ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Η ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΤΙΜΕΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Η ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΤΙΜΕΣ Παράγραφος 3.1 Η ανταλλαγή και η ανταλλακτική αξία Ανθρώπινη Δημιουργία Χαρακτηριστικά Εμπορεύματος Ανταλλακτική Αξία: η σχέση με την οποία ανταλλάσσουμε Χ μονάδες ενός εμπορεύματος Α με Υ μονάδες ενός άλλου εμπορεύματος Β. (μονάδες που προσφέρουμε) / (μονάδες που αποκτούμε) Παράδειγμα: Προσφέρουμε 40 παντελόνια να αποκτήσουμε 4 laptop, η ανταλλακτική αξία του laptop είναι: 40 / 4 = 10, δηλαδή 1 laptop = 10 παντελόνια ή 1 παντελόνι = 1/10 laptop Κάθε εμπόρευμα έχει τόσες ανταλλακτικές αξίες, όσος είναι και ο αριθμός των υπόλοιπων εμπορευμάτων με τα οποία μπορεί να ανταλλαγεί. 1 laptop Χρηστική Αξία Ανταλλακτική Αξία (α) 10 παντελόνια (β) 2 netbook (γ) 1/15 αυτοκινήτου (δ) 4 κινητά (ε) 200 εφημερίδες (στ) 80 κιλά κρέας (ζ) 1.000 κιλά πατάτες (η) 700 πακέτα τσίχλες ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ Ατομική Ιδιοκτησία Χαρακτηριστικά Κοινωνιών 1. Αυτάρκεια. 2. Ικανοποίηση των αναγκών των ανθρώπων με τη δική τους παραγωγική προσπάθεια. 3. Περιορισμένες ανταλλαγές. 4. Αντιπραγματισμός. Αυτάρκεια: η κατάσταση όπου κάποιος αρκείται σε όσα έχει, είναι ικανός να αυτοεξυπηρετηθεί, παράγει όσα χρειάζεται και είναι οικονομικά ανεξάρτητος. Αντιπραγματισμός: ανταλλαγή προϊόντων ίσης αξίας, εμπορική πράξη χωρίς τη χρήση χρήματος. Χαρακτηριστικά Αντιπραγματισμού 1. Οι ανταλλαγές είναι τυχαίες και ευκαιριακές. 2. Πρέπει να υπάρχει σύμπτωση των επιθυμιών και σύμπτωση των ανταλλασσόμενων προϊόντων. 3. Η σχέση ανταλλαγής των προϊόντων που ανταλλάσσονται δεν είναι σταθερή, αλλά εξαρτάται από το ποιοι είναι οι συναλλασσόμενοι, την κοινωνική τους θέση, τον πλούτο τους, τις διαπροσωπικές σχέσεις. Ανταλλαγές που δεν έχουν τον χαρακτήρα οικονομικής πράξης την αξία των εμπορεύματων την προσδιόριζε περισσότερο το ποιος χάριζε, παρά το τι χάριζε. Ομηρικά Έπη Αμοιβαία αναγνώριση προσωπικής αξίας δωρητών. Αναγνώριση ανδρείας και κοινωνικής θέσης με αίτημα την ανάπτυξη σχέσεων φιλίας, συμμαχίας ή προστασίας. Η Οικονομική Επιστήμη ασχολείται με την έννοια της ανταλλακτικής αξίας όπως αυτή προσδιορίζεται σε μια κοινωνία που παράγει προϊόντα και υπηρεσίες με στόχο την ανταλλαγή και όχι την αυτοκατανάλωση. Αγορές Εμπορευμάτων: αναπτύσσονται από το σύνολο των τακτικών και επαναλαμβανόμενων ανταλλαγών. Αγορές Εμπορευμάτων Ανταλλαγή Δώρων 20 ος αιώνας απομονωμένες και αυτάρκεις φυλές α π ρ ό σ ω π ε ς Μεταξύ αρχηγού και μελών φυλής, ως ένδειξη αναγνώρισης ισχύος του