ΕΠΙΛΟΓΗ ΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΣΗ ΚΟΙΝΕΠ ΕΝΗΜΕΡΩΣΙΚΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΤΛΙΚΟ

ΕΠΙΛΟΓΗ ΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΣΗ ΚΟΙΝΕΠ ΕΝΗΜΕΡΩΣΙΚΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΤΛΙΚΟ

ΕΠΙΛΕΓΟΝΣΑ ΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ - ΘΕΜΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ 1 Κάκε επιχείρθςθ ζχει μια νομικι μορφι θ οποία προςδιορίηει το είδοσ τθσ απζναντι ςτο νόμο. τθν Ελλάδα ζχει δθμιουργθκεί με το Ν. 4019/2011 ειδικι νομικι μορφι με τθν ονομαςία Κοινωνικζσ υνεταιριςτικζσ Επιχειριςεισ (ΚΟΙ ΝΕΠ). Ωςτόςο, θ ζννοια τθσ κοινωνικισ επιχείρθςθσ υπερβαίνει μια ςυγκεκριμζνθ νομικι μορφι. Για παράδειγμα, μια κοινωνικι επιχείρθςθ μπορεί να επιλζξει τθ νομικι μορφι τθσ Αςτικισ Μθ Κερδοςκοπικισ Εταιρείασ (ΑΜΚΕ), επειδι αυτι ταιριάηει περιςςότερο ςτισ ανάγκεσ τθσ. ε αυτό τον Οδθγό κρίνουμε ςκόπιμο να παρζχουμε μια πρϊτθ πλθροφόρθςθ για τισ νομικζσ μορφζσ των εταιρειϊν, προκειμζνου να διευκολφνουμε τουσ ενδιαφερομζνουσ ςτθν τελικι επιλογι. Επειδι θ επιλογι τθσ νομικισ μορφισ ςχετίηεται με τισ ςυγκεκριμζνεσ κάκε φορά ανάγκεσ, απαιτεί εξοικείωςθ με τα ςχετικά κζματα και βαςίηεται ςε δεδομζνα που αλλάηουν ςυχνά, ςασ ςυμβουλεφουμε να ζητθςετε τη γνώμη ειδικοφ (δικηγόρου) πριν πραγματοποιθςετε την τελικθ ςασ επιλογθ. Κακϊσ το ενδιαφζρον μασ επικεντρϊνεται ςτισ κοινωνικζσ επιχειριςεισ, κα αςχολθκοφμε περιςςότερο με τισ ειδικζσ νομικζσ μορφζσ που αφοροφν τθν κοινωνικι οικονομία. Αυτό, όμωσ, δεν ςθμαίνει ότι δεν υπάρχουν κοινωνικζσ επιχειριςεισ οι οποίεσ παραμζνουν αφανείσ υπό το μανδφα μιασ ατομικισ επιχείρθςθσ ι υιοκετοφν τθ μορφι μιασ προςωπικισ ι κεφαλαιουχικισ εταιρείασ. Για παράδειγμα, δθμιουργείται ζνα ςυνεργατικό εγχείρθμα με τθν τυπικι ζναρξθ επαγγζλματοσ ενόσ (ατομικι) ι περιςςότερων μελϊν (Ομόρρυκμθ Εταιρεία ΟΕ, Ετερόρρυκμθ Εταιρεία ΕτΕ, Εταιρεία Περιοριςμζνθσ Ευκφνθσ ΕΠΕ, Ιδιωτικι Κεφαλαιουχικι Εταιρεία ΙΚΕ, Ανϊνυμθ Εταιρεία ΑΕ) και τθν πρόςλθψθ των υπολοίπων ωσ εργαηομζνων, παρόλο που οι μεταξφ τουσ ςχζςεισ είναι ιςότιμεσ ωσ προσ τισ αμοιβζσ και τθ ςυμμετοχι ςτθ λιψθ αποφάςεων. Χωρίσ να αξιολογοφμε τθν αναγκαιότθτα τθσ ςυγκεκριμζνθσ επιλογισ, προκρίνουμε τθν υιοκζτθςθ των νομικϊν μορφϊν που εκφράηουν περιςςότερο τθν κοινωνικι οικονομία γιατί υπερτεροφν ςτα ακόλουκα ςθμεία: τισ νομικζσ μορφζσ εκτόσ κοινωνικισ οικονομίασ είναι πιο δφςκολθ θ αλλαγι τθσ ςφνκεςθσ των εταίρων-μελϊν λόγω αναγκαςτικισ τροποποίθςθσ του καταςτατικοφ ςε όλεσ τισ περιπτϊςεισ πλθν των ατομικϊν επιχειριςεων (κακϊσ ςε αυτι τθν περίπτωςθ δεν φαίνονται τα αφανι μζλθ ωσ εταίροι). Ο ατομικόσ επιχειρθματίασ και ο ομόρρυκμοσ εταίροσ ςε ΟΕ και ΕτΕ είναι προςωπικά υπεφκυνοσ απεριόριςτα για τα χρζθ τθσ επιχείρθςθσ, και όχι μόνο μζχρι το ποςό τθσ ειςφοράσ του, όπωσ ιςχφει ςτισ νομικζσ μορφζσ τθσ κοινωνικισ οικονομίασ. τισ περιπτϊςεισ των ΕΠΕ και των ΑΕ ορίηεται ωσ απαιτοφμενο κεφάλαιο το ποςό των 2.400 ευρϊ και των 24.000 ευρϊ αντίςτοιχα, ενϊ ςτισ νομικζσ μορφζσ τθσ κοινωνικισ οικονομίασ δεν υπάρχει απαιτοφμενο κεφάλαιο πλθν ελαχίςτων εξαιρζςεων. Απαιτοφνται μεγαλφτερα επίπεδα εμπιςτοςφνθσ ςτισ περιπτϊςεισ ςτισ οποίεσ δεν φαίνονται οι άλλοι εταίροι για τθν επίλυςθ ηθτθμάτων διοίκθςθσ, διανομισ πλεοναςμάτων-κερδϊν, αποχϊρθςθσ μελϊν. Παρόλο που οι ςυμφωνίεσ μεταξφ των μελϊν μποροφν να ρυκμιςτοφν με ιδιωτικό ςυμφωνθτικό και να χρθςιμοποιθκοφν ςτο δικαςτιριο ςε περίπτωςθ διζνεξθσ, δθμιουργείται εφλογα κακεςτϊσ αναςφάλειασ για 1 Πθγι κειμζνου: Αδάμ,. (2014). Κοινωνική Οικονομία - Οδηγόσ δημιουργίασ κοινωνικών επιχειρήςεων. Θεςςαλονίκθ: Κδρυμα Χάινριχ Μπελ Ελλάδασ.

