1 ια Βίου Αναζήτηση Lifelong Searching Γεώργιος Μαυροµµάτης ιδάσκων Π 407/80, Τµήµα Πληροφορικής, Πανεπιστήµιο Πειραιώς 185 34 Πειραιάς gmav@unipi.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην εποχή της πληροφορίας όλο και περισσότεροι άνθρωποι αποκτούν πρόσβαση καθώς και γνώσεις χειρισµού υπολογιστών, που πλέον είναι συνδεδεµένοι στο διαδίκτυο. Παράλληλα, η χρήση των νέων ψηφιακών τεχνολογιών στην εκπαίδευση είναι ήδη µία πραγµατικότητα που κατά τα προσεχή χρόνια πρόκειται να ενσωµατωθεί πλήρως στα εκπαιδευτικά συστήµατα. Τα Αντικείµενα Μάθησης (Learning Objects) βρίσκονται στην πρώτη γραµµή της σχετικής έρευνας. Η παρούσα εργασία, µε δεδοµένο ότι η εκπαίδευση τείνει να µετατραπεί σε ανάγκη που συνοδεύει τους ανθρώπους σε όλη την ενεργή ζωή τους,, παρουσιάζει ένα πλαίσιο χρήσης των Αντικειµένων Μάθησης προσαρµοσµένο στη δια βίου εκπαίδευση. Σύµφωνα µε το προτεινόµενο πλαίσιο ο χρήστης γίνεται παραλήπτης µαθηµάτων προσαρµοσµένων στις ιδιαίτερες ανάγκες και απαιτήσεις του. Για το σκοπό αυτό γίνεται κατηγοριοποίηση των χαρακτηριστικών των Αντικειµένων Μάθησης πάνω στα οποία το περιγραφόµενο σύστηµα στηρίζεται. Έτσι, τίθενται οι βάσεις για µαθηµατικοποίηση του µοντέλου µε απαραίτητη προϋπόθεση το σεβασµό στις θεωρίες µάθησης και το διδακτικό σχεδιασµό, έρευνα που ήδη βρίσκεται σε προχωρηµένο στάδιο. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ: ΤΠΕ, δια βίου εκπαίδευση, διδακτικός σχεδιασµός,, αντικείµενα µάθησης, learning objects ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ Η Εποχή της Πληροφορίας έχει επιφέρει τεράστιες αλλαγές στον τρόπο ζωής των ανθρώπων. Στην έκρηξη της πληροφορίας, που όλοι βιώνουµε εδώ και αρκετά χρόνια, η ψηφιακή τεχνολογία έχει συµβάλλει αποφασιστικά µεταµορφώνοντας τους περισσότερους τοµείς της ζωής. Κεντρική έκφραση της ψηφιακής τεχνολογίας, οι υπολογιστές, γνώρισαν εκθετική αύξηση της ισχύος τους τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ πλέον επικοινωνούν µεταξύ τους σε παγκόσµια βάση και µε πολύ µικρό κόστος. Η έλευση του ιαδικτύου µε αιχµή τον Παγκόσµιο Ιστό ήταν η φυσιολογική εξέλιξη της διασύνδεσης και επικοινωνίας των υπολογιστών. H µείωση του κόστους έχει σαν αποτέλεσµα όλο και περισσότεροι άνθρωποι να αποκτούν πρόσβαση σε διαδικτυωµένους υπολογιστές ενώ παράλληλα αυξάνονται και όσοι έχουν τουλάχιστον τις βασικές δεξιότητες στη χρήση των Υπολογιστών. Ειδικότερα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση διεξάγονται προγράµµατα που στοχεύουν στον περιορισµό του Ψηφιακού αναλφαβητισµού (EU, 2004). Όµως η Ε.Ε. έχει θέσει σαν στρατηγικό της στόχο µέσα στα επόµενα 10 χρόνια να καταστεί παγκόσµια η πλέον ανταγωνιστική και δυναµική οικονοµία της γνώσης (COM, 2002). Η Ψηφιακή Τεχνολογία αποτελεί βασικό µέσον για την επίτευξη του στόχου αυτού.
