Παράδειγμα: 257 ##$a U.S. 258 Δεδομένα φιλοτελικού θέματος (philatelic issue data) $a Χορήγηση δικαιοδοσίας (issuing jurisdiction) Χώρα ή εταιρεία που έχει τη γενική αρχή για τη δημιουργία φιλοτελικού υλικού και για την ρύθμιση της χρήσης του (administrative territory or entity that has the overall authority for creating the philatelic material and for regulating its use) Παράδειγμα: 258 ##$a Newfoundland Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 21

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC 260 Δημοσίευση, διανομή, κλπ. (Αποτύπωση) $a Τόπος δημοσίευσης, διανομής, κλπ. Τόπος δημοσίευσης και οι οποιεσδήποτε προσθήκες στο όνομα ενός τόπου, συμπεριλαμβανομένου της διεύθυνσης, εντός παρενθέσεων η διόρθωση εσφαλμένων πληροφοριών ή εντός παρενθέσεων η αποσαφήνιση πλασματικού τόπου (place of publication and any additions to the name of a place, including an address, bracketed correction to erroneous information, or bracketed clarification of a fictitious place) $e Τόπος κατασκευής Τόπος κατασκευής και οποιεσδήποτε προσθήκες στο όνομα του τόπου Παράδειγμα: 260 ##$a New York: $b Published by W. Schaus, $c 1860 $e(boston: $f CTD Printers, $g 1974) 270 Διεύθυνση $a Διεύθυνση Όλες οι πληροφορίες για την διεύθυνση που προηγείται του ονόματος μιάς πόλης ή μιάς κωμόπολης, εκτός από λεπτομερείς πληροφορίες που καταγράφονται στα υποπεδία $f, $g και $h. Το υποπεδίο μπορεί επίσης να περιλαμβάνει πληροφορίες που να υποδεικνύουν την μη διαθεσιμότητα μιάς διεύθυνσης. Το υποπεδίο $a επαναλαμβάνεται για να δηλώσει τους διαχωρισμούς μιας διεύθυνσης $b Πόλη (όνομα πόλης ή κωμόπολης) Το όνομα μιάς πόλης ή μιάς κωμόπολης $c Πολιτεία ή επαρχία Το όνομα της πολιτείας, της επαρχίας ή της επόμενης μεγαλύτερης δικαιοδοσίας, όταν τα εν λόγω στοιχεία αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της διεύθυνσης $d Χώρα $e Ταχυδρομικός κώδικας Αλφαριθμητικός κωδικός που προσδιορίζει την ταχυδρομική αποστολή Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 22

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC περιοχής με μια εθνική ταχυδρομική υπηρεσία (alphanumeric code assigned the postal delivery area by a national postal agency) Παράδειγμα: 270 1#$a GaleNet $a 835 Penobscot Bldg. $b Detroit $c MI $d U.S. $e 482264094 $m galenet@gale.com Πεδία φυσικής περιγραφής, κλπ. Γενικές πληροφορίες 342 Γεωχωρικές αναφορές δεδομένων (geospatial reference data) $b Μονάδες συντεταγμένων ή μονάδες απόστασης (coordinate units or distance units) Μονάδες γεωγραφικών συντεταγμένων (μονάδες μέτρησης που χρησιμοποιούνται για τιμές γεωγραφικού πλάτους και μήκους) όταν ο δεύτερος δείκτης έχει την τιμή 0. Περιέχει μονάδες υψομετρικής απόστασης (μονάδες ενός οποίες καταγράφονται τα υψόμετρα) όταν ο δεύτερος δείκτης έχει την τιμή 6 και μονάδες βαθομετρικών αποστάσεων (μονάδες ενός οποίες καταγράφονται τα βάθη) όταν ο δεύτερος δείκτης έχει την τιμή 8 (Geographic coordinate units [units of measure used for latitude and longitude values] when the second indicator has value 0. Contains altitude distance units [units in which altitudes are recorded] when the second indicator has value 6 and depth distance units [units in which depths are recorded] when the second indicator has value 8) $c Ανάλυση γεωγραφικού πλάτους (latitude resolution) Η ελάχιστη διαφορά μεταξύ δυο παρακείμενων τιμών γεωγραφικού πλάτους που εκφράζεται σε μονάδες μέτρησης γεωγραφικών συντεταγμένων (minimum difference between two adjacent latitude values expressed in geographic coordinate units of measure) $d Ανάλυση γεωγραφικού μήκους (longitude resolution) Η ελάχιστη διαφορά μεταξύ δυο παρακείμενων τιμών γεωγραφικού μήκους που εκφράζεται σε μονάδες μέτρησης γεωγραφικών συντεταγμένων (minimum difference between two adjacent longitude Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 23

