Π.3.2.5 Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης

Π.3.2.5 Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης Νεοελληνική Γλώσσα Ε Δημοτικού Τίτλος: «Στον μπερντέ του Καραγκιόζη» Συγγραφή: ΚΟΣΜΙΔΟΥ ΙΩΑΝΝΑ Εφαρμογή: ΚΙΡΓΙΝΑΣ ΣΩΤΗΡΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2015

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι. Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.2.5. Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας πρωτοβάθμιας: Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 25

Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Στον μπερντέ του Καραγκιόζη Εφαρμογή σεναρίου Σωτήρης Κίργινας Δημιουργία σεναρίου Ιωάννα Κοσμίδου Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Τάξη Ε Δημοτικού Σχολική μονάδα 11ο Δημοτικό Σχολείο Νέας Ιωνίας Αττικής Χρονολογία Από 18-05-2013 έως 26-05-2015 Διδακτική/θεματική ενότητα Γλώσσα Ε Δημοτικού, Τετράδιο Εργασιών, τεύχος β, σσ. 32-34, ενότητα 13: «Κατασκευές». Διαθεματικό Όχι Σελίδα 3 από 25

Χρονική διάρκεια Για την εφαρμογή του σεναρίου απαιτήθηκαν 11 διδακτικές ώρες. Χώρος Ι. Φυσικός χώρος Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας, εργαστήριο πληροφορικής Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Α) Ταυτότητες μαθητών και εκπαιδευτικού Το παρόν σενάριο απευθύνεται στους μαθητές της Ε Τάξης του Δημοτικού σχολείου, αλλά μπορεί να υλοποιηθεί και από τη ΣΤ Τάξη. Β) Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών Οι μαθητές θα πρέπει να έχουν βασικές δεξιότητες χρήσης του υπολογιστή, και πιο συγκεκριμένα σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειμένου, λογισμικού παρουσίασης, λογισμικού εννοιολογικής χαρτογράφησης και χρήσης του Διαδικτύου. Γ) Προεργασία του εκπαιδευτικού Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει, πριν από την εφαρμογή του σεναρίου, να επισκεφτεί όλους τους προτεινόμενους ιστότοπους, προκειμένου να ελέγξει ότι είναι ενεργοί, να έχει βασικές δεξιότητες χρήσης του υπολογιστή και να είναι εξοικειωμένος με το περιβάλλον του Google Docs. Δ) Υλικοτεχνική υποδομή του σχολείου Για την εφαρμογή του σεναρίου απαιτείται η ύπαρξη ηλεκτρονικών υπολογιστών ισάριθμων με τις ομάδες εργασίας των μαθητών και βιντεοπροβολέας. Επίσης, απαιτείται σύνδεση στο διαδίκτυο. Το σενάριο υλοποιείται άλλοτε στη σχολική αίθουσα και άλλοτε στο εργαστήριο πληροφορικής του σχολείου. Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο εφαρμόστηκε στην τάξη. Σελίδα 4 από 25

Το σενάριο στηρίζεται Ιωάννα Κοσμίδου, Στον μπερντέ του Καραγκιόζη, Νεοελληνική Γλώσσα Ε Δημοτικού, 2013. Το σενάριο αντλεί Το συγκεκριμένο σενάριο είναι πρωτότυπο και δεν αξιοποιεί στοιχεία από άλλα σενάρια. Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στο παρόν σενάριο οι μαθητές γνωρίζουν τις φιγούρες του Θεάτρου Σκιών, μαθαίνουν πληροφορίες γι αυτό, μελετούν τη δομή ενός έργου Καραγκιόζη και, τέλος, γράφουν όλοι μαζί μια δική τους κωμωδία. Αρχικά, ενημερώνονται για μια προσπάθεια φοιτητών του εργαστηρίου Music του Πολυτεχνείου Κρήτης να ζωντανέψουν ψηφιακά, μέσω μιας εφαρμογής που οι ίδιοι δημιούργησαν, μια παράσταση Καραγκιόζη. Προβληματίζονται για το αν υπάρχει τρόπος να διασωθεί το Θέατρο Σκιών, προσαρμοζόμενο στα σύγχρονα μέσα. Συζητούν, επιχειρηματολογούν και καταλήγουν σε συμπεράσματα. Στη συνέχεια, αφού παρακολουθήσουν ένα ντοκιμαντέρ της εκπαιδευτικής τηλεόρασης και συλλέξουν κάποια ιστορικά στοιχεία για το Θέατρο Σκιών, εμπλέκονται και οι ίδιοι στη συγγραφή ενός έργου κωμωδίας με σκοπό να δημιουργήσουν κάτι δικό τους αλλά και να έρθουν σε επαφή με τον Καραγκιόζη, για να τον αγαπήσουν. Πριν από το τελικό στάδιο της συγγραφής, μελετούν το προφίλ των ηρώων τους, ανακαλύπτουν τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά τους, καταγράφουν τις μεταξύ τους σχέσεις και εντοπίζουν τους γλωσσικούς τους ιδιωματισμούς. Αμέσως μετά, οργανώνουν τις ιδέες τους σε ένα σχεδιάγραμμα και, αφού μελετήσουν τον τρόπο που δομείται ένα έργο Καραγκιόζη, μοιράζονται τις σκηνές του σεναρίου τους και εργάζονται σε ομάδες δημιουργώντας μια σύγχρονη κωμωδία. Σελίδα 5 από 25

Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Το παρόν σενάριο στηρίζεται στη μέθοδο της Ομαδικής Έρευνας (Group Investigation) κατά την οποία, όπως η βιβλιογραφία αναφέρει, προωθούνται η αλληλεπίδραση και η επικοινωνία στην τάξη (Κοκκονός 2006, 56) και έχει τα παρακάτω στάδια (Δούβλη 2009, 106): Προβληματισμός και ορισμός του θέματος: Είναι η φάση κατά την οποία μέσα από συζήτηση στην τάξη και με αφορμή την ενότητα 13: Κατασκευές, του β τεύχους, σσ. 32-34 του τετραδίου εργασιών της Γλώσσας Ε Δημοτικού, εκδηλώνονται τα ενδιαφέροντα και οι απόψεις των μαθητών/τριών και αποφασίζεται το θέμα με το οποίο θα ασχοληθούν (Συγγραφή ενός έργου για το Θέατρο Σκιών). Ανάλυση του θέματος (προγραμματισμός της μελέτης): Από τη στιγμή που ορίζεται το θέμα, συζητιούνται και αποφασίζονται οι επιμέρους ενότητές του. Εφαρμογή: Είναι το στάδιο κατά το οποίο αποφασίζεται η μέθοδος εργασίας και τα εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν. Σύνθεση και παρουσίαση: Οι ομάδες των μαθητών, όταν ολοκληρώσουν το έργο τους, καταγράφουν τα αποτελέσματα της δουλειάς τους και τα παρουσιάζουν στους συμμαθητές τους. Το σχέδιο εργασίας που προτείνεται περιλαμβάνει παιδαγωγικές δραστηριότητες, όπου οι μαθητές εμπλέκονται ενεργητικά στη μάθηση και αισθάνονται ασφαλείς, δομούν προσωπικά τη μάθησή τους και βοηθιούνται από τις προηγούμενες εμπειρίες τους, τις πεποιθήσεις τους, τα ενδιαφέροντά τους και προσεγγίζουν τη μάθηση με διαφορετικούς τρόπους. Με αυτό το σκεπτικό διαφοροποιείται η οργάνωση της τάξης, των υλικών και χρησιμοποιούνται εναλλακτικοί τρόποι διδασκαλίας και αξιολόγησης. Επιλέγεται η διαμορφωτική Σελίδα 6 από 25

αξιολόγηση κατά την οποία ο εκπαιδευτικός πληροφορείται συνεχώς για την πρόοδο των μαθητών και με βάση τα αποτελέσματά της σχεδιάζει τις παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν για την επίτευξη των διδακτικών στόχων. Ως μέσα αξιολόγησης χρησιμοποιούνται: προφορικές και γραπτές ερωτήσεις σύντομης απάντησης, ανάπτυξη μικρού γραπτού δοκιμίου, θέματα σύμπτυξης περιεχομένου, συνθετική δημιουργική εργασία (ΥΠΕΠΘ/Π.Ι. 2003, 45). Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι μαθητές/-τριες επιδιώκεται: να έρθουν σε επαφή με το Θέατρο Σκιών, ως βασικό στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και να γνωρίσουν βασικά στοιχεία για αυτό να γνωρίσουν τους ήρωες του Θεάτρου Σκιών μέσα από τα καταγραμμένα κείμενα των παραστάσεων να συνειδητοποιήσουν τις αναλογίες που έχουν με τύπους και κοινωνικές ομάδες της παλαιότερης ελληνικής κοινωνίας να εντοπίσουν ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στον παραδοσιακό και τον ψηφιακό Καραγκιόζη, δραστηριότητα η οποία συντελεί στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης να καλλιεργήσουν την αισθητική τους έκφραση και τη δημιουργικότητα, μέσα από την επαφή τους με τα έργα του Θεάτρου Σκιών και τη συγγραφή του δικού τους έργου να μάθουν να μοιράζονται τις γνώσεις που απέκτησαν με τους συμμαθητές τους αλλά και με το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Σελίδα 7 από 25

