econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΡΑΔΙΚΙΟΥ 1
econteplusproject Organic.Edunet ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΦΥΛΛΩΔΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Χαράλαμπος Θανόπουλος MSc Γεωπόνος Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΡΑΔΙΚΙΟΥ 2
ΦΥΛΛΩΔΗ ΛΑΧΑΝΙΚΑ 1. ΜΑΡΟΥΛΙ 2. ΣΠΑΝΑΚΙ 3. ΑΝΤΙΔΙ 4. ΡΑΔΙΚΙ ΡΑΔΙΚΙΟΥ 3
4. ΡΑΔΙΚΙ 4α. Εισαγωγή, βοτανικά χαρακτηριστικά, ποικιλίες και στοιχεία καλλιέργειας του φυτού 4β. Φυτοπροστασία του φυτού, συγκομιδή και συντήρηση του προϊόντος ΡΑΔΙΚΙΟΥ 4
4α. Εισαγωγή, βοτανικά χαρακτηριστικά, ποικιλίες και στοιχεία καλλιέργειας του φυτού ΡΑΔΙΚΙΟΥ 5
Γενικά Δομή παρουσίασης Καταγωγή - ιστορικό Χρήσεις Θρεπτική αξία Πολλαπλασιασμός Εποχή σποράς Διάρκεια της καλλιέργειας Καλλιεργητικές φροντίδες (άρδευση, λίπανση, επιφανειακή λίπανση, σκαλίσματα, αραίωμα φυτών) Συγκαλλιέργεια ΡΑΔΙΚΙΟΥ 6
Γενικά Επιστημονικό όνομα: Cichorium intibus L. Οικογένεια: Compositae (Σύνθετα) Εικόνα 1: Ήμερο ραδίκι ΡΑΔΙΚΙΟΥ 7
Καταγωγή - ιστορικό Το ραδίκι ήταν γνωστό από την αρχαιότητα (στους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους). Αναφέρεται από τον Θεόφραστο ως Κιχώρι ή Κιχώριον. Στην Ελλάδα συναντιέται και ως αυτοφυόμενο (άγριο μορφή) με διάφορες παραλλαγές. Το όνομα του το οφείλει στην ιταλική λέξη radichio. Το άγριο είδος ουσιαστικά είναι το Cichorium pumilum Jach. Χρήσεις Το ραδίκι, όπως και το αντίδι, καλλιεργείται για τα τραγανά του φύλλα και καταναλώνεται μαγειρεμένο (Ελλάδα) ή φρέσκο σε σαλάτες (στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες). ΡΑΔΙΚΙΟΥ 8
Ημέσησύσταση100g φρέσκων φύλλων ραδικιού Θρεπτική αξία Περιεκτικότητα Άλατα Περιεκτικότητα Νερό 94% Ασβέστιο (Ca) 19mg Υδατάνθρακες 4.5g (1%) Σίδηρος (Fe) 0.6mg Πρωτεΐνες 1.4 g (3%) Μαγνήσιο (Mg) 13mg Φυτικά έλαια 0,3g Φώσφορος (Ρ) 40mg Βιταμίνες Κάλιο (Κ) 302mg Βιταμίνη Α 27 IU Νάτριο (Νa) 22mg Βιταμίνη C 8.0mg Ψευδάργυρος (Zn) 0.6mg Βιταμίνη Ε 2.3mg Χαλκός (Cu) 0.3mg Βιταμίνη Κ 255mg Μαγγάνιο (Mn) 0.1mg ΡΑΔΙΚΙΟΥ 9
Περιγραφή του φυτού Το ραδίκι είναι χαμηλής ανάπτυξης φυτό και το ύψος του υπέργειου τμήματος μπορεί να φτάσει σε ύψος 60εκ. Η ρίζα είναι πασαλλώδης (δηλαδή αναπτύσσεται κατακόρυφα) και σε ορισμένες ποικιλίες είναι σαρκώδης. Τα φύλλα είναι μακριά, με ή χωρίς οδοντώσεις, χρώμα πράσινο ή με αποχρώσεις κόκκινες και μίσχο πράσινο ή κόκκινου χρώματος (ανάλογα με την ποικιλία) Κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής φάσης, σχηματίζεται το ανθικό στέλεχος (επιμήκυνση του βλαστού), όπου στη συνέχεια διακλαδίζεται. ΡΑΔΙΚΙΟΥ 10
