ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΣΕ ΑΠΟΜΑΚΡΥΣΜΕΝΑ ΟΛΙΓΟΘΕΣΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΣΕ ΑΠΟΜΑΚΡΥΣΜΕΝΑ ΟΛΙΓΟΘΕΣΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ Π. Λαµέρας 1, Σ. Σωτηρίου 1, Ν. Τσαγλιώτης 2, Π. Κουλούρης 1, Ε. Χρυσαφίδου 1 1 Ελληνογερµανική Αγωγή, Τµήµα Έρευνας και Ανάπτυξης, ηµητρίου Παναγέα, 153 51, Παλλήνη Αττικής 2 Πανεπιστήµιο Κρήτης, 1 E-mail: plameras@ea.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) και ειδικότερα οι εφαρµογές κοινωνικής δικτύωσης µπορούν να βοηθήσουν σηµαντικά στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού στις αποµακρυσµένες περιοχές. Η ανάπτυξη των απαραίτητων υποδοµών (ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων, εγκατάσταση ασύρµατων δικτύων) για την διασύνδεση των περιοχών αυτών µε τον παγκόσµιο ιστό παρουσιάζει µοναδικές ευκαιρίες ανάπτυξης. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών αλλά και των σχολείων στις περιοχές αυτές είναι εξαιρετικά σηµαντικός στη διαδικασία αυτή. Το σχολείο µπορεί να µετατραπεί σε έναν κόµβο µάθησης αλλά και ανάπτυξης για την τοπική κοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό ο εκπαιδευτικός καλείται να λειτουργήσει ως παράγοντας αλλαγής στις προσεγγίσεις και γενικότερα στην κουλτούρα της τοπικής κοινωνίας. Θα πρέπει να µην διστάζει να δηµιουργεί «κρίσεις» όπου κρίνεται σκόπιµο, µε στόχο την ανάδειξη της αξίας της εκπαίδευσης και την ανάγκη της κατάλληλης προετοιµασίας των νέων ανθρώπων ώστε να λειτουργήσουν µέσα στην κοινωνία της γνώσης. Ο φόβος για την αλλαγή, την καινοτοµία και την ένταξη της τεχνολογίας πρέπει να αντικατασταθεί από την πεποίθηση πως το ψηφιακό χάσµα µπορεί να κλείσει µόνο αν οι κάτοικοι των αποµακρυσµένων και αποµονωµένων περιοχών κατανοήσουν πως η τεχνολογία αν και σχεδιάστηκε για να εξυπηρετεί άλλες ανάγκες έχει το δυναµικό να καλύψει αλλά και να προσαρµοστεί και στις δικές τους ανάγκες. Ο εκπαιδευτικός µε το έργο του µπορεί να πείσει την τοπική κοινωνία να ανταποκριθεί σε αυτό το κάλεσµα των καιρών και να φέρει τελικά την πολυπόθητη αλλαγή. Στην εργασία αυτή παρουσιάζουµε την προσπάθεια ανάπτυξης µίας εκπαιδευτικής κοινότητας που έχει ως στόχο την δηµιουργία και συντήρηση βιολογικών κήπων σε αποµακρυσµένα ολιγοθέσια σχολεία σε διαφορετικές περιοχές της χώρας. Στόχος µας είναι η ανάπτυξη περιβαλλοντικής και οικολογικής

συνείδησης στους µαθητές που µεγαλώνουν σε αγροτικές περιοχές, Η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση των εκπαιδευτικών πραγµατοποιείται αποκλειστικά µέσω εργαλείων κοινωνικής δικτύωσης και ευρυζωνικής δορυφορικής σύνδεσης στο διαδίκτυο. Λέξεις Κλειδιά: αποµακρυσµένα σχολεία, κοινότητες πρακτικής, κοινωνική δικτύωση, σχολικοί κήποι ΤΠΕ, σχολικό δίκτυο DEPLOYING E-LEARNING SERVICES TO ENHANCE SOCIAL NETWORKING AND TEACHERS PROFESSIONAL DEVELOPMENT IN REMOTE RURAL SCHOOLS P. Lameras 1, S. Sotiriou 1, N. Tsagliotis 2.Koulouris 1, E. Chrysafidou 1 1 Ellinogermaniki Agogi, Research and Development Department, Dimitriou