Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας & Ανάπτυξης

Transcript

1 Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας & Ανάπτυξης Προπτυχιακό Πρόγραμμα Ακαδημαϊκό Έτος: Διδάσκων: Δρ. Γρηγόριος Παινέσης

2 Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Ατελής ανταγωνισμός

3 Πριν Αρχίσουμε Βάλτε το κινητό σας τηλέφωνο στο ΑΘΟΡΥΒΟ! Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 2

4 Agenda Παρουσίαση μοντέλων αγοράς με ένα πωλητή. Παρουσίαση μοντέλων αγοράς με ένα αγοραστή. Παρουσίαση μοντέλων αγοράς με λίγους αγοραστές και πωλητές. Παρουσίαση μοντέλων αγοράς με διαφοροποιημένα προϊόντα. Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 3

5 Κυβερνητική Παρέμβαση Μέχρι τώρα είδαμε ότι σε συνθήκες τέλειου ανταγωνισμού η αγορά ισορροπεί. Φανταστείτε έκτακτες καιρικές συνθήκες π.χ. τυφώνας Κατρίνα. Οι τιμές βενζίνης αυξήθηκαν περίπου 0,45$/γαλόνι. Οικονομολόγοι εκτιμούσαν ότι το κόστος παραγωγής αυξήθηκε κατά 0,23$. Αν οι εταιρίες κερδοσκοπούν εκμεταλλευόμενες μια έκτακτη κατάσταση υπάρχει χώρος για κυβερνητική παρέμβαση. Αν όντως όμως το κόστος παραγωγής είναι υψηλότερο, τυχόν παρέμβαση (π.χ. καθορισμός ανώτατης τιμής) μπορεί να οδηγήσει σε ελλείψεις στην αγορά. Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 4

6 Ατελής Ανταγωνισμός Στον τέλειο ανταγωνισμό και οι καταναλωτές και οι πωλητές είναι λήπτες τιμών Δεν είναι όλες οι αγορές έτσι:» Οι εταιρίες αγοράς γάλακτος είναι λίγες σε σχέση με τους κτηνοτρόφους.» Η εταιρία παραγωγής της Coca-Cola είναι μία (τουλάχιστον ως προς την συγκεκριμένη συνταγή).» Τα Windows μπορείτε να τα προμηθευτείτε μόνο από τη Microsoft. Αγορές στις οποίες μπορεί να υπάρχει:» μόνο ένας πωλητής» μόνο ένας αγοραστής» λίγοι αγοραστές ή πωλητές» εταιρίες που παράγουν διαφοροποιημένα προϊόντα Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 5

7 Μονοπώλιο Υπάρχει μόνο ένας πωλητής κ πολλοί αγοραστές, το αγαθό που παράγει δεν έχει κοντινά υποκατάσταστα. Στο μονοπώλιο ο πωλητής ορίζει όποια τιμή θέλει, έχει όλη τη διαπραγματευτική δύναμη. Όσο υψηλότερη τιμή τόσοι λιγότεροι αγοραστές μεταβάλλονται τα κέρδη του. Ο μονοπωλητής καθορίζει την τιμή, στην τιμή που μεγιστοποιούνται τα κέρδη του όσο το οριακό έσοδο > οριακό κόστος. Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 6

8 Μονοπώλιο ΙΙ Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 7

9 Μονοπώλιο ΙΙΙ Το μονοπώλιο χρεώνει υψηλότερη τιμή κ πωλούνται λιγότερες μονάδες από τον τέλειο ανταγωνισμό. Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 8

10 Μονοπώλιο ΙV Η κοινωνία ως σύνολο είναι καλύτερα ή χειρότερα από το μονοπώλιο; Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 9

11 Μονοπώλιο V Πλεόνασμα Καταναλωτή μονοπώλιο < ΠΚ τέλειο ανταγωνισμό. Πλεόνασμα Παραγωγού μονοπώλιο > ΠΠ τέλειο ανταγωνισμό. Συνολικό πλεόνασμα μονοπωλίου < ΣΠ τέλειου ανταγωνισμού. Ο μονοπωλητής καρπώνεται επιπλέον ευημερία σε σχέση με τους καταναλωτές. Το μονοπώλιο δημιουργεί απώλεια οικονομικής αποτελεσματικότητας (deadweight loss). Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 10

12 Μονοψώνιο Υπάρχει μόνο ένας καταναλωτής και πολλοί πωλητές, το αγαθό δεν έχει κοντινά υποκατάστατα. Στο μονοψώνιο ο καταναλωτής καθορίζει την τιμή που θα αγοράσει και οι πωλητές βλέποντας την τιμή καθορίζουν την ποσότητα που θα παράξουν. Όσο χαμηλότερη η τιμή, τόσο λιγότεροι οι παραγωγοί που θα είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν. Στο μονοψώνιο ο καταναλωτής καθορίζει την τιμή, στην τιμή που μεγιστοποιούνται τα κέρδη του όσο η οριακή αξία > οριακό έξοδο. Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 11