Θα ήταν αφύσικο η εποχή της Πληροφορίας να µην έχει φέρει αλλαγές στον τρόπο που ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή µε τη γνώση. Οι τεχνολογίες εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (distance learning) και e-learning συγκλίνουν όλο και περισσότερο σε έναν κοινό παρονοµαστή (Burgess & Russell, 2003): τη χρήση διαδικτυωµένων υπολογιστών οι οποίοι µέσω ειδικών προγραµµάτων (πλατφόρµες e-learning) φέρνουν σε επαφή τους χρήστες µεταξύ τους, µε τα µαθήµατα καθώς και τους εκπαιδευτές (Learning Content Management Systems, LCMS). Οι Τεχνολογίες e-learning βρίσκονται ήδη σε ένα σχετικό στάδιο ωριµότητας, η έρευνα ωστόσο συνεχίζεται µε µία από τις πλέον πρόσφατες εξελίξεις που είναι τα Αντικείµενα Μάθησης (Learning Objects) να αντλούν την αρχή τους από τον αντικειµενοστρεφή προγραµµατισµό. Την ίδια στιγµή, ο µετασχηµατισµός της κοινωνίας από την βιοµηχανική εποχή σε αυτήν της πληροφορίας έχει σαν αποτέλεσµα την αλλαγή του ρόλου των ανθρώπων. Από αλγοριθµικός µέσα σε ιεραρχηµένες δοµές που ήταν, τείνει να εξελιχθεί σε πιο ευέλικτες συγκεντρώσεις ανθρώπων µε κοινό στόχο και αµοιβαία οφέλη (Finnis, 2004). Εξ αιτίας αυτών των αλλαγών η εκπαίδευση όλο και περισσότερο παύει να είναι η γνωστή διαδικασία που ξεκινά από την πρώιµη παιδική ηλικία και διαρκεί 15-20 έτη, αλλά γίνεται ανάγκη για συνεχή, δια βίου εκπαίδευση, επαναπροσανατολισµό και επανακατάρτιση. Στο υπόλοιπο της εργασίας παρουσιάζεται ένα πλαίσιο εφαρµογής της ηλεκτρονικής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στην δια βίου εκπαίδευση, προσαρµοσµένο στις ιδιαίτερες ανάγκες που έχει η µορφή αυτή της εκπαίδευσης ενηλίκων. Η επόµενη παράγραφος συνδυάζει τα βασικά χαρακτηριστικά της δια βίου εκπαίδευσης µε κατάλληλο ορισµό των Αντικειµένων Μάθησης (ΑΜ) για να καταλήξει σε µία περιγραφή συστήµατος δια βίου εκπαίδευσης µέσω των ΑΜ. Στην 3 η παράγραφο περιγράφονται τα βασικά χαρακτηριστικά ενός τέτοιου συστήµατος και δίνεται µία κατηγοριοποίηση των χαρακτηριστικών των ΑΜ πάνω στα οποία αυτό στηρίζεται. Τέλος στην 4 η παράγραφο παρουσιάζονται συµπεράσµατα και προβληµατισµοί. ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ Η έννοια των Αντικειµένων Μάθησης (Alvarado-Boyd, 2003) στηρίζεται στην ιδέα το υλικό εκπαίδευσης να κυκλοφορεί σε µικρά κοµµάτια που θα διακινούνται µέσω του ιαδικτύου και θα συνδυάζονται για να παράγονται µεγαλύτερες εκπαιδευτικές ενότητες. Παρόλο που η διεθνής επιστηµονική κοινότητα δεν έχει ακόµα συµφωνήσει σε θεµελιώδη θέµατα αναφορικά µε τα ΑΜ όπως π.