Γνώσεις για τη γλώσσα Οι μαθητές/-τριες επιδιώκεται: να ασκηθούν στην ακρόαση, στη διατύπωση ερωτημάτων-απαντήσεων, να εξηγούν και να επιχειρηματολογούν με ακρίβεια και αυτοπεποίθηση να αναπτύσσουν μικρό γραπτό δοκίμιο με τη βοήθεια ερωτήσεων να μπορούν να κατανοούν τη φύση του θεατρικού κειμένου να εξοικειωθούν με τον ιδιωματικό λόγο και να επισημαίνουν τις δομικές διαφορές από τον διδασκόμενο κανόνα της κοινής νεοελληνικής γλώσσας να εξοικειωθούν με στοιχεία δομής και περιεχομένου των κειμένων του Θεάτρου Σκιών να προβληματίζονται για τη διατύπωση και να επιλέγουν ανάμεσα σε διάφορες φραστικές δυνατότητες, με κριτήριο τον εκάστοτε στόχο του λόγου τους. Γραμματισμοί Οι μαθητές/-τριες επιδιώκεται: να πλοηγούνται σε δικτυακούς τόπους να εργάζονται σε περιβάλλον λογισμικού παρουσίασης να γράφουν κείμενο στον επεξεργαστή κειμένου να αντιγράφουν και να επικολλούν ένα κείμενο από το διαδίκτυο. Διδακτικές πρακτικές Οι μαθητές εμπλέκονται σε δραστηριότητες συνεργατικού τύπου και γι αυτό αναμένεται να αποκτήσουν δεξιότητες συνεργασίας, να γίνουν υπεύθυνοι, να αποκτήσουν ομαδικές και κοινωνικές ικανότητες και να αναπτύξουν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Ο εκπαιδευτικός δημιουργεί συνεργατικό περιβάλλον μάθησης, στο πλαίσιο του οποίου επικρατεί θετική αλληλεπίδραση ανάμεσα στα μέλη της ομάδας. Σελίδα 8 από 25

Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Ο Καραγκιόζης και οι άλλες φιγούρες του Θεάτρου Σκιών κατέχουν σημαντική θέση στη μνήμη αλλά και στην καρδιά των μεγαλύτερων, αφού για πολλά χρόνια αποτελούσε μία από τις λίγες ευκαιρίες για διασκέδαση. Σήμερα, οι ήρωες αυτοί παλεύουν να επιβιώσουν και να συναγωνιστούν την πληθώρα των ξενόφερτων παιδικών εκπομπών που προσφέρονται στα μικρά παιδιά. Η παρούσα διδακτική πρόταση αποτελεί μια προσπάθεια γνωριμίας και επαφής των μαθητών με το Θέατρο Σκιών με διαφορετικό τρόπο. Αφετηρία για την προσπάθεια αυτή αποτέλεσε η ενότητα 13: Κατασκευές, του β τεύχους, σσ. 32-34 του τετραδίου εργασιών της Γλώσσας Ε Δημοτικού. Πάνω σε αυτή βασίστηκε και σχεδιάστηκε ένα διδακτικό σενάριο, το οποίο φιλοδοξεί να φέρει κοντά στις καρδιές των παιδιών τον εθνικό λαϊκό μας ήρωα. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Το εκπαιδευτικό σενάριο είναι συμβατό με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών της Νεοελληνικής Γλώσσας (ΥΠΕΠΘ/Π.Ι., ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ Ελληνικής Γλώσσας για το Δημοτικό 2003), αφού οι στόχοι του αποτελούν στόχους του Αναλυτικού Προγράμματος. Ο κεντρικός άξονάς του αφορά στη Γλώσσα και συγκεκριμένα στην παραγωγή γραπτού λόγου με τη μορφή άρθρου και θεατρικού κειμένου μέσα από τη μέθοδο της ομαδικής έρευνας. Στοχεύει, επίσης, στην αισθητική καλλιέργεια, στην καλλιέργεια δημιουργικής σκέψης και στην ανάπτυξη της φαντασίας. Δίνει έμφαση στην ενεργό συμμετοχή των μαθητών και στη χρήση ενεργητικών μεθόδων. Αποφεύγονται μέθοδοι διδασκαλίας γνωσιοκεντρικού χαρακτήρα και οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες με δραστηριότητες που αξιοποιούν τεχνολογικά εργαλεία των ΤΠΕ. 1 1 Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας Σελίδα 9 από 25