Panagea Str, 153 51 Pallini Attikis 2 University of Crete E-mail: plameras@ea.gr ABSTRACT Information and Communications Technologies (ICTs) and specifically social networking applications can contribute significantly to human resource development in remote areas. Developing the infrastructure (development of broadband networks, installation of wireless networks) to link these areas with the Web, presents unique opportunities for growth. The role of teachers as well as the role of schools in these areas is extremely important in this process. The school can become a hub for learning and development for the local community. In this context, the teacher is required to function as a change leader in the culture of local community. The teacher should not be reluctant in creating crisis where appropriate, in order to highlight the value of education and the need for adequate preparation of young people to function in the information society. The fear of change, innovation and integration of technology should be replaced by the belief that the digital divide can be closed only if the inhabitants of rural and isolated areas understand that the technology has the potential to meet and adapt to their own needs. The teacher should persuade the local community to respond to this call of the times and to finally bring the much-needed

change. This paper presents an effort to develop an educational community that aims at creating and maintaining organic gardens in remote multigrade schools in different areas of the country. Our objective is to develop environmental and ecological awareness to students growing up in rural areas. Communication and interaction between teachers is realised exclusively through social networking tools and broadband satellite internet connection. Keywords: communities of practice, ICTs, rural schools, social networking, school gardens, school network 1 ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΙΑΡΚΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Οι εκπαιδευτικοί που υπηρετούν σε ολιγοθέσια σχολεία αντιµετωπίζουν σηµαντικές προκλήσεις. Μέσα σε τάξεις εξαιρετικά ανοµοιογενείς διδάσκουν δύο ή περισσότερες ηλικιακές οµάδες και πιθανόν περισσότερα από ένα γνωστικά αντικείµενα συγχρόνως. Η αρχική τους επαγγελµατική εκπαίδευση δεν επαρκεί και οι ανάγκες διαρκούς κατάρτισης είναι προφανείς, ιδιαίτερα καθώς στις αποµακρυσµένες περιοχές υπηρετούν για σύντοµα χρονικά διαστήµατα άπειροι νεοδιόριστοι εκπαιδευτικοί. Συγχρόνως, οι εκπαιδευτικοί του ολιγοθέσιου σχολείου υφίστανται και οι ίδιοι τις συνέπειες του ψηφιακού χάσµατος που χωρίζει τις αστικές από τις αγροτικές περιοχές, ακριβώς όπως και οι αγροτικές κοινότητες τις οποίες υπηρετούν. Πέρα από τον γενικώς χαµηλό έως µηδενικό βαθµό διείσδυσης των σύγχρονων τεχνολογιών επικοινωνίας και πληροφόρησης (ΤΠΕ) σε πολύ µεγάλα τµήµατα των πληθυσµών της ελληνικής περιφέρειας, ιδιαίτερα πρέπει να επισηµανθεί ότι οι αγροτικές κοινότητες της χώρας πολύ απέχουν από το επίκαιρο