χ. «πως ακριβώς ορίζεται ένα ΑΜ;», χωρίς αµφιβολία υπάρχει µία γενική αποδοχή της έννοιας. Όπως πολλές χώρες και Οργανισµοί στον κόσµο, έτσι και η Ευρωπαϊκή Ένωση εκφράζει την ανάγκη εκπαίδευσης εκπαιδευτών στην δηµιουργία τέτοιων Αποθηκών Αντικειµένων (Learning Objects Repositories) που τα περιεχόµενά τους θα µπορούν να ανταλλάσσονται και χρησιµοποιούνται πολλές φορές (EU, 2004). Στην Ελλάδα βρίσκονται επίσης σε εξέλιξη παρόµοιες προσπάθειες (enstruct, 2005). Η δυνατότητα επαναχρησιµοποίησης (reusability) των ΑΜ αποτελεί κεντρικό στόχο µε προφανή τα οικονοµικά οφέλη. Παρόλο που σαν ΑΜ µπορεί να θεωρηθεί ακόµα και µία απλή εικόνα ή ένα κείµενο, η τάση είναι να είναι συνθετότερα. Επίσης παρόλο που πολύς λόγος γίνεται για αυτοµατοποίηση της δηµιουργίας ΑΜ, η τάση σήµερα φαίνεται να είναι να τα κατασκευάζουν άνθρωποι. Η πλήρης αυτοµατοποίηση της «παραγωγής» ΑΜ καταλήγει σε (βιο-)µηχανική παραγωγή υλικού (Downes, 2004). Για τους σκοπούς της παρούσας εργασίας, ιδωµένο κυρίως από την πλευρά της διδακτικής, ορίζουµε ένα Αντικείµενο Μάθησης σαν «ένα ψηφιακό, αυτοτελές αντικείµενο που έχει έναν συγκεκριµένο διδακτικό στόχο». Στην κλασική περίπτωση εκπαίδευσης, οι µαθητές ακολουθούν µία προ-αποφασισµένη σειρά µαθηµάτων που καταλήγει στην εκµάθηση κάποιου γνωστικού πεδίου ή µέρους του. Η εκπαίδευση δηλαδή προσφέρεται υπό τη µορφή «πακέτου» το οποίο ο χρήστης είτε είναι υποχρεωµένος να το µελετήσει ολόκληρο, ή στην καλύτερη περίπτωση να επιλέξει αυτό που ζητά,
3 αφού ψάξει ολόκληρο το πακέτο. Έτσι, προκειµένου να δηµιουργήσει κάποιος µία σειρά µαθηµάτων µε την τεχνολογία των ΑΜ, δεν έχει παρά να επιλέξει τα κατάλληλα, να τα βάλει σε σειρά που θα είναι συµβατή µε τις προαπαιτούµενες για κάθε έννοια γνώσεις και να τα παρουσιάσει στον εκπαιδευόµενο. Όµως η δια βίου εκπαίδευση απευθύνεται σε ενηλίκους και σαν τέτοια υπόκειται στις θεωρίες µάθησης αυτών, που κεντρικό εκπρόσωπό τους έχουν την Ανδραγωγική-Andragogy του Knowles (Fidishun, 2000). Σύµφωνα µε τις θεωρίες αυτές, ο ενήλικος θέλει µεταξύ άλλων: να βρίσκει ενδιαφέρον και κίνητρο για εκπαίδευση, να µαθαίνει ακριβώς αυτό που χρειάζεται, να χρησιµοποιεί άµεσα αυτό που µαθαίνει. Ο ενήλικος δηλαδή έχει ανά πάσα στιγµή συγκεκριµένες απαιτήσεις εκπαίδευσης, στη δηµιουργία των οποίων διαδραµατίζει ενεργό ρόλο. Επιπρόσθετα, νέες απαιτήσεις δηµιουργούνται διαρκώς που ανασχηµατίζονται µαζί µε τις παλιές δηµιουργώντας νέους στόχους (Choy & Delahaye, 2002). Από την άλλη µεριά, σχετικές έρευνες σε Η.