τα μθ εμφανι μζλθ το οποίο ενδζχεται να οδθγιςει ςε κλονιςμό των ιςορροπιϊν ενόσ ςυλλογικοφ εγχειριματοσ ι/και εντζλει να αποβεί ςε βάροσ τθσ δθμοκρατικισ του λειτουργίασ. Δεν υπάρχει ρθτι δζςμευςθ ςτον δθμοκρατικό χαρακτιρα τθσ λιψθσ αποφάςεων, κακϊσ ςτισ κεφαλαιουχικζσ εταιρείεσ οι αποφάςεισ λαμβάνονται με πλειοψθφία εταίρων και κεφαλαίου. Δεν ιςχφει δθλαδι θ ςυνεταιριςτικι αρχι: «ζνα μζλοσ-μία ψιφοσ». Η κοινωνικι επιχείρθςθ ςτερείται τθ δυνατότθτα να γνωςτοποιιςει ευρζωσ τον κοινωνικό τθσ ςκοπό και με αυτό τον τρόπο να γίνει ανταγωνιςτικι ςτθν αγορά, ιδιαιτζρωσ ςε περιπτϊςεισ ςυνεργαςίασ με κοινωφελείσ οργανιςμοφσ, ιδιωτικοφσ και δθμόςιουσ, οι οποίοι λόγω του χαρακτιρα τουσ κα προτιμοφςαν τθ ςυνεργαςία με επιχειριςεισ που ζχουν εμφανι ςυνεταιριςτικό ι/και κοινωνικό χαρακτιρα. Σα προβλθματικά ςθμεία του κεςμικοφ πλαιςίου για τθν κοινωνικι οικονομία ςτθν Ελλάδα δεν γίνονται πάντοτε αντιλθπτά ςε επίπεδο νόμου, αλλά αναδεικνφονται ςτθν πράξθ τθσ κακθμερινισ λειτουργίασ. Επομζνωσ, είναι ςθμαντικό να αποκτθκεί θ απαιτοφμενθ εμπειρία και μζςα από τθν αυτοργάνωςθ των εγχειρθμάτων να προκφψει ςυλλογικι διεκδίκθςθ για τισ αναγκαίεσ αλλαγζσ ςτο κεςμικό πλαίςιο. Είναι ςθμαντικό να καταγράφεται κεςμικά ο πλοφτοσ των εγχειρθμάτων τθσ κοινωνικισ και τθσ αλλθλζγγυασ οικονομίασ, ϊςτε να μθν υποτιμάται ςυςτθματικά το μζγεκόσ τθσ. Παρ όλα αυτά, οι ςυγκεκριμζνεσ νομικζσ μορφζσ είναι περιςςότερο γνωςτζσ, γεγονόσ που διευκολφνει τισ ςυναλλαγζσ με τισ δθμόςιεσ υπθρεςίεσ (π.χ. ΔΟΤ) κατά το ςτάδιο τθσ ςφςταςθσ.

Νομικζσ μορφζσ κοινωνικισ οικονομίασ: υνεταιριςμοί Σο κεςμικό πλαίςιο ςτθν Ελλάδα μζχρι πρόςφατα διαχϊριηε τουσ ςυνεταιριςμοφσ με βάςθ το πεδίο εφαρμογισ τουσ ςε αγροτικοφσ (Ν. 2810/2000) και αςτικοφσ (Ν.1667/1986). Οι πρϊτοι αφοροφν όλουσ τουσ ςυνεταιριςμοφσ που εντάςςονται ςτθν αγροτικι οικονομία, ενϊ οι δεφτεροι όλουσ τουσ υπολοίπουσ. Οι διαδοχικζσ τροποποιιςεισ των νόμων ζχουν δθμιουργιςει προβλιματα κωδικοποίθςθσ και παρακολοφκθςθσ των διαρκϊν αλλαγϊν. φμφωνα με τισ μζχρι ςιμερα ιςχφουςεσ διατάξεισ, το κεςμικό πλαίςιο για τουσ ςυνεταιριςμοφσ προβλζπει ςυγκεκριμζνο αρικμό ιδρυτικϊν μελϊν ςε οριςμζνουσ τφπουσ ςυνεταιριςμοφ: 20 ιδρυτικά μζλθ για τουσ αγροτικοφσ (εκτόσ από όςουσ εδρεφουν ςε νθςιωτικζσ περιοχζσ με πλθκυςμό μικρότερο από 3.100 άτομα, οι οποίοι μποροφν να αποτελοφνται από 10 μζλθ) και 15 για τουσ αςτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ (με εξαίρεςθ τουσ καταναλωτικοφσ, που πρζπει να αποτελοφνται τουλάχιςτον από 100 άτομα). Αναφορικά με τισ κατθγορίεσ μελϊν (πολυεταιρικότθτα), ςτουσ αγροτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ επιτρζπεται θ ςυμμετοχι φυςικϊν προςϊπων και άλλων αγροτικϊν ςυνεταιριςμϊν υπό τθν προχπόκεςθ ότι οι τελευταίοι δεν υπερβαίνουν το 3% των φυςικϊν προςϊπων-μελϊν. Αντίςτοιχα, ςτουσ αςτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ επιτρζπεται θ ςυμμετοχι φυςικϊν και νομικϊν προςϊπων ςφμφωνα με τα όςα ορίηει το καταςτατικό τουσ. Σο κεςμικό πλαίςιο προβλζπει απαιτοφμενο κεφάλαιο 30.000 ευρϊ για τουσ αγροτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ, ενϊ για τουσ αςτικοφσ γενικά δεν απαιτείται ςυγκεκριμζνο ποςό. χετικά με τον τρόπο ςυγκζντρωςθσ του κεφαλαίου, αυτό μοιράηεται ςε μία ι περιςςότερεσ υποχρεωτικζσ και προαιρετικζσ μερίδεσ. τουσ αγροτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ, οι επιπλζον υποχρεωτικζσ μερίδεσ μποροφν να δϊςουν μζχρι 