ζητούµενο για ευρυζωνική πρόσβαση στις τεχνολογίες και υπηρεσίες της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Το γεγονός αυτό οφείλεται στην ελλιπή τηλεπικοινωνιακή υποδοµή, καθώς η κάλυψη τέτοιων περιοχών µε επίγεια ευρυζωνικά δίκτυα δεν είναι οικονοµικά συµφέρουσα για τους παροχείς τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών. Είναι φανερό ότι απαιτούνται ειδικές δράσεις επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών ολιγοθέσιων σχολείων, οι οποίες θα τους εφοδιάζουν µε γνώσεις και δεξιότητες

κατάλληλες ώστε να είναι έτοιµοι να αντιµετωπίσουν τις υψηλές απαιτήσεις της διδασκαλίας στο ολιγοθέσιο σχολείο, να αναπτύξουν θετική στάση έναντι αυτής της µορφής σχολικής εκπαίδευσης, αλλά και να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών τόσο για τη βελτίωση των συνθηκών και της αποτελεσµατικότητας της εργασίας τους, όσο και προς όφελος της τοπικής κοινωνίας. Ωστόσο, η παροχή επιµόρφωσης στους εκπαιδευτικούς αποµακρυσµένων περιοχών µε συµβατικούς τρόπους και µέσα αποτελεί δύσκολο έργο. Η µετάβασή τους σε χώρους κατάρτισης σε αστικά κέντρα έχει σηµαντικό κόστος, αλλά και καθίσταται ουσιαστικά ανέφικτη λόγω της εγγενούς αδυναµίας του ολιγοθέσιου σχολείου να αναπληρώσει το κενό που δηµιουργεί η µετακίνηση ενός δασκάλου εκτός έδρας. 2. ΟΡΥΦΟΡΙΚΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ: ΝΕΕΣ ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ Στο προσκήνιο εµφανίζονται συνεχώς νέες τεχνολογίες, κυρίως στον τοµέα των τηλεπικοινωνιών (π.χ. δορυφορικά τηλεπικοινωνιακά συστήµατα, ασύρµατα τοπικά δίκτυα wi-fi, δίκτυα κινητής τηλεφωνίας, κ.α.), που παρέχουν προηγµένους και αξιόπιστους διαύλους επικοινωνίας σε οποιονδήποτε τόπο ή χρόνο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει µάλιστα η συνειδητοποίηση πλέον και στην Ευρώπη των ευκαιριών που προσφέρουν οι δορυφορικές τεχνολογίες για πολλαπλές χρήσεις και λύσεις. Ανάµεσά τους, οι τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι αναδεικνύονται ως κοµβικό εργαλείο για την ισόρροπη και χωρίς διακρίσεις οικοδόµηση της Κοινωνίας της Γνώσης. Όπως αναγνωρίζεται και στη Λευκή Βίβλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το ιάστηµα (European Commission, 2003), οι δορυφορικές τηλεπικοινωνίες µπορούν να διασφαλίσουν γρήγορη ευρυζωνική πρόσβαση στην Κοινωνία της Πληροφορίας για όλους του πολίτες, ιδιαίτερα δε για τους κατοίκους µειονεκτουσών περιοχών, τους οποίους γεωγραφικές και άλλες συναφείς δυσκολίες κρατούν µέχρι σήµερα σε ψηφιακή αποµόνωση. Η χρήση δορυφορικών συστηµάτων για τους σκοπούς αυτούς παρουσιάζει σπουδαία πλεονεκτήµατα. Οι δορυφόροι έχουν τη δυνατότητα να καλύπτουν εκτεταµένες γεωγραφικές εκτάσεις, χωρίς αποκλεισµούς αποµακρυσµένων περιοχών. Έτσι, οι