13 Μονοψώνιο II Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 12

14 Μονοψώνιο III Το μονοψώνιο χρεώνει χαμηλότερη τιμή κ πωλούνται λιγότερες μονάδες από τον τέλειο ανταγωνισμό Προσοχή: Οριακό κόστος Παραγωγός Οριακό έξοδο Καταναλωτής Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 13

15 Μονοψώνιο ΙV Η κοινωνία ως σύνολο είναι καλύτερα ή χειρότερα από το μονοψώνιο; Μονοψώνιο Τέλειος Ανταγωνισμός Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 14

16 Άλλα Μοντέλα Αγοράς: Ολιγοπώλιο Στο μονοψώνιο και μονοπώλιο, ο αγοραστής και ο πωλητής χρησιμοποιούν την διαπραγματευτική τους δύναμη για να καρπωθούν μέρος του πλεονάσματος Αγορές που περιγράφονται ακριβώς με συνθήκες τέλειου ανταγωνισμού, μονοψωνίου ή μονοπωλίου είναι δύσκολο να υπάρχουν Πολλές αγορές κινούνται μεταξύ μονοπωλίου και τέλειου ανταγωνισμού ολιγοπώλιο Γιατί τα ολιγοπώλια είναι συνηθισμένα; Οικονομίες κλίμακας παραγωγή προϊόντος με χαμηλότερο κόστος δύσκολο για μικρές εταιρίες, θα πρέπει να κάνουν τεράστιες επενδύσεις ολιγοπώλιο Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 15

17 Άλλα Μοντέλα Αγοράς: Ολιγοπώλιο ΙΙ Σε ένα ολιγοπώλιο οι εταιρίες έχουν δύο αντικρουόμενα κίνητρα:» Να συνεργαστούν/συμμαχήσουν» Να ανταγωνιστούν Η συνεργασία για χρέωση υψηλότερων τιμών είναι συνήθως παράνομη καρτέλ.» Οι 10 μεγαλύτερες ελληνικές πτηνοτροφικές επιχειρήσεις, που ελέγχουν το 70% της συνολικής αγοράς, συντονισμένα καθόριζαν και ανέβαζαν τις τιμές στο νωπό και κατεψυγμένο κοτόπουλο, σε χονδρέμπορους, σούπερ μάρκετ, ψησταριές και κρεοπώλες, από το 1996 έως το 2010.» Η Ευρ.Επιτροπή μήνυσε τις εταιρίες Akzo Nobel, BASF, UCB (ελέγχουν το 80% της αγοράς βιταμίνης Β4 που χρησιμοποιείται για ζωοτροφές) για μυστικές συναντήσεις με στόχο καθορισμού υψηλών τιμών. Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 16

18 Άλλα Μοντέλα Αγοράς: Ολιγοπώλιο ΙΙI Πολλές φορές υπάρχει σιωπηρή συμφωνία (tacit collusion) για διατήρηση υψηλών τιμών. Η αγορά ισορροπεί στην υψηλή τιμή, γιατί καμία εταιρία δεν έχει κίνητρο να προσφέρει χαμηλότερη τιμή και να εμπλακεί σε πόλεμο τιμών σιωπηρή συμφωνία. Ηγεσία τιμής μια εταιρία θέτει την τιμή και οι άλλες ακολουθούν σιωπηρή συμφωνία. Η σιωπηρή συμφωνία είναι δύσκολο να αποδειχθεί. Η συστηματική όμως μελέτη των τιμών μπορεί να αποδείξει την ύπαρξη μοτίβων που υποδηλώνουν ύπαρξη σιωπηρής συμφωνίας» Βιομηχανία συσκευασίας κρέατος ( ).» Βιομηχανία τσιγάρων κ χάλυβα ( 30).» Βιομηχανία χάλυβα κ αυτοκινήτων ( 50). Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 17

19 Άλλα Μοντέλα Αγοράς: Ολιγοπώλιο ΙV Πόλεμος τιμών με στόχο την επικράτηση τιμές κοντά στα επίπεδα τιμών τέλειου ανταγωνισμού Οι τιμές στο ολιγοπώλιο μπορεί να είναι υψηλές ή χαμηλές Κυμαίνονται μεταξύ μονοπωλίου και τέλειου ανταγωνισμού Πολύ λίγοι πωλητές τιμές κοντά στην τιμή του μονοπωλίου Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 18

20 Άλλα Μοντέλα Αγοράς: Ολιγοψώνιο Λίγοι αγοραστές για ένα πανομοιότυπο αγαθό Πολύ διαδεδομένα στην γεωργία Χιλιάδες κτηνοτρόφοι, λίγοι αγοραστές γάλακτος Αν οι αγοραστές συμφωνήσουν μεταξύ τους, μπορούν να οδηγήσουν τις τιμές προς τα κάτω Αν επιλέξουν να εμπλακούν σε πόλεμο τιμών, τιμές προς τα πάνω Όσο περισσότεροι αγοραστές ανταγωνίζονται για περιορισμένο αριθμό γαλακτοπαραγωγών αγελάδων τιμή πλησιάζει στην τιμή τέλειου ανταγωνισμού Οι τιμές θα κινούνται μεταξύ μονοψωνίου και τέλειου ανταγωνισμού Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 19