αρχηγού. Μεταξύ φυλών, ως ένδειξη σχέσεων αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Σχέσεις Ανταλλαγής δεν καθορίζονται από τα προσωπικά χαρακτηριστικά των συναλλασσομένων (ηλικία, φύλο, χρώμα δέρματος, εθνικότητα, θρήσκευμα, κοινωνική θέση) Κριτήριο πραγματοποίησης ανταλλαγής δυνατότητα αγοραστή να προσφέρει, σε αντάλλαγμα της ποσότητας ενός εμπορεύματος που αποκτά, ποσότητα άλλου εμπορεύματος Σελίδα 1 από 6

ίσης αξίας με αυτό που αποκτά, όπως αυτή διαμορφώνεται στην αγορά. ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Ανταλλαγές που έχουν τον χαρακτήρα οικονομικής πράξης η επιβίωση των ανθρώπων εξαρτάται η ευημερία των ανθρώπων Ανταλλαγές Εμπορευμάτων Τοπικές Γεωγραφικό Εύρος Αγοράς Διατοπικές Τοπικές : περιορίζονται στα όρια μιας συνοικίας ή μιας πόλης. Διατοπικές : συνδέουν συναλλασσόμενους σε διαφορετικές πόλεις ή περιοχές. Διεθνείς : οι συναλλασσόμενοι έχουν μόνιμη εγκατάσταση σε διαφορετικές χώρες. Είδη Ανταλλαγών Διεθνείς Ανταλλαγές Εμπορευμάτων Επιχειρήσεις με καταναλωτές Επιχειρήσεις με επιχειρήσεις δεν γίνονται ως αμοιβαία αναγνώριση προσωπικής αξίας συναλλασσόμενων γίνονται με τη μεσολάβηση του χρήματος Αντικείμενο ανταλλαγών είναι εμπορεύματα τελικής χρήσης, διαρκή ή μιας χρήσης και υπηρεσίες που ικανοποιούν ανθρώπινες ανάγκες. Αντικείμενο ανταλλαγών είναι προϊόντα και υπηρεσίες. με αντιπραγματισμό Χρήμα: οτιδήποτε αποδέχεται μια κοινωνία ως γενικό μέσο ανταλλαγής. Η αξία κάθε εμπορεύματος εκφράζεται σε χρήμα. Τιμή Εμπορεύματος: ο αριθμός των χρηματικών μονάδων που πρέπει να δώσουμε για να αποκτήσουμε μια μονάδα του εμπορεύματος ή η αξία μιας μονάδας του συγκεκριμένου εμπορεύματος εκφρασμένη σε χρήμα. Παράγραφος 3.2 Είδη ανταλλαγών Κριτήρια Διάκρισης Ανταλλαγών Διαρκών κεφαλαιουχικών αγαθών Ανταλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων Προϊόντων για μεταπώληση Πρώτων υλών, ημικατεργασμένων προϊόντων ή υπηρεσιών Διαρκή κεφαλαιουχικά αγαθά: χρησιμοποιούνται για την εκτέλεση ή υποβοήθηση της παραγωγικής διαδικασίας, αυξάνουν ή διατηρούν την παραγωγική δυναμικότητα της επιχείρησης και αποτελούν επένδυση (π.χ. κτίρια, μηχανήματα, εργαλεία, μεταφορικά μέσα). Υποκείμενο Ανταλλαγών Μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών Μεταξύ επιχειρήσεων Γεωγραφικό Εύρος Αγοράς Τοπικές Διατοπικές Διεθνείς Επένδυση: διάθεση ενός χρηματικού ποσού για: (α) ίδρυση, επέκταση ή λειτουργία μιας οικονομικής επιχείρησης, (β) αγορά διαρκών αγαθών με σκοπό να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγική διαδικασία. Πρώτες Ύλες, Ημικατεργασμένα Προϊόντα, Υπηρεσίες: διευκολύνουν την παραγωγική προσπάθεια της επιχείρησης (π.χ. υπηρεσίες διαφημιστικού γραφείου, νομικές συμβουλές δικηγόρου, υπηρεσίες φύλαξης εταιρείας security). Σελίδα 2 από 6

