Εισαγωγή Επιχειρώντας μια σύγκριση μεταξύ του ελληνικού Συντάγματος και του ελβετικού ομοσπονδιακού, διαπιστώνουμε ότι τα δύο Συντάγματα παρουσιάζουν

Εισαγωγή Επιχειρώντας μια σύγκριση μεταξύ του ελληνικού Συντάγματος και του ελβετικού ομοσπονδιακού, διαπιστώνουμε ότι τα δύο Συντάγματα παρουσιάζουν κάποιες ομοιότητες αλλά και σημαντικές διαφορές. Οι ομοιότητες συνίστανται κυρίως στις διατάξεις για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Οι σημαντικότερες διαφορές οφείλονται στη μορφή του ελβετικού κράτους το οποίο παρουσιάζει διαφορετική δομή από αυτή του ελληνικού. Ειδικότερα, η Ελβετία είναι ομοσπονδιακό κράτος, σε αντίθεση με το ελληνικό κράτος που έχει ενιαία μορφή. Το ελβετικό κράτος, όντας ομοσπονδιακό κράτος αποτελείται από περισσότερα ομόσπονδα κράτη, τα λεγόμενα καντόνια. Τα ομόσπονδα κράτη διαθέτουν λαό, χώρα και νομική προσωπικότητα. Επιπλέον διαθέτουν και εξουσία η οποία όμως δεν είναι πρωτογενής. Έχουν δικό τους Σύνταγμα και δικιά τους νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία. Η ιδιαιτερότητα τους έγκειται στο γεγονός ότι δεν είναι κράτη κυρίαρχα, αφού έχουν παραχωρήσει κάποιες αρμοδιότητες στο ομοσπονδιακό κράτος και το τελευταίο επιβάλλεται απέναντι σε αυτά. Πρόκειται κυρίως για αυτές τις αρμοδιότητες που αφορούν στην άμυνα και τη διεθνή εκπροσώπηση της χώρας καθώς και στην εξωτερική πολιτική. Αντίθετα, το ομοσπονδιακό κράτος είναι κράτος κυρίαρχο. Διαθέτει ίδιο Σύνταγμα και δικά του νομοθετικά, εκτελεστικά και δικαστικά όργανα, δηλαδή ομοσπονδιακά. Η χώρα και ο λαός του ομοσπονδιακού κράτους αποτελούνται από τις χώρες και τους λαούς των ομόσπονδων κρατών, για αυτό το λόγο το ομοσπονδιακό κράτος έχει σύνθετη μορφή, επειδή δημιουργείται από περισσότερες κρατικές οντότητες. Πρόκειται λοιπόν για ένα κράτος τεμαχισμένο, με διαφορετικές περιοχές, στο οποίο ομιλούνται τέσσερις επίσημες γλώσσες και υπάρχουν πολιτισμικά στοιχεία πολύ 1

διαφορετικά ακόμα και μέσα στα ίδια μικρότερα γεωγραφικά τμήματα. Επιπλέον περικυκλωμένο από πολύ ισχυρούς γείτονες, τόσο οικονομικά όσο και πολιτισμικά, οπότε φαίνεται επόμενο ότι η Ελβετία δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει μία έννομη τάξη αυστηρή και συγκεντρωτική. Αποτελεί ομοσπονδιακό κράτος σχεδόν από το 1848, δηλαδή ένα κράτος σχετικά πρόσφατο. Υπό αυτές τις συνθήκες ο Ελβετός νομοθέτης φαίνεται να επέλεξε ένα σχετικά απλοποιημένο δίκαιο, προσβάσιμο σε όλους και κυρίως ευέλικτο προκειμένου να μπορεί να εφαρμοστεί σε περιοχές και παραδόσεις τόσο διαφορετικές μεταξύ τους. Γενικές Διατάξεις Εκκινώντας από αυτή την ουσιώδη διαφοροποίηση μπορούμε να προχωρήσουμε σε μια συγκριτική επισκόπηση των διατάξεων των δύο καταστατικών χαρτών. Αρχικά παρατίθενται οι γενικές διατάξεις του ελβετικού συντάγματος. Στο πρώτο άρθρο κατονομάζονται τα ομόσπονδα κράτη της Ελβετίας, δηλαδή τα καντόνια. Στη συνέχεια προσδιορίζονται οι γενικοί σκοποί του ομοσπονδιακού κράτους : η προστασία της ελευθερίας και των δικαιωμάτων των ατόμων και η διασφάλιση της ανεξαρτησίας και της ασφάλειας της χώρας. Επίσης η προαγωγή της κοινής ευημερίας και της συνεχούς ανάπτυξης, της εσωτερικής συνοχής και της πολιτισμικής διαφοροποίησης της χώρας. Κατοχυρώνει τη διασφάλιση των ίσων δυνατοτήτων για όλους τους πολίτες στο μέτρο του δυνατού. Επίσης στους γενικούς σκοπούς συγκαταλέγεται η μακροχρόνια διατήρηση των φυσικών πόρων, διάταξη που καταδεικνύει τη σημασία που αποδίδει το ελβετικό σύνταγμα στην προστασία του περιβάλλοντος. Τέλος διακηρύσσεται η προαγωγή της ειρηνικής διεθνούς τάξης (άρθρο 2). 2

Στο α.3 καθορίζεται ότι τα καντόνια είναι κυρίαρχα κατά το μέρος που η κυριαρχία τους δεν περιορίζεται από το ομοσπονδιακό σύνταγμα, και ασκούν όσες αρμοδιότητες δεν έχουν παραχωρηθεί σε αυτό. Στην συνέχεια προσδιορίζονται οι εθνικές γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ρωμανικά). Στο ελληνικό σύνταγμα δεν υπάρχει αντίστοιχη διάταξη, ίσως λόγω της αδιαμφισβήτητης κυριαρχίας της ελληνικής γλώσσας. Πρωταρχική σημασίας είναι η διάταξη που καθορίζει την κυριαρχία του νόμου (rule of law). Οι κρατικές δραστηριότητες στηρίζονται σε αυτήν και περιορίζονται από αυτήν, καθώς πρέπει να ασκούνται με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον, την καλή πίστη και να τελούν σε αναλογία με τους επιδιωκόμενους στόχους. Τόσο το ομοσπονδιακό κράτος όσο και τα καντόνια πρέπει να σέβονται το διεθνές δίκαιο(α.5).τέλος προβλέπεται ατομική και συλλογική ευθύνη προκειμένου για την επίτευξη των κρατικών και κοινωνικών στόχων(α.6). Αντίθετα το ελληνικό σύνταγμα στις γενικές διατάξεις καθορίζει τη μορφή του πολιτεύματος και τις σχέσεις κράτους εκκλησίας. Ομοιάζει όμως το άρθρο 2 που θέτει τους σκοπούς του ελληνικού κράτους, δηλαδή την εμπέδωση της ειρήνης και της δικαιοσύνης καθώς και την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων μεταξύ των λαών και των κρατών. Ατομικά Δικαιώματα Στην συνέχεια το ελβετικό σύνταγμα προχωρά στην κατοχύρωση και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων (α.7-41), παραθέτοντας μία μη εξαντλητική λίστα αυτών. Καταρχήν κατοχυρώνεται ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ως μητριαρχική διάταξη, όπως ακριβώς και στο ελληνικό σύνταγμα (α.7). Ακολουθεί η ισότητα ενώπιον του νόμου, η ισότητα ανδρών και γυναικών, η απαγόρευση 3

