Διαχείριση, έλεγχος και αξιολόγηση της καινοτομίας στην υγεία

Διαχείριση, έλεγχος και αξιολόγηση της καινοτομίας στην υγεία Κώστας Αθανασάκης BScHS, BScEcon, MSc, PhD, PD Οικονομολόγος Υγείας, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας

Σχεδιάγραμμα παρουσίασης Καινοτομία: Ορισμοί Η επίδραση στη φροντίδα υγείας Δαπάνη φαρμάκου Η παρέμβαση του κράτους στην αγορά υπ. Υγείας Τιμολόγηση φαρμάκων H έμφαση στην Αξιολόγηση Τεχνολογίας Υγείας Η νέα εποχή της ΑΤΥ: Πολυκριτηριακές Αποφάσεις (Multiple Criteria Decision Analysis)

Καινοτομία στη φαρμακευτική αγορά: συγκλίνουσες απόψεις από τη βιβλιογραφία Δεν υπάρχει μοναδικός ορισμός αλλά διαφορετικά υποδείγματα και προσεγγίσεις Κοινό σημείο η έμφαση στη θεραπευτική αξία (κλινική αποτελεσματικότητα, ασφάλεια και ανεπιθύμητες ενέργειες). Άλλοι παράγοντες που συνυπολογίζονται: Ο τύπος της καινοτομίας (ως προς τη διαδικασία μέσω της οποίας προκύπτει η καινοτομία π.χ. νέος μηχανισμός δράσης ) Αντιμετώπιση μη καλυπτόμενων θεραπευτικών αναγκών Σχετική θεραπευτική αξία (έναντι των διαθέσιμων θεραπειών)

Φαρμακευτική καινοτομία και εκβάσεις υγείας Όφελος σχετιζόμενο με τη φαρμακευτική καινοτομία: οικονομικό όφελος κοινωνικό όφελος όφελος σε όρους υγείας Παρά την ύπαρξη μεθοδολογικών περιορισμών, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις πως η φαρμακευτική καινοτομία έχει συμβάλει: στην αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών στην παραγωγικότητα της εργασίας.

Mean age at death, Greece, 1995-2010 Με βάση τα ευρήματα, η φαρμακευτική καινοτομία στην Ελλάδα ευθύνεται για μια αύξηση κατά σχεδόν 1 έτος στο προσδόκιμο επιβίωσης Και έχει περιορίσει τις συνολικές ημέρες νοσηλείας κατά 2,6 εκατομμύρια ημέρες το χρόνο Lichtenberg, F.R. The impact of pharmaceutical innovation on longevity and hospitalization in Greece, 1995-2010. Presentation at the 9th PanHellenic Congress on Management, Economics and Health Policy, Athens, Greece, 5-7 December 5 2013

Με βάση τα ευρήματα από τη βιβλιογραφία: Η φαρμακευτική καινοτομία, συνδέεται με: -μικρότερη χρησιμοποίηση νοσοκομειακής περίθαλψης, υπηρεσιών ΤΕΠ (emergency care), μακροχρόνιας φροντίδας (long-term care) Η αύξηση της κατανάλωσης /δαπάνης για φάρμακα συνδέεται με μείωση της δαπάνης για άλλες μορφές περίθαλψης λόγω της υποκατάστασης μείωση του αριθμού των εισαγωγών και επισκέψεων σε ΤΕΠ μείωση της μέσης διάρκειας νοσηλείας Ο βαθμός της υποκατάστασης διαφέρει μεταξύ φαρμάκων και νόσων. Αναλόγως της καινοτομίας και της θεραπευτικής περιοχής στην οποία αυτή χρησιμοποιείται.

Δαπάνη Υγείας ως ποσοστό του ΑΕΠ Η Ελλάδα κοντά στο μέσο όρο του ΟΟΣΑ Πηγή: OECD (2015) Ιαπωνία Τουρκία Εσθονία Ελβετία ΗΠΑ Μεξικό Γερμανία Σουηδία 16,4 Πολωνία Λουξεμβούργο Γαλλία Δανία Βέλγιο Αυστρία Καναδάς Νορβηγία 10,4 10,2 10,2 10,1 11,1 11,1 11,0 10,9 10,0 9,3 Η.Β. Ελλάδα Ισπανία 5,1 6,0 6,2 6,4 6,6 7,1 7,4 7,4 7,5 7,6 7,6 8,1 9,3 8,6 9,2 8,8 8,9 8,9 8,8 Ιταλία Τσεχία Χιλή Ουγγαρία Ισραήλ Κορέα Σλοβακία Ιρλανδία Σλοβενία Φινλανδία Ισλανδία