Μεταπώληση: αγορά προϊόντων και μεταπώλησή τους είτε σε άλλες επιχειρήσεις (χονδρικό εμπόριο), είτε στους τελικούς καταναλωτές (λιανικό εμπόριο). 1 laptop Παράγραφος 3.3 Χρήμα και τιμές ΑΝΤΙΠΡΑΓΜΑΤΙΣΜΟΣ (α) 10 παντελόνια (β) 2 netbook (γ) 1/15 αυτοκινήτου (δ) 4 κινητά (ε) 200 εφημερίδες (στ) 80 κιλά κρέας (ζ) 1.000 κιλά πατάτες (η) 640 πακέτα τσίχλες ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 1 laptop 800 1 παντελόνι 80 1 netbook 400 1 αυτοκίνητο 12.000 1 κινητό 200 1 εφημερίδα 4 1 κιλό κρέας 10 1 κιλό πατάτες 0,80 1 πακέτο τσίχλες 1,25 Παράγραφος 3.4 Η διαμόρφωση της τιμής Κάθε εμπόρευμα έχει τη δική του τιμή. 1 laptop 800 1 παντελόνι 80 1 netbook 400 1 αυτοκίνητο 12.000 1 κινητό 200 1 εφημερίδα 4 1 κιλό κρέας 10 1 κιλό πατάτες 0,80 1 πακέτο τσίχλες 1,25 Η τιμή κάθε εμπορεύματος μπορεί να παραμένει αμετάβλητη ή να μεταβάλλεται (αυξάνεται ή μειώνεται) διαχρονικά, αλλά και από περιοχή σε περιοχή. Παράδειγμα Διαχρονικής Μεταβολής: Το 2005 μισό κιλό ψωμιού κόστιζε 0,50, ενώ σήμερα κοστίζει 0,80 Παράδειγμα Διατοπικής Μεταβολής: 1lt αμόλυβδης βενζίνης στη Ρόδο κοστίζει 1,75, ενώ στην Εθνική οδό Αθηνών-Λαμίας κοστίζει 1,55 (στα νησιά, λόγω του κόστους μεταφοράς, οι τιμές των εμπορευμάτων συνήθως είναι μεγαλύτερες από τις τιμές στην ηπειρωτική Ελλάδα). Σε κάποια εμπορεύματα οι μεταβολές των τιμών είναι μεγάλες, ενώ σε άλλα είναι μικρές. Παράδειγμα: Τον Οκτώβριο η τιμή της αμόλυβδης βενζίνης ήταν 1,00 και η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης ήταν 0,50. Το Νοέμβριο η τιμή της αμόλυβδης βενζίνης πήγε στα 1,10, ενώ η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης πήγε στα 0,60. Ποσοστιαία Μεταβολή Τιμής Αμόλυβδης Βενζίνης Η σχέση ανταλλαγής δύο εμπορευμάτων διαμορφώνεται ως σχέση μεταξύ των τιμών των δύο εμπορευμάτων (π.χ. 1 laptop = 4 κινητά ή 800 :200 ). Η ύπαρξη του χρήματος δεν ακυρώνει τη σχέση ανταλλαγής δύο εμπορευμάτων, την καθιστά όμως λιγότερο ευδιάκριτη απ ότι θα ήταν, αν οι ανταλλαγές ήταν άμεσες. Σχετική Τιμή Εμπορεύματος: η σχέση ανταλλαγής δύο εμπορευμάτων (π.χ. 1 εφημερίδα = 6 κιλά πατάτες). Ποσοστιαία Μεταβολή Τιμής Πετρελαίου Θέρμανσης Απόλυτη ή Χρηματική Τιμή Εμπορεύματος: η σχέση ανταλλαγής ενός εμπορεύματος με χρήμα (π.χ. 1 εφημερίδα = 3 ). Αγοραστική Δύναμη Χρήματος: η ποσότητα των εμπορευμάτων που μπορεί να αγοράσει μια μονάδα χρήματος. Μεταβολή στις τιμές συνεπάγεται και μεταβολή στην αγοραστική δύναμη ή στην αξία του χρήματος. Σελίδα 3 από 6