Περιγραφή του φυτού Πάνω στις διακλαδώσεις σχηματίζονται οι ταξιανθίες και κάθε μία από αυτές φέρει 15-20 άνθη. Ο σχηματιζόμενος καρπός (αχαίνιο), που περιέχει το σπόρο, είναι μικρός, έχει κωνικό σχήμα και μοιάζει υπερβολικά με αυτόν του αντιδιού. ΡΑΔΙΚΙΟΥ 11
Ποικιλίες Οι διάφορες ποικιλίες, που χρησιμοποιούνται στο εμπόριο, μπορεί να διαφέρουν ως προς την καταλληλότητα τους για καλοκαιρινή ή φθινοπωρινή καλλιέργεια και τα χαρακτηριστικά των φύλλων (χρώμα και βαθμός κατσαρώματος). Οι ποικιλίες του ραδικιού, ανάλογα με τύπο του φυλλώματος, χωρίζονται σε: (i) Ήμερο ραδίκι, που είναι αρκετά γλυκό, παραγωγικό και έχει φύλλα μακριά, πλατιά, πράσινα και με υπόλευκο μίσχο (ii) Ιταλικό ραδίκι, που είναι αρκετά παραγωγικό, έχει ελαφρώς πικρή γέυση και φύλλα όρθιας ανάπτυξης, οδοντωτά, έλασμα βαθύ πράσινο και κόκκινο μίσχο ΡΑΔΙΚΙΟΥ 12
Ποικιλίες και σε εκείνες τις ποικιλίες, που έχουν οριζόντια ανάπτυξη φυλλώματος: (iii) Άγριο ραδίκι, αν και καλλιεργούνται. Τα φύλλα του έχουν κόκκινους ή υπόλευκους μίσχους και αναπτύσσονται σχεδόν πάνω στο έδαφος και (iv) Ραδίκι Βρυξελλών (Witloof), που έχει φύλλα επιμήκη με σκούρο πράσινο χρώμα και ρίζα χοντρή και μακριά. Με κατάλληλη τεχνική το φυτό παράγει επιμήκη κεφαλή λευκού ή υποκίτρινου χρώματος. Οι σπόροι που χρησιμοποιούνται προέρχονται από ποικιλίες συμβατικής καλλιέργειας μετά από σχετική άδεια παρέκκλισης ή πρόκειται για εισαγόμενους βιολογικούς σπόρους. Ακόμα μπορεί να προέρχονται από σποροπαραγωγή των ίδιων των βιοκαλλιεργητών. ΡΑΔΙΚΙΟΥ 13
Χρήση συμβατικών ποικιλιών ραδικιού μετά από τη χορήγηση άδειας παρέκκλισης. Στην πρώτη στήλη φαίνεται η ποικιλία, στη δεύτερη η ποσότητα του χρησιμοποιούμενου σπόρου και στη τρίτη ο αριθμός των αιτήσεων Variety Quantity (g) No of authorizations Catalogna del Veneto 3555 5 Catalogna gigante di chioggia 350 1 Koryvos 200 1 Mantovana 502 2 Perla 1000 1 Rossa 20 2 Spadona 2 1 On-farm production 20315 28 Total 25944 41 Πηγή Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και τροφίμων ΡΑΔΙΚΙΟΥ 14
Κλιματολογικές και εδαφολογικές απαιτήσεις Οι χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα δε φαίνεται να αποτελούν πρόβλημα στην καλλιέργεια του ραδικιού. Ακόμα αντέχει στις υψηλές θερμοκρασίες και σε συνθήκες έντονης ξηρασίας (λόγω του πλούσιου ριζικού συστήματος), αν και μπορεί να προκαλέσουν ταχύτερη ανάπτυξη του φυτού (χάνει τη τρυφερότητα του) και πρόωρη έκπτυξη του ανθικού στελέχους. Το έδαφος πρέπει να είναι μέσης σύστασης, ελαφρύ (αμμώδες), γόνιμο, πλούσιο σε οργανική ουσία, να διαθέτει υγρασία και καλή αποστράγγιση. Εάν όμως το έδαφος συγκρατεί αρκετή υγρασία, τότε η καλλιέργεια γίνεται σε αναχώματα. Το ph του εδάφους θα πρέπει να έχει γύρω στη τιμή 6.5. ΡΑΔΙΚΙΟΥ 15