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC values expressed in geographic coordinate units of measure) Παραδείγματα: 342 16 $a National geodetic vertical datum of 1929 $v 1 $b meters $w Implicit coordinates 342 00 $c 0.0004 $d 0.0004 $b Decimal degrees 355 Έλεγχος ασφάλειας ταξινόμησης (security classification control) $c Διάδοση πληροφοριών στο εξωτερικό (external dissemination information) Διάδοση πληροφοριών στο εξωτερικό, π.χ. ποιες ξένες χώρες μπορούν να έχουν πρόσβαση στον τίτλο, στην περίληψη, στα περιεχόμενα ή στον συγγραφέα του τεκμηρίου $f Κωδικός ενός χώρας προέλευσης Αλφαβητικός κωδικός MARC δυο ή τριών χαρακτήρων που δηλώνει την χώρα προέλευσης της ταξινόμησης. Για την κοινότητα πληροφοριών των ΗΠΑ, αυτό το υποπεδίο δεν χρησιμοποιείται εφόσον η χώρα προέλευσης της ταξινόμησης είναι οι ΗΠΑ (two or threecharacter alphabetic MARC code indicating the country of origin of classification. For the U.S. intelligence community, this subfield is not used if the country of origin of the classification is the United States) Παράδειγμα: 355 0#$a Top Secret $c U.S. $c CA $f xxk 365 Τιμή εμπορίου $j ISO κωδικός χώρας Κωδικός για τη χώρα στην οποία η τιμή του υποπεδίου $b εφαρμόζεται $k MARC κωδικός χώρας Κωδικός για τη χώρα στην οποία η τιμή του υποπεδίου $b εφαρμόζεται Παράδειγμα: 365 ## $a 01 $b 49.95 $cusd $d 00 $e Export $j US $2 onixpt Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 24

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC 366 Πληροφορίες διαθεσιμότητας εμπορίου (trade availability information) $j ISO κωδικός χώρας Κωδικός για τη χώρα στην οποία οι πληροφορίες του πεδίου είναι εφαρμόσιμες $k MARC κωδικός χώρας Κωδικός για τη χώρα στην οποία οι πληροφορίες του πεδίου είναι εφαρμόσιμες Παράδειγμα: 366 ## $c OP 20011105 $g 20011013 $j UK $2 onyxas Πεδία σημειώσεων Γενικές πληροφορίες 507 Σημείωση κλίμακας γραφικού υλικού (scale note for graphic material) $aσημείωση του αντιπροσωπευτικού κλάσματος μιάς κλίμακας (representative fraction of scale note) Σημείωση του αντιπροσωπευτικού κλάσματος μιάς κλίμακας Παράδειγμα: 507 ##$a Scale 1: 10 of the original 518 Σημείωση για την ημερομηνία/ώρα και τόπο ενός συμβάντος $a Σημείωση για την ημερομηνία/ώρα και τόπο ενός συμβάντος Ολόκληρο το περιεχόμενο ενός σημείωσης Παράδειγμα: 518 ##$a Found on March 5, 1975, in Richmond, Tex. 522 Σημείωση γεωγραφικής κάλυψης $a Σημείωση γεωγραφικής κάλυψης Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 25