δορυφορικές τηλεπικοινωνίες προβάλουν ως ιδανική λύση και για την παροχή υπηρεσιών τηλεκπαίδευσης σε αποµονωµένες και αποµακρυσµένες περιοχές. Το κόστος των δορυφορικών υπηρεσιών για περιοχές αυτού του είδους αποδεικνύεται χαµηλότερο από το κόστος εγκατάστασης ή εκσυγχρονισµού αντίστοιχων επίγειων δικτύων. Ειδικά για την παροχή εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και επαγγελµατικής κατάρτισης σε αποµακρυσµένες περιοχές, η χρήση δορυφόρου παρουσιάζει σηµαντικά πλεονεκτήµατα έναντι των συµβατικών τηλεπικοινωνιακών µέσων, λόγω των δυνατοτήτων που προσφέρει για ταχεία και ευρυζωνική πρόσβαση στο διαδίκτυο, ώστε εκπαιδευτές και εκπαιδευόµενοι να µπορούν να αξιοποιούν πλήρως πολυµεσικά εργαλεία µάθησης, πλούσια σε περιεχόµενο και διαδραστικότητα. Οι δραστηριότητες των εκπαιδευτικών που παρουσιάζονται στην εργασία αυτή υλοποιούνται µέσω ευρυζωνικής δορυφορικής διασύνδεσης που παρέχει το Ευρωπαϊκό έργο «ΦΤΕΡΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ». Το έργο αυτό έχει σαν κύριο στόχο να καταστήσει δυνατή την ανάπτυξη της επαγγελµατικής επάρκειας και της κουλτούρας της δια βίου µάθησης σε εκπαιδευτικούς που εργάζονται σε µικρά αποµακρυσµένα σχολεία. (Sotiriou et al., 2008). Αναγνωρίζοντας τον κρίσιµο ρόλο των δορυφορικών τηλεπικοινωνιών για τους γεωγραφικά αποµακρυσµένους πληθυσµούς, αυτό το έργο λαµβάνει αρκετά αποφασιστικά βήµατα µπροστά, όχι µόνο στον τοµέα της τεχνολογίας, αλλά κυρίως στην προσεκτική εξέταση των πραγµατικών αναγκών για εκµάθηση όλων των πολιτών που ζουν σε αποµακρυσµένες αγροτικές περιοχές, υποστηρίζοντας παράλληλα τηv ανάπτυξη κοινοτήτων µάθησης σε ακόµα πιο αποµακρυσµένα µικρά σχολεία. Ταυτόχρονα, το έργο ενσωµατώνει τις δορυφορικές τηλεπικοινωνίες µε ασύρµατα τοπικά δίκτυα, γεγονός που αποδεικνύει την καταλληλότητα των δορυφορικών τεχνολογιών για τη παροχή πλήρως ολοκληρωµένων υπηρεσιών και εφαρµογών για το σύνολο του πληθυσµού σε αποµακρυσµένες περιοχές. Επιπλέον, αναπτύσσει ένα προηγµένο τεχνολογικό περιβάλλον µε δραστηριότητες που υποστηρίζουν τη δια βίου µάθηση στο σχολείο, στην εργασία, καθώς και στο σπίτι. Οι εκπαιδευτικοί που εργάζονται σε αποµακρυσµένα σχολεία ( η κύρια οµάδα στις πιλοτικές εφαρµογές στην Ελλάδα) αναλαµβάνουν έναν κρίσιµο ρόλο σε αυτή τη διαδικασία. Μέσω της επαγγελµατικής ανάπτυξης και της δικτύωσης, καλούνται να εξελιχθούν σε καταλύτες της αλλαγής και της ανάπτυξης, όχι µόνο εντός του σχολείου τους, αλλά και ευρύτερα, στα πλαίσια των τοπικών κοινοτήτων τους.

3. Η ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ Οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) και ειδικότερα οι εφαρµογές κοινωνικής δικτύωσης µπορούν να βοηθήσουν σηµαντικά στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού στις αποµακρυσµένες περιοχές. Η ανάπτυξη των απαραίτητων υποδοµών (ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων) για την διασύνδεση των περιοχών αυτών µε τον παγκόσµιο ιστό παρουσιάζει µοναδικές ευκαιρίες ανάπτυξης. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών αλλά και των σχολείων στις περιοχές αυτές είναι εξαιρετικά σηµαντικός στη διαδικασία αυτή. Το σχολείο µπορεί να µετατραπεί σε έναν κόµβο µάθησης αλλά και ανάπτυξης για την τοπική κοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό, ο εκπαιδευτικός καλείται να λειτουργήσει ως παράγοντας αλλαγής στις προσεγγίσεις και γενικότερα στην κουλτούρα της τοπικής κοινωνίας. Θα πρέπει να µην διστάζει να δηµιουργεί «κρίσεις» όπου κρίνεται σκόπιµο µε στόχο την ανάδειξη της αξίας της εκπαίδευσης και την ανάγκη της κατάλληλης προετοιµασίας των νέων ανθρώπων να λειτουργήσουν στην κοινωνία της γνώσης. Ο φόβος για την αλλαγή, την καινοτοµία, την ένταξη της τεχνολογίας πρέπει να αντικατασταθεί από την πεποίθηση πως το ψηφιακό χάσµα µπορεί να κλείσει µόνο αν οι κάτοικοι των αποµακρυσµένων και αποµονωµένων περιοχών κατανοήσουν πως η τεχνολογία αν και σχεδιάστηκε για να εξυπηρετεί άλλες ανάγκες έχει το δυναµικό να καλύψει αλλά και να προσαρµοστεί και στις δικές τους. Ο εκπαιδευτικός µε το έργο του µπορεί να πείσει την τοπική κοινωνία να ανταποκριθεί σε αυτό το κάλεσµα των καιρών και να φέρει τελικά την πολυπόθητη αλλαγή. Θα πρέπει ο εκπαιδευτικός να εφοδιάζεται µε γνώσεις και εµπειρίες για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών σε περιστάσεις της καθηµερινής ζωής, ώστε να λειτουργήσει ως παράγοντας αλλαγής για την εισαγωγή καινοτοµιών στις λειτουργίες και τους στόχους της τοπικής κοινωνίας. Μέσα από τον εκπαιδευτικό αναµένεται, µε τον τρόπο αυτό, να έρθει σταδιακά η βιώσιµη τοπική ανάπτυξη που θα αναζωογονήσει την ελληνική ύπαιθρο. Παράλληλα, η χρήση των ΤΠΕ θα συµβάλλει αποτελεσµατικά στην σύνδεση της εκπαίδευσης των µαθητών µε την πραγµατική ζωή στην τοπική κοινωνία καθώς και στο µετασχηµατισµό του ολιγοθέσιου σχολείου σε κοινωνικό κέντρο που θα οδηγήσει την προσπάθεια κοινωνικής και οικονοµικής ανάπτυξης.. Ένα τέτοιο πλαίσιο θα επιτρέψει στον εκπαιδευτικό να διαµορφώσει τον ρόλο που εξ αρχής θα έπρεπε να έχει στην τοπική κοινωνία. Θα καταστήσει το σχολείο ταυτόχρονα το µέσο για τη ια Βίου Μάθηση αλλά και το τοπικό κέντρο για την παροχή πολλαπλών υπηρεσιών.

4. ΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΕΝΕΡΓΟΥΣ ΕΣΜΟΥΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ: ΤΟ ΕΡΓΟ ORGANIC.EDUNET Τα µέσα που διαθέτει το σχολείο, όπως οι εγκαταστάσεις του, ο τεχνολογικός εξοπλισµός του, το εκπαιδευµένο προσωπικό, µπορούν να προσφέρουν πολλές ευκαιρίες στην τοπική κοινότητα, όπως η παροχή προσαρµοσµένων λύσεων ηλεκτρονικής µάθησης σε όλα τα µέλη των τοπικών κοινωνιών. Εκτός από τους µαθητές, µέλη των τοπικών κοινωνιών που θα µπορούσαν να χρησιµοποιήσουν λύσεις ηλεκτρονικής µάθησης είναι οι αγρότες, οι απασχολούµενοι στον τουρισµό, µικρές ή πολύ µικρές επιχειρήσεις, κλπ. Ένα πολύ επιτυχηµένο παράδειγµα εξωσχολικής δραστηριότητας που εφαρµόστηκε σε αγροτικές περιοχές στην Ευρώπη αποτέλεσε το πρόγραµµα «AgroWeb» (Sotiriou et al 2001). Στα πλαίσια του προγράµµατος µαθητές από αγροτικές περιοχές της Ευρώπης συνεργάστηκαν µε ντόπιους παραγωγούς προϊόντων για τη δηµιουργία ενός δικτυακού χώρου που σκοπό είχε την προώθηση των αγροτικών προϊόντων της περιοχής. Τα προϊόντα αυτά προσφέρονταν µάλιστα προς πώληση µέσα από το ηλεκτρονικό κατάστηµα του «AgroWeb», που αναπτύχθηκε από τους ίδιους