3 επιπλζον δικαιϊματα ψιφου, ενϊ οι προαιρετικζσ δεν δίνουν επιπλζον δικαιϊματα ψιφου. τουσ αςτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ, προβλζπεται, εκτόσ από τθν υποχρεωτικι μερίδα, θ απόκτθςθ μζχρι 5 προαιρετικϊν μερίδων. ε οριςμζνουσ τφπουσ αςτικϊν ςυνεταιριςμϊν, για τθ λειτουργία των οποίων απαιτείται θ φπαρξθ περιςςότερων μελϊν ι θ ςυγκζντρωςθ μεγάλου κεφαλαίου, το κεςμικό πλαίςιο προβλζπει τθν απόκτθςθ περιςςότερων προαιρετικϊν μερίδων. Ζτςι, ςτουσ καταναλωτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ επιτρζπεται θ απόκτθςθ μζχρι 100 προαιρετικϊν μερίδων, ςτουσ μεταφορικοφσ-ναυτιλιακοφσ ςυνεταιριςμοφσ δίνεται το δικαίωμα απόκτθςθσ μζχρι 1% του ςυνόλου των ςυνεταιριςτικϊν μερίδων, ςτουσ πιςτωτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ δίνεται το δικαίωμα απόκτθςθσ μζχρι 1.501 προαιρετικϊν μερίδων και ςτουσ πιςτωτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ που λειτουργοφν ωσ πιςτωτικά ιδρφματα δίνεται το δικαίωμα απόκτθςθσ άνω των 1.501 προαιρετικϊν μερίδων ςτο βακμό που αυτζσ δεν υπερβαίνουν το 2% των ςυνολικϊν μερίδων. Οι προαιρετικζσ μερίδεσ των αςτικϊν πιςτωτικϊν ςυνεταιριςμϊν μποροφν να δϊςουν μζχρι 5 δικαιϊματα ψιφου ι 20% των ςυνολικϊν ψιφων (όποιο είναι χαμθλότερο). Η μεταβίβαςθ τθσ μερίδασ ςε άλλο πρόςωπο γίνεται με τον όρο ότι αυτό πλθροί τισ προχποκζςεισ μζλουσ και εγκρίνεται από το Διοικθτικό υμβοφλιο (Δ). Αυτό που παρατθροφμε ςτο κεςμικό πλαίςιο των ςυνεταιριςμϊν είναι ότι προςπακεί να ιςορροπιςει τθ δυνατότθτα ςυγκζντρωςθσ κεφαλαίου με τθ δθμοκρατικι διαδικαςία λιψθσ αποφάςεων, ϊςτε το φψοσ τθσ ςυμμετοχισ ςτο κεφάλαιο να μθν αντανακλάται πλιρωσ ςτον ζλεγχο των αποφάςεων. Σα μζλθ των αγροτικϊν ςυνεταιριςμϊν ζχουν περιοριςμζνθ ευκφνθ μζχρι το φψοσ τθσ ςυμμετοχισ τουσ ςτο κεφάλαιο, ενϊ τα μζλθ των αςτικϊν ςυνεταιριςμϊν μπορεί να χουν απεριόριςτθ ι περιοριςμζνθ ευκφνθ ςφμφωνα με το καταςτατικό τουσ. Σο διακριτικό γνϊριςμα των ςυνεταιριςμϊν είναι ότι το ανϊτατο όργανο λιψθσ αποφάςεων είναι θ Γενικι υνζλευςθ (Γ). Σο κεςμικό πλαίςιο των ςυνεταιριςμϊν προβλζπει τθν πραγματοποίθςθ μίασ κατ ελάχιςτον Γ το χρόνο και ορίηει τισ προχποκζςεισ για τθ ςφγκλθςθ τακτικϊν και ζκτακτων ςυνελεφςεων. Σθ διοίκθςθ των ςυνεταιριςμϊν τθν αςκοφν τα Δ ςφμφωνα με τισ διαδικαςίεσ που ορίηει το κεςμικό πλαίςιο και το καταςτατικό κάκε ςυνεταιριςμοφ. τουσ αγροτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ, το Δ αποτελείται από τουλάχιςτον 5 άτομα με κθτεία ζωσ 4 ζτθ. τουσ αςτικοφσ

ςυνεταιριςμοφσ, το Δ αποτελείται επίςθσ από τουλάχιςτον 5 μζλθ με κθτεία από 2 ζωσ 4 ζτθ. Αν ςε ζναν αςτικό ςυνεταιριςμό εργάηονται ωσ τακτικό προςωπικό 20 και πλζον άτομα που δεν είναι μζλθ, ςτο Δ ςυμμετζχει υποχρεωτικά εκπρόςωποσ των εργαηομζνων. τουσ πιςτωτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ που λειτουργοφν ωσ πιςτωτικά ιδρφματα, το Δ ζχει 7 μζλθ. τουσ αςτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ που αρικμοφν πάνω από 25 μζλθ προβλζπεται Εποπτικό υμβοφλιο (Ε) το οποίο εκλζγεται από τθ Γ και αποτελείται από τουλάχιςτον 3 μζλθ. Αναφορικά με τουσ περιοριςμοφσ ςτθ διανομι των κερδϊν, το κεςμικό πλαίςιο προβλζπει τθν κράτθςθ περίπου 10% των κακαρϊν κερδϊν ωσ τακτικό αποκεματικό. Σο καταςτατικό μπορεί επιπλζον να προβλζπει τθν τιρθςθ ειδικοφ αποκεματικοφ. τουσ αγροτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ, μετά τθν παρακράτθςθ του τακτικοφ αποκεματικοφ, επιτρζπεται θ διανομι πλεοναςμάτων ςτα μζλθ τουσ ι θ επανεπζνδυςι τουσ ςτο ςυνεταιριςμό. τουσ αςτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ, το υπόλοιπο των κερδϊν μετά τθν παρακράτθςθ για τα αποκεματικά διανζμεται ςτα μζλθ, το μιςό με βάςθ τισ μερίδεσ και το άλλο μιςό με βάςθ τισ ςυναλλαγζσ. τουσ καταναλωτικοφσ ςυνεταιριςμοφσ, απαγορεφεται διανομι μεγαλφτερθ από τα ¾ των κακαρϊν κερδϊν. υνεπϊσ, παρατθροφμε ότι δεν απαγορεφεται θ διανομι των κερδϊν γενικά, αλλά υπόκειται ςε ςυγκεκριμζνουσ περιοριςμοφσ, ϊςτε να διαςφαλιςτεί θ βιωςιμότθτα των ςυνεταιριςμϊν και να αποτραποφν ςυμπεριφορζσ ατομικισ κερδοςκοπικισ ςυμπεριφοράσ εντόσ τουσ. Με τον Κανονιςμό (ΕΚ) 1435/2003 κεςπίηεται θ Ευρωπαϊκι υνεταιριςτικι Εταιρεία, θ ζδρα τθσ οποίασ βρίςκεται ςε τουλάχιςτον 2 κράτθ-μζλθ. Βαςικόσ ςτόχοσ του Κανονιςμοφ είναι θ διευκόλυνςθ των ςυναλλαγϊν και των ςυνεργειϊν μεταξφ των κρατϊν-μελϊν τθσ ΕΕ και θ εναρμόνιςθ του κεςμικοφ πλαιςίου των ςυνεταιριςμϊν. Μζχρι ςιμερα δεν ζχουν καταγραφεί παραδείγματα ίδρυςθσ Ευρωπαϊκισ υνεταιριςτικισ Εταιρείασ ςτον ελλθνικό χϊρο, κακϊσ το ελλθνικό κεςμικό πλαίςιο δεν ζχει εντάξει τον ευρωπαϊκό κανονιςμό, αλλά και γιατί οι απαιτιςεισ δθμοςιότθτασ αυτισ τθσ μορφισ εταιρείασ είναι αυξθμζνεσ (ίδιεσ απαιτιςεισ με τισ ΑΕ και επιπλζον δθμοςίευςθ ςτθν Επίςημη Εφημερίδα τησ Ευρωπαϊκήσ Ένωςησ). Εντοφτοισ, οι παραδοςιακοί ςυνεταιριςμοί ζχουν αφιςει αρνθτικι παρακατακικθ ςτθν Ελλάδα λόγω τθσ αλλοίωςθσ που υπζςτθ θ ςυνεταιριςτικι παράδοςθ ςτθ χϊρα μασ. Επιπλζον, το γεγονόσ ότι κατά κφριο λόγο επιδιϊκουν τθ ςυλλογικι διαςφάλιςθ και επιδίωξθ των ςυμφερόντων των μελϊν τουσ, και όχι κατ ανάγκθ του ευρφτερου κοινωνικοφ ςυνόλου, περιορίηει τθ χρθςιμότθτα των ςυγκεκριμζνων νομικϊν μορφϊν για τισ κατεξοχιν κοινωνικζσ επιχειριςεισ όπωσ τισ ορίςαμε ςτθν αρχι του παρόντοσ Οδθγοφ. Γι αυτόν το λόγο, κα αςχολθκοφμε ςτθ ςυνζχεια με τισ νομικζσ μορφζσ που απευκφνονται ςε κατεξοχιν κοινωνικζσ επιχειριςεισ ςτθν Ελλάδα.

ΑΜΚΕ ι ΚΟΙΝΕΠ; Διατυπϊνουμε με αυτό το ερϊτθμα το ηιτθμα τθσ επιλογισ τθσ νομικισ μορφισ για μια κοινωνικι επιχείρθςθ για τρεισ λόγουσ: Οι δφο νομικζσ μορφζσ ειςάγουν το ςτοιχείο του κοινωφελοφσ ςκοποφ, δθλαδι τθσ επιδίωξθσ του ςυλλογικοφ ςυμφζροντοσ πζρα από τθ ςτενι ζννοια τθσ ωφζλειασ των μελϊν του εγχειριματοσ. τθν πράξθ πολλζσ εν δυνάμει ι εν λειτουργία κοινωνικζσ επιχειριςεισ υιοκζτθςαν τθ μορφι τθσ Αςτικισ Μθ Κερδοςκοπικισ Εταιρείασ (ΑΜΚΕ) λόγω ζλλειψθσ άλλων κεςμικϊν δυνατοτιτων ςτο παρελκόν. Οι Κοινωνικοί υνεταιριςμοί Περιοριςμζνθσ Ευκφνθσ (ΚΟΙ ΠΕ), που κεςπίςτθκαν με το Ν. 2716/1999 και ςτοχεφουν ςτθν κοινωνικοοικονομικι ενςωμάτωςθ ατόμων με προβλιματα ψυχικισ υγείασ, εντάςςονται πλζον αυτοδίκαια ςτο Ν.019/2011 που κεςπίηει τισ Κοινωνικζσ υνεταιριςτικζσ Επιχειριςεισ (ΚΟΙ ΝΕΠ), κακιςτϊντασ τισ μεταξφ τουσ διαφορζσ ιςςονοσ ςθμαςίασ. Ασ δοφμε όμωσ τϊρα τα βαςικά χαρακτθριςτικά αυτϊν των νομικϊν μορφϊν. Αςτικι Μθ Κερδοςκοπικι Εταιρεία (ΑΜΚΕ) Οι αςτικζσ εταιρείεσ εν γζνει ρυκμίηονται από τα άρκρα 741-784 του Αςτικοφ Κϊδικα (ΑΚ). Οι αςτικζσ μθ κερδοςκοπικζσ εταιρείεσ αποτελοφν μια ειδικι μορφι των αςτικϊν εταιρειϊν, θ οποία δεν προβλζφκθκε από το νομοκζτθ, αλλά διαπλάςτθκε μζςα από τθν επιχειρθματικι πρακτικι, και γι αυτόν το λόγο το νομικό τουσ πλαίςιο είναι κυρίωσ αυτό των γενικϊν διατάξεων του ΑΚ. Κατά βάςθ, «με τθ ςφμβαςθ τθσ (αςτικισ) εταιρείασ δφο ι περιςςότεροι εταίροι ζχουν αμοιβαίωσ υποχρζωςθ να επιδιϊκουν με κοινζσ ειςφορζσ κοινό ςκοπό και ιδίωσ οικονομικό». 