Παράδειγμα: Έστω ότι διαθέτουμε 2.000 με τα οποία θα στρώσουμε πλακάκι στην αυλή μας, που το καθένα κοστίζει 10. Για κάποιους λόγους αναβλήθηκε το έργο και όταν μετά από ένα μήνα αποφασίσαμε να το ξεκινήσουμε, η τιμή του πλακιδίου ήταν πλέον 16. Αγοραστική Δύναμη Πριν: Αγοραστική Δύναμη Μετά: Διαδικασία Διαμόρφωσης Τιμής Εμπορεύματος Καταναλωτής Παραγωγός-Επιχείρηση Σκοπός Επιχείρησης Μεγιστοποίηση Κέρδους. Τιμή Πώλησης Παραγόμενη Κόστος Παραγωγής Ανά Προϊόν 1 5 2 2 10 3 4 20 4 6 30 5 8 40 6 10 50 7 Έσοδα Έξοδα Αποτέλεσμα 1. Εισόδημα 2. Τιμές άλλων αγαθών Κόστος Παραγωγής Προσφορά Η ποσότητα των εμπορευμάτων που είναι διατεθειμένες οι επιχειρήσεις να προσφέρουν σε κάθε επίπεδο τιμής. Ζήτηση αγορά Προσφορά Πίνακας Προσφοράς Τιμή Εμπορεύματος Τιμή Πώλησης Προσφερόμενη ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑ Κόστος Παραγωγής Πόσο κοστίζει για να παραχθεί μια μονάδα εμπορεύματος. Παράδειγμα: Για να παράγουμε 800 κουτιά γάλα απαιτούνται: 10 εργατοώρες (1 εργατοώρα=20 ) 800lt γάλα (1lt=0,50 ) 60 kw ηλεκτρικό ρεύμα (1Kw=5 ) 800 χαρτόκουτα (1 κουτί=0,25 ) Διάφορες μηχανές, υλικά και εργαλεία (Κόστος=100 ) Κόστος Εργασίας: Κόστος Γάλακτος: Κόστος Ηλεκτρικού Ρεύματος: Κόστος Κουτιών: Κόστος Διάφορων Υλικών: Συνολικό Κόστος: Κόστος ανά Προϊόν: Οι επιχειρήσεις δεν παράγουν, όταν η τιμή πώλησης του εμπορεύματος δεν καλύπτει (είναι μικρότερη) από το κόστος παραγωγής. Όταν η τιμή πώλησης του εμπορεύματος καλύπτει το κόστος παραγωγής κάθε μονάδας εμπορεύματος που παράγεται, οι επιχειρήσεις έχουν κίνητρο να αυξάνουν την προσφορά των εμπορευμάτων, όταν ανεβαίνουν οι τιμές και να μειώνουν την προσφορά, όταν πέφτουν οι τιμές. Αυτό συμβαίνει διότι, με δεδομένο το κόστος παραγωγής, υψηλότερες τιμές συνεπάγονται μεγαλύτερα κέρδη για τις επιχειρήσεις. Το συμφέρον των επιχειρήσεων είναι να πωλούν σε υψηλές τιμές. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΖΗΤΗΣΗ Οι καταναλωτές δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν οποιαδήποτε τιμή για να αποκτήσουν ένα εμπόρευμα. Τα χρήματα που διαθέτουν είναι περιορισμένα σε σχέση με τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους. Παράδειγμα: Μια νοικοκυρά κάθε μήνα διαθέτει 200 για βοδινό κρέας, η τιμή του οποίου είναι 8 /κιλό, επομένως η νοικοκυρά αγοράζει κάθε μήνα κιλά βοδινό κρέας. Τον επόμενο μήνα η τιμή του βοδινού κρέατος αυξάνεται σε 10 /κιλό, ενώ είναι γνωστό ότι, η τιμή του χοιρινού κρέατος είναι 5 /κιλό. Πως θα κατανείμει τα 200 προκειμένου να βάλει τα ίδια κιλά κρέας με τον πρηγούμενο μήνα στο ψυγείο της; Σελίδα 4 από 6