Αξιοποίηση των ΤΠΕ Στο παρόν σενάριο χρησιμοποιούνται λογισμικά γενικής χρήσης και το Διαδίκτυο, δηλαδή εργαλεία που έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη γλωσσική εκπαίδευση, αφού τα περιβάλλοντα αυτά αποτελούν μέσα για γραφή, ανάγνωση και επικοινωνία, μέσα δηλαδή πρακτικής γραμματισμού (Κόμης & άλ. 2010, 31). Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιείται: α) ο επεξεργαστής κειμένου, για την παραγωγή και τροποποίηση κειμένων σε ψηφιακή μορφή. Στο εννοιολογικό επίπεδο, η επεξεργασία κειμένου συνιστά μία νέα μέθοδο γραφής, η οποία είναι ποιοτικά διαφορετική από τη γραφή που λαμβάνει χώρα με χαρτί και μολύβι β) το λογισμικό παρουσίασης, στο οποίο οι μαθητές οργανώνουν την πληροφορία και την παρουσιάζουν, αναπτύσσουν δηλαδή δεξιότητες οργάνωσης και παρουσίασης Επίσης, χρησιμοποιείται ως μέσο ανταλλαγής και επικοινωνίας ιδεών (συλλογική κατασκευή εννοιολογικού χάρτη) και ως εργαλείο συνεργασίας και εννοιολογικής αλλαγής και αξιολόγησης (Μικρόπουλος 2006, 115) γ) το διαδίκτυο, για τη συλλογή πληροφοριών που αποτελούν το πρωτογενές υλικό προς επεξεργασία Κείμενα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Α Γυμνασίου) Βιβλίο Μαθητή Μόλλας Αντώνης, Η πείνα του Καραγκιόζη Ιστοσελίδες Από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού: Καπετανίδης Πάνος, Χαρακτήρες του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών (του Αντώνη Μόλλα) Παπαλιού Ντορίνα, Ιστοσελίδα αφιερωμένη στο Θέατρο Σκιών Σπαθάρης Ευγένιος, 2009, ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΦΙΓΟΥΡΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ (Σπαθάρειο Μουσείο) Σελίδα 10 από 25

Σπαθάρης Ευγένιος, Ο Γάμος του Καραγκιόζη (από το «Ο γάμος του Καραγκιόζη», Ακρίτας 1997) Σπαθάρης Ευγένιος, Ο Καραγκιόζης Γιατρός (από το «Ο Καραγκιόζης Γιατρός», Ακρίτας 1997) Σπαθάρης Ευγένιος, Ο Καραγκιόζης Μαέστρος (από το «O Καραγκιόζης Μαέστρος», Ακρίτας 1997) Σπυρόπουλος Θ. & Κ., Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο Σκιών Πραγματικές συνομιλίες από γραμμή τεχν. υποστήριξης Υπολογιστών Τεχνική Υποστήριξη - Ερωτήματα πελατών με γέλιο - adsl Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια: Καραγκιόζης (τελευταία τροποποίηση: 23 Απριλίου 2013) Από το Youtube: Εκπαιδευτική Τηλεόραση, 2001, Ντοκιμαντέρ: Λαϊκή τέχνη: Καραγκιόζης Εργαστήριο Διανεμημένων Πληροφοριακών Συστημάτων Και Εφαρμογών Πολυμέσων TUC/MUSIC του Πολυτεχνείου Κρήτης, Ο Καραγκιόζης και η ανάπτυξη Φύλλα δραστηριοτήτων 1ο Φύλλο δραστηριότητας 2ο Φύλλο δραστηριότητας 3ο Φύλλο δραστηριότητας Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1η & 2η διδακτική ώρα Εργασία σε ομάδες και στην ολομέλεια, εργαστήριο πληροφορικής και αίθουσα διδασκαλίας Με αφορμή τις ασκήσεις 7-10 της ενότητας 13: Κατασκευές (Γλώσσα Ε Δημοτικού, τετράδιο εργασιών, β τεύχος, σσ. 32-34), συζητήσαμε με τους μαθητές για το Σελίδα 11 από 25