2 Οι αςτικζσ μθ κερδοςκοπικζσ εταιρείεσ ζχουν ςυνικωσ ωσ ςκοπό τθν επιδίωξθ φιλανκρωπικϊν, καλλιτεχνικϊν, επιςτθμονικϊν, ιδεολογικϊν, πολιτιςτικϊν ι άλλων κοινωφελϊν ςτόχων, χωρίσ αυτό να ςυνεπάγεται ότι δεν μποροφν να ζχουν και οικονομικό ςκοπό. Αυτό που τισ διαφοροποιεί από τισ κερδοςκοπικζσ εταιρείεσ είναι ότι απαγορεφεται θ διανομι των κερδϊν τουσ εταίρουσ κατά τθ διάρκεια ι ςτο τζλοσ τθσ διαχειριςτικισ περιόδου. Ο μθ κερδοςκοπικόσ χαρακτιρασ κρίνεται από τον/τθν προϊςτάμενο/θ τθσ αρμόδιασ ΔΟΤ με βάςθ το καταςτατικό που ζχει υποβλθκεί. Η ΑΜΚΕ απαιτεί τθν ειςφορά τουλάχιςτον 2 εταίρων (φυςικϊν ι νομικϊν προςϊπων) για τθ ςφςταςι τθσ. «Οι ειςφορζσ των εταίρων μποροφν να ςυνίςτανται ςε εργαςία τουσ, ςε χριματα ι ςε άλλα αντικείμενα, κακϊσ και ςε κάκε άλλθ παροχι. Αν δεν ςυμφωνικθκε κάτι άλλο, οι εταίροι είναι υποχρεωμζνοι ςε ίςεσ ειςφορζσ». 3 Δεν ορίηεται απαιτοφμενο φψοσ κεφαλαίου. Μζχρι το 2012 οι εταίροι είχαν περιοριςμζνθ ευκφνθ για τισ υποχρεϊςεισ τθσ εταιρείασ προσ τρίτουσ μζχρι το φψοσ τθσ εταιρικισ μερίδασ. Με το άρκρο 270 του Ν. 4072/2012 προβλζπεται πωσ οι εταίροι μιασ αςτικισ εταιρείασ ευκφνονται απεριόριςτα και εξολοκλιρου για τα χρζθ τθσ, όπωσ ςυμβαίνει ςτθν περίπτωςθ τθσ ΟΕ. Αν δεν ζχει ςυμφωνθκεί διαφορετικά, θ διοίκθςθ γίνεται από όλουσ τουσ εταίρουσ και απαιτεί τθ ςυναίνεςθ όλων. 4 ε περίπτωςθ που θ διαχείριςθ των εταιρικϊν υποκζςεων ανατζκθκε ςε ζναν ι 2 ΑΚ, άρ. 741. 3 ΑΚ, άρ. 742. 4 ΑΚ, άρ. 748.

ςε μερικοφσ από τουσ εταίρουσ, οι υπόλοιποι αποκλείονται από τθ διαχείριςθ. 5 Ο/θ διαχειριςτισ/ςτρια εταίροσ δεν αμείβεται για το ζργο τθσ διοίκθςθσ, εκτόσ αν ζχει ςυμφωνθκεί διαφορετικά. 6 Οι ειςφορζσ των εταίρων, κακϊσ και κακετί που αποκτάται για τθν εταιρεία από τθ διαχείριςι τθσ, ανικουν ςε όλουσ τουσ εταίρουσ κατά το λόγο τθσ εταιρικισ μερίδασ του κακενόσ. 7 5 ΑΚ, άρ. 749. 6 ΑΚ, άρ. 754. 7 ΑΚ, άρ. 758.

Κοινωνικι υνεταιριςτικι Επιχείρθςθ (ΚΟΙΝΕΠ) Περνϊντασ ςτισ ΚΟΙ ΝΕΠ, δθλαδι τθ νζα νομικι μορφι για τισ κοινωνικζσ επιχειριςεισ ςτθν Ελλάδα, διαπιςτϊνουμε εξαρχισ ότι προβλζπεται να ζχουν κοινωνικό ςκοπό και εμπορικι ιδιότθτα. 8 Ανάλογα με τον ειδικότερο ςκοπό τουσ, διακρίνονται ςε: ΚΟΙΝΕΠ Ζνταξθσ: οι οποίεσ ςτοχεφουν ςτθν ζνταξθ ςτθν οικονομικι και τθν κοινωνικι ηωι των ατόμων από ευάλωτεσ ομάδεσ πλθκυςμοφ 9 με τθν προχπόκεςθ ότι τουλάχιςτον το 40% των εργαηομζνων ανικουν υποχρεωτικά ςε αυτζσ τισ ομάδεσ. Αυτοδίκαια, ςε αυτι τθν κατθγορία εντάςςονται οι Κοινωνικοί υνεταιριςμοί Περιοριςμζνθσ Ευκφνθσ (ΚΟΙ ΠΕ). Οι ΚΟΙ ΠΕ (Ν. 2716/1999) αποτελοφν τθν πρϊτθ κεςμοκετθμζνθ μορφι κοινωνικϊν επιχειριςεων ζνταξθσ ςτθν Ελλάδα και απευκφνονται ςε άτομα με προβλιματα ψυχικισ υγείασ. ΚΟΙΝΕΠ Φροντίδασ: οι οποίεσ ςτοχεφουν ςτθν παραγωγι και τθν παροχι προϊόντων και υπθρεςιϊν κοινωνικοφ προνοιακοφ χαρακτιρα ςε ςυγκεκριμζνεσ ομάδεσ πλθκυςμοφ. 10 ΚΟΙΝΕΠ υλλογικοφ και Παραγωγικοφ κοποφ: οι οποίεσ παράγουν προϊόντα και παρζχουν υπθρεςίεσ ςυλλογικοφ χαρακτιρα 11 προάγοντασ το τοπικό και το ςυλλογικό ςυμφζρον, τθν προϊκθςθ τθσ απαςχόλθςθσ, τθν ενδυνάμωςθ τθσ κοινωνικισ ςυνοχισ και τθν ενδυνάμωςθ τθσ τοπικισ ι τθσ περιφερειακισ ανάπτυξθσ. 