Π.Α. και Μεγάλη Βρετανία δείχνουν ότι οι ενήλικες δεν χρησιµοποιούν ιδιαίτερα τον υπολογιστή µε κεντρικό στόχο την εκπαίδευση (Selwyn et. al., 2003) αλλά κυρίως για έρευνα (search) στο Internet (AARP, 2000) µέσω της οποίας αποκτούν γνώσεις. Έτσι, γίνεται φανερή η ανάγκη να βγάλουµε τον ενήλικο από το στενό πλαίσιο ενός Μαθήµατος χωρίς να τον αποκόψουµε από την εκπαίδευση παρέχοντάς του ένα περιβάλλον που θα υποστηρίζει την εκπαίδευση κατ απαίτηση (learning on demand). Σηµειώνεται ότι οι υπάρχουσες πλατφόρµες εξ αποστάσεως εκπαίδευσης δεν παρέχουν ιδιαίτερες ευκολίες προσαρµογής στις εκπαιδευτικές ανάγκες του κάθε χρήστη-µαθητή (Brusilovsky & Vassileva, 2003). Ακόµα και αυτές που µερικώς παρέχουν κάποιες τέτοιες δυνατότητες, δεν ξεφεύγουν από το στενό σχετικά πλαίσιο του Καθηγητή, του Πανεπιστηµίου ή του Οργανισµού που παρέχει την εκπαίδευση. Αυτό που χρειάζεται εποµένως να γίνει είναι η δηµιουργία ενός περιβάλλοντος που θα ψάχνει (search) σε αποθήκες ΑΜ σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του χρήστη. Παρόλο που υποστηρίζεται ότι είναι δυνατόν όλα τα µαθήµατα να κατασκευάζονται από ένα σχετικά µικρό αριθµό ΑΜ (McGreal, 2004), πιστεύουµε ότι η πραγµατικότητα θα οδηγηθεί στο ακριβώς αντίθετο σηµείο: χιλιάδες άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη θα κατασκευάσουν τα δικά τους ΑΜ, γεµίζοντας τις Αποθήκες µε τον ίδιο τρόπο που γέµισε το ιαδίκτυο από ικτυακούς τόπους. Με βάση τα παραπάνω, µπορεί να οριστεί ένα είδος διαδικασίας µάθησης µέσω του ιαδικτύου: Η αναζήτηση του χρήστη σε έναν µείζονα πληροφοριακό χώρο αποτελούµενο από Αντικείµενα Μάθησης. Το Ανοικτό Περιβάλλον Αναζήτησης Αντικειµένων Μάθησης, Learning Objects Open Search Environment (LOOSE) παρόλο που έχει κοινά χαρακτηριστικά µε τις γνωστές και ήδη ευρύτατα χρησιµοποιούµενες Μηχανές Αναζήτησης, πρέπει ασφαλώς να είναι ειδικού σχεδιασµού δεδοµένου ότι θα επιτελεί εκπαιδευτικό σκοπό, ενώ θα διαχειρίζεται αποκλειστικά Αντικείµενα Μάθησης. Πιό συγκεκριµένα θα πρέπει: να έχει πρόσβαση σε όσο το δυνατόν περισσότερες Αποθήκες ΑΜ, να υποστηρίζει διάφορες θεωρίες µάθησης και διδακτικού σχεδιασµού, να ικανοποιεί τους εκπαιδευτικούς στόχους (απαιτήσεις) του εκπαιδευόµενου, να ικανοποιεί τις απαιτήσεις του χρήστη σχετικά µε το περιβάλλον µάθησης καθώς και τα µέσα µάθησης, να προσαρµόζεται ανάλογα µε τις προϋπάρχουσες γνώσεις του χρήστη, να δίνει την δυνατότητα επανατροφοδότησης του ερωτήµατος µάθησης µε πρόσθετες ή ανανεωµένες απαιτήσεις από το χρήστη.