Θέατρο Σκιών και τον Καραγκιόζη. Για να δημιουργήσουμε το κατάλληλο μαθησιακό κλίμα προβάλαμε την παράσταση Ο Καραγκιόζης και η ανάπτυξη (18:02 ) που δημιούργησε το Εργαστήριο Διανεμημένων Πληροφοριακών Συστημάτων Και Εφαρμογών Πολυμέσων TUC/MUSIC του Πολυτεχνείου Κρήτης, στην εφαρμογή eshadow. Όταν τελείωσε το έργο, καλέσαμε τους μαθητές να εντοπίσουν διαφορές μεταξύ της παράστασης που μόλις παρακολούθησαν και κάποιας άλλης που έχουν δει στο παρελθόν. Κάποια παιδιά αντιλήφθηκαν ότι η παράσταση ήταν ψηφιακή από τα κουμπάκια στο πάνω μέρος της οθόνης. Την επόμενη ώρα, θέσαμε προς συζήτηση την πρόταση: «Συγγραφή σεναρίου Καραγκιόζη από τους μαθητές της τάξης. Είναι δυνατόν να επιτευχθεί;» με σκοπό να ανοίξουμε μια αναγνωριστική συζήτηση, στην οποία τέθηκαν ερωτήσεις και οι διατύπωσαν τις απόψεις τους και τις απορίες τους. Αφού αποφασίσαμε ότι μπορούμε να εμπλακούμε στη δύσκολη αλλά και ενδιαφέρουσα διαδικασία της συγγραφής ενός σεναρίου Καραγκιόζη, προχωρήσαμε στον καθορισμό των επιμέρους διαστάσεων του θέματος. Γράψαμε, λοιπόν, στον πίνακα το θέμα: «Συγγραφή σεναρίου Καραγκιόζη» και με καταιγισμό ιδεών το οριοθετήσαμε, βρήκαμε δηλαδή τα υποθέματα τα οποία προηγουμένως θα διερευνήσουμε: 1. Ενημέρωση για το Θέατρο Σκιών. 2. Γνωριμία με βασικούς ήρωες του Θεάτρου Σκιών. 3. Γλωσσικοί ιδιωματισμοί των ηρώων. 4. Χαρακτήρας και συμπεριφορά των ηρώων. 5. Δομή του σεναρίου κωμωδίας του Θεάτρου Σκιών. 3η & 4η διδακτική ώρα Εργασία σε ομάδες και στην ολομέλεια, εργαστήριο Πληροφορικής ή αίθουσα διδασκαλίας Στη δεύτερη συνάντηση, αρχικά διαβάσαμε τις ερωτήσεις του 2ου Φύλλου δραστηριότητας που είναι σχετικές με το Θέατρο Σκιών και παρακολουθήσαμε Σελίδα 12 από 25

το ντοκιμαντέρ της εκπαιδευτικής τηλεόρασης: Λαϊκή τέχνη: Καραγκιόζης (Ντοκιμαντέρ) (22:45 ). Απαντήσαμε στις ερωτήσεις στη συνέχεια, οι μαθητές αξιοποίησαν τις απαντήσεις τους και έγραψαν ένα ενημερωτικό κείμενο για τον Καραγκιόζη. Οι ερωτήσεις ήταν οι παρακάτω: Σε ποιες χώρες αναπτύσσεται το Θέατρο Σκιών; Πότε έρχεται η τέχνη του Καραγκιόζη στην Ελλάδα; Ποιοι είναι οι πρώτοι καραγκιοζοπαίχτες; Από πού αντλούν τη θεματολογία τους τα πρώτα έργα του Καραγκιόζη; Ποιος είναι ο επικρατέστερος θρύλος που σχετίζεται με τη δημιουργία του Καραγκιόζη; Ποιες είναι οι βασικές φιγούρες στο Θέατρο Σκιών; Όταν η εργασία στις ομάδες ολοκληρώθηκε, οι μαθητές διάβασαν στην ολομέλεια τα ενημερωτικά κείμενα που είχαν γράψει για τον Καραγκιόζη. 5η, 6η & 7η διδακτική ώρα Εργασία σε ομάδες και στην ολομέλεια, εργαστήριο Πληροφορικής Στην τρίτη συνάντηση επισκεφτήκαμε τον δικτυακό τόπο Greek Shadows. Επιλέξαμε την έκδοση στα ελληνικά, κάναμε Είσοδο και από το μενού επιλέξαμε Τα Έργα του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών. Διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν δύο είδη έργων στο Θέατρο Σκιών, οι Κωμωδίες και Τα Ηρωικά Έργα. Αποφασίσαμε ότι το έργο που θα γράψουμε θα είναι κωμωδία και προχωρήσαμε να δούμε τη δομή αυτού του είδους, τους βασικούς ήρωες, τα σταθερά και τα μεταβλητά στοιχεία του. Οι μαθητές εργάστηκαν στο 3ο Φύλλο δραστηριότητας στο οποίο κατέγραψαν πληροφορίες σχετικά με την καταγωγή των σεναρίων κωμωδίας, την κοινωνική δράση που αναπτύσσεται σ αυτά, τα σταθερά και τα μεταβλητά στοιχεία μιας παράστασης Καραγκιόζη και, τέλος, τη δομή ενός έργου κωμωδίας. Σελίδα 13 από 25