12 Για τθ ςφςταςθ τθσ ΚΟΙΝΕΠ απαιτοφνται 7 πρόςωπα ςτθν περίπτωςθ τθσ ΚΟΙΝΕΠ Ζνταξθσ και 5 πρόςωπα ςτθν περίπτωςθ των άλλων δφο κατθγοριϊν (Φροντίδασ και υλλογικοφ κοποφ). Προςοχι: Σα πρόςωπα μπορεί να είναι είτε φυςικά είτε νομικά. Δεν επιτρζπεται να ςυμμετζχει το ίδιο φυςικό πρόςωπο ςε δφο ΚΟΙΝΕΠ με τον ίδιο ςκοπό και ζδρα ςτθν ίδια περιφερειακι ενότθτα. Σα νομικά πρόςωπα δεν μποροφν να υπερβαίνουν το 1/3 των μελϊν. Μόνο ςτθν περίπτωςθ των ΚΟΙΝΕΠ Ζνταξθσ επιτρζπεται να ςυμμετζχουν Οργανιςμοί Σοπικισ Αυτοδιοίκθςθσ και Νομικά Πρόςωπα Δθμοςίου Δικαίου με τθν προχπόκεςθ ότι ζχουν τθν ζγκριςθ του εποπτευόμενου φορζα και δεν είναι μζλθ ςε άλλθ ΚΟΙΝΕΠ με τον ίδιο ςκοπό που εδρεφει ςτθν ίδια περιφερειακι ενότθτα. Η είςοδοσ νζων μελϊν επιτρζπεται με τθν υποχρζωςθ να αγοράςουν τουλάχιςτον μία ςυνεταιριςτικι μερίδα. Σα μζλθ εγγράφονται ςτθν ΚΟΙΝΕΠ αγοράηοντασ 1 υποχρεωτικι ςυνεταιριςτικι μερίδα και μζχρι 5 προαιρετικζσ. Σο ποςό τθσ ςυνεταιριςτικισ μερίδασ ορίηεται ελεφκερα ςτο καταςτατικό και είναι το ίδιο για όλα τα μζλθ. Όλα τα μζλθ ζχουν μία ψιφο ανεξάρτθτα από τον αρικμό των ςυνεταιριςτικϊν μερίδων που διακζτουν. Δεν ορίηεται απαιτοφμενο κεφάλαιο για τθ ςφςταςθ τθσ ΚΟΙΝΕΠ. Σο μζλοσ τθσ ΚΟΙΝΕΠ δεν ζχει καμιά άλλθ ευκφνθ ζναντι των δανειςτϊν τθσ πζρα από το φψοσ τθσ ςυνεταιριςτικισ μερίδασ (περιοριςμζνθ ευκφνθ). 13 Η ςυνεταιριςτικι μερίδα μεταβιβάηεται μόνο ςε νζο μζλοσ και εγκρίνεται από τθ 8 Ν. 4019/2011, άρ. 2. 9 «τισ Ευάλωτεσ Ομάδεσ Πλθκυςμοφ ανικουν οι ομάδεσ εκείνεσ του πλθκυςμοφ που θ ζνταξι τουσ ςτθν κοινωνικι και οικονομικι ηωι εμποδίηεται από ςωματικά και ψυχικά αίτια ι λόγω παραβατικισ ςυμπεριφοράσ. ε αυτζσ ανικουν άτομα με αναπθρίεσ (ςωματικζσ ι ψυχικζσ ι νοθτικζσ ι αιςκθτθριακζσ), εξαρτθμζνα ι απεξαρτθμζνα από ουςίεσ άτομα, οροκετικοί, φυλακιςμζνοι/αποφυλακιςμζνοι, ανιλικοι παραβάτεσ» (Ν. 4019/2011, άρ. 1). 10 Όπωσ οι θλικιωμζνοι, τα βρζφθ, τα παιδιά, τα άτομα με αναπθρία και τα άτομα με χρόνιεσ πακιςεισ. 11 Όπωσ ο πολιτιςμόσ, το περιβάλλον, θ οικολογία, θ εκπαίδευςθ, οι παροχζσ κοινισ ωφζλειασ, θ αξιοποίθςθ τοπικϊν προϊόντων, θ διατιρθςθ παραδοςιακϊν δραςτθριοτιτων και επαγγελμάτων κ.ά. 12 Ν. 4019/2011, άρ. 2. 13 Ν. 4019/2011, άρ. 3.

Διοικοφςα Επιτροπι (ΔΕ) ι ςε άλλο μζλοσ χωρίσ ζγκριςθ από τθ ΔΕ. ε κάκε περίπτωςθ, πρζπει να ενθμερωκεί το Μθτρϊο Κοινωνικισ Οικονομίασ. Η διοίκθςθ τθσ ΚΟΙΝΕΠ γίνεται από τθ Γ των μελϊν και τθ ΔΕ. Η Γ των μελϊν ςυνζρχεται τακτικϊσ με ςχετικι απόφαςθ τθσ ΔΕ μία τουλάχιςτον φορά κάκε χρόνο. Η Γ ςυνζρχεται εκτάκτωσ εφόςον υποβλθκεί ςχετικό αίτθμα με ςυγκεκριμζνο κζμα προσ τθ ΔΕ από το 1/3 των μελϊν ι με απόφαςθ τθσ ΔΕ. 14 Η ΔΕ εκλζγεται από τθ Γ και αποτελείται τουλάχιςτον από τρία μζλθ. Η διάρκεια τθσ κθτείασ των μελϊν τθσ ΔΕ ορίηεται με το καταςτατικό και δεν μπορεί να είναι μικρότερθ των 2 και μεγαλφτερθ των 5 ετϊν. Η ΔΕ ςυνεδριάηει τακτικά, μία τουλάχιςτον φορά το μινα, ι όποτε κρικεί αναγκαίο από το 1/3 των μελϊν τθσ. 15 ε αντίκεςθ με τισ μθ κερδοςκοπικζσ εταιρείεσ, ςτισ ΚΟΙΝΕΠ προβλζπεται περιοριςμζνθ διανομι κερδϊν με τον ακόλουκο τρόπο: Ποςοςτό 5% διατίκεται για το ςχθματιςμό αποκεματικοφ, ποςοςτό ζωσ 35% διανζμεται ςτουσ/ςτισ εργαηομζνουσ/εσ τθσ επιχείρθςθσ ωσ κίνθτρο παραγωγικότθτασ ςφμφωνα με τα οριηόμενα ςτο καταςτατικό, το υπόλοιπο διατίκεται για τισ δραςτθριότθτεσ τθσ επιχείρθςθσ και τθ δθμιουργία νζων κζςεων εργαςίασ. 16 Σζλοσ, αξίηει να ςθμειωκεί ότι ςε περίπτωςθ που το καταςτατικό δεν ρυκμίηει με αρκετι λεπτομζρεια κζματα που ςχετίηονται με τθ λειτουργία τθσ κοινωνικισ επιχείρθςθσ, τα κζματα αυτά μποροφν να ρυκμιςτοφν με εςωτερικό κανονιςμό. 14 Ν. 4019/2011, άρ. 5. 15 Ν. 4019/2011, άρ. 6. 16 Ν. 4019/2011, άρ. 7.

