ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΣΟΠΙΚΗ ΑΤΣΟΓΙΟΙΚΗΗ ΣΜΗΜΑ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ Τειηθή Εξγαζία Θέκα: Η Επξσπατθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ κέζσ ησλ θνηλψλ βαζηθψλ αξρψλ θαη ησλ εγρεηξηδίσλ έληαμεο θαη νη δξάζεηο ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο. Τκήκα Μεηαλαζηεπηηθήο Πνιηηηθήο Δπηβιέπσλ : Γξ. ΓΔΧΡΜΑ ΚΧΝΣΑΝΣΗΝΟ πνπδάζηξηα : ΠΑΠΑΓΟΠΟΤΛΟΤ ΠΔΣΡΟΤΛΑ Γ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ επηέμβπιορ 2011 ΑΘΗΝΑ 1
Πεπιεσόμενα Δπραξηζηίεο ζει.5 Πεξίιεςε ζει.6 English abstract πληκήζεηο θαη πληνκνγξαθίεο ζει.8 Δηζαγσγή ζει. 9 -θνπφο - Μεζνδνινγία - Τπνζέζεηο εξγαζίαο - Γηάξζξσζε θεθαιαίσλ Μέξνο Η : Οη Δπξσπατθέο πνιηηηθέο θαη δξάζεηο γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ. Κεθάιαην 1ν : Ζ έληαμε ησλ κεηαλαζηώλ. Κνηλνηηθό πνιηηηθό θαη ζεζκηθό πιαίζην ζει.13 1.1. Ζ ζεζκηθή δηαδξνκή ηεο θνηλνηηθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηα ζέκαηα έληαμεο πνπ απνξξένπλ απφ απηήλ ζει 14 - Σα ζεκέιηα ηνπ θνηλνηηθνχ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ κεηαλάζηεπζε. Οη πλζήθεο ζει14 - Απνθάζεηο Δπξσπατθψλ πκβνπιίσλ ζει.16 - ρέδηα δξάζεο θαη θνηλνηηθέο απνθάζεηο ζε ζρέζε κε ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ ζει.20 - Οη Κνηλέο Βαζηθέο αξρέο γηα ηελ πνιηηηθή ελζσκάησζεο ησλ κεηαλαζηψλ ζει.26 2
1.2. Κνηλνηηθή πξνζέγγηζε ζηελ δηαδηθαζία έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ζει.28 -Έληαμε ζηελ αγνξά εξγαζίαο ζει. 30 -Δθπαίδεπζε θαη γισζζηθέο ηθαλφηεηεο ζει.30 - ηέγε θαη νηθηζηηθά ζέκαηα ζει. 31 - Τγεηνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο ππεξεζίεο ζει.32 - Tν θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ ζει.33 - Πξφζβαζε ζηελ ηζαγέλεηα ζει.34 - Πνιηηηθά δηθαηψκαηα ζει.35 1.3. Σα εγρεηξίδηα έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ζει.37 Μέξνο ΗΗ. Ζ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα ηεο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ Κεθάιαην 2ν:Διιεληθό πιαίζην δξάζεο γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηώλ ζει.43 2.1. Ννκνζεηηθφ πιαίζην γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ ζει.43 2.2. Οη δξάζεηο ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ ζει.47 - Πξφγξακκα δξάζεο Δζηία ζει.47 - Ζ πξνζέγγηζε κέζα απφ ηα ΔΓΔΝ ζει.48 2.3. Δπξσπατθά πξνγξάκκαηα γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα ζει.52 -Πξνγξάκκαηα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλσληθνχ Σακείνπ θαηά ηελ πεξίνδν 2005-2009 ζει.52 - Πξνγξάκκαηα θαη δξάζεηο Equal θαηά ηελ πεξίνδν 2005 2009 ζει.53 - Σν Πνιπεηέο Πξφγξακκα γηα γηα ηελ πεξίνδν 2007-2013 ζει.58 - Δπηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα «Αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ» ζει 63 3
2.4. Οη θχξηεο δεκνγξαθηθέο, νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθφ-πνιηηηζκηθέο επηπηψζεηο ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ ξεχκαηνο ζηελ Διιάδα ζει 66 2.5. Σα πξνβιήκαηα ηεο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα ζει.69 πκπεξάζκαηα ζει.71 Βηβιηνγξαθία ζει.73 Παξάξηεκα ζει.81 Λίζηα παξαξηεκάησλ Παξάξηεκα 1. Οη βαζηθέο αξρέο έληαμεο θαη νη δξάζεηο ελίζρπζεο ηεο εθαξκνγήο ηνπο Παξάξηεκα 2. Πίλαθαο-Διιεληθφ Θεζκηθφ Μεηαλαζηεπηηθφ Πιαίζην 1991 2010 4
Δπραξηζηίεο Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ Γξ. Γεώξκα Κσλζηαληίλν, γηα ηελ εκπηζηνζύλε πνπ κνπ έδεημε, θαη ηελ ππνκνλή πνπ έθαλε θαηά ηε δηάξθεηα πινπνίεζεο ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο. Όπσο επίζεο θαη γηα ηελ πνιύηηκε βνήζεηα θαη θαζνδήγεζε ηνπ, γηα ηελ επίιπζε δηαθόξσλ ζεκάησλ. Σέινο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνπο γνλείο κνπ γηα ηελ πνιύηηκε ζηήξημε ηνπο ζε όια ηα ρξόληα ησλ ζπνπδώλ κνπ. 5
Πεπίλητη Ζ αχμεζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ πξνο ηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηα πςειά επίπεδα αλεξγίαο, ηελ αλαδήηεζε νηθνλνκηθήο ηζνξξνπίαο ζηα ζπζηήκαηα θνηλσληθήο πξνζηαζίαο θαη ηηο δπζκελείο δεκνγξαθηθέο εμειίμεηο ζηηο ρψξεο ππνδνρήο θαζηζηνχλ ηε κεηαλάζηεπζε σο κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο θνηλσληθφ-νηθνλνκηθέο πξνθιήζεηο. Αλάκεζα ζηα επηκέξνπο ζέκαηα πνπ άπηνληαη ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο, ζεκαληηθφ ζεκείν απνηειεί ην δήηεκα ηεο έληαμεο. Ζ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ έρεη δσηηθή ζεκαζία γηα ηελ θνηλσληθή ζπλνρή θαη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη πξέπεη λα πξνσζείηαη ζε φιεο ηηο πηπρέο ηεο θνηλσλίαο. Ζ επηηπρία ηεο έληαμεο πξνυπνζέηεη ηελ ελεξγφ αλάκεημε φισλ ησλ πνιηηψλ θαη ησλ θαηνίθσλ εθείλσλ πνπ έρνπλ θαη εθείλσλ πνπ δελ έρνπλ κεηαλαζηεπηηθέο θαηαβνιέο. ινη κπνξνχλ λα ζπκβάινπλ ζηελ θνηλσληθή, νηθνλνκηθή, πνιηηηζηηθή θαη πνιηηηθή δσή ηεο θνηλσλίαο ρξεζηκνπνηψληαο ηηο δεμηφηεηεο θαη ηα πξνζφληα ηνπο. ην πιαίζην απηφ ε παξνχζα εξγαζία κε ηίηιν «ε Δπξσπατθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηώλ κέζσ ησλ θνηλώλ βαζηθώλ αξρώλ θαη ησλ εγρεηξηδίσλ έληαμεο θαη νη δξάζεηο ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο» έρεη σο ζηφρν λα αλαιχζεη ηηο βαζηθέο αξρέο ηνπ θνηλνηηθνχ ζεζκηθνχ θαη πνιηηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ θαη ηελ αιιειεπίδξαζή ηνπο κε ην ειιεληθφ πιαίζην γηα ην ζέκα. Λέξειρ Κλειδιά : κεηαλάζηεπζε, έληαμε, Δπξσπατθή Έλσζε, εγρεηξίδηα έληαμεο, Διιάδα 6
English abstract The increase of immigration flows to European Union countries combined with high levels of unemployment, the search for financial stability to social protection and the adverse demographic developments in host countries make migration as major socio-economic challenges. Among the specific issues relating to the migration issue, important point is the issue of integration. The integration of migrants is vital for social cohesion and economic development should be promoted in all aspects of society. The successful integration requires the active involvement of all citizens and residents those who have and those who do not have migrant backgrounds. Everyone can contribute to social, economic, cultural and political life of society using the skills and qualifications. In this framework, this study, entitled The European strategy for the integration of immigrants through common principles and integration manuals and relative actions of the Greek State aims to analyze the basic principles of EU institutional and policy framework for the integration of immigrants and the Greek current situation on the issue. In this context, the present work is structured into two main parts. The first part deals with the EU policy on integration of immigrants. The second part of the analysis relates to the Greek framework for action related to the integration of immigrants. Keywords: migration, integration, European Union, integration manuals, Greece 7
Σπληκήζεηο θαη Σπληνκνγξαθίεο Δ.Δ. ΔΚΚΔ ΔΚΟ Δ.Κ.Σ ΔΟΥ ΔΠΑ Δ..Γ.Δλ EUMC Δ.Ο.Κ.Δ. (E.E.S.C.) ΔΣΔ ΗΝ.Δ./Γ..Δ.Δ. ΚΒΑ Δπξσπατθή Έλσζε Ηλζηηηνύην Κνηλσληθήο Πνιηηηθήο Δππαζείο Κνηλσληθέο Οκάδεο Δπξσπατθό Κνηλσληθό Σακείν Δπξσπατθόο Οηθνλνκηθόο Υώξνο Δζληθό ηξαηεγηθό πιαίζην αλαθνξάο Δζληθό ρέδην Γξάζεο γηα ηελ Κνηλσληθή Έληαμε Δπξσπατθνύ Παξαηεξεηεξίνπ ησλ Φαηλνκέλσλ Ραηζηζκνύ θαη Ξελνθνβίαο Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή ηεο Δ.Δ. Δπξσπατθό Σακείν Έληαμεο Ηλζηηηνύην Δξγαζίαο/ Γεληθή πλνκνζπνλδία Δξγαηώλ Διιάδαο Κνηλέο βαζηθέο αξρέο Κ.Δ.Κ. MPG Μ.Κ.Ο. Κέληξα Δπαγγεικαηηθήο Καηάξηηζεο Migration Policy Group Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλώζεηο 8