4 Αποθήκη ΑΜ Αποθήκη ΑΜ Αναζήτηση Server Προτιµήσεις Εκπαιδευτικοί Στόχοι Εκπαιδευόµενος AM Μαθήµατα που δηµιουργούνται από Αντικείµενα Μάθησης και είναι προσαρµοσµένα στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε χρήστη, Εικόνα 1 -- Ψάχνοντας τη Γνώση (LOOSE) Η λειτουργία ενός τέτοιου συστήµατος (εικόνα 1) µπορεί να περιγραφεί ως εξής: ο χρήστης καθορίζει σε ένα φιλικό, εύχρηστο και καθοδηγητικό περιβάλλον τους εκπαιδευτικούς του στόχους και τις άλλες απαιτήσεις του, το σύστηµα προτείνει το κατάλληλο σύνολο από ΑΜ συνταιριάζοντας προσφορά µε ζήτηση, στην περίπτωση που χρειάζονται περισσότερα από ένα ΑΜ προκειµένου να καλυφθούν οι εκπαιδευτικοί στόχοι, το σύστηµα θα προβαίνει σε ταξινόµησή τους (sequencing), το σύστηµα προτείνει περισσότερες από µία λύσεις που οδηγούν στην επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων του χρήστη, διευκολύνοντας έτσι την κατασκευή της γνώσης, µε κατάλληλο καθορισµό δεικτών υπολογίζει την σχετικότητα της κάθε προτεινόµενης λύσης σε σχέση µε τις απαιτήσεις που τέθηκαν. Τα ΑΜ, σαν αυτοτελή αντικείµενα που είναι, έχουν ιδιότητες που τα χαρακτηρίζουν. Είναι οι ιδιότητες αυτές που θα επιτρέπουν στο LOOSE να επιλέγει µέσα από τον Πληροφοριακό Χώρο τα κατάλληλα για τον χρήστη ΑΜ. Με το θέµα των χαρακτηριστικών ιδιοτήτων των Αντικειµένων Μάθησης πραγµατεύεται η επόµενη παράγραφος. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ Η υλοποίηση του LOOSE θα πρέπει, όπως ήδη αναφέρθηκε, να περιέχει σαν κεντρικό υποσύστηµα µία εξειδικευµένη µηχανή αναζήτησης. Έτσι, τα ΑΜ πρέπει να εφοδιαστούν µε µιά σειρά από χαρακτηριστικά βάσει των οποίων η µηχανή θα τα αναζητά. Το πρότυπο Sharable Content Object Reference Model (SCORM, 2004) έχει σαν στόχο να διευκολύνει την χρήση των ΑΜ, παρέχοντας ένα κοινό πλαίσιο εξ αποστάσεως εκπαίδευσης µε υπολογιστή, ιδωµένο όµως από τεχνικής πλευράς. Στο πρότυπο περιέχονται προδιαγραφές για τα µετα-δεδοµένα (metadata) των ΑΜ, µε χρήση των οποίων κάποιος µπορεί να περιγράψει χαρακτηριστικά τους. Όµως πολύ µικρή σηµασία δίνεται στην διδακτική και σχεδόν καθόλου στην προσαρµοστικότητα. Έτσι είναι πολύ πιθανόν να χρειάζεται είτε επέκταση του ή κατάλληλη προσαρµογή για να περιγραφούν πολλές από τις ιδιότητες που αναφέρουµε στην παρούσα. Μπορεί κανείς να διακρίνει στα ΑΜ τρεις κατηγορίες ιδιοτήτων:
5 Α. Περιεχόµενο: Ο διδακτικός στόχος. Η έννοια ή ικανότητα που το αντικείµενο διδάσκει. Ο Πληροφοριακός Χώρος που περιέχει όλα τα ΑΜ αποτελείται από Υπόχωρους, τα γνωσιολογικά πεδία. Κάθε Γνωσιολογικό πεδίο, αποτελείται από έναν αριθµό εννοιών που όταν διδαχθούν µπορούµε να θεωρήσουµε ότι έχει διδαχθεί όλο το Γνωσιολογικό πεδίο. Κάθε ΑΜ έχει σαν στόχο να διδάξει µία τέτοια έννοια. Είναι προφανές ότι την κάθε έννοια την παρουσιάζουν περισσότερα του ενός ΑΜ που περιέχονται στον συγκεκριµένο Υπόχωρο (Εικόνα 2). Πληροφοριακός Χώρος ΑΜ 1 ΑΜ 3 ΑΜ 5 ΑΜ 7 ΑΜ 2 AM 4 ΑΜ 6 (έννοια 3) AM 8 Γνωσιολογικό Πεδίο 1... ΑΜ 1 ΑΜ 3. ΑΜ 2 AM 4 Γνωσιολογικό Πεδίο m Εικόνα 2 -- Ο Πληροφοριακός Χώρος Μάθησης Β. Ποσοτικές: Τα φυσικά χαρακτηριστικά. Τέτοια είναι το φυσικό µέγεθος του αρχείου (download size), αλλά και ο µέσος απαιτούµενος χρόνος µελέτης ή ο βαθµός δυσκολίας του αντικειµένου. Γενικά εδώ περιλαµβάνονται όλες εκείνες οι ιδιότητες που µπορούν να ποσοτικοποιηθούν µε κάποιον εύλογο τρόπο και να παρασταθούν µε κάποιου τύπου ποσοτική µεταβλητή, ένα κόστος. Γ. Ποιοτικές: Πως διδάσκει, δηλαδή τα µέσα που χρησιµοποιεί. Τέτοια είναι το «στήσιµο» της ιστοσελίδας, η εµφάνιση, το είδος των µέσων που χρησιµοποιεί (π.