Ωςτόςο, οι ΚΟΙΝΕΠ υπολείπονται των αςτικϊν ςυνεταιριςμϊν όταν πρόκειται για μεγάλα ςχιματα όπου απαιτείται θ φπαρξθ πολλϊν μελϊν για τθ ςυγκζντρωςθ μεγάλου κεφαλαίου (π.χ. καταναλωτικόσ ςυνεταιριςμόσ-ςουπερμάρκετ, ςυνεταιριςμόσ ανανεϊςιμων πθγϊν ενζργειασ), διότι οι αςτικοί ςυνεταιριςμοί επιτρζπουν τθ διανομι κερδϊν ςτα μζλθ και όχι μόνο ςτουσ/ςτισ εργαηομζνουσ/εσ. Επιπλζον, θ εμπειρία τθσ ςφςταςθσ ΚΟΙΝΕΠ ζχει δείξει ότι, επειδι θ νομικι μορφι είναι πρόςφατθ, οι αρμόδιεσ υπθρεςίεσ (ΔΟΤ) δεν είναι ακόμα εξοικειωμζνεσ και χρειάηεται θ υπομονι και θ επιμονι των ιδρυτϊν.

Ερωηήζεις - κλειδιά Ποια είναι θ κφρια δραςτθριότθτα που κζλουμε να αναπτφξουμε; Ποια είναι θ ιςορροπία μεταξφ κοινωνικοφ και οικονομικοφ ςκοποφ; Θα ζχουμε λίγα ι πολλά μζλθ; Θα μεταβάλλεται θ ςφνκεςθ των μελϊν ςτο χρόνο; Προκρίνουμε θ ευκφνθ των μελϊν για τισ οφειλζσ τθσ επιχείρθςθσ να επεκτείνεται και ςτθν προςωπικι τουσ περιουςία ι όχι; Θζλουμε να υπάρχει ρθτι δζςμευςθ για τον ςυμμετοχικό χαρακτιρα τθσ επιχείρθςθσ; Μασ ενδιαφζρει θ διανομι τυχόν πλεοναςμάτων; Αν ναι, μόνο ςτουσ/ςτισ εργαηομζνουσ/εσ ι και ςτα μζλθ; Σι πρέπει να έτοσμε εηοιμάζει ζηο ηέλος ασηού ηοσ βήμαηος Καταςτατικό. Εςωτερικό κανονιςμό λειτουργίασ (προαιρετικά). Πιθανοί κίνδσνοι Επιλζγουμε τθ νομικι μορφι χωρίσ να ζχουμε εξετάςει ςυγκριτικά τα πλεονεκτιματα ι τα μειονεκτιματα. Δεν δίνουμε τθν απαιτοφμενθ ςθμαςία ςτθ κεςμικι αποτφπωςθ των εςωτερικϊν μασ διαδικαςιϊν. Χρήζιμα εργαλεία Αναηιτθςθ πλθροφοριϊν για νομικζσ μορφζσ ςτο διαδίκτυο (www.socialcooperatives.gr, www.ypakp.gr). υηιτθςθ με μζλθ άλλων κοινωνικϊν επιχειριςεων που δραςτθριοποιοφνται ςτον ςυγκεκριμζνο ι ςε παρεμφερι τομζα. υνεργαςία με δικθγόρο για τθν τελικι επιλογι τθσ νομικισ μορφισ. Ζλεγχοσ ότι δεν χρθςιμοποιείται ιδθ θ επιλεγμζνθ επωνυμία μζςα από τισ Τπθρεςίεσ Μιασ τάςθσ (ΤΜ) του Γενικοφ Εμπορικοφ Μθτρϊου (ΓΕΜΗ) ςτθ διεφκυνςθ: http://geminet.gr/ossutility. υμπλιρωςθ καταςτατικοφ με βάςθ το πρότυπο που διατίκεται από το Τπουργείο Εργαςίασ, Κοινωνικισ Αςφάλιςθσ και Πρόνοιασ ςτθ διεφκυνςθ: www.ypakp.gr (Kοινωνικι Οικονομία). Επιλογι ζδρασ τθσ επιχείρθςθσ. Κατά το πρϊτο ςτάδιο ζγκριςθσ ςτο Μθτρϊο δεν απαιτείται να ζχουμε ιδθ βρει τθν ζδρα τθσ επιχείρθςθσ, αλλά οφείλουμε να ςθμειϊςουμε τον Διμο ςτον οποίο κα βρίςκεται. Η ζδρα πρζπει να πλθροί ςυγκεκριμζνεσ προδιαγραφζσ,

ιδιαίτερα για καταςτιματα υγιειονομικοφ ενδιαφζροντοσ. Για να ενθμερωκοφμε για τισ προχποκζςεισ αυτζσ, μποροφμε να επιςκεφτοφμε τθ ςχετικι ιςτοςελίδα του Διμου ςτον οποίο βρίςκεται θ ζδρα τθσ επιχείρθςθσ. Σζλοσ, πρζπει να ςυμβουλευτοφμε μθχανικό για τθν καταλλθλότθτα του χϊρου. υνεργαςία με δικθγόρο για τον ζλεγχο τθσ ορκότθτασ του καταςτατικοφ και του μιςκωτιριου/παραχωρθτιριου ςυμβολαίου. υνεργαςία με λογιςτι για τθν ζναρξθ δραςτθριότθτασ ςτθν εφορία.