Βοδιννό Κρέας: Χοιρινό Κρέας: Τη ζήτηση των καταναλωτών για εμπορεύματα την καθορίζουν δύο βασικοί παράγοντες: 1. Το διαθέσιμο εισόδημα ή Αγοραστική Δύναμη 2. Οι τιμές των άλλων (υποκατάστατων αγαθών) Αγοραστική Δύναμη η ποσότητα των εμπορευμάτων που μπορεί να αγοράσει μια μονάδα χρήματος. Υποκατάστατα Αγαθά δύο ή περισσότερα αγαθά, όταν το ένα μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντί του άλλου για να ικανοποιήσει την ίδια ανάγκη. Όταν αυξάνεται η τιμή ενός εμπορεύματος, οι καταναλωτές μειώνουν την ποσότητα που αγοράζουν. Το συμφέρον των καταναλωτών είναι να αγοράζουν σε χαμηλές τιμές. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΙΜΗΣ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΣ Τα συμφέροντα επιχειρήσεων και καταναλωτών συγκρούονται. Η επίλυση αυτής της σύγκρουσης των συμφερόντων στην αγορά διαμορφώνει το επίπεδο της τιμής ενός εμπορεύματος. Οι τιμές των εμπορευμάτων προσδιορίζονται στην αγορά από την αλληλεπίδραση της προσφοράς και της ζήτησης. Τιμή Πώλησης Προσφερόμενη Ζητούμενη 60 40 20 Σημείο ισορροπίας στην αγορά είναι εκεί όπου η προσφερόμενη ποσότητα είναι ίση με τη ζητούμενη ποσότητα. Τιμή Εμπορεύματος: Παράδειγμα: Ο κυρ Βαγγέλης είναι ιδιοκτήτης κυλικείου σε σχολείο και κάθε μέρα προμηθεύεται 200 τυρόπιτες, τις οποίες αγοράζει 0,50 τη μία και τις πουλάει όλες στην τιμή των 0,80. Στη συνέχεια ο κυρ Βαγγέλης αυξάνει την τιμή πώλησης της τυρόπιτας σε 0,90 με αποτέλεσμα να μειωθούν οι πωλήσεις, διότι κάποιοι μαθητές, λόγω της αύξησης της τιμής, στρέφονται στο υποκατάστατο αγαθό κουλούρι ή εκεί που αγόραζαν δύο τυρόπιτες, πλέον αγοράζουν μία. Κόστος Αγοράς Τυρόπιτας: Έσοδα Πωλήσεων Τυρόπιτας (0,80 ): Πόσες τυρόπιτες πρέπει να πουλήσει, για να έχει το ίδιο κέρδος που είχε πριν αυξήσει την τιμή; Πόσο πρέπει να μειωθούν οι πωλήσεις, ώστε να αναθεωρήσει την απόφασή του για αύξηση της τιμής; Παράγραφος 3.5 Μορφές αγοράς και διαμόρφωση τιμών Βασική Επιδίωξη Επιχειρήσεων Υψηλες Πωλήσεις σε Υψηλές Τιμές Διαθέσιμο Εισόδημα Αγοραστών Μεγιστοποίηση Κέρδους π ε ρ ι ο ρ ί ζ ε τ α ι Ύπαρξη Υποκατάστατων Προϊόντων Η δύναμη των επιχειρήσεων να επιβάλλουν τις τιμές που επιθυμούν εξαρτάται από τη μορφή της αγοράς που διαθέτουν τον προϊόν τους. Παράγοντες Διαμόρφωσης Μορφής Αγοράς Ο αριθμός των επιχειρήσεων και το μερίδιο καθεμιάς στις πωλήσεις Ο αριθμός των αγοραστών και το μερίδιο καθενός στις πωλήσεις Ο βαθμός ομοιογένειας του προϊόντος Βαθμός Ομοιογένειας Προϊόντος: σε τι βαθμό οι αγοραστές αποδίδουν στο προϊόν χαρακτηριστικά που το κάνουν να διαφέρει σημαντικά ή καθόλου από παρόμοια προϊόντα. Π.χ. μπορεί δύο είδη οδοντόπαστας διαφέρουν στα χαρακτηριστικά προστασίας (τερηδόνα ή ουλίτιδα), όμως οι καταναλωτές τα θεωρούν όμοια. Π.χ. δύο απορρυπαντικά πιάτων μπορεί να μην έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, όμως οι καταναλωτές να τα θεωρούν διαφορετικά (λόγω διαφήμισης ή επωνυμίας). Αποτέλεσμα: (κέρδος/ζημία) Μετά την αύξηση της τιμής σε 0,90 : Σελίδα 5 από 6