Στη συνέχεια, οι ομάδες επισκέφτηκαν 5 διαφορετικούς δικτυακούς τόπους, ως εξής: Ομάδα 1: Χαρακτήρες του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών (του Αντώνη Μόλλα) Ομάδα 2: ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΦΙΓΟΥΡΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ (Σπαθάρειο Μουσείο) Ομάδα 3: Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο Σκιών (Θανάση & Κώστα Σπυρόπουλου) Ομάδα 4: Ιστοσελίδα αφιερωμένη στο Θέατρο Σκιών (της Ντορίνας Παπαλιού) (ΕΙΣΟΔΟΣ => Έργα του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών => Οι Κωμωδίες => Οι Βασικοί Ήρωες & Δευτερεύοντες Βασικοί Ήρωες) Ομάδα 5: Καραγκιόζης (Βικιπαίδεια) Αναζήτησαν στοιχεία για τους ρόλους-ιδιότητες των βασικών προσώπων του Θεάτρου Σκιών καθώς για και τις σχέσεις που υπάρχουν ανάμεσα στους ήρωες. Μετά από τη συζήτηση με τα παιδιά παρουσιάστηκε στην ολομέλεια της τάξης η εικόνα ενός εννοιολογικού χάρτη που φανερώνει αναλυτικά όλες αυτές τις σχέσεις. 8η & 9η διδακτική ώρα Εργασία σε ομάδες και στην ολομέλεια, εργαστήριο Πληροφορικής (Εργασία σε ομάδες) Σελίδα 14 από 25

Στο διδακτικό δίωρο μελετήσαμε τους πρωταγωνιστές μας. Αρχικά εργαστήκαμε στο λογισμικό παρουσίασης (βλ. αρχείο: Synodeutika/Vasika haraktiristika_efarmogi.pptx) και συμπληρώσαμε το προφίλ των πρωταγωνιστών μας. Για να μελετήσουμε τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά των πρωταγωνιστών μας, χρησιμοποιήσαμε 2 ιστότοπους, τον ιστότοπο του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών και τον ιστότοπο του Σπαθάρειου Μουσείου. Οι ομάδες μελέτησαν τους χαρακτήρες ως εξής: Ομάδα 1: Καραγκιόζης Ομάδα 2: Χατζηαβάτης Ομάδα 3: Μπαρμπαγιώργος, Μορφονιός Ομάδα 4: Αγλαΐα, Κολλητήρια Ομάδα 5: Διονύσιος, Πασάς 10η & 11η διδακτική ώρα Στο διδακτικό αυτό δίωρο μελετήσαμε 4 γνωστά έργα του Θεάτρου Σκιών (εκτυπώθηκαν και δόθηκαν στους μαθητές) και εντοπίσαμε χαρακτηριστικές και χιουμοριστικές εκφράσεις του κάθε ήρωα καθώς και ιδιωματισμούς στη γλώσσα του, όπου υπήρχαν. Η κάθε ομάδα μελέτησε συγκεκριμένους χαρακτήρες (Πίνακας 1). Τα έργα και οι ήρωες που μελετήθηκαν ήταν: 1. Η πείνα του Καραγκιόζη Σελίδα 15 από 25