Διζαγυγή Σν ζέκα ηεο κεηαλάζηεπζεο απφ ηηο αξρέο, ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 άξρηζε λα απνθηά εμαηξεηηθή ζεκαζία γηα ηελ Δπξψπε, ηφζν ζε επίπεδν θξαηψλ-κειψλ φζν θαη ζε επίπεδν Δπξσπατθήο Δλσζεο (Δ.Δ). Ζ θαηάξξεπζε ηνπ αλαηνιηθνχ κπινθ θαη νη πνηθίιεο αλαηαξαρέο θαη πφιεκνη αλά ηνλ θφζκν είραλ σο απνηέιεζκα ηε κεηαθίλεζε ζεκαληηθψλ πιεζπζκψλ πξνο ηα θξάηε κέιε ηεο Δλσζεο. Οη κεηαθηλήζεηο απηέο ζπλέπεζαλ κε ηηο πξνζπάζεηεο νινθιήξσζεο ηεο εληαίαο αγνξάο, ηελ θαηάξγεζε ησλ εζσηεξηθψλ ζπλφξσλ θαη ηελ ηαπηφρξνλε πξνζπάζεηα γηα ελίζρπζε ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ ηεο Δ.Δ. Ζ ζηαδηαθή κεηαηξνπή φισλ ησλ ρσξψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε ρψξεο ππνδνρήο κεηαλαζηψλ θαζηζηά ηε κεηαλαζηεπηηθή εηζξνή σο έλα θνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Οη κεηαλάζηεο ζπλεηζθέξνπλ ζηελ ελίζρπζε κεζνπξφζεζκα ησλ αζθαιηζηηθψλ ηακείσλ θαη θαζηζηνχλ πεξηζζφηεξν παξαγσγηθή θαη αληαγσληζηηθή ηελ Δπξψπε. Δπηπιένλ, νη κεηαλάζηεο θέξνπλ καδί ηνπο πνιηηηζκηθά θεθάιαηα πνπ εληζρχνπλ ηελ πνηθηινκνξθία θαη ηε δεκηνπξγηθφηεηα ησλ επξσπατθψλ θνηλσληψλ. Σν δεηνχκελν είλαη, επνκέλσο, ε θαηά ην δπλαηφλ θαιχηεξε έληαμή ηνπο ζηηο θνηλσλίεο ησλ θξαηψλ-κειψλ. Σα ζέκαηα ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηεο έληαμεο ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ απνηεινχλ δηαρξνληθά ζέκαηα ζπδήηεζεο ζε επίπεδν Δπξσπαηθήο Έλσζεο. Σα ζέκαηα απηά απαζρνινχλ θαη ηα θξάηε κέιε, αξθεηά απφ ηα νπνία βηψλνπλ ηα ηειεπηαία ρξφληα κία φμπλζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ ζπλδένληαη κε απηά ηα δεηήκαηα. ην πιαίζην απηφ θαη παξφιν πνπ κεγάιν κέξνο ηεο δηαρείξηζεο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ζην ζχλνιφ ηεο εκπίπηεη κέρξη ζήκεξα ζηελ αξκνδηφηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ, ε Δπξσπατθή Έλσζε αλαιακβάλεη ζηαζεξά φιν θαη πεξηζζφηεξεο πξσηνβνπιίεο γηα κηα θνηλή πξνζέγγηζε επί ηνπ ζέκαηνο. Οη πξσηνβνπιίεο απηέο είλαη ηφζν λνκνζεηηθνχ φζν θαη ζπληνληζηηθνχ ραξαθηήξα θαη δξνκνινγνχληαη αλάινγα κε ην πεδίν θαη ην βαζκφ αξκνδηφηεηαο ηεο Έλσζεο. Σν πιαίζην ζηξαηεγηθψλ θαη δξάζεσλ πνπ πξνθξίλεη ε Δπξσπατθή Έλσζε γηα ηα ζέκαηα έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ, αθνξά, εθηφο απφ ην γεληθφ ζέκα ηεο θαηαπνιέκεζεο ησλ 9
δηαθξίζεσλ (ην νπνίν ξπζκίδεηαη θαη λνκνζεηηθά), κηα ζεηξά απφ γεληθέο αξρέο θαη δξάζεηο, νη νπνίεο έρνπλ σο ζηφρν λα ζέζνπλ θνηλά πιαίζην ζηηο εζληθέο πνιηηηθέο γηα ην ζέκα θαη λα δηαδψζνπλ ηηο «θαιέο πξαθηηθέο» ζε ζρέζε κε απηφ. Χο θξάηνο-κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ε Διιάδα, ππνρξενχηαη λα δηακνξθψλεη λνκνζεηηθά πιαίζηα πξνζαξκνζκέλα ζηηο πνιηηηθέο επηινγέο ηεο Έλσζεο. πλεπψο, ε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή πνπ δηακνξθψλεη δελ κπνξεί λα απνθιίλεη απφ ηηο γεληθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο πνπ έρεη ζέζεη ε Έλσζε. Σν κεηαλαζηεπηηθφ δήηεκα, ζε φιεο ηηο πξνεθηάζεηο ηνπ, αγγίδεη ηδηαίηεξα ηελ ρψξα καο. Σα ηειεπηαία ρξφληα ε Διιάδα έρεη κεηεμειηρζεί απφ ρψξα εμαγσγήο ζε ρψξα εηζαγσγήο κεηαλαζηψλ, νη νπνίνη εηζέξρνληαη ζηελ ειιεληθή επηθξάηεηα κε ξαγδαίνπο ξπζκνχο. Χο απνηέιεζκα απηήο ηεο αλεμέιεγθηεο, ζε κεγάιν βαζκφ ξνήο κεηαλαζηψλ, ε πιεζπζκηαθή ζχζηαζε ηεο ρψξαο καο έρεη κεηαβιεζεί θαη άλζξσπνη απφ φιν ηνλ θφζκν απνηεινχλ πιένλ αλαπφζπαζην ηκήκα ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο. Ζ θνηλσληθννηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ κεηαλαζηψλ, καξηπξά πσο νη λφκνη πνπ εθαξκφζηεθαλ απφ ην 1990 κέρξη ηψξα, δελ κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζηνχλ σο απνηειεζκαηηθνί 1. Οη ιφγνη απηή ηεο θαηάζηαζεο είλαη πνιινί θαη αθνξνχλ ηδηαίηεξεο πηπρέο ηεο δηάξζξσζεο ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο ζηελ ρψξα. Γεληθφηεξεο παζνγέλεηεο ηεο ειιεληθήο δηνίθεζεο, ζεκαληηθέο κεηαλαζηεπηηθέο πηέζεηο, ειιείςεηο ζε πιηθνηερληθή ππνδνκή θαη πιεκκειήο πξνγξακκαηηζκφο, είλαη κεξηθνί απφ απηνχο. Αλάκεζα ζηα επηκέξνπο ζέκαηα, πνπ άπηνληαη ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο θαη ζηε ρψξα καο, ζεκαληηθφ ζεκείν απνηειεί ην δήηεκα ηεο έληαμεο. Ζ έληαμε ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζηε ρψξα καο παξακέλεη έλα βαζηθφ θαη νξηζκέλεο θνξέο ακθηιεγφκελν δήηεκα. Ζ επηηπρήο έληαμε έρεη νπζηαζηηθή ζεκαζία ηφζν γηα αλζξψπηλνπο φζν θαη πνιηηηζηηθνχο ιφγνπο. Δπίζεο, είλαη αλαγθαία γηα ηε κεγηζηνπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ νθειψλ ηεο κεηαλάζηεπζεο ηφζν γηα ηα άηνκα, φζν θαη γηα ηηο θνηλσλίεο. Γελ ππάξρεη κηα θαη κνλαδηθή απάληεζε γηα ην πψο ζα κπνξνχζε λα δηαζθαιηζηεί ε επηηπρήο κεηαλάζηεπζε. Δίλαη φκσο ζαθέο φηη ρξεηάδνληαη πεξηζζφηεξεο πξνζπάζεηεο, ηφζν ζε επίπεδν ΔΔ, φζν θαη ζε εζληθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν, γηα λα επηηεπρζνχλ ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα. 1 Μπάγθαβνο Υ., Παπαδνπνχινπ Γ., Μεηαλάζηεπζε θαη έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ ειιεληθή θνηλσλία, Gutenberg, Αζήλα, 2006 10
κοπόρ θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ινηπφλ είλαη αθελφο ε ζθηαγξάθεζε ησλ πνιηηηθψλ πνπ πξνθξίλεη ε Δπξσπατθή Έλσζε ζην ηνκέα ηεο έληαμεο ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ, φπσο απηέο απνθξπζηαιιψλνληαη απφ ηηο «11 Βαζηθέο αξρέο» γηα ηελ έληαμε θαζψο θαη απφ ηα εγρεηξίδηα γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ. Αθεηέξνπ, ε ζθνπνζεζία ηνπ παξφληνο πνλήκαηνο εζηηάδεηαη ζηελ αλάιπζε ηεο ειιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο ζην ζέκα ηεο έληαμεο, ζην ζεζκηθφ πιαίζην θαζψο θαη ζηηο δξάζεηο ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο ζε ζρέζε κε απηφ. Μεθοδολογία Ζ κεζνδνινγία έξεπλαο πνπ αθνινπζήζεθε ζηελ παξνχζα εξγαζία ζε πξψην επίπεδν είλαη εθείλε ηεο βηβιηνγξαθηθήο έξεπλαο θαη ηδηαίηεξα ηεο έξεπλαο πνπ εζηηάδεη ζηηο πξσηνγελείο θνηλνηηθέο πεγέο. Δπηρεηξήζεθε ζην πιαίζην απηφ λα αλαιπζνχλ νη θνηλνηηθέο δξάζεηο γηα ηελ έληαμε κέζα απφ ηα θνηλνηηθά θείκελα πνιηηηθήο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην ζέκα. Σα θείκελα απηά είλαη: Αλαθνηλψζεηο, πκπεξάζκαηα Δπξσπατθψλ πκβνπιίσλ, Δγρεηξίδηα θιπ, ηα νπνία δεκηνπξγνχλ έλα πιαίζην δξάζεο θαη πξαθηηθψλ γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ θαη ηα νπνία δελ απνηεινχλ λνκηθά θείκελα αλαγθαζηηθήο εθαξκνγήο. Απνηεινχλ εληνχηνηο έλα «ραιαξφ» ζεζκηθφ θαη πνιηηηθφ πιαίζην, ην νπνίν αιιειεπηδξά κε ηηο εζληθέο πξαθηηθέο ζπλδηακνξθψλνληαο ηηο πνιηηηθέο έληαμήο ζηα θξάηε κέιε. ε έλα δεχηεξν επίπεδν γηα ηελ αλεχξεζε πξφζθαησλ θαη ελεκεξσκέλσλ ζηνηρείσλ έγηλε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ. ε φηη αθνξά ηελ αλάιπζε θαη ηελ αμηνιφγεζε ησλ ειιεληθψλ δξάζεσλ ζε ζρέζε κε ηελ έληαμε θαη ζε απηή ηελ πεξίπησζε ε κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε ηνπ παξφληνο πνλήκαηνο είλαη βηβιηνγξαθηθή. Παξνπζηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη ζην πιαίζην απηφ νη δηάθνξεο δξάζεηο ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ θαη ε αιιειεπίδξαζή ηνπο κε ην θνηλνηηθφ πιαίζην. Τποθέζειρ επγαζίαρ Σα βαζηθά εξσηήκαηα πνπ ζέηεη ε παξνχζα εξγαζία αθνξνχλ ζηελ δηφξζσζε ηνπ θνηλνηηθνχ θαη ηνπ ειιεληθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ θαη βέβαηα ζηελ 11