των διακρίσεων λόγω καταγωγής, φυλής, φύλου, ηλικίας,γλώσσας, κοινωνικής θέσης, τρόπου ζωής, θρησκείας, φιλοσοφικών ή πολιτικών πεποιθήσεων ή λόγω σωματικής ή πνευματικής αναπηρίας (α.8). Κατοχυρώνεται επίσης το δικαίωμα κάθε ατόμου να αντιμετωπίζεται από τα κρατικά όργανα αμερόληπτα και με καλή πίστη (α.9), η προστασία της ζωής και της προσωπικής ελευθερίας (α.10) σε συνδιασμό με την απαγόρευση της θανατικής ποινής και των βασανιστηρίων. Ακολουθεί η προστασία της νεότητας και της παιδικής ηλικίας ( α.11) καθώς και το δικαίωμα αρωγής ατόμων που βρίσκονται σε ανάγκη (α.12). Στο α.13 κατοχυρώνεται το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, το απόρρητο της επικοινωνίας καθώς και η προστασία των προσωπικών δεδομένων. Επίσης κατοχυρώνεται ο γάμος και η οικογένεια (α.14) και η ελευθερία των θρησκευτικών και φιλοσοφικών πεποιθήσεων(α,15). Στο α.16 κατοχυρώνεται η ελευθερία της γνώμης και της πληροφορίας, στο α.17 η ελευθερία των μέσων μαζικής ενημέρωσης, σε συνδιασμό με την απαγόρευση της λογοκρισίας.στο α.18 προβλέπεται η ελευθερία της γλώσσας και στο α.19 η βασική εκπαίδευση. Ακολουθεί η ελευθερία της επιστήμης (α.20), της τέχνης (α.21), των συγκεντρώσεων (α.22), των συνεταιρισμών (α.23). Στο α.24 κατοχυρώνεται η ελευθερία της κατοικίας και η προστασία έναντι της απέλασης και της έκδοσης, ιδιαίτερα για τους πρόσφυγες σε χώρες όπου διώκονται ή απειλούνται με βασανιστήρια. Στο α.26 προστατεύεται το δικαίωμα της ιδιοκτησίας με την εγγύηση της πλήρους αποζημίωσης σε περίπτωση απαλλοτρίωσης ή περιορισμών της ιδιοκτησίας.στο α.27 κατοχυρώνεται η οικονομική και επαγγελματική ελευθερία. Στο α.28 κατοχυρώνεται η συνδικαλιστική ελευθερία και το δικαίωμα της απεργίας, το οποίο όμως είναι δυνατόν να απαγορευτεί σε ορισμένες κατηγορίες ατόμων. Στο α.29 καθιερώνονται οι γενικές διαδικαστικές εγγυήσεις : η κρίση της υπόθεσης πρέπει να γίνει εντός 4

ευλόγου χρόνου και καθιερώνεται και δωρεάν νομική υποστήριξη για τα άτομα που δεν έχουν τα οικονομικά μέσα. Το α.29 α κατοχυρώνει τις εγγυήσεις των νομικών διαδικασιών. Στο επόμενο άρθρο κατοχυρώνονται οι δικαστικές εγγυήσεις : το δικαίωμα του νόμιμου δικαστή καθώς και η απαγόρευση των εξαιρετικών δικαστηρίων. Εδώ συναντάμε μια ακόμα διαφοροποίηση καθώς το ελβετικό σύνταγμα κατοχυρώνει δωσιδικία υπέρ της κατοικίας του εναγομένου, διάταξη που φαίνεται ιδιαίτερα τεχνική για τη δομή του δικού μας συντάγματος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το α.31 υπό τον τίτλο «Habeas Corpus». Σε αυτό επαναλαμβάνεται η απαγόρευση της στέρησης της ελευθερίας,παρά μόνο με την έκδοση πράξης. Επιπλέον καθιερώνεται δικαίωμα γνώσης των λόγων της κράτησης σε γλώσσα που να ομιλεί ο κρατούμενος, και πληροφόρησης των δικαιωμάτων του.στο α.32 καθορίζεται η ποινική διαδικασία, με το τεκμήριο αθωότητας του κατηγορουμένου, και το δικαίωμα γνώσης της κατηγορίας προκειμένου να υπερασπιστεί τον εαυτό του, καθώς και το δικαίωμα δευτεροβάθμιας κρίσης. Στο α.33 κατοχυρώνεται το δικαίωμα του διοικούμενου να απευθύνει αιτήσεις στις αρχές. Ακολουθεί η κατοχύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων (α.34) και στο α.35 κατοχυρώνεται η πραγματοποίηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων μέσω του νομικού συστήματος, και της προστασίας τους από όλα τα κρατικά όργανα. Σε αυτό το άρθρο κατοχυρώνεται η προστασία τους και στις σχέσεις των ιδιωτών στις οποίες αυτές προσιδιάζουν, όπως αντίστοιχα συμβαίνει και με το α.25 του ελληνικού συντάγματος. Αμέσως μετά το α. 36 περιέχει ρύθμιση ανάλογη με αυτή του α.25 του δικού μας συντάγματος,ορίζοντας ότι οι περιορισμοί των θεμελιωδών δικαιωμάτων πρέπει είτε να δικαιολογούνται από δημόσιο συμφέρον είτε να εξυπηρετούν την προστασία των δικαιωμάτων άλλων ατόμων. Επιπλέον 5

πρέπει να προβλέπονται στο νόμο και να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας. Ιθαγένεια και Πολιτικά Δικαιώματα Στη συνέχεια,το ελβετικό σύνταγμα ρυθμίζει στα α.37 και 38 τα θέματα που αφορούν στην ελβετική ιθαγένεια και στα πολιτικά δικαιώματα. Το α.38 παρ.1 ορίζει ότι η απόκτηση της ιθάγενειας επέρχεται λόγω καταγωγής, γάμου ή υιοθεσίας και ότι νόμος θα εξειδικεύσει τα περαιτέρω, σε αντίθεση με το α. 4 του ελληνικού συντάγματος, που προβλέπει ότι νόμος ρυθμίζει τα σχετικά με με την απόκτηση και την απώλεια της ιθαγένειας. Το α.39 κατοχυρώνει το εκλογικό δικαίωμα των πολιτών, σε συνδιασμό με το α.136 του ελβετικού συντάγματος. Ο τρόπος που καθορίζεται το δικαίωμα είναι εκτεταμένος, σε αντίθεση με το αντίστοιχο α.51 του ελληνικού συντάγματος. Ορίζεται ρητά στο α.136 ότι οι πολίτες που είναι άνω των 18 ετών, και με την προϋπόθεση ότι δεν βρίσκονται υπό κηδεμονία λόγω πνευματικής ασθένειας ή αδυναμίας, έχουν εκλογικό δικαίωμα. Το ελληνικό σύνταγμα κατοχυρώνει ρητά τα χαρακτηριστικά της ψηφοφορίας, δηλαδή την αμεσότητα, την καθολικότητα και τη μυστικότητα. Αντίθετα η ηλικία των 18 ετών δεν καθορίζεται από το ίδιο το σύνταγμα ως προυπόθεση του δικαιώματος του εκλέγειν,αλλά το σύνταγμα παραπέμπει στο νόμο. Επιπλέον θεσπίζει περιορισμούς στο νόμο, όταν ο τελευταίος θεσπίζει περιορισμούς στην άσκηση του εκλογικού δικαιώματος ορίζοντας ότι μόνοι λόγοι για τον περιορισμό του είναι η μη συμπλήρωση κατώτατου ορίου ηλικίας ή η ανικανότητα δικαιοπραξίας ή τέλος η αμετάκλητη ποινική καταδίκη για ορισμένα εγκλήματα. 6