2. Ο Καραγκιόζης Γιατρός 3. Ο Καραγκιόζης Μαέστρος 4. Ο Γάμος του Καραγκιόζη Πίνακας 1 Ομάδες Ήρωες που μελετά η κάθε ομάδα Έργα για μελέτη Ομάδα 1 Καραγκιόζης Όλα Ομάδα 2 Χατζηαβάτης Όλα Ομάδα 3 Ομάδα 4 Ομάδα 5 Μπαρμπαγιώργος Μορφονιός Αγλαΐα Κολλητήρια Διονύσιος Πασάς Ο Καραγκιόζης Μαέστρος Η πείνα του Καραγκιόζη Ο Γάμος του Καραγκιόζη Ο Γάμος του Καραγκιόζη Ο Καραγκιόζης Γιατρός Ο Γάμος του Καραγκιόζη Ο Καραγκιόζης Μαέστρος Ο Καραγκιόζης Γιατρός (Εργασία στην ολομέλεια) Όταν οι ομάδες ολοκλήρωσαν την εργασία τους, δημιουργήσαμε ένα κοινό αρχείο με τα προφίλ των ηρώων του Θεάτρου Σκιών που μελετήθηκαν (τα λόγια επικολλήθηκαν από την ψηφιακή μορφή των έργων). Η κάθε ομάδα μαθητών παρουσίασε το προφίλ των ηρώων που ανέλαβε στην ολομέλεια της τάξης. Ακολούθησε συζήτηση για τους πρωταγωνιστές του Καραγκιόζη και τις ευρύτερες κοινωνικές ομάδες της παλαιότερης ελληνικής κοινωνίας από τις οποίες προέρχονται. Ακόμη, επισημάνθηκε ο ιδιωματικός λόγος του Νιόνιου και του Μπάρμπα Γιώργου, ο οποίος παρουσιάζει δομικές διαφορές από τον διδασκόμενο κανόνα της κοινής νεοελληνικής γλώσσας και έγινε αναφορά στις γεωγραφικές περιοχές της Ελλάδας με τις οποίες συνδέεται (Επτάνησα, Ρούμελη). Αναφέρθηκαν Σελίδα 16 από 25

και άλλοι ιδιωματισμοί που γνώριζαν οι μαθητές και διευκρινίστηκε ότι δεν τίθεται θέμα σωστού ή λάθους αλλά διαφορετικών ντοπιολαλιών. Σελίδα 17 από 25

ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/-Α ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Α Ημερομηνία: Ομάδα: Να καταγράψετε τα συμπεράσματά σας όσον αφορά στην διατήρηση και την προώθηση της τέχνης του Θεάτρου Σκιών μέσω της τεχνολογίας. Σελίδα 18 από 25

ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Β Ημερομηνία: Ομάδα: 1. Να παρακολουθήσετε το Ντοκιμαντέρ Λαϊκή τέχνη: Καραγκιόζης και να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις: Σε ποιες χώρες αναπτύσσεται το Θέατρο Σκιών; Πότε έρχεται η τέχνη του Καραγκιόζη στην Ελλάδα; Ποιοι είναι οι πρώτοι καραγκιοζοπαίχτες; Από πού αντλούν τη θεματολογία τους τα πρώτα έργα του Καραγκιόζη; Σελίδα 19 από 25

Ποιος είναι ο επικρατέστερος θρύλος που σχετίζεται με τη δημιουργία του Καραγκιόζη; Ποιες είναι οι βασικές φιγούρες στο Θέατρο Σκιών; 2. Να γράψετε ένα σύντομο κείμενο για το Θέατρο Σκιών και τον Καραγκιόζη, αξιοποιώντας τις απαντήσεις της προηγούμενης δραστηριότητας. Σελίδα 20 από 25

ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Γ Να μεταβείτε στον δικτυακό τόπο Greek Shadows και να επιλέξετε την ελληνική έκδοση. Να κάνετε Είσοδο, να επιλέξετε από το μενού Τα Έργα του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών και να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις: 1. Από πού κατάγονται τα σενάρια των κωμωδιών; 2. Με τι σχετίζεται η κοινωνική δράση στις κωμωδίες του Καραγκιόζη; Πώς χαρακτηρίζεται η δράση αυτή; 3. Ποια είναι τα σταθερά και ποια τα μεταβλητά στοιχεία σε μια παράσταση Καραγκιόζη; 4. Να καταγράψετε τα 7 σημεία της δομής μιας κωμωδίας Καραγκιόζη. Σελίδα 21 από 25