χ. βίντεο, κείµενο, διαδραστικότητα), οι µέθοδοι µάθησης (π.χ. διάλεξη, µελέτη περίπτωσης). Πολλές από τις ιδιότητες αυτής της κατηγορίας µπορούν να ρυθµίζονται στην ίδια λογική µε τις ιδιοτήτες στα αντικείµενα των γλωσσών προγραµµατισµού, όπως χρώµα χαρακτήρων, κλπ. Εκπαιδευτικοί Στόχοι Μάθηµα Ποσοτικά Χαρακτηριστικά Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Εικόνα 3 -- Οργανώνοντας ΑΜ σε µάθηµα
6 Έχοντας περιγράψει τις τρεις κατηγορίες ιδιοτήτων για τα ΑΜ (Εικόνα 3), η διαδικασία Αναζήτησης απαρτίζεται από τρία σκέλη, που εκτελούνται επαναληπτικά προκειµένου να δώσουν περισσότερες από µία λύσεις: Το πρώτο σκέλος απαιτεί την πλήρη κάλυψη του γνωσιολογικού χώρου. Τούτο επιτυγχάνεται επιλέγοντας ένα ΑΜ για κάθε έννοια του χώρου. Το δεύτερο σκέλος αφορά στην κάλυψη των ποσοτικών απαιτήσεων του χρήστη, όπως για παράδειγµα η δηµιουργία εύκολων ή δύσκολων, ταχύρυθµων ή µακράς διαρκείας µαθηµάτων κλπ. Επιτυγχάνεται µε τον περιορισµό, µεγιστοποίηση ή ελαχιστοποίηση µίας ή περισσότερων ποσοτικών µεταβλητών. Τέλος, το τρίτο σκέλος είναι η οµογενοποίηση των µαθηµάτων από πλευράς εµφανίσεως ή/και διδακτικών µεθόδων. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Στην αιχµή των τεχνολογιών e-learning για εξ αποστάσεως εκπαίδευση βρίσκονται τα Αντικείµενα Μάθησης. Αναµένεται ότι τα επόµενα χρόνια στο διαδίκτυο θα κυκλοφορούν πολύ µεγάλες ποσότητες από τέτοια αντικείµενα, που θα ανταλλάσσονται και επαναχρησιµοποιούνται για δηµιουργία µαθηµάτων. Ένα βασικό χαρακτηριστικό της δια βίου εκπαίδευσης είναι η επιθυµία του µαθητή για αυτορρύθµιση της εκπαίδευσής του, καθορίζοντας µόνος του τους στόχους, το ρυθµό και διάφορα άλλα χαρακτηριστικά της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Στην παρούσα εργασία παρουσιάστηκε ένα πλαίσιο δηµιουργίας περιβάλλοντος που υποβοηθά τους ενήλικες στην διαδικασία της µελέτης. Πρόκειται για ένα σύστηµα αναζήτησης σε Αποθήκες Αντικειµένων Μάθησης και αυτόµατης δηµιουργίας µαθηµάτων προσαρµοσµένων στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε εκπαιδευόµενου. Ένα απλό παράδειγµα είναι αρκετό προκειµένου να γίνει αντιληπτή η πολυπλοκότητα του προβλήµατος: Έστω ότι απαιτούνται m το πλήθος ΑΜ στη σειρά για να σχηµατίσουν ένα Κεφάλαιο. Εάν για κάθε ένα διαθέτουµε n υποψήφια ΑΜ, τότε συνολικά προκύπτουν n m διαφορετικές λύσεις (για m=4 και n=10, προκύπτουν 10.000 διαφορετικοί συνδυασµοί!). Οπωσδήποτε παρόλο που από γνωσιολογικής πλευράς κάθε τέτοια λύση είναι εφικτή (feasible), δεν είναι όλες οι λύσεις το ίδιο ορθές από γενικότερης εκπαιδευτικής πλευράς. Η σωστή ιεράρχηση των διαφόρων κριτηρίων που εµπλέκονται στην επιλογή µιάς