επίδξαζε ηνπ πξψηνπ πάλσ ζην δεχηεξν. Ζ βαζηθή ππφζεζε ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε είλαη φηη ην θνηλνηηθφ πιαίζην ζην ζέκα πνπ έξεπλα ε παξνχζα εξγαζία, ζέηεη έλα πιαίζην πξαθηηθψλ, ην νπνίν δηακνξθψλεη θαη ηηο δξάζεηο ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο ζε ζρέζε κε ην ζέκα. ην πιαίζην απηφ ε αλάιπζε ζα εζηηάζεη αθελφο ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θνηλνηηθνχ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ έληαμε θαη αθεηέξνπ ζηηο δξάζεηο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ζε ζρέζε κε ην ζέκα Γιάπθπυζη κεθαλαίυν Σν παξφλ πφλεκα δνκείηαη ζε δχν θχξηα κέξε. ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πνιηηηθέο πνπ πξνθξίλεη ε Δπξσπατθή Έλσζε ζην ηνκέα ηεο έληαμεο ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ θαη εζηηάδεη ζηα εγρεηξίδηα έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ. Σν δεχηεξν κέξνο ηεο αλάιπζεο ζρεηίδεηαη κε ην ειιεληθφ πιαίζην δξάζεο ζε ζρέζε κε ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ, παξαζέηνληαο ηα ειιεληθά ζεζκηθά θαη θνηλσληθά δεδνκέλα γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ θαζψο θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ ηνπο αθνξνχλ. 12
Μέπορ Ι : Οι Δςπυπαφκέρ πολιηικέρ και δπάζειρ για ηην ένηαξη ηυν μεηαναζηών. Κεθάιαην 1 ν πιαίζην. : Ζ έληαμε ησλ κεηαλαζηώλ. Κνηλνηηθό πνιηηηθό θαη ζεζκηθό Ζ ειεχζεξε θπθινθνξία πξνζψπσλ εληφο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαζψο θαη νη απμαλφκελεο πηέζεηο ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ θπκάησλ νδήγεζαλ ηελ ΔΔ ζηελ ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο αλάγθεο γηα θνηλνηηθή δξάζε. Σα ζέκαηα έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ εληάρζεθαλ απφ ηελ δεθαεηία ηνπ 1990 ζηελ θνηλνηηθή αηδέληα θαη απνηέιεζαλ ζέκαηα θνηλνηηθψλ ζεζκηθψλ παξεκβάζεσλ. ην παξφλ θεθάιαην ζα επηρεηξεζεί ε αλάιπζε ησλ βαζηθψλ αμφλσλ θαη δξάζεσλ ηεο θνηλνηηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ. πλεπψο ζα επηρεηξεζεί ε αλάιπζε ησλ ζεκαληηθφηεξσλ ζηαζκψλ ηεο ζεζκηθήο θνηλνηηθήο πνξείαο ζε ζρέζε κε ην ζέκα. Ζ Δπξσπατθή Έλσζε, κε ηηο ζεζκηθέο θαη πνιηηηθέο ηεο πξσηνβνπιίεο ζπλδηακνξθψλεη κε ηα θξάηε κέιε ηελ πνιηηηθή έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ. Οη πξσηνβνπιίεο απηέο είλαη ηφζν λνκνζεηηθνχ φζν θαη ζπληνληζηηθνχ ραξαθηήξα θαη δξνκνινγνχληαη αλάινγα κε ην πεδίν θαη ην βαζκφ αξκνδηφηεηαο ηεο Έλσζεο. Οη πξσηνβνπιίεο πεξί ηα λνκνζεηηθά, επηθεληξψλνληαη θπξίσο ζε ζέκαηα πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ. ε απηέο εληάζζνληαη: α) νη δχν νδεγίεο θαηά ησλ δηαθξίζεσλ κε βάζε ηε θπιεηηθή ή εζλνηηθή θαηαγσγή γεληθά, θαη εηδηθά θαηά ησλ δηαθξίζεσλ ζηελ απαζρφιεζε θαη ηελ εξγαζία, β) νη δχν νδεγίεο πνπ νξίδνπλ ην ειάρηζην ησλ πξνδηαγξαθψλ γηα ηελ ππνδνρή ησλ αηηνχλησλ άζπιν θαη ην ειάρηζην ησλ απαηηήζεσλ γηα ηελ αλαγλψξηζε ηεο πξνζθπγηθήο ηδηφηεηαο θαη γ) νη ηέζζεξηο νδεγίεο γηα ηνπο επί καθξφλ δηακέλνληεο, γηα ηελ νηθνγελεηαθή ζπλέλσζε, γηα ηνπο επηζηήκνλεο θαη γηα ηνπο ζπνπδαζηέο/καζεηέο/εθπαηδεπφκελνπο θαη εζεινληέο. Οη ζπληνληζηηθέο πξσηνβνπιίεο αθνξνχλ θπξίσο: α) ηε δηαηχπσζε 11 Κνηλψλ Βαζηθψλ Αξρψλ γηα ηελ έληαμε, β) ζηε δεκηνπξγία Σακείνπ Έληαμεο ζην πιαίζην ηνπ Κνηλνχ Πξνγξάκκαηνο γηα ηελ έληαμε ησλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ ην νπνίν ήξζε λα πξνζηεζεί ζην Σακείν Πξνζθχγσλ πνπ ρξεκαηνδνηεί απφ ην 2000 δξάζεηο εηδηθά γηα ηνπο πξφζθπγεο-, γ) ζηελ έθδνζε 3 Δγρεηξηδίσλ πνπ απεπζχλνληαη ζηνπο δηακνξθσηέο πνιηηηθψλ έληαμεο, φπσο επίζεο θαη δ) ζηε ζχζηαζε ελφο κεραληζκνχ κε ζεκεία επαθήο ζηα θξάηε 13
κέιε γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο εθαξκνγήο ησλ Κνηλψλ Αξρψλ πξαθηηθψλ ζε ζέκαηα έληαμεο. θαη ηελ αληαιιαγή 1.1. Ζ ζεζκηθή δηαδξνκή ηεο θνηλνηηθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηα ζέκαηα έληαμεο πνπ απνξξένπλ από απηήλ. - Σα ζεκέιηα ηνπ θνηλνηηθνχ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ κεηαλάζηεπζε. Οη πλζήθεο. Ζ ειεχζεξε θπθινθνξία πξνζψπσλ εληφο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαζψο θαη νη απμαλφκελεο πηέζεηο ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ θπκάησλ νδήγεζαλ ηελ ΔΔ ζηελ ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο αλάγθεο γηα θνηλνηηθή δξάζε. Ζ ππνγξαθή ηεο πλζήθεο ηνπ Schengen, 2, γηα ηελ θαηάξγεζε ησλ ειέγρσλ ζηελ θπθινθνξία ησλ πνιηηψλ θξαηψλ κειψλ ζηνλ Δληαίν Υψξν, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε (1986), ε νπνία πξνέβιεπε ηε δεκηνπξγία αγνξάο ελφο ρψξνπ κε ειεχζεξε θπθινθνξία πξνζψπσλ, ππεξεζηψλ, εκπνξεπκάησλ θαη θεθαιαίσλ, απνηέιεζαλ αθεηεξία γηα ηε δεκηνπξγία κηαο θνηλήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. Ζ πνιηηηθή ηεο κεηαλάζηεπζεο, ινηπφλ, αξρίδεη λα ιακβάλεη ζηα επφκελα ρξφληα θαη θνηλνηηθφ ραξαθηήξα, δειαδή λα ζπγθαζνξίδεηαη θαη λα ζπλδηακνξθψλεηαη θαη ζην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή αλαθέξεηαη γηα πξψηε θνξά σο «ζέκα θνηλνχ ελδηαθέξνληνο» γηα ηα θξάηε κέιε ζηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη 3 (αξζ.κ.1. πλζδδ), πνπ ππνγξάθεθε ην 1992. Δδψ ε κεηαλάζηεπζε απνηειεί ηδηαίηεξε ζεκαηηθή γηα πξψηε θνξά θαη εληάζζεηαη ζην πιαίζην ηεο δηαθπβεξλεηηθήο ζπλεξγαζίαο. Με ηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ (1997) 4 ηα δεηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην άζπιν, ηνλ έιεγρν ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ θαη ηε δηαθχιαμε ησλ δηθαησκάησλ ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ 5, πέξαζαλ απφ ηνλ ηξίην-δηαθπβεξλεηηθφ ππιψλα ζηνλ πξψην-θνηλνηηθφ ππιψλα 6 θαη 2http://europa.eu/legislation_summaries/justice_freedom_security/free_movement_of_persons_asylum_immigration/l33020_ el.htm 3http://europa.eu/legislation_summaries/economic_and_monetary_affairs/institutional_and_economic_framework/treaties_ maastricht_el.htm 4 http://eur-lex.europa.eu/el/treaties/dat/11997d/htm/11997d.html 5 ην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο λνκνζεζίαο σο ππήθννη ηξίησλ ρσξώλ ζεσξνύληαη όζνη δελ είλαη πνιίηεο ησλ θξαηώλ κειώλ ηεο ΔΔ θαη ησλ θξαηώλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηνλ Δπξσπατθό Οηθνλνκηθό Υώξν (ΔΟΥ), δειαδή Ηζιαλδία, Ληρηελζηάηλ θαη Ννξβεγία. Δπίζεο, νη Διβεηνί πνιίηεο έρνπλ ηα ίδηα δηθαηώκαηα κε ηνπο πνιίηεο ησλ θξαηώλ ηνπ ΔΟΥ. 14
