Απ. Χατζηευθυμίου Αν Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας
Το 80% περίπου της γεύσης του φαγητού παρέχεται στην πραγματικότητα από την αίσθηση της όσφρησης. Η μυρωδιά μιας ουσίας σχετίζεται άμεσα με τη χημική της δομή.
Οσφρητικό επιθήλιο (5cm 2 ) Οσφρητικός βολβός Οι αισθητήρες της όσφρησης βρίσκονται σε ένα μικρό τμήμα μεμβράνης που ονομάζεται οσφρητικό επιθήλιο. Οι άξονες των νευρώνων σχηματίζουν το οσφρητικό νεύρο, που αποτελεί την 1 η εγκεφαλική συζυγία
Οι άξονες των αισθητήρων της όσφρησης (πολλά εκατομμύρια διπόλων αισθητικών κυττάρων) καταλήγουν στον οσφρητικό βολβό. Οι περιφερικές απολήξεις έχουν μια διόγκωση το οσφρητικό κυστίδιο από το οποίο προβάλλουν κροσσοί μήκους 100-200 μ και καταλήγουν στη βλέννα που καλύπτει το επιθήλιο.
Υποδοχείς οσμογόνων 500 λειτουργικά οσφρητικά γονίδια (2% ανθρώπινου γονιδιώματος) Υπάρχουν εκατοντάδες διαφορετικοί υποδοχείς αλλά κάθε οσφρητικό κύτταρα εκφράζει ένα από τα 500 οσφρητικά γονίδια Μέλη 7-transmembrane domain G-protein coupled receptors (GPCRs).
Υποδοχείς οσμογόνων
Οι λεπτοί αμύελοι άξονες σχηματίζουν 20 περίπου ισχνά δεμάτια που περνούν από οπές του τετρημένου πετάλου του ηθμοειδούς και φτάνουν στον οσφρητικό βολβό. Οι δεσμίδες αυτές αποτελούν το οσφρητικό ν. Καθώς διέρχονται από το τετρημένο πέταλο περιβάλλονται από σωληνωτά περιβλήματα μήνιγγας.
Οσφρητικός βολβός Μιτροειδή κύτταρα Περίπου 50,000 σε κάθε οσφρητικό βολβό Έχουν ένα κορυφαίο δενδρίτη που σχηματίζει συνάψεις με τα οσφρητικά νημάτια (σπείραμα). Σπείραμα Περιλαμβάνει τους δενδρίτες από μιτροειδή κύτταρα με τις αντίστοιχες συνάψεις με τα οσφρητικά νημάτια Περισπειραματικά κύτταρα Εμπλέκονται στην παράπλευρη αναστολή σε επίπεδο σπειράματος Κοκκιώδη κύτταρα Είναι ανασταλτικοί ενδονευρώνες
Νευρικά κυκλώματα οσφρητικού σπειράματος Τα οσφρητικά κύτταρα με έναν τύπο υποδοχέα προβάλλουν σε ένα οσφρητικό σπείραμα Κοκκιώδη κύτταρα Ανασταλτικά κύτταρα (GABA) που δίνουν συνάψεις στους δενδρίτες των μιτροειδών και θυσανωτών κυττάρων Περισπειραματικά κύτταρα Ανασταλτικοί ενδονευρώνες που συνδέουν το ένα σπείραμα με το άλλο Μιτροειδή κύτταρα Έχουν νευροδιαβιβαστή γλουταμικό οξύ (διεγερτικά)
Σχέση μιτροειδών-κοκκιωδών κυττάρων Το μιτροειδές κύτταρο διεγείρει το κοκκιώδες κύτταρο ενώ το κοκκιώδες αναστέλλει το μιτροειδές, με βάση το γεγονός ότι ένα κοκκιώδες κύτταρο συνδέεται με πολλά μιτροειδή η ανασταλτική δράση που ξεκινά από ένα μιτροειδές κύτταρο μπορεί να επηρεάσει τα διπλανά μιτροειδή κύτταρα (ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΛΑΓΙΑΣ ΑΝΑΣΤΟΛΗΣ).