Εξέλιξη της Δαπάνης Υγείας στην Ελλάδα (2003-2015, δις ευρώ) 25 Δημόσια δαπάνη Ιδιωτική δαπάνη Σύνολο δαπάνης 20 20,5 21,9 23,2 20,8 20,0 15 10 14,8 8,7 15,9 16,4 9,4 9,7 18,0 11,1 13,2 14,5 16,1 14,1 13,7 17,6 12,0 16,4 11,2 15,3 15,0 9,9 9,5 5 6,1 6,5 6,7 6,9 7,3 7,4 7,1 6,7 6,3 5,6 5,2 5,4 5,5 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Το 2012 η δημόσια δαπάνη αποτελούσε μόλις το 67,1% της συνολικής δαπάνης. Τα ποσοστά για τις χώρες του ΟΟΣΑ και της Ευρώπης ήταν 72,2% και 72,9% αντιστοίχως. Πηγή : OECD Health Statistics 2015, Εκτιμήσεις ΕΣΔΥ

Ρυθμός αύξησης της συνολικής δαπάνης υγείας 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0-5,0 16,4 6,9 4,0 1,4 12,8 6,5 4.,2 3,0 Ευρώπη ΟΟΣΑ Ελλάδα -2,5-4,1 Μέχρι το 2015 εκτιμάται πως η περιστολή της συνολικής δαπάνης στην Ελλάδα θα έχει αγγίξει το -35,3% -10,0-15,0-11,5-11,9 Πηγή : OECD Health Statistics 2015

Εξέλιξη της Καθαρής Δημόσιας Φαρμακευτικής Δαπάνης (εκατ. Ευρώ) -60,5% Καθαρή δημόσια δαπάνη ως % του ΑΕΠ: 2.2% το 2009, 1.1% το 2014. Καθαρή δημόσια φαρμακευτική δαπάνη κατά κεφαλή: 456 το 2009, 183 το 2014. Πηγή : ΙΟΒΕ, ΕΟΠΥΥ, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας

Εξωνοσοκομειακή Δημόσια Δαπάνη Αξίες 2014 (%) 60 50 52 54 52 49 50 On patent 52 40 30 32 31 33 34,5 32 Off patent 28 20 10 16 15 15 16,5 18 Γενόσημα 20 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Εξωνοσοκομειακή Δημόσια Δαπάνη Ογκοι 2014 (%) 60 50 57 58 61 60 58 Off patent 55 40 30 20 10 26 25 21 20 17 17 18 20 Γενόσημα 21 22 23 21 On patent 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Βασικοί παράγοντες διαμόρφωσης Φαρμακευτικής Δαπάνης Αυξημένη ζήτηση για φαρμακευτικά προϊόντα Εισαγωγή νέων φαρμάκων Υιοθέτηση πολιτικών συγκράτησης κόστους Διαθεσιμότητα γενοσήμων και βιοϊσοδύναμων φαρμάκων Ρυθμός αύξησης Φαρμακευτικής Δαπάνης

Η παρέμβαση του κράτους στην αγορά υπηρεσιών υγείας Φαρμακευτική καινοτομία: αποτελεί την κινητήρια δύναμη πίσω από τις εξελίξεις στη βιοιατρική επιστημονική έρευνα διεθνώς. Ανάπτυξη της τεχνολογίας + επιδημιολογική μεταβολή: αυξητικές τάσεις στη δαπάνη του φαρμάκου, διεθνώς, ανάγκη διαχείρισης και ελέγχου της διάχυσης της καινοτομίας δυνατότητες παρέμβασης του κράτους και της ασφάλισης σε δύο βασικές κατευθύνσεις: (α) τις αποφάσεις περί τιμολόγησης των φαρμακευτικών προϊόντων και (β) τις αποφάσεις αποζημίωσης (κάλυψης) των διαθέσιμων φαρμακευτικών προϊόντων

Η κρατική παρέμβαση αναλόγως του τμήματος (βαθμού ελευθερίας) της αγοράς Μυλωνά και συν 2015

πολιτικές τιμολόγησης Οι πολιτικές τιμολόγησης αφορούν πρωτίστως στην πλευρά της προσφοράς Αποτελούν από τις πλέον διαδεδομένες παρεμβάσεις πολιτικής του φαρμάκου στην Ευρώπη σήμερα Διακρίνονται στις μεθόδους τιμολόγησης Φαρμάκων εντός προστασίας Φαρμάκων εκτός προστασίας