έγηλαλ θεληξηθήο ζεκαζίαο πνιηηηθά ζέκαηα γηα ηελ Δ.Δ 7. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, επηζθξαγίζηεθε ν θνηλνηηθφο ραξαθηήξαο απηψλ ησλ ηνκέσλ ηεο πνιηηηθήο 8. Ζ πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ απνηειεί νξφζεκν ζηε δέζκεπζε ησλ κειψλ ηεο Δ.Δ. γηα ζπλεξγαζία ζηνπο ηνκείο ηεο Γηθαηνζχλεο θαη ησλ Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ θπξίσο φζνλ αθνξά ηνλ έιεγρν ησλ ζπλφξσλ θαη ηε δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ 9. Σέινο κε ηελ πλζήθε ηεο Ληζζαβφλαο -ε νπνία ηέζεθε ζε ηζρχ απφ 1εο Γεθεκβξίνπ 2009, θαη κεηά απν αξθεηέο ζεζκηθέο θαη πνιηηηθέο αιιαγέο, ηα ζέκαηα κεηαλάζηεπζεο θαη αζχινπ πεξλνχλ ζηελ θνηλνηηθή ζθαίξα αξκνδηνηήησλ, ζην ζχλνιφ ηνπο. χκθσλα κε ην άξζξν 79 ηεο ΛΔΔ, ε Έλσζε απνθηά ξεηή λνκηθή βάζε πνπ ηεο επηηξέπεη λα ζεζπίδεη κέηξα ελζάξξπλζεο θαη ζηήξημεο κε ζηφρν ηε δηεπθφιπλζε ηεο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζην έδαθφο ηεο. 10 πγθεθξηκέλα ε παξάγξαθνο 4. ηνπ ελ ιφγσ άξζξνπ αλαθέξεη «Σν Δπξσπατθό Κνηλνβνύιην θαη ην πκβνύιην, απνθαζίδνληαο ζύκθσλα κε ηε ζπλήζε λνκνζεηηθή δηαδηθαζία, κπνξνύλ λα ζεζπίδνπλ κέηξα ελζάξξπλζεο θαη ζηήξημεο ηεο δξάζεο ησλ θξαηώλ κειώλ κε ζηόρν ηε δηεπθόιπλζε ηεο έληαμεο ησλ ππεθόσλ ηξίησλ ρσξώλ νη νπνίνη δηακέλνπλ λόκηκα ζην έδαθόο ηνπο». ην πιαίζην απηφ, αξθεηέο αξκνδηφηεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα ζέκαηα απηά πεξλνχλ ζηελ Δπξσπαηθή Δπηηξνπή, εληζρχεηαη ν ξφινο ηνπ Δπξσπαηθνχ Κνηλνβνπιίνπ, κε ηελ δηαδηθαζία ηεο ζπλαπφθαζεο θαη εληάζζνληαη ηέινο ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ κέζσ ηεο απμεκέλεο πιεηνςεθίαο θαη φρη ηεο νκνθσλίαο. 6 Ζ Δ.Δ. ιακβάλεη απνθάζεηο ζε ηξείο δηαθξηηνύο ηνκείο πνιηηηθήο, νη νπνίνη είλαη γλσζηνί θαη σο ππιώλεο ηεο Δ.Δ. Πξώηνο είλαη ν Κνηλνηηθόο Σνκέαο, ν νπνίνο θαιύπηεη ηηο πεξηζζόηεξεο από ηηο θνηλέο πνιηηηθέο θαη ζην πιαίζην ηνπ νη απνθάζεηο ιακβάλνληαη θαηά ηελ θνηλνηηθή κέζνδν κε ζπκκεηνρή ηεο Δπηηξνπήο, ηνπ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ. Ο Γεύηεξνο ππιώλαο θαιύπηεη ηελ ΚΔΠΠΑ θαη νη απνθάζεηο ιακβάλνληαη κόλν από ην πκβνύιην θαη ν Σξίηνο ππιώλαο αθνξά ηελ αζηπλνκηθή θαη δηθαζηηθή ζπλεξγαζία ζηνλ πνηληθό ηνκέα θαη νη απνθάζεηο ιακβάλνληαη επίζεο από ην πκβνύιην. Βι. «Οδεγόο γηα ηελ Κνηλνηηθή Αξγθό», δηαζέζηκν ζην http://europa.eu/abc/eurojargon/index_el.htm (3.9.2008) 7 Jaqué J. P., «Droit institutionnel de l Union européenne», Paris, Dalloz, 2004 8 Κνηλνηηθόο ραξαθηήξαο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο πνιηηηθήο αζύινπ ζεκαίλεη όηη νη ηνκείο απηνί ξπζκίδνληαη πιένλ από λνκηθή άπνςε δεζκεπηηθά, ζηε βάζε πξνηάζεσλ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ζην επίπεδν ηεο Δ.Δ. 9 Παπαζηώπε-Παζηά Ε., (2007), Γίθαην Καηαζηάζεσο Αιινδαπώλ, Δθδόζεηο άθθνπια ζει.196 10 Άξζξν 79 (πξώελ άξζξν 63, ζεκεία 3 θαη 4, ηεο ΔΚ) 15
- Απνθάζεηο Δπξσπατθψλ πκβνπιίσλ ην Σάκπεξε ηεο Φηλιαλδίαο ην 1999 11 ην Δπξσπατθφ πκβνχιην θαηέιεμε ζε κηα ζεηξά απν ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ κεηαλάζηεπζε κεηαμχ ησλ νπνίσλ ήηαλ θαη ε αλάγθε κηαο πξνζέγγηζεο ζρεηηθά κε ηελ θνηλσληθή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζηελ ΔΔ. Ζ πνιηηηθή έληαμεο ζχκθσλα κε ηα ζπκπεξάζκαηα απηά ζα πξέπεη λα επηθεληξψλεηαη ζηελ παξνρή ίζσλ δηθαησκάησλ ζηνπο κεηαλάζηεο κε ηνπο πνιίηεο ησλ ΔΔ θαζψο επίζεο θαη ζηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ θνηλσληθνχ θαη νηθνλνκηθνχ απνθιεηζκνχ θαη ζηελ μελνθνβία θαη ζηνλ ξαηζηζκφ. εκαληηθή ήηαλ θαη ε ηνπνζέηεζε ηνπ πκβνπιίνπ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο, θπξίσο κε ηελ ιήςε κέηξσλ θαηά ησλ αηφκσλ πνπ κεηαθέξνπλ ή εθκεηαιιεχνληαη νηθνλνκηθά ηνπο κεηαλάζηεο. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηελ ζπλεξγαζία θαη ηελ ακνηβαία ηερληθή ππνζηήξημε ησλ ππεξεζηψλ πνπ δηεμάγνπλ ηνπο ζπλνξηαθνχο ειέγρνπο ζηα θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ 12. Παξφιν πνπ ην ζεκείν απηφ αθνξά πεξηζζφηεξν ζηελ ζπλεξγαζία ζην ζέκα ησλ ειέγρσλ ησλ ζπλφξσλ, είλαη ζαθέο φηη ν έιεγρνο ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ θαζηζηά επθνιφηεξε ηελ έληαμε ησλ λνκίκσο εηζεξρνκέλσλ θαζψο ζηελ πεξίπησζε απηή, ε κεηαλάζηεπζε ζηνρεχεη ζηελ θάιπςε ζπγθεθξηκέλσλ θαη δηαπηζησκέλσλ αλαγθψλ ελφο θξάηνπο, κε απνηέιεζκα λα κελ ππάξρνπλ έληνλεο θνηλσληθέο ζπγθξνχζεηο θαη ε απνδνρή ησλ κεηαλαζηψλ λα είλαη επθνιφηεξε απν ηελ θνηλσλία ππνδνρήο. Δπίζεο ν έιεγρνο ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ επηηξέπεη ζην θξάηνο λα δηαρεηξίδεηαη ην ζέκα ζπζηεκαηηθά θαη φρη κε φξνπο «θξίζεο», φπσο ζπλήζσο ζπκβαίλεη φηαλ ε εηζξνή είλαη αλεμέιεγθηε. Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην θαηέιεμε ζε µία ζεηξά ζπκπεξαζκάησλ γηα ηε κεηαλάζηεπζε, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ήηαλ θαη ε αλάγθε κίαο θνηλήο πξνζέγγηζεο πνπ ζα εμαζθαιίδεη ηελ θνηλσληθή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζηελ ΔΔ. Δληνχηνηο δφζεθε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ εηαηξηθή ζρέζε κε ηηο ρψξεο πξνέιεπζεο ησλ κεηαλαζηψλ, ε νπνία ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ζηελ επηηπρία ησλ πξνιεπηηθψλ κέηξσλ. Δπηπιένλ ηνλίζηεθε, φηη ε Δ.Δ. πξέπεη λα εμαζθαιίζεη ηε δίθαηα κεηαρείξηζε ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζηελ επηθξάηεηα ελφο θξάηνπο µέινπο. Μηα πην ζζελαξή πνιηηηθή έληαμεο πξέπεη λα 11 «Σν πξόγξακκα ηνπ Σάκπεξε: πξνο κηα Έλσζε ειεπζεξίαο αζθάιεηαο θαη δηθαηνζύλεο», ζπκπεξάζκαηα ηεο Πξνεδξίαο, Δπξσπατθό πκβνύιην ηνπ Σάκπεξε ηεο 15εο θαη 16εο Οθησβξίνπ 1999. 12 αξξήο Ν., Θεζκηθό πιαίζην ηεο Μεηαλάζηεπζεο ζε εζληθό & Δπξσπαηθό επίπεδν, Δζληθό θέληξν θνηλσληθώλ εξεπλώλ, 2008ζει.14 16
ζηνρεχεη ζηελ παξνρή δηθαησκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ αληηζηνίρσλ µε εθείλεο ησλ πνιηηψλ ηεο Δ.Δ., θαζψο επίζεο λα θαηαπνιεκά ηηο δηαθξίζεηο ζηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζκηθή δσή θαη λα ιακβάλεη κέηξα θαηά ηεο μελνθνβίαο θαη ηνπ ξαηζηζκνχ. Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην θαηά ηε ζχλνδν ηεο 4/5 Ννεκβξίνπ 2004 ελέθξηλε ην πνιπεηέο πξφγξακκα ηεο Υάγεο 13 γηα ηελ ελίζρπζε ηεο Δ.Δ. σο ρψξνπ ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο, ην νπνίν δηαδέρζεθε ην πξφγξακκα ηνπ Σάκπεξε. Σν πξφγξακκα ηεο Υάγεο θαζνξίδεη ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ηεο Έλσζεο γηα ηελ πεξίνδν 2005-2010 ζηνλ ηνκέα ηεο δηθαηνζχλεο θαη ησλ εζσηεξηθψλ ππνζέζεσλ. χκθσλα κε ην Πξφγξακκα ηεο Υάγεο πνπ αθνξά ηελ ελδπλάκσζε ηεο Γηθαηνζχλεο, ηεο Διεπζεξίαο θαη ηεο Αζθάιεηαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ζα πξέπεη λα επηηεπρζεί νπζηαζηηθή ζηαζεξφηεηα θαη ζπλνρή ησλ επξσπατθψλ θνηλσληψλ, κε ηελ επηηπρή έληαμε ησλ λνκίκσο δηακελφλησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ θαη ησλ απνγφλσλ ηνπο. Γηα ηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζηφρνπ, είλαη απαξαίηεην λα αλαπηπρζνχλ απνηειεζκαηηθέο πνιηηηθέο θαη λα απνηξαπεί ε απνκφλσζε νξηζκέλσλ νκάδσλ. Δίλαη επνκέλσο απαξαίηεηε κηα ζθαηξηθή πξνζέγγηζε ησλ ζπκκεηερφλησλ αηφκσλ ζε ηνπηθφ, πεξηθεξεηαθφ, εζληθφ θαη θνηλνηηθφ επίπεδν 14. Ζ ζεκαληηθφηεηα ηεο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ ζηα θξάηε κέιε ηεο Έλσζεο απφ φιεο ηηο επξσπατθέο ρψξεο πνπ έρνπλ κεηαλάζηεο ζηελ επηθξάηεηά ηνπο θαη ε θνηλή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή πνπ νη ηειεπηαίεο πξέπεη λα αθνινπζήζνπλ, θαίλεηαη θαη απφ ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Έληαμεο Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ ην 2007 15 (ΔΣΔ). H απφθαζε γηα ηε ζχζηαζε ηνπ ηακείνπ ΔΣΔ ιήθζεθε ζην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνλ Ηνχλην ηνπ 2007. Σν Σακείν έρεη πξνυπνινγηζκφ 825 εθαηνκκχξηα επξψ γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013 θαη εγγξάθεηαη ζην πιαίζην ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο «Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ». ηφρνο ηνπ ηακείνπ είλαη λα ζπκβάιεη ζηηο πξνζπάζεηεο ησλ θξαηψλ κειψλ λα αλαπηχμνπλ θαη λα ζέζνπλ ζε εθαξκνγή εζληθέο πνιηηηθέο έληαμεο πνπ ζα δίδνπλ ηε δπλαηφηεηα ζε ππεθφνπο ηξίησλ ρσξψλ λα εληαρζνχλ επηηπρψο ζηελ ηνπηθή θνηλσλία, ζχκθσλα κε ην πλεχκα ησλ θνηλψλ βαζηθψλ αξρψλ. 13, Δπξσπατθή Δπηηξνπή,.«Δπηζθόπεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο Δ.Δ. Γηθαηνζύλε- Διεπζεξία-Αζθάιεηα», Βξπμέιιεο- Λνπμεκβνύξγν, 2008, ζει.141 δηαζέζηκν ζην http://europa.eu/pol/justise/print_overview_el.htm, (3.9.2008). 14 Commission of the European Communities. Communication from the Commission,A Strategy on the external dimension of the area of freedom, security and justice, COM (2005)/491 15Απόθαζε 2007/435/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 25εο Ηνπλίνπ 2007, γηα ηε ζύζηαζε ηνπ Δπξσπατθνύ Σακείνπ Έληαμεο Τπεθόσλ Σξίησλ Υσξώλ, γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνύ πξνγξάκκαηνο «Αιιειεγγύε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθώλ ξνώλ». 17