λύσης είναι απαραίτητο να γίνει. Η λεπτοµερής ανάλυση και καταγραφή όλων των ιδιοτήτων ενός ΑΜ αλλά και η προσαρµογή των µεταδεδοµένων ώστε να µπορούν να παραστήσουν όλες αυτές τις ιδιότητες είναι θέµατα προς µελέτη. Επίσης κεντρικό θέµα έρευνας αποτελεί η δηµιουργία µαθηµατικού µοντέλου για το LOOSE, που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Ακόµα, η πνευµατική ιδιοκτησία των ΑΜ, η πληρωµή τελών χρήσης όπου απαιτείται, η αξιολόγηση των ΑΜ που θα κυκλοφορούν στο ιαδίκτυο, αλλά πάνω απ όλα ο ακριβής και ενιαίος ορισµός του ΑΜ αποτελούν ανοικτά προς έρευνα θέµατα. Οι εκθετικού αριθµού συνδυαστικές που, όπως αναφέραµε, περιέχονται στο χώρο λύσεων του προβλήµατος αποτελούν πρόκληση. Είναι βέβαια προφανές ότι µπορούν να χρησιµοποιηθούν ήδη γνωστές από τις µηχανές αναζήτησης τεχνικές ανάκτησης πληροφορίας όµως ένα πράγµα είναι ακόµα προφανέστερο και καταλυτικό: οι θεωρίες µάθησης και ο διδακτικός σχεδιασµός δεν µπορεί παρά να παίζουν τον κεντρικό ρόλο σε µιά τέτοια υλοποίηση. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ AARP, (2000), Survey on Lifelong Learning, Harris Interactive Inc, New York, 2000. Alvarado-Boyd, S. (2003), Traveler s Guide to the Learning Object Landscape, NMC: The New Media Consortium.
7 Brusilovsky, P. & Vassileva, J. (2003). Course sequencing techniques for large-scale web-based education. International Journal of Continuing Engineering Education and Lifelong Learning 13 (1-2), 75-94. Burgess, J. & Russell, J. (2003), The effectiveness of distance learning initiatives in organizations, Journal of Vocational Behavior, available on line at http://www.sciencedirect.com. Choy S. & Delahaye, B. (2002), The 5th Australian VET Research Association Conference "Innovation, Internationalisation, New Technologies and VET", Melbourne - March 20-22, 2002. COM (2002), eeurope 2005: An information society for all, Commission of the European Communities, 263 final. Downes, S. (2004), The Rise of Learning Objects, International Journal of Instructional Technology and Distance Learning, Vol. 1 No 5 May 2004. enstruct (2005), http://www.enstructor.org/ EU (2004), Report on the consultation workshop Promoting Digital Literacy, Brussels, 4 November 2004, DG EAC/JP D(2004). Fidishun, D. (2000), Andragogy and Technology: Integrating Adult Learning Theory As We Teach With Technology, in Proceedings of Extending the Frontiers of Teaching and Learning: the Mid-South Instructional Technology Conference 2000, Murfreesboro, TN April 9-11, 2000. Finnis, J. (2004), Learning Technology: The Myths and Facts, International Journal of Instructional Technology and Distance Learning, Vol. 1 No 5 May 2004. McGreal, R. (2004), Learning Objects: A Practical definition, International Journal of Instructional Technology and Distance Learning, Vol. 1 No 9 September 2004. SCORM (2004), Advanced Distributed Learning (ADL), Sharable Content Object Reference Model (SCORM ) 2004 Overview, 2004. Selwyn, Ν., Gorard, S. & Furlong J. (2003), How Do Adults Use ICTs for Learning?, School of Social Sciences, Cardiff University.