Ομοσπονδία και Καντόνια Τα επόμενα άρθρα του ελβετικού συντάγματος καθορίζουν τις σχέσεις μεταξύ ομοσπονδιακού κράτους και καντονιών (α.42-53), καθώς και την κατανομή των αρμοδιοτήτων ανάμεσα σε αυτά. Τα καντόνια διαθέτουν μια οργάνωση κρατικού κεντρικού τύπου και η εδαφική τους περιφέρεια υποδιαιρείται στις κοινότητες. Αρχικά καθορίζονται οι σκοποί της ομοσπονδίας και ορίζεται ότι η ομοσπονδία και τα καντόνια πρέπει να συνεργάζονται μεταξύ τους, και να αλληλουποστηρίζονται προκειμένου για την εκπλήρωση των αρμοδιοτήτων τους. Οι διαφορές μεταξύ τους πρέπει να λύνονται, κατά το μεγαλύτερο δυνατό μέτρο μέσω διαπραγμάτευσης και διαβούλευσης. Επιπλέον προβλέπεται συμμετοχή στις αποφάσεις της ομοσπονδίας, κυρίως όσον αφορά στα θέματα της νομοθεσίας. Η νομοθεσία των καντονιών πρέπει να βρίσκεται σε συμφωνία με την ομοσπονδιακή νομοθεσία και για το σκοπό αυτό η ομοσπονδία πρέπει να συνεπικουρεί οικονομικά τα καντόνια. Στο α.47 διακηρύσσεται ο σεβασμός της αυτονομίας των καντονιών, ενώ στο α.49 προβλέπεται η πρωταρχία και ο σεβασμός του ομοσπονδιακού δικαίου. Επιπλέον ορίζεται ότι τα καντόνια μπορούν να συνάπτουν συνθήκες μεταξύ τους προκειμένου να προωθούν τα κοινά τους, τοπικά ή οικονομικά, συμφέροντα. Στη συνέχεια, στο α.50 διασφαλίζεται η αυτονομία των κοινοτήτων. Στα α.51-53 καθορίζονται οι ομοσπονδιακές εγγυήσεις: η υιοθέτηση δημοκρατικών συνταγμάτων από τα καντόνια και η αναθεώρηση τους υπό του αιτήματος της πλειοψηφίας. Η συνταγματική τάξη πρέπει να διασφαλίζεται από την ομοσπονδία και έχει δικαίωμα επέμβασης όταν η εσωτερική τάξη των καντονιών απειλείται από οποιοδήποτε κίνδυνο. Τέλος η επικράτεια των καντονιών και η μείωση της εδαφικής τους περιοχής υπόκειται στην συναίνεση του ενδιαφερόμενου πληθυσμού. 7

Αρμοδιότητες Στη συνέχεια ακολουθούν τομείς, που λόγω της ιδιάζουσας σημασίας τους, αποτελούν ζητήματα ομοσπονδιακού ενδιαφέροντος. Πρόκειται κυρίως για τις εξωτερικές σχέσεις της χώρας, την άμυνα και την εξωτερική πολιτική. Συγκεκριμένα ενώ οι εξωτερικές σχέσεις είναι ζήτημα της ομοσπονδία, η διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής και όπου κρίνεται απαραίτητο, λόγω αυξημένου ενδιαφέροντος, επιτρέπεται ακόμα και η συμμετοχή των καντονιών στις διεθνείς διαπραγματεύσεις. Στο α.56 προβλέπεται η δυνατότητα των καντονιών να συνάπτουν συνθήκες με ξένες χώρες, αρκεί αυτές να μην έχουν αντίθετο περιεχόμενο με την ομοσπονδιακή νομοθεσία ή την εσωτερική νομοθεσία των καντονιών. Τα α.57-61 του ελβετικού συντάγματος ρυθμίζουν τα σχετικά με την ασφάλεια, καθώς και την εθνική και πολιτική άμυνα. Η εσωτερική ασφάλεια της χώρας εναπόκειται στις συντονισμένες προσπάθειες τόσο της ομοσπονδίας όσο και των καντονιών. Η Ελβετία διαθέτει στρατό του οποίου η χρήση εναπόκειται στην αρμοδιότητα της ομοσπονδίας. Προβλέπεται υποχρεωτική θητεία, καθώς και θητεία εναλλακτικής μορφής, και προαιρετική για τις γυναίκες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η δυνατότητα που δίνεται στους πολίτες οι οποίοι δεν επιθυμούν να εκπληρώσουν τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις, να καταβάλλουν, αντί της εκπλήρωσης, φόρο. Ομοσπονδιακό ζήτημα αποτελεί επίσης και η νομοθεσία η σχετική με την πολιτική προστασία,της οποίας σκοπός είναι να προστατεύει τους πολίτες, αλλά και την περιουσία τους, έναντι ενόπλων συγκρούσεων. Και στις δύο περιπτώσεις, προβλέπεται αποζημίωση για τα χαμένα εισοδήματα καθώς και αποζημίωση σε περίπτωση θανάτου ή σωματικής βλάβης. 8