Ζ ππνπξγηθή δηάζθεςε ηνπ Vichy ην 2008 16 επηβεβαίσζε ηελ ζεκαζία ηεο έληαμεο θαη ην Δπξσπατθφ πκβνχιην πνπ ην αθνινχζεζε, ζπκπεξηέιαβε ηηο ζέζεηο γηα ηελ έληαμε ζηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ. Καηά ηελ επξσπατθή ππνπξγηθή δηάζθεςε, ηνλίζηεθε ε αλάγθε κεγαιχηεξνπ ζπληνληζκνχ ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ έληαμεο θαη ησλ πξσηνβνπιηψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηνλ ηνκέα απηφ θαη δηεπθξηλίζηεθε φηη νπνηαδήπνηε κειινληηθή πξσηνβνπιία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζα εγγξάθεηαη ζε έλα πιαίζην πνπ ζα βαζίδεηαη ζε θνηλέο βαζηθέο αξρέο θαζψο θαη ζε ζαθείο ζηφρνπο θαη κέζα αμηνιφγεζεο. χκθσλα κε ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο ππνπξγηθήο δηάζθεςεο ηα ζεκαληηθά δηαθπβεχκαηα ηεο ελζσκάησζεο είλαη ε πξναγσγή ησλ ζεκειησδψλ αμηψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ε πνξεία έληαμεο, ε πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε θαη ε πξνψζεζε ηεο πνηθηινκνξθίαο ζηελ απαζρφιεζε, ε ελζσκάησζε ησλ γπλαηθψλ θαη ε εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ, ν δηαπνιηηηζκηθφο δηάινγνο θαη νη αξρέο δηαθπβέξλεζεο ησλ πνιηηηθψλ έληαμεο. εκαληηθφ ζηάδην ζηελ πνξεία έληαμεο απνηειεί ε ππνδνρή. Οη δξάζεηο πξνηεξαηφηεηαο πνπ κπνξνχλ λα δηνξγαλψλνληαη ζην ζηάδην ηεο ππνδνρήο αθνξνχλ θαηά πξψην ιφγν ηελ εθκάζεζε ηεο γιψζζαο, ηεο ηζηνξίαο θαη ησλ ζεζκψλ ηεο θνηλσλίαο ππνδνρήο. Ζ απφθηεζε απηψλ ησλ ζηνηρεησδψλ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ δηεπθνιχλνπλ ηελ θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζηηθή έληαμε ηνπ κεηαλάζηε. Ζ πξφζβαζε ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ απαζρφιεζε αλάινγα κε ην θαζεζηψο ηνπο θαζψο θαη ζηε ζηέγαζε, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ πγεία θαη γεληθφηεξα ζην ζχλνιν ησλ πθηζηάκελσλ δηθαησκάησλ θαη ησλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ απνηειεί θαηά δεχηεξν ιφγν ζεκαληηθφ δηαθχβεπκα θνηλσληθήο ζπλνρήο 17. Σνλ Γεθέκβξην ηνπ 2009 ην πκβνχιην επηβεβαηψλεη ηελ ζεκαζία ηεο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ ράξαμε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ζέηεη ην πιαίζην γηα ηελ πεληαεηία 2009-2014. Ο ζηφρνο ηνπ πνιπεηνχο «Πξφγξακκα ηνθρφικεο» 18 -Μία αλνηθηή θαη αζθαιήο Δπξψπε πνπ ππεξεηεί θαη πξνζηαηεχεη ηνπ πνιίηεο - είλαη λα αληαπνθξηζεί ζηηο κειινληηθέο πξνθιήζεηο θαη λα εληζρχζεη πεξαηηέξσ ηνλ ρψξν δηθαηνζχλεο, ειεπζεξίαο θαη αζθάιεηαο κε δξάζεηο νη νπνίεο εζηηάδνληαη ζηα ελδηαθέξνληα θαη ζηηο αλάγθεο ησλ πνιηηψλ. Ζ κεγηζηνπνίεζε ησλ νθειψλ ηεο κεηαλάζηεπζεο κέζσ ηεο πινπνίεζεο ησλ ζεκειησδψλ 16 πκβνύιην ηεο Δπξσπαηθήο Έλσζεο,πκπεξάζκαηα ηνπ πκβνπιίνπ θαη ησλ αληηπξνζώπσλ ησλ θπβεξλήζεσλ ησλ θξαηώλ κειώλ ζρεηηθά κε ηηο πνιηηηθέο έληαμεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, 15251/08 17 πκβνύιην ηεο Δπξσπαηθήο Έλσζεο,πκπεξάζκαηα ηνπ πκβνπιίνπ θαη ησλ αληηπξνζώπσλ ησλ θπβεξλήζεσλ ησλ θξαηώλ κειώλ ζρεηηθά κε ηηο πνιηηηθέο έληαμεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, 15251/08 18 Delivering an area of freedom, security and justice for Europe's citizens - Action Plan Implementing the Stockholm Programme COM/2010/171 final 18
δηθαησκάησλ ησλ κεηαλαζηψλ παξακέλεη θξίζηκνο παξάγνληαο θαη επηηξέπεη ηελ επηηπρεκέλε έληαμε ησλ λνκίκσλ δηακελφλησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ. ην ίδην πκβνχιην πξνηείλεηαη επίζεο ε αλάπηπμε ελφο ζπληνληζηηθνχ κεραληζκνχ κε ηε ζπκκεηνρή ηεο Δπηηξνπήο θαη ησλ θξαηψλ κειψλ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεί θνηλφ πιαίζην αλαθνξάο, ψζηε λα βειηησζνχλ νη δνκέο θαη ηα εξγαιεία ηεο επξσπατθήο αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ. Σα βαζηθά ζηνηρεία ηνπ ελ ιφγσ πιαηζίνπ αλαθνξάο είλαη ε ζπκκεηνρή ζηα θνηλσληθά θαη πνιηηηθά δξψκελα ηεο πφιεο ή ηεο ρψξαο ππνδνρήο πξφζβαζε ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζηελ αγνξά εξγαζίαο αιιά θαη ε πξνψζεζε ηνπ δηαπνιηηηζκηθνχ δηαιφγνπ. Αθφκε, επηζεκαίλεηαη ε αλάγθε αλάπηπμεο δεηθηψλ γηα ηελ παξαθνινχζεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο πνιηηηθήο γηα ηελ έληαμε 19. Δπηπιένλ, ε νηθνγελεηαθή επαλέλσζε απνηειεί έλαλ ζεκαληηθφ παξάγνληα πνπ ζπκβάιιεη ζηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ. 19 Οξηζκέλεο αξρηθέο εξγαζίεο επί ησλ δεηθηώλ έρνπλ ήδε εθπνλεζεί θαη είλαη δηαζέζηκεο ζηνλ ηζηόηνπν ηνπ «Γείθηε πνιηηηθώλ έληαμεο ησλ κεηαλαζηώλ» (http://www.integrationindex.eu/). 19
- ρέδηα δξάζεο θαη θνηλνηηθέο απνθάζεηο ζε ζρέζε κε ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ. Με ηε ζχζηαζε εληαίνπ θαζεζηψηνο γηα ηνπο ππεθφνπο ηξίησλ ρσξψλ νη νπνίνη είλαη επί καθξφλ δηακέλνληεο 20, ε νδεγία 2003/109/ΔΚ 21 επηηπγράλεη ηελ πξνζέγγηζε ησλ λνκνζεζηψλ ησλ θξαηψλ κειψλ θαη εμαζθαιίδεη δίθαηε κεηαρείξηζε ζε φιε ηελ επξσπατθή επηθξάηεηα, αλεμάξηεηα απφ ην θξάηνο κέινο δηακνλήο. Ζ νδεγία απηή ήηαλ απνηέιεζκα κίαο ιεπηνκεξνχο έθζεζεο ε νπνία δεκνζηεχηεθε ην 2000 (Groenendijk et al, 2000) θαη ε νπνία αλέθεξε φηη είρε ήδε επηηεπρζεί ζηελ ΔΔ πςειφο βαζκφο ζχγθιηζεο ηεο πξαθηηθήο σο πξνο ηελ παξαρψξεζε αδεηψλ κνλίκνπ δηαλνκήο. χκθσλα κε ηελ νδεγία γηα λα απνθηήζεη ην θαζεζηψο ηνπ επί καθξφλ δηακέλνληνο, ν ππήθννο ηξίηεο ρψξαο πξέπεη λα παξάζρεη απνδεηθηηθά ζηνηρεία φηη δηαζέηεη γηα απηφλ θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ (εθφζνλ απηή εμαξηάηαη απφ ηνλ επί καθξφλ δηακέλνληα) : α) ζηαζεξνχο πφξνπο, επαξθείο γηα ηε ζπληήξεζή ηνπ, ρσξίο λα απαηηείηαη πξνζθπγή ζην ζχζηεκα θνηλσληθήο αξσγήο ηνπ νηθείνπ θξάηνπο κέινπο θαη β) αζθάιηζε αζζελείαο. Δθφζνλ πιεξεί ηεο πξνυπνζέζεηο απηέο ιακβάλεη άδεηα παξακνλήο, ηππνπνηεκέλε γηα φια ηα θξάηε κέιε, δηάξθεηαο ηνπιάρηζηνλ πέληε εηψλ θαη απηφκαηα αλαλεψζηκε. Χζηφζν ηα θξάηε κέιε κπνξνχλ λα αξλνχληαη ηε ρνξήγεζε ηνπ θαζεζηψηνο γηα ιφγνπο δεκφζηαο ηάμεο ή αζθάιεηαο. Ο ελδηαθεξφκελνο, αθνχ απνθηήζεη ην θαζεζηψο ηνπ επί καθξφλ δηακέλνληνο, έρεη δηθαίσκα ζε ζεηξά παξνρψλ ππφ ηηο ίδηεο ζπλζήθεο κε ηνπο ππεθφνπο ηνπ θξάηνπο κέινπο. Οη παξνρέο απηέο αθνξνχλ ηηο ζπλζήθεο πξφζβαζεο ζε κηζζσηή εξγαζία θαη κε κηζζσηή δξαζηεξηφηεηα, ηηο ζπλζήθεο απαζρφιεζεο θαη εξγαζίαο (εβδνκαδηαία αξγία, θαλφλεο πγηεηλήο, εηήζηεο άδεηεο, κηζζφο, ζπλζήθεο απφιπζεο), ηελ επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε, αλαγλψξηζε δηπισκάησλ, ηελ θνηλσληθή πξνζηαζία (νηθνγελεηαθά επηδφκαηα, ζπληάμεηο θιπ.) θαη ηελ ηαηξνθαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε, ηελ θνηλσληθή αξσγή (ειάρηζην εηζφδεκα, ειάρηζηεο ζπληάμεηο, δσξεάλ ηαηξηθή βνήζεηα θιπ), ηα θνηλσληθά θαη θνξνινγηθά πιενλεθηήκαηα, πξφζβαζε ζηα αγαζά θαη ζηηο ππεξεζίεο, θαζψο θαη ηελ ειεπζεξία ηνπ ζπλδηθαιίδεζζαη θαη ζπλεηαηξίδεζζαη θαη ειεπζεξία εθπξνζψπεζεο νξγάλσζεο εξγαδνκέλσλ ή εξγνδνηψλ. Σέινο ν επί καθξφλ δηακέλνλ έρεη ειεχζεξε πξφζβαζε ζην ζχλνιν ηεο επηθξάηεηαο ηνπ νηθείνπ θξάηνπο κέινπο ρσξίο φκσο λα έρεη ην δηθαίσκα δηακνλήο ζηα ππφινηπα θξάηε κέιε. 20Ωο ηέηνηνη ζεσξνύληαη νη ππήθννη ηξίησλ ρσξώλ πνπ δηακέλνπλ λόκηκα θαη αδηάιεηπηα επί πεληαεηία ζην έδαθνο ησλ θξαηώλ κειώλ ηεο Δ.Δ. 21Οδεγία 2003/109/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 25εο Ννεκβξίνπ 2003 ζρεηηθά κε ην θαζεζηώο ππεθόσλ ηξίησλ ρσξώλ νη νπνίνη είλαη επί καθξόλ δηακέλνληεο. 20