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC Ολόκληρο το περιεχόμενο της σημείωσης Παράδειγμα: 522 ##$a Canada 533 Σημείωση αναπαραγωγής $b Τόπος αναπαραγωγής Το όνομα του τόπου όπου έγινε η αναπαραγωγή $7 Δεδομένα αναπαραγωγής στοιχείων σταθερού μήκους (Fixedlength data elements of reproduction) /911 Place of publication, production or execution Αλφαβητικός κώδικας δυο ή τριών χαρακτήρων που υποδεικνύει τον τόπο δημοσίευσης, παραγωγής ή εκτέλεσης της αναπαραγωγής Παράδειγμα: 533 ##$a Facsim. $b Ithaca, N.Y.: $c Historic Urban Plans, $d 1968. $e mounted on cloth backing 534 Σημείωση Πρωτότυπης Έκδοσης $c Δημοσίευση, διανομή, κλπ. Του πρωτοτύπου Η δημοσίευση και η διανομή πληροφορίας του πρωτοτύπου $m Ειδικές λεπτομέρειες υλικού Ειδικά στοιχεία υλικού όπως η συχνότητα ή η ημερομηνία/χρονολογικοί χαρακτηρισμοί. Για τους χάρτες, το υποπεδίο $m περιέχει πληροφορίες μαθηματικών δεδομένων για το πρωτότυπο Παράδειγμα: 534 ##$p Originally issued: $c London, 1920, $m at scale 1: 50,000 535 Σημείωση τοποθεσίας των πρωτοτύπων/αντιγράφων Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 26

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC $b Ταχυδρομική διεύθυνση Η ταχυδρομική διεύθυνση $c Χώρα Η χώρα του αποθετηρίου $g Repository location code Κωδικός MARC δυο ή τριών χαρακτήρων για τη χώρα του αποθετηρίου, που εκμεταλλεύεται τα πρωτότυπα ή τα αντίγραφα υλικού (two or threecharacter MARC code for the country of the repository holding originals or duplicates of the material) Παραδείγματα: 535 2#$3 Harrison papers $a Neils Bohr Library, American Institute of Physics $b 335 East 45 th Street, New York, NY 10017 535 2#$3 German notebooks $a Yale University Library, Department of Manuscript and Archives $b Box 1603A Yale Station, New Haven, CT06520 $c USA $d 2034364564 535 2#$3 Harrison papers $a Neils Bohr Library, Center for History of Physics, American Institute of Physics $b 335 East 45 th Street, New York, NY $g nyu 544 Σημείωση τοποθεσίας άλλων αρχειακών υλικών $c Χώρα Η χώρα του αποθετηρίου Παράδειγμα: 544 ##$d Baptismal records $a St. Casimir s Parish $a Milwaukee, Wisc. $c USA Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 27

Κεφάλαιο 2 : Το πρότυπο MARC Πεδία θεματικής πρόσβασης Γενικές πληροφορίες (Subject Access FieldsGeneral Information) 650 Θεματική πρόσθετη αναγραφή Θεματικός όρος $a Θεματικός όρος ή στοιχείο γεωγραφικού ονόματος οντότητας (topical term or geographic name entity element) Θεματικό θέμα ή γεωγραφικό όνομα που χρησιμοποιείται σαν στοιχείο αναγραφής για έναν θεματικό όρο. Παρενθετική προσδιοριστική πληροφορία που σχετίζεται με έναν όρο δεν κωδικοποιείται σε ξεχωριστό υποπεδίο $c Τοποθεσία ενός γεγονότος Η τοποθεσία στην οποία πραγματοποιήθηκε ένα γεγονός $z Γεωγραφική υποδιαίρεση Υποδιαίρεση γεωγραφικού θέματος. Το υποπεδίο $z ενδείκνυται στο πεδίο 650 μόνο όταν μια υποδιαίρεση γεωγραφικού θέματος προστίθεται σε έναν κύριο όρο Παραδείγματα: 650 #0$a Egypt in the Bible 650 4 $a Στρατιωτικές βάσεις, Αμερικανικές $z Ελλάδα 651 Θεματική πρόσθετη αναγραφή Γεωγραφικό όνομα $a Γεωγραφικό όνομα Γεωγραφικό όνομα $z Γεωγραφική υποδιαίρεση Υποδιαίρεση γεωγραφικού θέματος. Το υποπεδίο $z ενδείκνυται στο πεδίο 651 μόνο όταν μια υποδιαίρεση γεωγραφικού θέματος προστίθεται σε ένα γεωγραφικό όνομα Παραδείγματα: 651 $a Ελλάδα $x Εξωτερικές σχέσεις $z Τουρκία 651 $a United States $x Boundaries $z Canada Διπλωματική εργασία της Μαμπεντζίδου Ιωάννα, 2008 28