Κεντρικοί οδοί της όσφρησης Οι φλοιώδεις και υποφλοιώδεις κατασκευές του εγκεφάλου που προσλαμβάνουν άμεσες προβολές από τους κύριους νευρώνες του οσφρητικού βολβού και συμμετέχουν στην κεντρική ολοκλήρωση των οσφρητικών ερεθισμάτων. Η συνειδητή διάκριση των οσμών εξαρτάται από την οδό προς τον κογχομετωπιαίο φλοιό
Στο μεταιχμιακό σύστημα οι διαφορετικές οσμές προκαλούν διαφορετικά πρότυπα ηλεκτρικής δραστηριότητας σε διάφορες περιοχές του φλοιού, επιτρέποντας με τον τρόπο αυτό στον άνθρωπο να αναγνωρίζει περισσότερες από 10.000 διαφορετικές οσμές παρόλο που διαθέτει 1.000 διαφορετικούς οσφρητικούς υποδοχείς Η δυνατότητα ανίχνευσης διαφόρων οσμών ποικίλει (πείνα, φύλο, κάπνισμα, κατάσταση οσφρητικού βλεννογόνου
Ανοσμία Λοιμώξεις του ανωτέρου αναπνευστικού/ιοί Οιδηματώδεις βλεννογόνοι/ρινικοί πολύποδες (εξαιτίας αλλεργίας, λοίμωξης, αγγειοκινητικής ρινίτιδας, υπεραντιδραστικών βλεννογόνων, φαρμακευτικής ρινίτιδας, κοκκιωμάτωσης Wegener, σαρκοείδωσης), Τραυματισμοί κρανίου, Νεοπλασίες των ρινικών κοιλοτήτων, Ενδοεγκεφαλικές νεοπλασίες (οσφρητικό νευροβλάστωμα κ.ά.), Ηλικιωμένοι ασθενείς Φαρμακευτική επίδραση (νεομυκίνη, στρεπτομυκίνη κ.ά.), Συνέπειες από χρήση ναρκωτικών ουσιών (π.χ. κοκαΐνη, αμφεταμίνη) κ.ά.. Συχνά παρά τη διερεύνηση η αιτία παραμένει άγνωστη.
Γευστικοί κάλυκες Τα εξειδικευμένα όργανα της γεύσης είναι οι γευστικοί κάλυκες (>10.000) οι οποίοι κατά κύριο λόγο βρίσκονται στη γλώσσα. Τα αισθητήρια κύτταρα είναι διατεταγμένα σαν τεμάχια ενός πορτοκαλιού
Μια στενή απόφυση στην ανώτερη επιφάνεια κάθε αισθητήρα εκτείνονται μέσα σε ένα μικρό πόρο στην επιφάνεια του γευστικού κάλυκα και η απόφυση περιβρέχεται από τα υγρά του στόματος.
Οι γευστικοί κάλυκες εντοπίζονται: Στοματική κοιλότητα Φάρυγγα Λάρυγγα Επιγλωττίδα Αρχή οισοφάγου
Οι γευστικοί κάλυκες περιλαμβάνουν: υποστηρικτικά κύτταρα αισθητικά κύτταρα έχουν λάχνες που προβάλλουν στην επιφάνεια. βασικά κύτταρα Προέρχονται από το επιθήλιο και μπορούν να διαφοροποιηθούν σε αισθητικά κύτταρα. Τα κύτταρα αυτά ανανεώνονται κάθε 10 μέρες
Γεύσεις Πικρό Ξινό Γλυκό Αλμυρό Οι γεύσεις παραδοσιακά χωρίζονται σε Πικρό, Ξινό, Γλυκό, Αλμυρό
Υποδοχείς
Οι πληροφορίες μεταφέρονται προς το ΚΝΣ διαφορετικές εγκεφαλικές συζυγίες. Από τα πρόσθια 2/3 της γλώσσας μεταφέρονται με το προσωπικό ν, το οπίσθιο 1/3 με το γλωσσοφαρυγγικό ν και τη βάση της γλώσσας και τον φάρυγγα με το πνευμονογαστρικό ν
Κεντρικές οδοί Πυρήνες μονήρους δεσμίδας Θάλαμος Οπίσθια κεντρική έλικα βρεγματικού λοβού ή Υποθάλαμος Αμυγδαλή
Βιβλιογραφία Vander Τόμος Ι σελ.365-368 Ganong s Κεφάλαιο 11