Ζ Οδεγία ζρεηηθά κε ηελ επαλέλσζε νηθνγελεηψλ 22, πνπ ςεθίζηεθε ηνλ επηέκβξην ηνπ 2003 ζέβεηαη ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα θαη ηεξεί ηηο αξρέο πνπ αλαγλσξίδνληαη, θπξίσο απφ ην άξζξν 8 ηεο Δπξσπατθήο χκβαζεο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ θαη ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ 23. πγθεθξηκέλα νη ππήθννη ηξίησλ ρσξψλ πνπ είλαη θάηνρνη άδεηαο δηακνλήο ηνπιάρηζηνλ ελφο έηνπο θαη έρνπλ φλησο ηε δπλαηφηεηα κφληκεο δηακνλήο ζε έλα απφ ηα θξάηε κέιε κπνξνχλ λα δεηήζνπλ ηελ νηθνγελεηαθή επαλέλσζε 24. Γηθαίσκα νηθνγελεηαθήο επαλέλσζεο έρνπλ ν (ε) ζχδπγνο ηνπ (ηεο) αηηνχληνο (-ζαο) ηελ επαλέλσζε θαη ηα αλήιηθα ηέθλα 25 ηνπ δεχγνπο, πεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ πηνζεηεκέλσλ παηδηψλ. Ηδηαίηεξε ζεκαζία έρεη επίζεο θαη ν Καλνληζκφο 895/2003 26, πνπ ςεθίζηεθε ηνλ Μάην ηνπ 2003 θαη πξνβιέπεη ηελ ηζρχ θαη γηα πνιίηεο ηξίησλ ρσξψλ ησλ Καλνληζκψλ 1408/71 θαη 574/72, πνπ αθνξνχλ ηε δπλαηφηεηα κεηαθνξάο δηθαησκάησλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο κεηαμχ ησλ εζληθψλ ζπζηεκάησλ ηεο ΔΔ. Γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο εθαξκνγήο απνηειεζκαηηθψλ πνιηηηθψλ φζνλ αθνξά ηελ ελζσκάησζε ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ην 2003 εμέδσζε ηελ αλαθνίλσζε πνπ θέξεη ηίηιν Μεηαλάζηεπζε, έληαμε θαη Απαζρφιεζε 27. ηε ζπγθεθξηκέλε αλαθνίλσζε ε Δπηηξνπή ηνλίδεη φηη νη πξνηεξαηφηεηεο κπνξνχλ λα δηαθέξνπλ απν ρψξα ζε ρψξα, αιιά νη πνιηηηθέο έληαμεο πξέπεη λα έρνπλ έλα καθξνπξφζεζκν ζπλεθηηθφ γεληθφ πιαίζην, λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο εηδηθέο αλάγθεο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ νκάδσλ θαη λα είλαη εληαγκέλεο ζηηο ηνπηθέο ζπλζήθεο θάζε ρψξαο. Μία επηηπρή ζηξαηεγηθή έληαμεο πξνυπνζέηεη ζπλνιηθέο πνιηηηθέο έληαμεο. ην πιαίζην απηφ πξνηείλεη κία νιηζηηθή πξνζέγγηζε γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ κε παξεκβάζεηο ζε 6 ηνκείο: ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ζηελ εθπαίδεπζε (παηδεία θαη εθκάζεζε γιψζζαο), ζην νηθηζηηθφ θαη αζηηθφ πεξηβάιινλ, ζηηο ππεξεζίεο 22 Οδεγία 2003/86/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 22αο επηεκβξίνπ 2003, ζρεηηθά κε ην δηθαίσκα νηθνγελεηαθήο επαλέλσζεο. 23 Donne Gomien, David Harris, Leo Zwaak, Ζ Δπξσπατθή ύκβαζε ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξώπνπ θαη Ο Δπξσπατθόο Κνηλσληθόο Υάξηεο: Γίθαην θαη Πξαθηηθή. Δθδόζεηο Παπαδήζε Αζήλα 2001, ζει. 361. 24 Ζ νηθνγελεηαθή επαλέλσζε ζπκβάιιεη ζηελ πξνζηαζία ηεο νηθνγελεηαθήο ελόηεηαο θαη δηεπθνιύλεη ηελ έληαμε ησλ ππεθόσλ ηξίησλ ρσξώλ ζηα θξάηε κέιε. 25 Ωο αλήιηθν παηδί λνείηαη ην παηδί πνπ είλαη ειηθίαο κηθξόηεξεο από ηελ ειηθία λόκηκεο ελειηθίσζεο πνπ ηζρύεη ζην εθάζηνηε θξάηνο κέινο θαη είλαη αλύπαληξν. 26 Καλνληζκόο πκβνπιίνπ (EC) αξηζ. 859/2003, 14 Μαΐνπ 2003, πνπ ζεζπίδεη ηελ επέθηαζε θαη ζε πνιίηεο ηξίησλ ρσξώλ ηεο ηζρύνο ησλ δηαηάμεσλ ησλ Καλνληζκώλ (EEC) ππ' αξηζ. 1408/71 θαη 574/72, όηαλ απηνί δελ θαιύπηνληαη ήδε από απηέο ηηο δηαηάμεηο ιόγσ ηεο εζληθόηεηάο ηνπο θαη κόλν. 27 Commission of the European Communities,Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions on immigration, integration and employment. COM/2003/0336 final 21
θνηλσληθήο θαη ηαηξνθαξκαθεπηηθήο πεξίζαιςεο, ζην θνηλσληθφ θαη πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ θαη ζηελ εζληθφηεηα - ηζαγέλεηα. Σν πκβνχιην Γηθαηνζχλεο θαη Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ ελέθξηλε ήδε απφ ην 2004, 11 θνηλέο βαζηθέο αξρέο γηα ηελ πνιηηηθή έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη νη νπνίεο ζπλάδνπλ κε ηηο θπξίαξρεο επξσπατθέο θαη εζληθέο αλζξσπηζηηθέο θαη πνιηηηθέο αμίεο. Οη αξρέο απηέο απέβιεπαλ ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ ζηνηρείσλ κηαο θνηλνηηθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ζηελ αλάιεςε πνιηηηθήο δέζκεπζεο εθ κέξνπο ησλ θξαηψλ κειψλ. ε ζπλέρεηα ησλ ελ ιφγσ θνηλψλ αξρψλ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζπλέηαμε πξαθηηθά «Δγρεηξίδηα γηα ηελ έληαμε», ηα νπνία απεπζχλνληαη ζηνπο ππεχζπλνπο ράξαμεο πνιηηηθήο θαη ηνπο εηδηθνχο επαγγεικαηίεο. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαηάξηηζε, γηα ηελ πεξίνδν 2007-2013, ην γεληθφ πξφγξακκα «Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ» 28, γηα ην νπνίν δηέζεζε έλα ζπλνιηθφ πνζφ 4020 εθαη.. Σν πξφγξακκα απηφ απνηειείηαη απφ ηέζζεξα Σακεία -ην Σακείν Δμσηεξηθψλ πλφξσλ (ΣΔ) 29, ην Δπξσπατθφ Σακείν Έληαμεο Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ (ΔΣΔ) 30, ην Δπξσπατθφ Σακείν Δπηζηξνθήο 31 θαη ην Δπξσπατθφ Σακείν γηα ηνπο Πξφζθπγεο- θαη αλαθέξεηαη ζηε δηεπθφιπλζε ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο εθαξκνγήο θαηάιιεισλ δηαδηθαζηψλ εηζδνρήο πνπ πξννξίδνληαη λα ζηεξίμνπλ ηε δηαδηθαζία έληαμεο, ζηελ αλάπηπμε θαη εθαξκνγή ηεο δηαδηθαζίαο έληαμεο, ηδηαίηεξα φζνλ αθνξά ηνπο πξφζθαηα αθηρζέληεο ζηε ρψξα ππνδνρήο ππεθφνπο ηξίησλ ρσξψλ, ζηελ αχμεζε ηεο ηθαλφηεηαο ησλ ρσξψλ ηεο ΔΔ απφ ηελ άπνςε ηεο αλάπηπμεο, ηεο εθαξκνγήο, ηεο παξαθνινχζεζεο θαη ηεο αμηνιφγεζεο πνιηηηθψλ θαη κέηξσλ έληαμεο ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ θαη ζηελ ππνζηήξημε ηεο αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ, βέιηηζησλ πξαθηηθψλ κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηεο ΔΔ αλαπηχζζνληαο, ζέηνληαο ζε εθαξκνγή θαη αμηνινγψληαο ηηο πνιηηηθέο θαη ηα κέηξα έληαμεο ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ. Σα θξάηε κέιε θαινχληαη λα ζπλεξγαζζνχλ κε ηηο ηνπηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο αξρέο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ πνιπεηνχο πξνγξάκκαηνο ζηελ πξάμε 28 Communication from the Commission to the Council and the European Parliament establishing a framework programme on solidarity and management of migration flows for the period 2007-2013 [COM(2005) 123 final 29 Απόθαζε (ΔΚ) αξηζ. 574/2007/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνύ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 23εο Μαΐνπ 2007 ζρεηηθά κε ηε ζύζηαζε ηνπ Σακείνπ Δμσηεξηθώλ πλόξσλ γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνπο ηνπ γεληθνύ πξνγξάκκαηνο «Αιιειεγγύε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθώλ ξνώλ». 30Απόθαζε 2007/435/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 25εο Ηνπλίνπ 2007, γηα ηε ζύζηαζε ηνπ Δπξσπατθνύ Σακείνπ Έληαμεο Τπεθόσλ Σξίησλ Υσξώλ, γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνύ πξνγξάκκαηνο «Αιιειεγγύε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθώλ ξνώλ». 31Απόθαζε αξηζ. 575/2007/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνύ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 23εο Μαΐνπ 2007, γηα ηε ζύζηαζε ηνπ Δπξσπατθνύ Σακείνπ Δπηζηξνθήο γηα ηελ πεξίνδν 2008 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνύ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγύε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθώλ ξνώλ. 22