21 Άλλα Μοντέλα Αγοράς: Λεπτή αγορά Λίγοι αγοραστές, λίγοι πωλητές thin market π.χ. αγορά συλλεκτικών ειδών Η τιμή μπορεί να είναι κοντά στην ανταγωνιστική ή να ευνοεί τον αγοραστή ή τον πωλητή Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 20

22 Δομές Της Αγοράς Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 21

23 Άλλα Μοντέλα Αγοράς: Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Ποια η μορφή αγοράς όταν το αγαθό δεν είναι ομοιογενές αλλά διαφοροποιείται; pepsi, coca cola, green cola, ΕΨΑ cola Δεν υπάρχει μοναδική καμπύλη οριακής αξίας ή οριακού κόστους για τον κλάδο, αλλά διαφορετικές Τα αγαθά όμως είναι κοντινά υποκατάστατα Άρα κάθε επιχείρηση είναι σαν ένα «μικρό μονοπώλιο» Ορίζει όποια τιμή θέλει για το προϊόν της Δεν υπάρχει μία μοναδική τιμή αγοράς Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 22

24 Άλλα Μοντέλα Αγοράς: Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός ΙΙ Ελεύθερη είσοδος/έξοδος επιχειρήσεων στον κλάδο Κάθε φορά που μία εταιρία μπαίνει στον κλάδο η καμπύλη ζήτησης (οριακή αξία των καταναλωτών) πέφτει Όσο μεγαλύτερη (μικρότερη) η ποικιλία, τόσο μικρότερη (μεγαλύτερη) η προθυμία πληρωμής των καταναλωτών για μια μεμονωμένη παραλλαγή π.χ. έστω δύο εταιρίες με μερίδιο αγοράς 50%, εισέρχονται δύο ακόμα εταιρίες μερίδιο αγοράς 25% (συμμετρικός μονοπωλιακός ανταγωνισμός) Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 23

25 Άλλα Μοντέλα Αγοράς: Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός ΙΙΙ Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 24

26 Άλλα Μοντέλα Αγοράς: Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός ΙV Ο συμμετρικός μονοπωλιακός ανταγωνισμός δεν είναι ρεαλιστικός γιατί υποθέτει ότι όλες οι εταιρίες κατέχουν το ίδιο μερίδιο αγοράς. Ασύμμετρος μονοπωλιακός ανταγωνισμός» Καθώς εταιρίες εισέρχονται με διαφοροποιημένο προϊόν λαμβάνουν μικρότερο μερίδιο κ μικρότερο κέρδος» Η τελευταία επιχείρηση που θα εισέρθει θα έχει ΠΠ ίσο με το σταθερό κόστος» Η επόμενη επιχείρηση θα έχει αρνητικά οικονομικά κέρδη και δε θα εισέρθει» Όλες οι υπόλοιπες εταιρίες κερδίζουν Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 25

27 Τα Μοντέλα Της Αγοράς Η οικονομιά της πραγματικής αγοράς μπορεί να είναι πιο περίπλοκη.» Κτηνοτρόφοι: αγοραστές πρώτων υλών και πωλητές ζώντων ζώων.» Σφαγεία: αγοραστές ζώντων ζώων και πωλητές τεμαχίων κρέατος.» Μονάδες συσκευασίας κρεάτος: αγοραστές και πωλητές. Ο βαθμός της δύναμης επί της αγοράς συχνά μετράται με τον δείκτη συγκέντρωσης τεσσάρων εταιριών.» CR4: ποσοστό πωλήσεων στην αγορά που αντιστοιχεί στις 4 μεγαλύτερες εταιρίες. Πολλές φορές λίγες εταιρίες τείνουν να κυριαρχούν και να μοιράζουν γεωγραφικές περιοχές. Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 26

28 Τα Μοντέλα Της Αγοράς ΙΙ Γιατί οι εταιρίες τείνουν να συγκεντρώνονται σε ένα κλάδο; Είναι απαραίτητα κακό; Θα πρέπει η πολιτεία να παρέμβει; Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 27

29 Πατέντες, Μονοπώλιο & Δύναμη Στην Αγορά Πολλές εταιρίες εξασφαλίζουν μονοπωλιακή θέση στην αγορά μέσω εξασφάλισης πατεντών:» Φυτοφάρμακα» Γενετικά τροποποιημένοι σπόροι Θα πρέπει η πολιτεία να καταργήσει τις πατέντες και να διαλύσει τα μονοπωλια αυτά; Κατάργηση θα οδηγούσε σε αύξηση του συνολικού πλεονάσματος για τα υπάρχοντα προϊόντα. Μειώνει συνολικό πλεόνασμα από μελλοντικά προϊόντα. Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 28

30 Σταυρόλεξο Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 29

31 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΘΕΡΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ι Δρ. Γρηγόριος Παινέσης 30