τους µαθητές. Στην εργασία αυτή παρουσιάζουµε την περίπτωση ενός άλλου µεγάλου Ευρωπαϊκού έργου που ονοµάζεται Organic.Edunet και έχει στόχο την προώθηση της Βιολογικής Γεωργίας και της Αγρό-Οικολογίας στα σχολεία. Στο πλαίσιο του έργου, εκπαιδευτικοί και µαθητές αποκτούν µέσα από µία δικτυακή πύλη (http://portal.organicedunet.eu) πρόσβαση σε σχέδια µαθηµάτων, εκπαιδευτικές δραστηριότητες και πλούσιο ψηφιακό υλικό που υποστηρίζει την ένταξη και διδασκαλία θεµάτων σχετικών µε τη Βιολογική Γεωργία και την Αγρό-Οικολογία. Ένας από τους βασικούς στόχους του έργου, µέσω της σχεδίασης κατάλληλων εκπαιδευτικών εργαλείων και δραστηριοτήτων, είναι να βοηθήσει τους δασκάλους των αποµακρυσµένων σχολείων να σχεδιάσουν δραστηριότητες που δηµιουργούν ενεργούς δεσµούς ανάµεσα στο σχολείο και την τοπική κοινωνία. Η δράση υποστηρίζεται από πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό, βιωµατικές και µαθητοκεντρικές δραστηριότητες και καταργεί τα όρια που συχνά θέτουν οι τέσσερεις τοίχοι της σχολικής τάξης. Οι χρήστες της δικτυακής πύλης, εκπαιδευτικοί και µαθητές, µπορούν να αναζητήσουν, ανασύρουν, αξιολογήσουν και να προσαρµόσουν στις εκάστοτε εκπαιδευτικές τους ανάγκες το υλικό που βρίσκουν µέσα στο δίκτυο

βάσεων δεδοµένων. Οι δάσκαλοι που εργάζονται σε αποµακρυσµένα σχολεία, οι όποιοι είναι το βασικό αντικείµενο της έρευνας της πιλοτικής εφαρµογής στην Ελλάδα, έχουν κεντρικό ρόλο στη διαδικασία. Μέσω συνεχούς υποστήριξης, επαγγελµατικής ανάπτυξης και δικτύωσης, οι εκπαιδευτικοί της περιφέρειας ενθαρρύνονται να έχουν καταλυτική συνεισφορά στην ανάπτυξη, όχι µόνο των σχολείων τους, αλλά ευρύτερα της τοπικής κοινωνίας. Τέτοιες δραστηριότητες παρακινούν την εκπαιδευτική κοινότητα να ασχοληθεί ενεργά µε ζητήµατα που αφορούν στην τοπική κοινωνία. Με αυτόν τον τρόπο η τοπική κοινωνία έρχεται σε επαφή και κατανοεί έµπρακτα τα οφέλη που απορρέουν από την εφαρµογή των ΤΠΕ. Η οριζόντια σύνδεση του σχολείου ή ενός συνόλου σχολείων µε την τοπική κοινωνία στην οποία ανήκουν συνιστά σηµαντική εξέλιξη. Το κύριο πλεονέκτηµα που απορρέει από µια τέτοια εξέλιξη είναι η ενίσχυση της µαθητικής κοινότητας από τους γονείς και την ευρύτερη κοινότητα (ενίσχυση ακόµη και υλική ή οικονοµική) (Wood, 2002). Έτσι οι µαθητές αποκτούν παράλληλα εµπειρίες και δεξιότητες που θα τους βοηθήσουν να αποκτήσουν την αυτοπεποίθηση και τις απαραίτητες γνώσεις για την επαγγελµατική τους σταδιοδροµία και την πλήρη κοινωνικοποίησή τους στο µέλλον. Ο ρόλος του δασκάλου είναι βέβαια εξαιρετικά σηµαντικός, προκειµένου να επιτευχθεί µια τέτοια εξέλιξη. 5 ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΩΝΤΑΣ eportfolios ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΙΚΟΥ ΚΗΠΟΥ. H φροντίδα και η ανάπτυξη ενός βιολογικού κήπου προσφέρει στους µαθητές ένα διαφορετικό πεδίο εξερεύνησης και ανακαλύψεων που µπορεί να συνδυαστεί µε τις γνώσεις και τις ανησυχίες τους σε µαθήµατα όπως η βιολογία, η φυσική, η τεχνολογία και τα καλλιτεχνικά. Κάθε γωνιά του κήπου µπορεί να γίνει ένα µικρό εργαστήριο µελέτης των ευαίσθητων περιβαλλοντικών ισορροπιών και των επιπτώσεών τους στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Οι δραστηριότητες στο βιολογικό κήπο έχουν σκοπό να θίξουν την προβληµατική που σχετίζεται µε τη βιοποικιλότητα, τις βιολογικές καλλιέργειες και το περιβάλλον. Οι δραστηριότητες εµπλέκουν ενεργά τους µαθητές και αναφέρονται στο πώς οι µαθητές:

σχεδιάζουν ένα βιολογικό κήπο, φυτεύουν και φροντίζουν τα φυτά του κήπου, παρατηρούν και περιγράφουν την ανάπτυξη των φυτών, οργανώνουν επισκέψεις µε σκοπό να καταγράψουν τις εντυπώσεις σε ένα βιολογικό αγρόκτηµα ή να πάρουν συνέντευξη από καλλιεργητές και παραγωγούς βιολογικών προϊόντων, φτιάχνουν το δικό τους βιολογικό λίπασµα µέσα από διαδικασίες κοµποστοποίησης. Στο δίκτυο που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του έργου συµµετέχουν 21 εκπαιδευτικοί από 9 αποµακρυσµένα σχολεία και 3 εκπαιδευτές, 3 Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην Κρήτη, την Πελοπόννησο και την Μακεδονία. Το εργαλείο που επιλέχτηκε για να υποστηρίξει τη συγκεκριµένη κοινότητα πρακτικής ήταν µια υπηρεσία eportfolio που ονοµάζεται Confolio http://oe.confolio.org. Οι χρήστες της υπηρεσίας µπορούν να αποθηκεύσουν αρχεία, συνδέσµους, ιδέες κ.ά., να συνεργαστούν µε άλλους χρήστες του Confolio, να δοµήσουν το υλικό τους, χρησιµοποιώντας διεθνή πρότυπα (π.χ. IEEE LOM) (δείτε Εικόνα 1). Εικόνα 1: Η υπηρεσία Confolio, που προσφέρεται στους δασκάλους στο πλαίσιο του έργου, επιτρέπει την εύκολη ανεύρεση εκπαιδευτικού υλικού µέσω της χρησιµοποίησης εκπαιδευτικών µετάδεδοµένων τα οποία συνδέουν το διαθέσιµο υλικό µε τη διδακτική υλη του σχολείου. Η διάχυση τέτοιων καινοτοµικών εκπαιδευτικών πρακτικών έγινε αντιληπτή µέσω της χρήσης των εργαλείων του έργου από οποιονδήποτε ενδιαφερόµενο δάσκαλο. Πολλοί εκπαιδευτικοί από το δίκτυο σχολείων που εµπλέκονται στο έργο ενηµερώθηκαν για το πώς να δηµιουργήσουν έναν σχολικό κήπο και οδηγήθηκαν σε

αυτή τη διαδικασία µέσω της συνεχούς διάδρασης και επικοινωνίας µε εκπαιδευτές και άλλους δασκάλους. 6 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: ΙΚΤΥΑ ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΞΙΟΤΗΤΩΝ Οι δραστηριότητες που περιγράψαµε στην παραπάνω ενότητα, πρόσφεραν στους εκπαιδευτικούς των αποµακρυσµένων σχολείων ευκαιρίες για συνεχή επαγγελµατική κατάρτιση, µέσα από µια σειρά εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών που συντελούν στη βελτίωση των επαγγελµατικών δεξιοτήτων τους. Παράλληλα, έχουµε πειραµατιστεί µε διάφορες µεθόδους, έτσι ώστε να αναπτύξουµε ένα δίκτυο µάθησης από εκπαιδευτικούς που θα προσφέρει ένα πλαίσιο για την απόκτηση και την ανταλλαγή της γνώσης, το οποίο θα εκτείνεται πέραν της τυπικής µάθησης. Κατανοώντας τα ζητήµατα που προκύπτουν, η οµάδα µας άρχισε να διερευνά τα χαρακτηριστικά των εργαλείων και των µεθοδολογιών που µπορούν να προάγουν τη ανάπτυξη των προσωπικών δεξιοτήτων, καθώς και να ενθαρρύνει την επαγγελµατική κατάρτιση άλλων εκπαιδευτικών. Τα αποτελέσµατα από την