Μέθοδοι τιμολόγησης των φαρμακευτικών σκευασμάτων: διεθνής εμπειρία Μέθοδος τιμολόγησης Ενδεικτικά συστήματα υγείας όπου χρησιμοποιείται Τιμολόγηση προϊόντων υπό καθεστώς ευρεσιτεχνίας Εξωτερικές τιμές αναφοράς Στο σύνολο των Ευρωπαϊκών χωρών εκτός της Γερμανίας, της Σουηδίας (διακόπηκε το 2002) και του Ηνωμένου Βασιλείου Τιμολόγηση στη βάση του ποσοστού κέρδους Ηνωμένο Βασίλειο (προς αποδρομή και αντικατάσταση από νεότερα σχήματα τιμολόγησης, όπως το Value Based Pricing) Διαπραγματεύσεις επί των τιμών* Γαλλία, Ιταλία, Αυστρία, Γερμανία, ΗΒ, Βέλγιο, Κροατία, Πορτογαλία, Κύπρος, Τσεχία, Νορβηγία, Σλοβενία και αλλού Τιμολόγηση μη προστατευμένων προϊόντων (γενόσημα, off patent) Διατίμηση Ιταλία, Γαλλία, Ελλάδα, Αυστρία, Εσθονία, Λιθουανία, Νορβηγία, Τσεχία, Βέλγιο, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία και αλλού Δημοπρασίες Ολλανδία, Γερμανία, Κύπρος, Δανία *Σημαντικό ποσοστό εξ αυτών, αφορά σε μη δημοσιεύσιμα αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων [Vogler S, Zimmermann N, Habl C, Piessnegger J, Bucsics A. Discounts and rebates granted to public payers for medicines in European countries. South Med Rev. 2012 Jul;5(1):38-46] Πηγή: Ελευθεριάδου Ν (2015) και Kanavos P (2011). Η επικαιροποίηση των δεδομένων έγινε από τους συγγραφείς του παρόντος

Επαρκούν από μόνες τους οι πολιτικές τιμολόγησης στη ρύθμιση της αγοράς; Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα

Επαρκούν από μόνες τους οι πολιτικές τιμολόγησης στη ρύθμιση της αγοράς; Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα

Επαρκούν από μόνες τους οι πολιτικές τιμολόγησης στη ρύθμιση της αγοράς; Πηγή : OECD Health Statistics 2015 Συνολική δαπάνη φαρμάκου ως ποσοστό του ΑΕΠ

Η κρατική παρέμβαση αναφορικά με τις πολιτικές αποζημίωσης

Πολιτικές αποζημίωσης Οι πολιτικές αποζημίωσης αποτελούν το σημαντικότερο και πλέον αναπτυσσόμενο τμήμα της πολιτικής φαρμάκου διεθνώς, σήμερα Συνδυάζουν πολλαπλά χαρακτηριστικά της υπό αξιολόγηση τεχνολογίας με σκοπό τη λήψη μιας απόφασης αποζημίωσης Βαθμός καινοτομικότητας (συστηματοποίηση) Χαρακτηριστικά κόστους και αποτελεσματικότητας Πλέον έχουν λάβει τη μορφή διαδικασίας λήψης αποφάσεων Το πεδίο της Αξιολόγησης της Τεχνολογίας Υγείας (ΗΤΑ)

NICE-like systems Βαθμός καινοτομικότητας Αποτελέσματα (comparative efficacy) UK FRANCE GERMANY BELGIUM CZECH DENMARK ESTONIA AUSTRIA SWITZERLAND FINLAND HUNGARY ITALY IRELAND LATVIA LITHUANIA NETHERL. NORVAY POLAND PORTUGAL SCOTLAND SLOVAKIA SLOVENIA SWEDEN SPAIN

προς μια πολυκριτηριακή διαδικασία λήψης αποφάσεων Κοινή πεποίθηση: κατά την αξιολόγηση μιας τεχνολογίας χρειάζεται ο συνυπολογισμός μιας σειράς δεδομένων:

προς μια πολυκριτηριακή διαδικασία λήψης αποφάσεων ανάγκη «συστηματοποίησης» της συνεκτίμησης του συνόλου των κριτηρίων τα οποία θα βαρύνουν στην τελική απόφαση, με σκοπό το είδος αλλά και η βαρύτητα των εν λόγω κριτηρίων να προκύπτουν από μια δομημένη διαδικασία. Με άλλα λόγια, ανάγκη για την εξέλιξη μιας διαδικασίας απόφασης στην οποία οι «συντελεστές» της απόφασης καθώς και η «σημασία» αυτών να προκύπτει μέσω μιας κοινά αποδεκτής μεθοδολογίας, ώστε να μην υπόκειται σε υποκειμενικότητα (και, συνεπώς, αβεβαιότητα στην απόφαση).

Η νέα εποχή στην ΑΤΥ: Multiple Criteria Decision Analysis

Σύντομές σκέψεις Πολιτική φαρμάκου σήμερα: μια διαδικασία βασισμένη σε τεκμήρια Αλλά και κοινωνικές προτεραιότητες και προτιμήσεις Σημαντική η υπάρχουσα συσσωρευμένη διεθνής εμπειρία Πυξίδα για δυνητικές εφαρμογές, context-specific Πλουραλιστικές και όχι μονοδιάστατες πολιτικές φαρμάκου Ανάγκη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης της καινοτομίας και συνολικά της αγοράς του φαρμάκου

Σας ευχαριστώ k.athanasakis@gmail.com kathanasakis@esdy.edu.gr