στνές ερωηήζεις Νομική ζσνδρομή ΕΡ: Η νομικι μορφι τθσ ΚΟΙΝΕΠ είναι πιο κατάλλθλθ από τθν ΑΜΚΕ για εγχειριματα ςτα οποία υπερτερεί ο οικονομικόσ ςκοπόσ; ΑΠ: Ναι, θ ΑΜΚΕ διαπλάςτθκε από τθν πράξθ ωσ εταιρεία που δεν ζχει κατά βάςθ οικονομικό ςκοπό, αλλά χρθςιμοποιεί τθν οικονομικι δραςτθριότθτα παρεμπιπτόντωσ για τθν εξυπθρζτθςθ των «μθ κερδοςκοπικϊν» ςκοπϊν τθσ. ΕΡ: Μποροφν να υπάρχουν εργαηόμενοι-μθ μζλθ ςτισ ΚΟΙΝΕΠ; ΑΠ: Ναι, θ ΚΟΙΝΕΠ μπορεί να προβαίνει ςε προςλιψεισ, όπωσ ακριβϊσ οποιοςδιποτε εργοδότθσ, φυςικό ι νομικό πρόςωπο. ΕΡ: Οι προβλζψεισ του Ν. 4019/2011 αναφορικά με τθ διοίκθςθ των ΚΟΙΝΕΠ ειςάγουν ρθτά τθν εςωτερικι δθμοκρατικι λειτουργία ζναντι του πλαιςίου τθσ ΑΜΚΕ; ΑΠ: Ναι. Η ΑΜΚΕ αποτελεί κλαςικι περίπτωςθ εταιρείασ του Αςτικοφ Δικαίου, ο δε μθ κερδοςκοπικόσ τθσ χαρακτιρασ δεν επθρεάηει τθ διαδικαςία λιψθσ αποφάςεων. Κι αυτό διότι ωσ εταιρεία του ΑΚ διζπεται από τθ κεμελιϊδθ ρυκμιςτικι αρχι τθσ ελευκερίασ των ςυμβάςεων, θ οποία επιτρζπει τθν κατανομι τθσ βαρφτθτασ ςτθ λιψθ αποφάςεων με όποιον τρόπο οι εταίροι επικυμοφν, ακόμθ και με διαδικαςίεσ που αποκλείουν ςτθν πράξθ κάποιον/ουσ από τουσ εταίρουσ, κάτι το οποίο δεν μπορεί να γίνει ςτθν περίπτωςθ τθσ ΚΟΙΝΕΠ. ΕΡ: Μπορεί μια ΚΟΙΝΕΠ να προβλζψει μεγαλφτερθ υποχρεωτικι ςυχνότθτα ςφγκλθςθσ για τθ Γ ι/και τθ ΔΕ ςτο καταςτατικό προκειμζνου να διαςφαλίςει μεγαλφτερο δθμοκρατικό ζλεγχο; ΑΠ: Αυτό φυςικά και γίνεται, αφοφ και ο ίδιοσ ο νόμοσ προβλζπει μόνο το κατϊτατο όριο. Η δε αναλογικι ςχζςθ που φαίνεται να προκφπτει από αυτό το κατϊτατο όριο (μία φορά το μινα για ΔΕ και μία φορά το χρόνο για Γ) δεν πρζπει να μεταφραςτεί ωσ ρυκμιςτικόσ κανόνασ και κα μποροφςε να ανατραπεί κακορίηοντασ ςφγκλθςθ τθσ Γ ακόμθ και μία φορά το μινα. ΕΡ: ε ποιο βακμό μπορεί ο εςωτερικόσ κανονιςμόσ των ΚΟΙΝΕΠ να διαφοροποιείται από το πρότυπο καταςτατικό όςον αφορά ηθτιματα εςωτερικισ δθμοκρατίασ και ιςότθτασ; Για παράδειγμα, μπορεί να απαγορεφει τθν αγορά προαιρετικϊν μερίδων, τθν υπεροχι τθσ ψιφου του Προζδρου ςε περίπτωςθ ιςοψθφίασ των μελϊν τθσ ΔΕ, κθτεία τθσ ΔΕ μεγαλφτερθ από 1 ζτοσ, τθν φπαρξθ εργαηομζνων-μθ μελϊν κ.λπ.; ΑΠ: Οι διατάξεισ που αφοροφν ουςιϊδθ ηθτιματα για τθ λειτουργία τθσ ΚΟΙΝΕΠ δεν μποροφν να ρυκμιςτοφν με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που ορίηεται ςτο Ν. 4019/2011. Κατά μείηονα λόγο, αυτό δεν μπορεί να γίνει με τον εςωτερικό κανονιςμό. Ο εςωτερικόσ κανονιςμόσ δεν μπορεί ςε καμιά περίπτωςθ να ρυκμίηει ηθτιματα που ιδθ ρυκμίηονται από το καταςτατικό και είναι βζβαια κατϊτεροσ από το καταςτατικό. Μπορεί να εκτείνεται μόνο ςτθν εξειδίκευςθ λεπτομερειϊν, πάντοτε όμωσ ςτθν κατεφκυνςθ που ορίηουν ο νόμοσ και το καταςτατικό.

ΕΡ: Ποιο είναι το κόςτοσ νομικισ ςυνδρομισ για τθν ίδρυςθ μιασ ΚΟΙΝΕΠ ι μιασ ΑΜΚΕ (υποχρεωτικά ζξοδα, παράβολα, αμοιβι); ΑΠ: Δεν υπάρχουν ειδικά ζξοδα κατάκεςθσ. Η ανάκεςθ ςε δικθγόρο δεν είναι υποχρεωτικι, μπορεί όμωσ να διαςφαλίςει ότι δεν κα υπάρχουν λάκθ ι παραλείψεισ ςτο καταςτατικό και ότι θ ίδρυςθ κα γίνει γρθγορότερα. Επομζνωσ, το κόςτοσ νομικισ ςυνδρομισ εξαντλείται ςτθν αμοιβι παροχισ των παρακάτω νομικϊν υπθρεςιϊν: υνάντθςθ με τθν ιδρυτικι ομάδα, επιλογι νομικοφ προςϊπου, ςφνταξθ καταςτατικοφ, κατάκεςι του (ενδεχομζνωσ και ςφνταξθ μιςκωτιριου ςυμβολαίου για τθν ζδρα τθσ επιχείρθςθσ). Μια μζςθ τιμι ςτθν αγορά κυμαίνεται ανάμεςα ςτα 250-400 ευρϊ.