Τα α.62-72 ρυθμίζουν τα θέματα της παιδείας, της έρευνας και του πολιτισμού ως εξής: αρχικά η βασική παιδεία είναι δωρεάν και ανήκει στην ααρμοδιότητα των καντονιών, σε αντίθεση με την επαγγελματική παιδεία και την ίδρυση και λειτουργία των πανεπιστημίων. Η ομοσπονδία ενισχύει τόσο την έρευνα όσο και τη διεξαγωγή στατιστικών ερευνών, τα αθλήματα, καθώς επιχορηγείται από την ομοσπονδία και η εκπαίδευση. Στο α.70 προβλέπονται εκ νέου οι επίσημες γλώσσες του κράτους παράλληλα με την προστασία των γλωσσικών μειονοτήτων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η προστασία του ελβετικού κινηματογράφου. Τέλος διαφοροποίηση με το ελληνικό σύνταγμα παρουσιάζει το άρθρο που ρυθμίζει τις σχέσεις κράτους εκκλησίας, ενώ στην πραγματικότητα είναι ζήτημα που εναπόκειται στην αρμοδιότητα των καντονιών. Στη συνέχεια ακολουθεί ένα αρκετά εκτενές τμήμα που ρυθμίζει τα σχετικά με το περιβάλλον και τις οικιστικές ζώνες. Ηδη διαφαίνεται η πρώτη διαφοροποίηση με το ελληνικό σύνταγμα και αυτή έγκειται στο μέγεθος της ρύθμισης. Αρχικά προστατεύεται η διαρκής ανάπτυξη και η ισορροπία μεταξύ της δυνατότητας ανανέωσης της φύσης και της χρήσης της από τον άνθρωπο. Στο α.74 κατοχυρώνεται η προστασία του περιβάλλοντος μέσω της ομοσπονδιακής νομοθεσίας, ενάντια στις βλάβες και τη μόλυνση, καθώς προβλέπονται και πρόστιμα για τους παραβάτες. Οι βασικές αρχές για τις οικιστικές ζώνες ορίζονται από την ομοσπονδία, όμως τα περαιτέρω ανήκουν στην αρμοδιότητα των καντονιών όσον αφορά στο χειρισμό της γης και της έλλογης κατοίκησης της. Ιδιαίτερη προστασία χρήζουν οι υδάτινες πηγές, τόσο όσον αφορά στη χρήση τους ως υδάτινο πόρο όσο και ως μορφή ενέργειας. Στο α.77 κατοχυρώνεται η προστασία των δασών και η εξασφάλιση του οικονομικού και κοινωνικού σκοπού τους. Η προστασία της φύσης και της οικιστικής κληρονομίας είναι ζήτημα που ανάγεται στην 9

αρμοδιότητα των καντονιών, κυρίως όσον αφορά στην προστασία τοποθεσιών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και μνημείων εθνικής σημασίας. Επιπλέον ορίζεται προστασία της αλιείας και της θήρας όπως και η προστασία των ζώων. Σε αυτό μάλιστα το άρθρο γίνεται αναφορά και στους περιορισμούς της χρήσης πειραμάτων στα ζώα. Ακολουθεί ένα επίσης εκτεταμένο τμήμα που αναφέρεται στα δημόσια έργα και στις μεταφορές. Τα δημόσια έργα πραγματοποιούνται προς όφελος της Ελβετίας ή μεγάλου μέρους της χώρας. Η χρήση των αυτοκινητόδρομων διασφαλίζεται από την ομοσπονδιακή νομοθεσία αλλά το κόστος επιβαρύνει και τα καντόνια. Ιδιαίτερη πρόβλεψη υπάρχει για τις διόδους και τα περάσματα στις Άλπεις, προκειμένου να προστατευθεί η τοποθεσία από τη μόλυνση και τις επιπτώσεις των τουριστικών επισκέψεων. Προβλέπεται φόρος για τη μεταφορά ιδιαίτερα βαρέων αγαθών. Στο α.86 προβλέπεται φόρος για την κατανάλωση καυσίμων καθώς και επιβαρύνσεις για τη χρήση των οδικών δικτύων, προκειμένου για τη δημιουργία και τη συντήρηση του οδικού δικτύου. Στο επόμενο άρθρο ορίζεται ότι είναι ομσπονδιακό ζήτημα ότι αφορά στη ναυσιπλοϊία και την αεροπλοϊία. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το άρθρο που καθορίζει τα σχετικά με τα μονοπάτια και τις ορειβατικές διόδους, τα οποία επιίσης αποτελούν ομσπονδιακό ζήτημα. Ακολουθεί το τμήμα του συντάγματος που ρυθμίζει την ενεργειακή πολιτική και ττις επικοινωνίες (α.89-93). Τόσο η ομοσπονδία όσο και τα καντόνια, μέσα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων τους, πρέπει να διασφαλίζουν επαρκή,αξιόπιστη και οικονομική ενέργεια η οποία πρέπει να είναι συμβατή με το περιβάλλον και την έλλογη χρήση της ενέργειας. Όμως η νομοθεσία σχετικά με την πυρηνική ενέργεια είναι ομοσπονδιακό ζήτημα, όπως συμβαίνει το ίδιο με τη μεταφορά της ενέργειας. 10

Οι ταχυδρομικές και τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες είναι ζήτημα της ομοσπονδίας και πρέπει να διασφαλίζεται ένα minimum δικτύου για όλες τις περιοχές της χώρας. Το ραδιόφωνο και η τηλεόραση θα πρέπει να στοχεύουν στην εκπαιδευτική και πολιτισμική ανάπτυξη των ακροατών και τηλεθεατών, καθώς και στην ψυχαγωγία τους. Διασφαλίζεται η ανεξαρτησία τους και η αυτονομία τους. Προβλέπεται επίσης δυνατότητα δημιουργίας αρχής στην οποία μπορούν να υποβάλλονται παράπονα για τη λειτουργία αυτών των μέσων. Ο ρόλος αυτών των μέσων στοχεύει στη δημιουργία αμερολήπτης κρίσης των τηλεθεατών σε σχέση με τα γεγονότα που παρουσιάζονται. Ακολουθεί ένα εκτεταμένο τμήμα που ρυθμίζει τα σχετικά με την οικονομία, αναλυτικά όμως σε κάθε έκφανση της και τομέα έκφρασης της. Στο α.94 τίθενται οι αρχές της οικονομικής τάξης. Αρχικά διακηρύσσεται η αρχή της οικονομικής ελευθερίας, η οποία οφείλει να γίνεται σεβαστή τόσο από τα καντόνια όσο και από την ομοσπονδία. Πρέπει να προστατεύονται τα συμφέροντα της εθνικής οικονομίας και μαζί με τον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας να συνεισφέρουν στην ευημερία και την οικονομική ασφάλεια της χώρας. Αποκλίσεις από την αρχή της ελεύθερης οικονομίας, και κυρίως μέτρα κατά του ανταγωνισμού μπορεί να προβλεφθούν μόνο από την ομοσπονδιακή νομοθεσία ή αν στηρίζονται σε τοπικά μονοπώλια. Η ομοσπονδία μπορεί να νομοθετεί για την άσκηση της ιδιωτικής οικονομικής δραστηριότητας. Οποιοσδήποτε κατέχει ομοσπονδιακό ή τοπικό δίπλωμα θα μπορεί να εξασκεί το επάγγελμα του μέσα στην επικράτεια. Η πολιτική σε σχέση με τον ανταγωνισμό καθορίζεται ως εξής: η ομοσπονδιακή πολιτική πρέπει να αντιμετωπίζει τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες των καρτέλ και των άλλων περιορισμών του ανταγωνισμού καθώς και είναι υπεύθυνη για τη λήψη μέτρων ενάντια του 11