Σελίδα 22 από 25

Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Στην 5η και στην 6η διδακτική ώρα οι μαθητές μπορούν να ασχοληθούν με τη συγγραφή του άλλου είδους έργων στο Θέατρο Σκιών, Τα Ηρωικά Έργα. Επίσης, ως επέκταση προτείνεται η δραματοποίηση του έργου των μαθητών από τους ίδιους ή να παίξουν το έργο τους σε Θέατρο Σκιών. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Το ενδιαφέρον των μαθητών ήταν πολύ έντονο και συνεχώς κατά τη διάρκεια της υλοποίησής του, ρωτούσαν συνεχώς πότε θα πάμε στο εργαστήριο για Καραγκιόζη. Κάποιες δραστηριότητες του σεναρίου δεν πραγματοποιήθηκαν είτε λόγω έλλειψης χρόνου είτε λόγω άλλων αντικειμενικών δυσκολιών. 1. Ο εννοιολογικός χάρτης της 5ης και 6ης διδακτικής ώρας δεν συμπληρώθηκε επειδή δεν άνοιγε το σχετικό αρχείο που είχε δημιουργήσει η δημιουργός του σεναρίου. Αντί αυτού μετά από τη συζήτηση με τα παιδιά, παρουσιάστηκε στον βιντεοπροβολέα η εικόνα του ημιδομημένου εννοιολογικού χάρτη «Ta prosopa toy theatroy skiwn». 2. Δεν μελετήθηκε το έργο «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι», γιατί ήταν πολύ μεγάλο και δεν εκτυπώθηκε. 3. Δεν μελετήθηκαν όλοι οι χαρακτήρες, λόγω έλλειψης χρόνου. 4. Η συγγραφή του έργου δεν ολοκληρώθηκε, γιατί δεν επαρκούσε ο χρόνος για μια τέτοια δραστηριότητα. Σελίδα 23 από 25

Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (/ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ) Δούβλη, Γ. 2009. Η διδασκαλία των Μαθηματικών. Σημειώσεις. Θεσσαλονίκη: Διδασκαλείο Δ. Γληνός. Ιορδανίδου, Α. κ.ά. χ.χ. Γλώσσα Ε Δημοτικού. Της γλώσσας ρόδι και ροδάνι. Τετράδιο Εργασιών, β τεύχος (σσ. 32-34). Αθήνα: ΟΕΔΒ. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/document/file.php/dsdim- E104/%CE%94%CE%B9%CE%B4%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE% BA%CF%8C%20%CE%A0%CE%B1%CE%BA%CE%AD%CF%84%CE%BF/%C E%A4%CE%B5%CF%84%CF%81%CE%AC%CE%B4%CE%B9%CE%BF%20% CE%95%CF%81%CE%B3%CE%B1%CF%83%CE%B9%CF%8E%CE%BD/%CE %B2%20%CF%84%CE%B5%CF%8D%CF%87%CE%BF%CF%82/enotita13.pdf (13/04/2013). Κοκκονός, Α. 2006. Μεθοδολογίες σχεδίασης εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων σε περιβάλλοντα ηλεκτρονικής μάθησης. Αθήνα: Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Διαθέσιμο: http://digilib.lib.unipi.gr/dspace/bitstream/unipi/1272/1/kokkonos.pdf (25/04/2013). Κόμης, Β., κ.ά. 2010. Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για την Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ στη Διδακτική Πράξη. Επιμορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης. Τεύχος 2Α: Κλάδοι ΠΕ60/ΠΕ70. Πάτρα: ΥΠ.Ε.Π.Θ., Π.Ι., Ε.Α.Ι.Τ.Υ. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: https://www.box.com/s/v1vtdqjnzx0h6ojtcrnr (04/05/2013). Μικρόπουλος, Τ. 2006. Ο Υπολογιστής ως Γνωστικό Εργαλείο. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Σελίδα 24 από 25

Μόλλας, Α. χ.χ. Η πείνα του Καραγκιόζη. Στο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α Γυμνασίου, Βιβλίο Μαθητή, επιμ. Θ. Πυλαρινός κ.ά., 22-26. Αθήνα: ΟΕΔΒ. Διαθέσιμο: http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/document/file.php/dsgym- A107/%CE%94%CE%B9%CE%B4%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE% BA%CF%8C%20%CE%A0%CE%B1%CE%BA%CE%AD%CF%84%CE%BF/%C E%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%20%CE%9C%CE%B1% CE%B8%CE%B7%CF%84%CE%AE/kefalaio02.pdf (13/04/2013). Τζαμουράνη, Κ. (Επιμ.). χ.χ. Οι Μουσικές της Ελλάδας μέσα από το Θέατρο Σκιών. Έντυπο για τον Εκπαιδευτικό. Οδηγίες για την αξιοποίηση του υλικού. Προτεινόμενες δραστηριότητες. Αθήνα: Υπουργείο Πολιτισμού. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.musicaldialogues.gr/karagiozis/mousikes_ellados.pdf http://www.musicaldialogues.gr/karagiozis/1_entupo_ekpaideutikou.pdf (03/05/2013). ΥΠΕΠΘ/Π.Ι., 2003. Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών Δημοτικού-Γυμνασίου. ΔΕΠΠΣ της Ελληνικής Γλώσσας για το Δημοτικό Σχολείο. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.pischools.gr/download/programs/depps/2deppsaps_glossasdimotikou.zip (13/04/2013). Σελίδα 25 από 25