εφαρµογή του έργου είναι άκρως ενθαρρυντικά. Μέσα σε περίπου 3 µήνες λειτουργίας της δικτυακής πύλης περισσότερα από 500 ψηφιακά εκπαιδευτικά αντικείµενα έχουν αναρτηθεί στην αποθήκη εκπαιδευτικού υλικού. Οι εκπαιδευτικοί επισκέπτονται την πύλη καθηµερινά και πλοηγούνται στο περιεχόµενο αρκετή ώρα, τόσο τις πρωινές ώρες, όσο και τις απογευµατινές κατά την προετοιµασία του µαθήµατος. Σε τεχνολογικό επίπεδο, η οµάδα µας έχει αντιληφθεί τους περιορισµούς των συµβατικών εργαλείων ηλεκτρονικής εκπαίδευσης έχοντας ως στόχο τη δηµιουργία ηλεκτρονικών κοινοτήτων πρακτικής, όπου οι εκπαιδευτικοί θα µαθαίνουν συνεργατικά έτσι ώστε να ενισχύσουν τις επαγγελµατικές τους δεξιότητες. Είναι σηµαντικό, σε αυτό το στάδιο, να διευκρινιστούν τα ζητήµατα που σχετίζονται µε την τεχνολογία και µπορούν να υποστηρίξουν τους δασκάλους της περιφέρειας, σε ατοµικό αλλά και σε συλλογικό επίπεδο, ενισχύοντας τις γνώσεις και τις δεξιότητες τους. Θεωρούµε ότι το δίκτυο που έχει αναπτυχθεί αποτελεί µια ενεργή κοινότητα πρακτικής και όχι απλά ένα κοινωνικό δίκτυο, γιατί τα µέλη της κοινότητας είναι

εκπαιδευτικοί που συνεργατικά δηµιουργούν εκπαιδευτικό υλικό και εκπαιδευτικές πρακτικές, ενώ ανταλλάσσουν εµπειρίες, απόψεις και συζητούν τρόπους που αντιµετωπίζουν προβλήµατα στο αποµακρυσµένο σχολείο. Φυσικά, οι τεχνολογίες θα πρέπει να υποστηρίξουν και να διευκολύνουν µια σειρά από δραστηριότητες µέσω των οποίων οι κοινότητες αναπτύσσουν την πρακτική τους. Το πώς αυτό µπορεί να σχεδιαστεί και να πραγµατοποιηθεί, µε δεδοµένο τις πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις, παραµένει µια ανοικτή πρόκληση για εµάς. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Το έργο Organic.Edunet υποστηρίζεται από τη Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Αρ. Συµβολαίου ECP-2006-EDU-410012). Οι συγγραφείς θέλουν να ευχαριστήσουν όλους τους εταίρους του έργου, καθώς και τους εταίρους του έργου ΦΤΕΡΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ (Αρ. Συµβολαίου FP6-516161) και τα µέλη των αποµακρυσµένων πιλοτικών κοινοτήτων για την αποτελεσµατική συνεργασία τους και την πρωτοποριακή δουλειά τους σε µερικές από τις πιο απόµακρυσµένες περιοχές της Ελλάδος. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ European Commision (2003). Space: A New European Frontier for an Expanding Union (White Paper). Luxembourg: Office for Official Publiations of the European Communities. Available at: http://eurlex.europa.eu/lexuriserv/site/en/com/2003/com2003_0673en01.pdf. Sotiriou, A., S et al. (2002). "AgroWeb Handbook: An innovative Approach to the usage of the Internet for interdisciplinary learning." Athens: EPINOIA (ISBN 960-8298-98-9) Available at: http://www.ea.gr/ea/myfiles/file/publications/books/20020424_agrowebhan dbook.pdf. Sotiriou, A., S, Koulouris, P, Apostolakis, E (2008). "Professional development opportunities to teachers working in small rural groups." Lifelong Learning in Europe 13(4): 229-335. Wood, D. (2002). The THINK project. European Schoolnet.