αθέμιτου ανταγωνισμού και του καθορισμού των τιμών από επιχειρήσεις πο κατέχουν δεσπόζουσα θέση στην αγορά. Προβλέπεται επίσης λήψη μέτρων υπέρ της προστασίας των καταναλωτών. Τα τραπεζικά συστήματα και η ιδιωτική ασφάλιση είναι αντικείμενο της ομοσπονδιακής νομοθεσίας. Στο α.99 του ελβετικού συντάγματος καθορίζεται η νομισματική πολιτική, η οποία αποτελεί αντικείμενο ομσπονδιακής νομοθεσίας. Η ομοσπονδία είναα αποκλειστικά αρμόδια για την έκδοση εθνικού νομίσματος. Η Εθνική Ελβετική Τράπεζα πρέπει να διασφαλίζει τα εθνικά συμφέροντα της χώρας, όμως τουλάχιστον τα δύο τρίτα του καθαρού κέρδους τους πρέπει να πιστώνονται στα καντόνια. Στο επόμενο άρθρο καθορίζεται η πολιτική σε σχέση με την οικονομική ανάπτυξη: η ομοσπονδία είναι υποχρεωμένη να λαμβάνει μέτρα κατά της ανεργίας και του πληθωρισμού. Σε αυτή της την αρμοδιότητα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τις ιδαίτερες περιστάσεις καθε καντονιού και κάθε τοπικής περιοχής. Σε σχέση με το εξωτερικό εμπόριο προβλέπεται η ευθύνη της ομοσπονδίας να διασφαλίζει τα συμφέροντα της χώρας στο εξωτερικό, ακόμα και προβλέποντας αποκλίσεις από την αρχή της ελεύθερης οικονομίας. Το ίδιο προβλέπεται και για την προμήθεια των βασικών αγαθών και των υπηρεσιών σε περίπτωση απειλής από επικείμενο πόλεμο ή οικονομική κρίση. Επιπλέον μπορεί να λαμβάνει μέτρα ανάπτυξης σχετικά με περιοχές υποβαθμισμένες. Στο άρθρο 104 ρυθμίζεται η ανάπτυξη της γεωργίας: κυρίως για την εξασφάλιση των βασικών γεωργικών προϊόντων του πληθυσμού της χώρας, της διατήρησης των εθνικών πηγων και της αποκέντρωσης του πληθυσμού. Για την επίτευξη αυτών των σκοπών προβλέπονται διάφοροι τρόποι που σχετίζονται τόσο με τη γεωργία όσο και με την προστασία του περιβάλλοντος. Επίσης η παραγωγή, η εισαγωγή και η διανομή του αλκοόλ είναι ζήτημα της ομοσπονδίας. Το ίδιο συμβαίνει και με τα παίγνια και τα καζίνο, όπου 12

λαμβάνονται υπόψη οι επικίνδυνες επιπτώσεις, κυρίως οι κοινωνικές, αυτών του είδους των επενδύσεων. Ιδιαίτερη πρόοβλεψη υπάρχει επίσης για τα όπλα και το πολεμικό υλικό. Ακολουθεί το τμήμα που ρυθμίζει τις κοινωνικές παροχές σε σχέση με την κατοικία, την εργασία, την κοινωνική ασφάλιση και την υγεία. Αρχικά στο α.109 προωθείται η κατασκευή και η ιδιοκτησία της κατοικίας, κυρίως σε σχέση με τα αδύναμα κοινωνικά στρώματα, όπως ηλικιωμένοι, ανάπηροι καθώς και οικογένειες που χρειάζονται προστασία. Ορίζονται προστατευτικές ρυθμίσεις υπέρ των μισθωτών έναντι των ιδιοκτητών, όσον αφορά τα καταχρηστικά ενοίκια και τις ρυθμίσεις για τη λήξη των ενοικιαστηρίων. Το α.110 ρυθμίζει την προστασία της εργασίας. Η ομοσπονδία μπορεί να νομοθετεί για την προστασία των εργαζομένων, την καλή σχέση μεταξύ των εργοδοτών και των εργαζομένων, και τους γενικούς όρους εργασίας. Στο επόμενο άρθρο κατοχυρώνεται η κοινωνική ασφάλιση κυρίως όσον αφορά στους ηλικιωμένους, στους ανάπηρους, και στους επιζήσαντες δημιουργώντας τρεις αντίστοιχους πυλώνες που περιλαμβάνουν και τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα καθώς και την αυτασφάλιση. Για τον σκοπό αυτό προβλέπεται και δυνατότητα να υπάρχουν εξαιρέσεις από την επιβολή φόρων για αυτές τις κατηγορίες του πληθυσμού. Ειδικότερα ορίζονται οι κάτωθι αρχές: η ασφάλιση μπορεί να είναι προαιρετική, οι συντάξεις πρέπει να καλύπτουν τις βασικές ανάγκες για το κόστος της ζωής, η ανώτερη σύνταξη δεν πρέπει να υπερβαίνει κατά το διπλάσιο την ελάχιστη σύνταξη, και τα ποσά των συντάξεων θα πρέπει να προσαρμόζονται σύμφωνα με τις αυξήσεις του πληθωρισμού. Η ασφάλιση χρηματοδοτείται από τις εισφορές των ασφαλισμένων και τις εργοδοτικές εισφορές και από ομοσπονδιακές επιχορηγήσεις. Η ομοσπονδία πρέπει επίσης 13

να νομοθετεί σχετικά με το συνταξιοδοτικό πρόγραμμα των εργαζομένων τηρώντας συγκεκριμένες αρχές που ορίζονται ρητά στο σύνταγμα. Ειδικότερα: το ποσό της σύνταξης θα πρέπει να διασφαλίζει τον προηγούμενο τρόπο ζωής. Όσον αφορά στην ασφάλιση των ανέργων η ομοσπονδία οφειλεί να νομοθετεί προκειμένου να διασφαλίζεται το δικαίωμα τους. Η ασφάλιση θα πρέπει να εγγυάται κατάλληλη αποζημίωση για τα χαμένα εισοδήματα και θα πρέπει να ενισχύει τα μέτρα τα σχετικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση της ανεργίας. Προβλέπεται επίσης δυνατότητα κοινωνικής βοήθειας στους ανέργους. Τα πρόσωπα που χρήζουν βοήθειας επικουρούνται από τα καντόνια στην περιφέρεια των οποίων βρίσκεται η κατοικία τους. Στο α.116 προβλέπονται οικογενειακά επιδόματα καθώς και επιδόματα μητρότητας. Επίσης υπάρχει δυνατότητα νομοθεσίας σχετικά με την υγεία και τις αποζημιώσεις σε περίπτωση ατυχημάτων. Όσον αφορά στην υγεία, αυτός ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί λαμβάνοντας μέτρα σχετικά με τα φάρμακα, τα χημικά και τα αντικείμενα που είναι βλαπτικά με την υγεία, καθώς και την αντιμετώπιση επιδημιών, είτε σχετικά με την προστασία εναντίον της ραδιενέργειας. Στο επόμενο άρθρο προβλέπεται ιατρική βοήθεια στην προγενετική και τη γενετική τεχνολογία στο ανθρώπινο πεδίο, με τη μορφή όμως λήψης μέτρων προστασίας. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να προστατεύεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η προσωπικότητα και η οικογένεια με την τήρηση των ακολούθων αρχών: απαγόρευση κάθε μορφής κλωνοποίησης και ανάμειξης με γενετικό υλικό, καθώς και με την απαγόρευση της χρήσης ευγονικής πολιτικής, πλην περιπτώσεων που αφορούν ζητήματα σοβαρών ασθενειών. Απαγορεύεται επίσης και κάθε μορφή εμπορίου οργάνων ή εμβρύων. Σε αυτό το άρθρο επίσης προστατεύεται και το δικαίωμα της πληροφοριακής αυτοδιάθεσης των ατόμων στο 14