Τέλειος ή Πλήρης Μορφές Αγοράς Μονοπώλιο Μονοπωλιακός Ολιγοπώλιο Άλλες Μορφές Αγοράς Μονοψώνιο Διμερές Μονοπώλιο Ολιγοψώνιο Τέλειος ή Πλήρης Μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων Κάθε επιχείρηση ελέγχει μικρό ποσοστό των συνολικών πωλήσεων. Μεγάλος αριθμός αγοραστών Κάθε αγοραστής αγοράζει μικρό ποσοστό των συνολικών πωλήσεων. Ομοιογενές Προϊόν Εύκολη είσοδος των επιχειρήσεων στην αγορά, αλλά και εύκολη έξοδος από την αγορά. Καμιά επιχείρηση δεν μπορεί από μόνη της να επηρεάσει την τιμή του προϊόντος. Παραδείγματα: Σπάνια μορφή αγοράς (π.χ. το Χρηματιστήριο Αξιών). Παράδειγμα η αγορά λογισμικού, οι τσιμεντοβιομηχανίες, οι βιομηχανίες γάλακτος. Άλλες Μορφές Αγοράς Μονοψώνιο: ένας αγοραστής μόνο ή μια ομάδα αγοραστών (π.χ. έμποροι αγροτικών προϊόντων, ο αγροτικός συνεταιρισμός του χωριού). Διμερές Μονοπώλιο: ένας αγοραστής (μονοψώνιο) και ένας πωλητής (μονοπώλιο). Ολιγοψώνιο: λίγους αγοραστές που διαθέτουν δύναμη στην αγορά. Μορφή Αγοράς Αριθμός Επιχειρήσεων Αριθμός Αγοραστών Διαφοροποίηση Προϊόντος Βαθμός Ελέγχου Τιμής Τέλειος Μεγάλος Μεγάλος; Καμία Κανένας Μονοπώλιο Μία Μεγάλος Καμία Μεγάλος Μονοπωλιακός Μεγάλος Μεγάλος; Μεγάλη Όχι μεγάλος Ολιγοπώλιο Λίγες Μεγάλος Πιθανή Σημαντικός Μονοψώνιο Μεγάλος Ένας Αδιάφορο Μεγάλος (από αγοραστή) Διμερές Μονοπώλιο Μία Ένας Αδιάφορο Διαπραγμάτευση Ολιγοψώνιο Μεγάλος Λίγοι Αδιάφορο Σημαντικός (από αγοραστή) Μονοπώλιο Μία μόνο επιχείρηση που διαθέτει το συγκεκριμένο προϊόν. Μεγάλος αριθμός αγοραστών. Δύσκολη είσοδος των επιχειρήσεων στην αγορά, λόγω του υψηλού κόστους δημιουργίας νέας επιχείρησης. Καμιά επιχείρηση δεν μπορεί από μόνη της να επηρεάσει την τιμή του προϊόντος. Παράδειγμα ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος (Ο.Σ.Ε.). Μονοπωλιακός Πολλές επιχειρήσεις. Πολλοί αγοραστές. Διαφοροποιημένο Προϊόν Μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων για αύξηση του κέρδους και του ποσοστού των πωλήσεων (π.χ. πόλεμοι τιμών και μεγάλη διαφήμιση για να πείσουν τους καταναλωτές ότι το προϊόν τους διαφέρει). Παραδείγματα αποτελούν τα καταναλωτικά προϊόντα (π.χ. οδοντόκρεμες, σαπούνια, αυτοκίνητα κλπ). Ολιγοπώλιο Λίγες επιχειρήσεις ή συνήθως μερικές μικρές και μία μεγάλη. Η μεγάλη επιχείρηση ονομάζεται Ηγέτιδα Επιχείρηση και καθορίζει την τιμή πώλησης του προϊόντος. Στο παρελθόν η αγορά Η/Υ ξεκίνησε ως μονοπώλιο της IBM, εξελίχθηκε σε ολιγοπώλιο και σήμερα πλέον έχει πάρει τη μορφή μονοπωλιακού ανταγωνισμού. Σελίδα 6 από 6