Σν 2005 ε Δπηηξνπή εμέδσζε ηελ αλαθνίλσζε «Μία θνηλή αηδέληα γηα ηελ έληαμε - Πιαίζην γηα ηελ Έληαμε ησλ Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε» 32. Ζ ζπγθεθξηκέλε αλαθνίλσζε απνηειεί ηελ πξψηε απάληεζε ηεο Δπηηξνπήο ζηελ πξσηνβνπιία ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ γηα ηε ζέζπηζε ελφο ζπλεθηηθνχ επξσπατθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ έληαμε. Οη βάζεηο ηνπ πιαηζίνπ απηνχ έρνπλ ηε κνξθή πξνηάζεσλ ζπγθεθξηκέλσλ κέηξσλ πνπ απνζθνπνχλ ζηελ πινπνίεζε ησλ θνηλψλ βαζηθψλ αξρψλ, αιιά επίζεο ζε κία ζεηξά κεραληζκψλ ζηήξημεο ηεο ΔΔ. Ο θαηάινγνο είλαη ελδεηθηηθφο θαη φρη εμαληιεηηθφο θαη επηηξέπεη ζηα θξάηε κέιε λα θαζνξίδνπλ πξνηεξαηφηεηεο θαη λα επηιέγνπλ ηηο δξάζεηο θαζψο θαη ηνλ ηξφπν εθαξκνγήο ηνπο 33. Οη ελέξγεηεο απηέο πξέπεη λα ζεσξεζνχλ σο ζεκαληηθά ζηνηρεία ησλ πνιηηηθψλ έληαμεο ηφζν ζε εζληθφ επίπεδν φζν θαη ζε επίπεδν ΔΔ. Οη ελ ιφγσ ελέξγεηεο πξέπεη λα ιακβάλνπλ ππφςε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο πνπ ζπλδένληαη κε ην θχιν θαη λα δνζεί ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηελ θαηάζηαζε ησλ λέσλ θαη ησλ παηδηψλ κεηαλαζηψλ. Σν Δπξσπατθφ χκθσλν γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαη ην άζπιν 34 εγθξίζεθε απφ ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο ηεο 15εο θαη 16εο Οθησβξίνπ 2008, -κεηά ηελ αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ηνπ Ηνπλίνπ 2008 κε ηνλ ηίηιν «Κνηλή πνιηηηθή κεηαλάζηεπζεο γηα ηελ Δπξψπε: Αξρέο, ελέξγεηεο θαη κέζα» 35 - Σν πκβνχιην, έρνληαο ηελ πεπνίζεζε φηη είλαη αλαγθαία κηα ζπλεθηηθή πξνζέγγηζε γηα λα εληαρζεί ε δηαρείξηζε ηεο κεηαλάζηεπζεο ζηνπο πξσηαξρηθνχο ζηφρνπο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ζεσξεί φηη ήιζε ε ψξα λα δνζεί λέα ψζεζε, κε πλεχκα θνηλήο επζχλεο θαη αιιειεγγχεο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ, αιιά θαη ζε ζχκπξαμε κε ηηο ηξίηεο ρψξεο, γηα ηε ράξαμε θνηλήο πνιηηηθήο γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαη ην άζπιν πνπ λα ιακβάλεη ππφςε ηαπηνρξφλσο ην ζπιινγηθφ ζπκθέξνλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο θάζε θξάηνπο κέινπο. Γηα ην ζθνπφ απηφ αλαιακβάλεη πέληε ζεκειηψδεηο δεζκεχζεηο, νη νπνίεο ζα ζπλερίζνπλ λα κεηνπζηψλνληαη ζε ζπγθεθξηκέλα κέηξα, ηδίσο ζην πξφγξακκα πνπ ζα δηαδερζεί ην 2010 ην πξφγξακκα ηεο Υάγεο. Οη πξνηεξαηφηεηεο απηέο αθνξνχλ ζηελ νξγάλσζε ηεο λφκηκεο κεηαλάζηεπζεο, ιακβάλνληαο ππφςε ηηο πξνηεξαηφηεηεο, ηηο αλάγθεο θαη ηηο δπλαηφηεηεο ππνδνρήο θάζε θξάηνπο κέινπο, ζηελ ελζάξξπλζε ηεο ελζσκάησζεο, ζηελ θαηαπνιέκεζε ηεο παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο, εμαζθαιίδνληαο ηελ επηζηξνθή ησλ παξάλνκσλ κεηαλαζηψλ ζηηο ρψξεο 32Commission of the European Communities,Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, A Common Agenda for Integration, Framework for the Integration of Third-Country Nationals in the European Union COM(2005) 389 final 33 Βι.παξάξηεκα 34 Council of the European Union, Justice and Home Affairs, European Pact on Immigration and Asylum, 13440/08 ASIM 72. 35 Δπηηξνπή Δηξσπαηθώλ Κνηλνηήησλ,COM(2009) 262 ηειηθό 23
θαηαγσγήο ηνπο ή ζε ρψξα δηέιεπζεο, ζηελ ελίζρπζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ζπλνξηαθψλ ειέγρσλ θαη ζηε ζπγθξφηεζε ηεο Δπξψπεο σο ρψξνπ αζχινπ. χκθσλα κε ην πκβνχιην ε νξγάλσζε ηεο κεηαλάζηεπζεο πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηελ ηθαλφηεηα ππνδνρήο ηεο Δπξψπεο, απφ απφςεσο αγνξάο εξγαζίαο, ζηέγαζεο θαη πγεηνλνκηθψλ, εθπαηδεπηηθψλ θαη θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ, θαη λα πξνζηαηεχεη ηνπο κεηαλάζηεο απφ ηνλ θίλδπλν λα πέζνπλ ζχκαηα εθκεηάιιεπζεο εγθιεκαηηθψλ δηθηχσλ 36. Ζ δηππνπξγηθή δηάζθεςε γηα ηελ έληαμε, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηε αξαγφζα ηεο Ηζπαλίαο ηελ 15ε θαη 16ε Απξηιίνπ 2010, ζέηεη έλα πιαίζην αξρψλ ζηα ζέκαηα ηεο κεηαλάζηεπζεο, φπσο γηα παξάδεηγκα ηε ρξεζηκνπνίεζε ηεο έληαμεο σο κνρινχ αλάπηπμεο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο, ηελ αμηνπνίεζε ηεο πλζήθεο ηεο Ληζαβφλαο γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηεο επξσπατθήο ζπλεξγαζίαο ζηνλ ηνκέα ηεο έληαμεο, θαζψο επίζεο ηελ εθπφλεζε λένπ πξνγξάκκαηνο γηα ηε κεηαλάζηεπζε. ην πιαίζην ηεο Γηάζθεςεο δηαηππψζεθαλ νη εμήο πξνηάζεηο: πξνψζεζε ηεο ζέζπηζεο ππεξεζηψλ ππνδνρήο, νη νπνίεο ζα παξέρνπλ γισζζηθέο, θνηλσληθέο θαη ζπκκεηνρηθέο δεμηφηεηεο, αλάπηπμε εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ πνπ ζα εζηηάδνπλ ζηελ έληαμε, ηηο γισζζηθέο δεμηφηεηεο θαη ηε ζπκκεηνρή ησλ γνλέσλ ζην ζρνιείν θαη ελζάξξπλζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ. Σνλ Ηνχλην ηνπ 2010, ην πκβνχιην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο 37 αλαγλσξίδεη φηη ηφζν ζηελ ΔΔ φζν θαη ηα θξάηε κέιε έρνπλ θαηαβάιεη ζεκαληηθέο πξνζπάζεηεο ζε πνιινχο απφ ηνπο ηνκείο δξάζεο πνπ νξίδνληαη ζην χκθσλν. Χζηφζν επεζήκαλε φηη θξίλεηαη απαξαίηεηε ε βειηίσζε ηεο αληαιιαγήο δεμηνηήησλ, ν θαζνξηζκφο θνηλψλ πξνηεξαηνηήησλ, ε επέθηαζε ησλ δεηθηψλ έληαμεο θαη ε αλάπηπμε θνηλνχ πεξηερνκέλνπ φζνλ αθνξά ηελ έληαμε. Αλαθέξεη επίζεο φηη ε πξνζπάζεηα απηή πξέπεη λα ζπκπιεξσζεί κε κηα θηιφδνμε αηδέληα νινθιήξσζεο, κε βάζε ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ Βηζχ (2008) θαη ηεο αξαγφζα (2010). Ζ αηδέληα απηή πξέπεη λα πεξηιακβάλεη έλα κεραληζκφ ζπληνληζκνχ, φπσο πξνηείλεηαη ζην πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο κε ζηφρν ηε βειηίσζε ησλ δνκψλ θαη εξγαιείσλ γηα ηελ επξσπατθή αληαιιαγή γλψζεσλ θαη ηε δηεπθφιπλζε ηεο ελζσκάησζεο ησλ πξνηεξαηνηήησλ ηεο ελζσκάησζεο ζε φινπο ηνπο ζρεηηθνχο ηνκείο. ην πιαίζην απηφ ε Δπηηξνπή θαιείηαη λα ππνβάιεη ζχληνκα αλαθνίλσζε ζρεηηθά κε κηα επξσπατθή αηδέληα γηα ηελ έληαμε ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ, εζηηάδνληαο ζηε ζπκκεηνρή ησλ κεηαλαζηψλ ζηηο ρψξεο ππνδνρήο, 36Βι.Τπνπξγείν Δζσηεξηθώλ, Δπξσπαηθό ύκθσλν γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαη ην άζπιν,δζληθό ηππνγξαθείν, Αζήλα, Γεθέκβξηνο 2008. 37 Council of the European Union, Justice and Home Affairs, Council Conclusions on the follow-up to the European Pact on Immigration and Asylum, Brussels, 4 June 2010, 10674/10 ASIM 72 24
ζηε δξάζε ζε ηνπηθφ επίπεδν θαη ζηε ζπκκεηνρή ησλ ρσξψλ θαηαγσγήο ζηε δηαδηθαζία έληαμεο. Ζ έληαμε ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα παξακέλεη έλα βαζηθφ θαη νξηζκέλεο θνξέο ακθηιεγφκελν δήηεκα. Σν γεγνλφο απηφ δηαθαίλεηαη θαη απφ ηελ πξφζθαηε αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο, ηνλ Μάην ηνπ 2011, γηα ηε κεηαλάζηεπζε 38. ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε δίδεηαη πξνηεξαηφηεηα ζηελ Οηθνδφκεζε κηαο θνηλσλίαο ρσξίο απνθιεηζκνχο κέζσ ηεο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ. Ζ έληαμε απαηηεί πξνζπάζεηεο απφ ηνπο κεηαλάζηεο αιιά θαη απφ ηελ θνηλσλία ππνδνρήο. Πξέπεη λα δίδεηαη ε επθαηξία ζηνπο κεηαλάζηεο λα ζπκκεηέρνπλ ζηηο λέεο ηνπο θνηλφηεηεο, ηδίσο λα καζαίλνπλ ηε γιψζζα ηεο ρψξαο ππνδνρήο, λα έρνπλ πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε, ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα θαη λα έρνπλ ηελ θνηλσληθννηθνλνκηθή ηθαλφηεηα λα απηνζπληεξνχληαη. Οη κεηαλάζηεο ζα πξέπεη λα καζαίλνπλ ηηο ζεκειηψδεηο αμίεο ηεο ΔΔ θαη ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ψζηε λα θαηαλννχλ ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηηο παξαδφζεηο ηεο ρψξαο ζηελ νπνία δνπλ. Πξφζθαηα ε Δπηηξνπή -Ηνχιην ηνπ 2011- ελέθξηλε ηελ «Δπξσπατθή Αηδέληα γηα ηελ έληαμε ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρψξσλ» πξνθεηκέλνπ λα εληζρπζεί νηθνλνκηθά, θνηλσληθά θαη πνιηηηζηηθά ε Δπξψπε απν ηελ κεηαλάζηεπζε. Ζ αηδέληα δίλεη έκθαζε ζηελ πιήξε ζπκκεηνρή ησλ κεηαλαζηψλ ζε φιεο ηηο κνξθέο ηεο θνηλσληθήο δσήο θαη ππνγξακκίδεηαη παξάιιεια ν βαζηθφο ξφινο ησλ ηνπηθψλ αξρψλ. Δλ ηνχηνηο ζπκβάιιεη ζηε ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ην πψο κπνξεί λα θαηαλνεζεί θαη λα ζηεξηρηεί ε έληαμε. 38 Commission of the European Communities,Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, Communication on migration, COM(2011) 248 final 25