γενετικό τους υλικό και την καταγωγή τους. Οι ιατρικές μεταμοσχεύσεις είναι επίσης τομέας ο οποίος ρυθμίζεται από την ομοσπονδιακή νομοθεσία. Τέλος η γενετική τεχνολογία, σε μη ανθρώπινο πεδίο, θα πρέπει να μην θέτει σε κίνδυνο τα άτομα αλλά και το φυσικό τους περιβάλλον. Το ένατο τμήμα του ελβετικού συντάγματος σχετίζεται με την κατοικία και τη διαμονή των αλλοδαπών, οι οποίες αποτελούν ομοσπονδιακό ζήτημα, προβλέποντας την απομάκρυνση εκείνων οι οποίοι απειλούν την ασφάλεια της χώρας. Η θέσπιση κανόνων δικαίου για την μετανάστευση, την παροχή ασύλου, το αστικό και ποινικό δίκαιο καθώς και την πολιτική ποινική δικονομία εμπίπτει στις αρμοδιότητες της Ομοσπονδίας. Αντίθετα, η οργάνωση των πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων, καθώς και η εκτέλεση των ποινών ανήκουν στην αρμοδιότητα των Καντονιών (άρθρα 121-125). Φορολογία και Δημοσιονομική Διαχείριση Στη συνέχεια, στα άρθρα 126 135 περιέχονται οι ρυθμίσεις που αφορούν τα δημοσιονομικά θέματα της Ελβετίας. Όσον αφορά τον προϋπολογισμό, οι συνταγματικές ρυθμίσεις είναι αρκετά γενικές και αρκούνται στη διατύπωση ορισμένων αρχών, που πρέπει να διέπουν την κατάρτισή του, όπως την υποχρέωση να είναι, σε βάθος χρόνου, ισοσκελισμένος, ενώ οι λεπτομέρειες ορίζεται ότι θα ρυθμιστούν με νόμο. Σε αντίθεση με τις διατάξεις για τον προϋπολογισμό, στο πεδίο του φορολογικού δικαίου, οι θεσπιζόμενες διατάξεις είναι αρκετά λεπτομερειακές. Στην αρχή διατυπώνονται οι αρχές της καθολικότητας και της φορολογικής ισότητας, καθώς και της απαγόρευσης της διπλής φορολογίας μεταξύ των Καντονιών. Στη συνέχεια οι συνταγματικές διατάξεις ορίζουν το ανώτατο ύψος, στο 15

οποίο μπορεί να ανέλθουν οι φορολογικές συντελεστές τόσο στους άμεσους φόρους, όσο και στον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας. Επίσης, προβλέπονται ρητά τα προϊόντα επί των οποίων μπορεί να επιβάλλει η Ομοσπονδία φόρο κατανάλωσης. Παράλληλα, υπάρχει η πρόβλεψη ότι όπου επιβάλλεται από την Ομοσπονδία Φόρος Προστιθέμενης Αξίας ή Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης, απαγορεύεται να υποστεί νέα όμοια φορολογική επιβάρυνση από τα Καντόνια. Τέλος διακηρύσσεται ο στόχος της οικονομικής εξίσωσης των Καντονιών. Πολιτικά Δικαιώματα Όλοι οι Ελβετοί πολίτες που είναι άνω των 18 ετών έχουν τα ίδια πολιτικά δικαιώματα και τις ίδιες πολιτικές υποχρεώσεις. Επίσης στο άρθρο 137 γίνεται αναφορά στη θεσμική αποστολή του πολιτικού κόμματος, η οποία συνίσταται στη διαμόρφωση της γνώμης και της θέλησης του λαού. Δημοψήφισμα Πρέπει να τονισθεί ότι το Ελβετικό Σύνταγμα, στα άρθρα 138 και 139, προβλέπει και ρυθμίζει την πρωτοβουλία των πολιτών για ολική και μερική αναθεώρηση του Συντάγματος αντίστοιχα. Εκατό χιλιάδες (100.000) Ελβετοί πολίτες που έχουν εκλογικό δικαίωμα μπορούν να προτείνουν την ολική αναθεώρηση του ομοσπονδιακού Συντάγματος. Το δημοψήφισμα διακρίνεται σε υποχρεωτικό και σε προαιρετικό, καθώς και σε δημοψήφισμα που τίθεται στη ψήφο των πολιτών και σε αυτό που τίθεται στη ψήφο των πολιτών και των καντονιών. Υποχρεωτικό είναι το δημοψήφισμα σε περίπτωση αναθεώρησης του ομοσπονδιακού Συντάγματος, καθώς και σε περίπτωση ένταξης σε οργανισμούς συλλογικής ασφάλειας σε υπερεθνικές 16

κοινότητες (βλ. Ευρωπαϊκή Ένωση). Προαιρετικό δημοψήφισμα προβλέπεται στη περίπτωση που το αντικείμενό του είναι κάποιος ομοσπονδιακός νόμος ή διάταγμα, καθώς και σε περίπτωση διεθνούς συνθήκης με αόριστη διάρκεια ή με αντικείμενο την ένταξη της χώρας σε διεθνή οργανισμό. Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, το ελβετικό Σύνταγμα κατοχυρώνει τόσο το συνταγματικό, όσο και το νομοθετικό δημοψήφισμα. Όσον αφορά στις διακρίσεις του συνταγματικού δημοψηφίσματος, το Σύνταγμα της Ελβετίας κατοχυρώνει και το καταστατικό, που αφορά στη θέσπιση Συντάγματος στο σύνολό του και το αναθεωρητικό, που έχει ως αντικείμενο την αναθεώρηση ορισμένων μόνο διατάξεων. Προκειμένου να γίνει δεκτή μία πρόταση που υποβάλλεται σε δημοψήφισμα απαιτείται να συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία των ψηφισάντων. Στη περίπτωση που τίθεται και στη ψήφο των Καντονιών, απαιτείται να συγκεντρωθεί και η πλειοψηφία των Καντονιών. Η ψήφος του κάθε Καντονιού καθορίζεται από το αποτέλεσμα της λαϊκής ψηφοφορίας. Από τον αριθμό των διατάξεων που αφιερώνει το Σύνταγμα, αλλά και από τη θέση του δημοψηφίσματος στη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος προκύπτει ότι η Ελβετία είναι η χώρα στην οποία ο θεσμός του δημοψηφίσματος έχει ιδιαίτερη θέση στο πλαίσιο του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ειδικότερα η κατοχύρωση της μορφής του δημοψηφίσματος με πρωτοβουλία των πολιτών αποτελεί την πιο ουσιαστική μορφή του. Και αυτό γιατί ο λαός, πέραν του ότι αποφασίζει άμεσα επί των διαφόρων θεμάτων, είναι αυτός που διαμορφώνει και θέτει το περιεχόμενο των ζητημάτων, τα οποία τίθενται σε δημοψήφισμα. Ομοσπονδιακές Αρχές 17

Οι γενικές διατάξεις αυτού του κεφαλαίου προβλέπουν την ικανότητα του εκλέγειν και το εκλέγεσθαι, καθώς και τα ασυμβίβαστα των μελών των ομοσπονδιακών οργάνων, τα οποία δεν μπορούν να είναι ταυτόχρονα μέλη και σε άλλο ομοσπονδιακό όργανο. Σε επίπεδο ομοσπονδίας, η Νομοθετική εξουσία ασκείται από το ομοσπονδιακό κοινοβούλιο, το οποίο αποτελείται από δύο σώματα, την Βουλή των Αντιπροσώπων και τη Γερουσία, η Εκτελεστική Εξουσία από την ομοσπονδιακή Κυβέρνηση και η δικαστική εξουσία από το ανώτατο ομοσπονδιακό δικαστήριο. Η θητεία των μελών των πιο πάνω οργάνων είναι για τέσσερα έτη, με εξαίρεση τη θητεία των δικαστών, η οποία είναι για έξι έτη. Τέλος στο άρθρο 146 κατοχυρώνεται συνταγματικά η αστική ευθύνη του Κράτους σε περίπτωση παρανομίας των οργάνων του κατά την άσκηση της ανατιθέμενης σε αυτά δημόσιας εξουσίας. i. Το Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο Τα δύο σώματα του Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου είναι ισότιμα μεταξύ τους. Τα διακόσια (200) μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων εκλέγονται με άμεση ψηφοφορία από το λαό και με βάση το σύστημα της αναλογικής αντιπροσώπευσης. Όσον αφορά την εκλογή των 46 μελών της Γερουσίας, το κάθε Καντόνι ρυθμίζει τη διαδικασία εκλογής των μελών της Γερουσίας που του αντιστοιχούν. Τα δύο σώματα συνεδριάζουν χωριστά και για τη λήψη απόφασης από το Κοινοβούλιο απαιτείται η σύμφωνη γνώμη και των δύο. Κοινή συνεδρίαση των δύο σωμάτων προβλέπεται σε περιορισμένες περιπτώσεις, όπως για τη διενέργεια εκλογών, την επίλυση διαφορών που αφορούν συγκρούσεις αρμοδιότητας μεταξύ των ανώτατων ομοσπονδιακών αρχών και για την απονομή χάριτος. Οι συνεδριάσεις των δύο σωμάτων είναι δημόσιες, αν και με νόμο μπορεί να προβλεφθούν εξαιρέσεις από τον πιο πάνω κανόνα. Τα σώματα έχουν απαρτία εφόσον παρευρίσκεται 18

η πλειοψηφία των μελών τους και οι αποφάσεις λαμβάνονται με την απόλυτη πλειοψηφία των ψηφισάντων, εκτός από ορισμένες ειδικές περιπτώσεις που απαιτείται η απόλυτη πλειοψηφία των μελών του κάθε Σώματος. Η νομοθετική πρωτοβουλία ανήκει σε κάθε μέλος του Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου, στα κοινοβουλευτικά κόμματα, στις κοινοβουλευτικές επιτροπές, καθώς και στα Καντόνια. Τα μέλη του Κοινοβουλίου οφείλουν να ψηφίζουν έχοντας πλήρη ανεξαρτησία και απαγορεύεται να δέχονται οδηγίες και εντολές για την άσκηση των καθηκόντων τους. Σύμφωνα δε με το άρθρο 161 οφείλουν να αποκαλύπτουν τους δεσμούς τους με κέντρα συμφερόντων. Στο άρθρο 162 κατοχυρώνεται το ανεύθυνο των μελών του Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου, της Κυβέρνησης και του Καγκελάριου για τη γνώμη που διατύπωσαν ενώπιον των κοινοβουλευτικών οργάνων. Το Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο θέτει κανόνες δικαίου είτε δια μέσου νόμων, είτε δια μέσου διαταγμάτων. Οι σημαντικότερες, πάντως, ρυθμίσεις (π.χ. η άσκηση των πολιτικών δικαιωμάτων, οι περιορισμοί των συνταγματικών δικαιωμάτων, οι φορολογικές ρυθμίσεις) θεσπίζονται με νόμους. Στο άρθρο 165 προβλέπονται ρυθμίσεις για ταχύτερη νομοθετική διαδικασία σε όσες περιπτώσεις αυτό είναι αναγκαίο. Αναγνωρίζεται επίσης στο Κοινοβούλιο σημαντικός ρόλος στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής, στη κατάρτιση του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού και του ανατίθεται η υψηλή εποπτεία της δράσης των λοιπών ομοσπονδιακών οργάνων. Πρέπει δε να ληφθεί υπόψη ότι το Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο εκλέγει τα μέλη της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης, τον Ομοσπονδιακό Καγκελάριο, τους δικαστές του Ανώτατου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου και τον Αρχηγό του στρατού. Τέλος του ανατίθεται και ο ρόλος του εγγυητή των συνταγμάτων των Καντονιών και της ανεξαρτησίας και ουδετερότητας της χώρας. 19

ii. Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση και Διοίκηση Η ομοσπονδιακή Κυβέρνηση είναι η ανώτατη εκτελεστική εξουσία της Ομοσπονδίας και αποτελείται από 7 μέλη. Μέλος της μπορεί να είναι κάθε Ελβετός πολίτης, ο οποίος έχει δικαίωμα να εκλεγεί μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων. Κάποια από τα μέλη της Κυβέρνησης εκλέγονται από το Κοινοβούλιο στις θέσεις του Προέδρου και Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης. Η θητεία τους είναι ενιαύσια και υπάρχει ειδική πρόβλεψη ώστε να μην μπορεί να ανανεωθεί για τον αμέσως επόμενο χρόνο. Η Κυβέρνηση αποφασίζει και δρα συλλογικά, αν και για την καλύτερη άσκηση των καθηκόντων της προβλέπεται ότι κάθε μέλος της επιφορτίζεται με την παρακολούθηση ενός διοικητικού τομέα. Η Κυβέρνηση μπορεί να θέτει κανόνες δικαίου με διατάγματα μέσα στα πλαίσια που της δίνει το Σύνταγμα ή ο νόμοι. Στο τομέα της εξωτερικής πολιτικής, όπου συνήθως η Κυβέρνηση διαθέτει μεγάλη ευχέρεια στη διαμόρφωση και άσκηση πολιτικής, το Σύνταγμα υπενθυμίζει το δικαίωμα του Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου να συμμετέχει στη διαμόρφωσή της. Επίσης, προβλέπεται η σύγκληση του Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου στη περίπτωση που η Κυβέρνηση κινητοποιήσει τις στρατιωτικές δυνάμεις για χρονικό διάστημα άνω των τριών εβδομάδων. Οι πιο πάνω συνταγματικές ρυθμίσεις καταδεικνύουν τους περιορισμούς που έχουν τεθεί στην εξουσία της Κυβέρνησης και την αυξημένη δύναμη του Κοινοβουλίου. Τέλος, η Κυβέρνηση υποχρεώνεται να διατηρεί σχέσεις συνεργασίας με τα Καντόνια και να διασφαλίζει την εφαρμογή της ομοσπονδιακής νομοθεσίας, των συνταγμάτων των Καντονιών και των συνθηκών μεταξύ των Καντονιών. 20