- Οη Κνηλέο Βαζηθέο αξρέο γηα ηελ πνιηηηθή ελζσκάησζεο ησλ κεηαλαζηψλ. Οη θνηλέο βαζηθέο αξρέο (ΚΒΑ) γηα ηελ πνιηηηθή ελζσκάησζεο ησλ κεηαλαζηψλ πνπ πηνζεηήζεθαλ απφ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην Γηθαηνζχλεο θαη Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ ην 2004 39,απνζθνπνχλ ζηε ζηήξημε ησλ θξαηψλ κειψλ γηα ηε δηακφξθσζε ησλ πνιηηηθψλ ελζσκάησζεο. Παξάιιεια ιεηηνπξγνχλ σο βάζε γηα ηελ ΔΔ θαη ηε βνεζνχλ λα δηεξεπλήζεη πψο ζα κπνξέζνπλ λα αλαπηπρζνχλ πεξαηηέξσ ηα πθηζηάκελα κέζα ηεο ΔΔ πνπ αθνξνχλ ηελ ελζσκάησζε. Υξεζηκεχνπλ ζπκπιεξσκαηηθά θαη ζε πιήξε ζπλέξγεηα κε ηα ηζρχνληα λνκνζεηηθά πιαίζηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δηεζλψλ πξάμεσλ γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, ησλ θνηλνηηθψλ πξάμεσλ πνπ πεξηιακβάλνπλ δηαηάμεηο ζρεηηθέο κε ηελ ελζσκάησζε, ηνπο ζηφρνπο ηεο ΔΔ φζνλ αθνξά ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ θαη ηε κε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε, θαζψο θαη άιισλ πνιηηηθψλ ηεο ΔΔ. Γηα ηελ ελίζρπζε ηεο εθαξκνγήο ηνπο ε Δπηηξνπή εμέδσζε ην 2005 ηελ αλαθνίλσζε 40 Κνηλφ Πξφγξακκα γηα ηελ Έληαμε-Πιαίζην ζρεηηθά κε ηελ έληαμε ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε-. Οη ΚΒΑ αλαθέξνληαη επίζεο ζηα εγρεηξίδηα ζρεηηθά κε ηελ έληαμε -γηα ππεχζπλνπο ράξαμεο πνιηηηθήο θαη εηδηθνχο επαγγεικαηίεο. Οη θνηλέο βαζηθέο αξρέο είλαη νη εμήο: 1. Ζ ελζσκάησζε είλαη κηα δπλακηθή, ακθίδξνκε δηαδηθαζία ακνηβαίαο πξνζαξκνγήο από πιεπξάο όισλ ησλ κεηαλαζηώλ θαη ησλ θαηνίθσλ ησλ θξαηώλ κειώλ. 2. Ζ ελζσκάησζε ζπλεπάγεηαη ην ζεβαζκό ησλ βαζηθώλ αμηώλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 3. Ζ απαζρόιεζε είλαη βαζηθό ζηνηρείν ηεο δηαδηθαζίαο έληαμεο θαη θαηέρεη θεληξηθή ζέζε ζηε ζπκκεηνρή ησλ κεηαλαζηώλ, ζηε ζπλεηζθνξά ησλ κεηαλαζηώλ ζηελ θνηλσλία ππνδνρήο θαη ζηελ πξνβνιή ηεο ελ ιόγσ ζπλεηζθνξάο. 39 Council of the European Union, Justice and Home Affairs, 14615/04,Brussels, 19 November 2004 40 Commission of the European Communities,Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, A Common Agenda for Integration, Framework for the Integration of Third-Country Nationals in the European Union COM(2005) 389 final ( βι. Παξάξηεκα) 26
4. Οη βαζηθέο γλώζεηο ηεο γιώζζαο, ηεο ηζηνξίαο θαη ησλ ζεζκώλ ηεο θνηλσλίαο ππνδνρήο είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ ελζσκάησζε ε παξνρή ζηνπο κεηαλάζηεο ηεο δπλαηόηεηαο λα απνθηήζνπλ ηηο βαζηθέο απηέο γλώζεηο έρεη νπζηώδε ζεκαζία γηα κηα επηηπρή ελζσκάησζε. 5. Οη πξνζπάζεηεο ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο είλαη θξίζηκεο ζεκαζίαο γηα ηελ πξνεηνηκαζία ησλ κεηαλαζηώλ, θαη ηδίσο ησλ παηδηώλ ηνπο, ώζηε λα ζπκκεηέρνπλ επηηπρέζηεξα θαη πιένλ ελεξγά ζηελ θνηλσλία. 6. Ζ πξόζβαζε ησλ κεηαλαζηώλ ζε θνξείο, θαζώο θαη ζε δεκόζηα θαη ηδησηηθά αγαζά θαη ππεξεζίεο, ζε ίζε βάζε κε ηνπο πνιίηεο ησλ θξαηώλ κειώλ θαη ρσξίο δηαθξίζεηο, είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα κηα θαιύηεξε ελζσκάησζε. 7. Οη ζπρλέο επαθέο κεηαμύ κεηαλαζηώλ θαη πνιηηώλ ησλ θξαηώλ κειώλ απνηεινύλ ζεκειηώδε κεραληζκό γηα ηελ ελζσκάησζε. Σα θνηλά θόξνπκ, ν δηαπνιηηηζκηθόο δηάινγνο, ε εθπαίδεπζε ζρεηηθά κε ηνπο κεηαλάζηεο θαη ηνπο πνιηηηζκνύο ηνπο, θαη ε βειηίσζε ησλ ζπλζεθώλ δσήο ζε αζηηθά πεξηβάιινληα, εληζρύνπλ ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμύ κεηαλαζηώλ θαη πνιηηώλ ησλ θξαηώλ κειώλ. 8. Ζ πξαθηηθή δηαθνξεηηθώλ πνιηηηζκώλ θαη ζξεζθεηώλ θαηνρπξώλεηαη ζηνλ Υάξηε ησλ Θεκειησδώλ Γηθαησκάησλ θαη πξέπεη λα πξνζηαηεύεηαη, εθηόο εάλ νη πξαθηηθέο βξίζθνληαη ζε ζύγθξνπζε κε άιια απαξαβίαζηα επξσπατθά δηθαηώκαηα ή κε ην εζληθό δίθαην. 9. Ζ ζπκκεηνρή ησλ κεηαλαζηώλ ζηε δεκνθξαηηθή δηαδηθαζία θαη ζηε δηακόξθσζε ησλ πνιηηηθώλ θαη κέηξσλ ελζσκάησζεο, ηδίσο ζε ηνπηθό επίπεδν, εληζρύεη ηελ ελζσκάησζή ηνπο. 10. Ζ ελζσκάησζε ησλ πνιηηηθώλ θαη ησλ κέηξσλ έληαμεο ζε όινπο ηνπο ζπλαθείο ηνκείο πνιηηηθήο θαη ζε όια ηα επίπεδα ηεο θπβέξλεζεο θαη ηηο δεκόζηεο ππεξεζίεο είλαη ζεκαληηθόο παξάγνληαο ζηε δηακόξθσζε θαη ζηελ εθαξκνγή ηεο δεκόζηαο πνιηηηθήο. 11. Ζ δηακόξθσζε ζαθώλ ζηόρσλ, δεηθηώλ θαη κεραληζκώλ αμηνιόγεζεο είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ πξνζαξκνγή ηεο πνιηηηθήο, ηελ αμηνιόγεζε ηεο πξνόδνπ πξνο ηελ ελζσκάησζε θαη γηα κηα απνηειεζκαηηθόηεξε αληαιιαγή πιεξνθνξηώλ. 27
1.2. Κνηλνηηθή πξνζέγγηζε ζηελ δηαδηθαζία έληαμεο ησλ κεηαλαζηώλ Με βάζε ην ζεζκηθφ θαη πνιηηηθφ πιαίζην πνπ ηέζεθε παξαπάλσ ε Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηδηαίηεξα ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή βξίζθνληαη ζε κηα δπλακηθή δηαδηθαζία δηακφξθσζεο κηαο θνηλνηηθήο πξνζέγγηζεο ζε ζρέζε κε ηελ δηαδηθαζία έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ. ην πιαίζην απηήο ηεο δηαδηθαζίαο δηαηππψλνληαη κηα ζεηξά απν γεληθέο παξακέηξνπο θαη αξθεηνχο επηκέξνπο παξάγνληεο. χκθσλα κε ηελ Δπηηξνπή 41 ε έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ νξίδεηαη σο κηα ακθίδξνκε δηαδηθαζία βαζηδφκελε ζε ακνηβαία δηθαηψκαηα θαη αληίζηνηρεο ππνρξεψζεηο ησλ λνκίκσλ θαηνίθσλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ θαη ηεο θνηλσλίαο ππνδνρήο, δηαδηθαζία ε νπνία πξνυπνζέηεη ηελ πιήξε ζπκκεηνρή ηνπ κεηαλάζηε. Απηφ ζεκαίλεη, αθελφο, φηη απνηειεί επζχλε ηεο θνηλσλίαο ππνδνρήο λα εμαζθαιίζεη φηη ηα ηππηθά δηθαηψκαηα ησλ κεηαλαζηψλ πξνβιέπνληαη θαηά ηξφπν πνπ λα επηηξέπεη ζην άηνκν λα ζπκκεηάζρεη ζηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή, πνιηηηζηηθή δσή θαη ζηε δσή ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ θαη αθεηέξνπ, φηη νη κεηαλάζηεο ζέβνληαη ηνπο ζεκειηψδεηο θαλφλεο θαη αμίεο ηεο θνηλσλίαο ππνδνρήο θαη ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηε δηαδηθαζία έληαμεο ρσξίο λα ρξεηάδεηαη λα εγθαηαιείςνπλ ηελ ηαπηφηεηά ηνπο. Ζ έληαμε ινηπφλ πξνυπνζέηεη κηα ηζνξξνπεκέλε ζρέζε ππνρξεψζεσλ θαη δηθαησκάησλ θαη φζν πεξλάεη ν ρξφλνο δηακνλήο ηνπ κεηαλάζηε ζηελ ρψξα ππνδνρήο, ηφζα πεξηζζφηεξα δηθαηψκαηα αιιά θαη ππνρξεψζεηο απνθηά. Απηή ε «απμεηηθή πξνζέγγηζε» πξνυπνζέηεη φηη ηα κέηξα έληαμεο ζα είλαη δηαζέζηκα γηα φινπο ηνπο ππεθφνπο ηξίησλ ρσξψλ ην ζπληνκφηεξν δπλαηφλ κεηά ηελ άθημή ηνπο ή ακέζσο κφιηο ε δηακνλή ηνπο θαηαζηεί ζε θάπνην βαζκφ κφληκε ή ζηαζεξή. Έρνληαο ππφςε ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ θαζψο θαη ηηο 11 Βαζηθέο Αξρέο ηεο Δλσζεο κπνξεί λα γίλεη κηα πξνζέγγηζε ηεο δηαδηθαζίαο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ Δ.Δ κέζα απφ ηξεηο παξακέηξνπο 42 : α) θνηλσληθν-νηθνλνκηθή, β) λνκηθή / πνιηηηθή θαη γ) πνιηηηζκηθή (cultural). 41 Commission of the European Communities., Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions on immigration, integration and employment [COM(2003) 336 final 42 Penninx R., Integration processes of migrants in the European Union and policies relating to integration, 2004 28