Δικαστικές Αρχές της Ομοσπονδίας - Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο Το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο είναι η ανώτατη δικαστική αρχή της Ομοσπονδίας και έχει δικαιοδοσία σε περίπτωση παραβίασης της ομοσπονδιακής νομοθεσίας, του δημόσιου διεθνούς δικαίου, των δικαιωμάτων που προβλέπονται από τα συντάγματα των Καντονιών, καθώς και των πολιτικών δικαιωμάτων. Επίσης δικάζει επί διαφορών δημοσίου δικαίου που δημιουργούνται μεταξύ της Ομοσπονδίας και των Καντονιών ή μεταξύ των Καντονιών. Αντίθετα, νομοθετικές πράξεις του Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου ή της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης δεν μπορούν να αμφισβητηθούν ευθέως ενώπιον του, εκτός από ορισμένες περιπτώσεις που μπορεί να προβλεφθούν με νόμο. Το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο εφαρμόζει το ομοσπονδιακό δίκαιο και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου. Με το άρθρο 191 κατοχυρώνεται το δικαίωμα πρόσβασης στο Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο, αν και με νόμο είναι δυνατόν να τεθούν ορισμένες εξαιρέσεις από τον πιο πάνω κανόνα. Στη συνέχεια στο άρθρο 191 α προβλέπεται η ίδρυση ομοσπονδιακού ποινικού δικαστηρίου καθώς και ομοσπονδιακού διοικητικού δικαστηρίου. Παράλληλα στα επί μέρους Καντόνια θα λειτουργούν αστικά, ποινικά και διοικητικά δικαστήρια. Τέλος, στο άρθρο 191c τονίζεται η ότι όλες οι δικαστικές αρχές είναι ανεξάρτητες κατά την άσκηση των καθηκόντων τους και δεσμεύονται μόνο από το νόμο. Αναθεώρηση Στα άρθρα 192-195 το ελβετικό Σύνταγμα ρυθμίζει τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία της αναθεώρησης. Αυτή η διαδικασία βέβαια πρέπει να συνδυαστεί και με την 21

διαδικασία που καθιερώνουν τα άρθρα 138 και 139 που εξετάσαμε προηγουμένως και που αναφέρονται στην πρωτοβουλία των πολιτών. Το ελβετικό ομοσπονδιακό Σύνταγμα αναγνωρίζει τον ελβετικό λαό ως το αρμόδιο όργανο με την άσκηση της συντακτικής εξουσίας. Ο ελβετικός συντακτικός νομοθέτης προβλέπει υποχρεωτικό συνταγματικό δημοψήφισμα. Κάθε μορφής συνταγματική αναθεώρηση στην Ελβετία είναι δυνατή μόνο με δημοψήφισμα. Το ελβετικό δημοψήφισμα προβλέπει δύο είδη αναθεώρησης, την ολική και την μερική και κατά συνέπεια δύο είδη συνταγματικού δημοψηφίσματος, το καταστατικό και το αναθεωρητικό. Το ελβετικό Σύνταγμα προβλέπει τη δυνατότητα ολικής αναθεώρησής του με καταστατικό δημοψήφισμα. Σύμφωνα με το άρθρο 192, ολική αναθεώρηση του ομοσπονδιακού Συντάγματος μπορεί να γίνει οποτεδήποτε, κατά τους τύπους που ορίζονται για την ομοσπονδιακή νομοθεσία. Η δημοψηφισματική συνταγματική πρωτοβουλία για ολική αναθεώρηση, την οποία προβλέπει το ελβετικό Σύνταγμα στο άρθρο 193, είναι σύνθετη και περιλαμβάνει αφενός την πρόταση και αφετέρου την απόφαση για την ολική μεταβολή του Συντάγματος. Στη συνέχεια, εφόσον αποφασιστεί ολική αναθεώρηση, ακολουθεί η αναθεωρητική διαδικασία. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της όλης διαδικασίας είναι η πρόβλεψη προκαταρκτικού συνταγματικού δημοψηφίσματος. Συνοπτικά, η διαδικασία είναι η ακόλουθη: Πρόταση για τη διεξαγωγή συνταγματικού δημοψηφίσματος, εφόσον πρόκειται για ολική αναθεώρηση, μπορούν να καταθέσουν είτε Ελβετοί πολίτες είτε τα μέλη των αντιπροσωπευτικών σωμάτων. Η αναγνώριση της συνταγματικής πρωτοβουλίας των πολιτών αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της ελβετικής συνταγματικής ρύθμισης. Σύμφωνα με το άρθρο 138, ολική αναθεώρηση του ελβετικού Συντάγματος είναι δυνατή, εφόσον 22

το ζητήσουν 100.000 Ελβετοί πολίτες που έχουν δικαίωμα ψήφου. Μετά το στάδιο της πρότασης για τη διεξαγωγή ολικής αναθεώρησης ακολουθεί το δεύτερο στάδιο της λήψης απόφασης για τη διεξαγωγή καταστατικού δημοψηφίσματος. Στο στάδιο αυτό προβλέπεται η διενέργεια προκαταρκτικού δημοψηφίσματος προκειμένου να αποφασιστεί αν θα γίνει ολική αναθεώρηση. Το προκαταρκτικό συνταγματικό δημοψήφισμα δεν μεσολαβεί οπωσδήποτε. Το ζήτημα αν το ομοσπονδιακό Σύνταγμα πρέπει να αναθεωρηθεί υποβάλλεται σε δημοψήφισμα μόνο αν οι δύο Βουλές δεν συμφωνήσουν για την ανάγκη αναθεώρησης ή αν την αναθεώρηση ζητήσουν Ελβετοί πολίτες. Ο λαός ενεργεί ως διαιτητής για την επίλυση της διαφοράς που ανακύπτει ανάμεσα στις δύο Βουλές, πρόκειται δηλαδή κατά κυριολεξία για διαιτητικό προκαταρκτικό δημοψήφισμα. Αν η πλειοψηφία των ψηφισάντων Ελβετών εγκρίνει την ολική αναθεώρηση, τα δύο συμβούλια ανανεώνονται για να εργαστούν στην αναθεώρηση. Σύμφωνα με το άρθρο 195, το αναθεωρημένο Σύνταγμα αρχίζει να ισχύει από την αποδοχή του από την πλειοψηφία των ψηφισάντων Ελβετών πολιτών και από την πλειοψηφία των Καντονιών. Εκτός από το καταστατικό δημοψήφισμα, το ελβετικό ομοσπονδιακό Σύνταγμα προβλέπει και τη μερική αναθεώρησή του, δηλαδή το αναθεωρητικό δημοψήφισμα. Η δημοψηφισματική πρωτοβουλία ρυθμίζεται κατά τον ίδιο τρόπο, όπως και στο καταστατικό δημοψήφισμα. Τα άρθρα 139 και 194 ρυθμίζουν λεπτομερώς τη διαδικασία μερικής αναθεώρησης, τονίζοντας ότι αυτή πρέπει να σέβεται την ενότητα του Συντάγματος και να μην παραβιάζει τους υποχρεωτικούς κανόνες του διεθνούς δικαίου. 23