Πολλαπλασιασμός Το ραδίκι πολλαπλασιάζεται με απευθείας σπορά στο χωράφι σε αποστάσεις 20-30 εκ. μεταξύ των γραμμών και 20 εκ. μεταξύ των φυτών πάνω στη γραμμή. Μπορεί ακόμα να γίνει σπορά σε σπορείο και μεταφύτευση στο χωράφι μετά από 1-1.5 μήνα. σπόρος τοποθετείται σε βάθος περίπου 1εκ. και η βλάστηση του πραγματοποιείται σε 1 εβδομάδα. Η ποσότητα τους σπόρου που απαιτείται για έκταση 1 στρέμματος είναι περίπου 0.4-0.5 κιλά σπόρου στο στρέμμα. ΡΑΔΙΚΙΟΥ 16
Εποχή καλλιέργειας Ησπορά γίνεται από τα τέλη Αυγούστου και φτάνει μέχρι το Φεβρουάριο ή αρχές της άνοιξης (λαχανικό ψυχρής εποχής). Πρακτικά όμως μπορεί να καλλιεργηθεί όλο το χρόνο, εάν το επιτρέπουν οι περιβαλλοντικές συνθήκες. Όταν χρησιμοποιείται σπορείο, τότε η μεταφύτευση γίνεται 1-1.5 μήνα μετά τη σπορά, όπου τα φυτά θα έχουν περίπου 8 φύλλα. ΡΑΔΙΚΙΟΥ 17
Διάρκεια της καλλιέργειας Η καλλιέργεια διαρκεί περίπου 4-5 μήνες από τη σπορά μέχρι τη συγκομιδή (ανάλογα με την εποχή καλλιέργειας). ΡΑΔΙΚΙΟΥ 18
Καλλιεργητικές φροντίδες Λίπανση Καλλιέργεια ραδικιού απόδοση 2 τόνους /στρεμ. αφαιρεί από το έδαφος: 10 κιλά αζώτου (Ν) 3 κιλά Ρ 2 Ο 5 (ή 1.3 κιλά φωσφόρου - Ρ) 4,5 κιλά Κ 2 Ο (ή 3,75 κιλά καλίου - Κ) Συνήθως εφαρμόζεται προσθήκη χωνεμένης κοπριάς ή κομπόστας πριν από την έναρξη της καλλιέργειας και εφαρμογή κομπόστας κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας. ΡΑΔΙΚΙΟΥ 19
Καλλιεργητικές φροντίδες Άρδευση Το πότισμα γίνεται όταν κρίνεται αναγκαίο, έτσι ώστε να διατηρείται το έδαφος υγρό (μια φορά την εβδομάδα). Τα ποτίσματα έχουν ιδιαίτερη σημασία κατά την διάρκεια των περιόδων με υψηλή θερμοκρασία Σκαλίσματα Γίνονται για την καταστροφή των ζιζανίων και την ενσωμάτωση της υπόλοιπης ποσότητας του αζώτου. Αραίωμα των φυτών Μετά τη βλάστηση των σπόρων τα φυτά αραιώνονται, έτσι ώστε οι μεταξύ τους αποστάσεις στη γραμμή να είναι 20 εκ. ΡΑΔΙΚΙΟΥ 20
Καλλιεργητικές φροντίδες Άλλες καλλιεργητικές φροντίδες Για τη λεύκανση του ραδικιού, του ραδικιού Βρυξελλών (Witloof) και μερικών ιταλικών ποικιλιών ακολουθούνται τα εξής βήματα. Η σπορά γίνεται τον Ιούλιο σε σπορείο και ακολουθεί μεταφύτευση στο χωράφι. Μέσα στο χειμώνα τα φυτά εκριζώνονται. Οι ρίζες τους περιορίζονται και το φύλλωμα τους κόβεται σε ύψος 2 εκ. Αμέσως στρωματώνονται σε θερμό σπορείο και καλύπτονται με άχυρα. Ποτίζονται κανονικά και προκαλείται έτσι η έκπτυξη νέων φύλλων (λευκών) που μπορεί να σχηματίσουν και επιμήκη κεφαλή. ΡΑΔΙΚΙΟΥ 21
Συγκαλλιέργεια Η καλλιέργεια του ραδικιού μπορεί να συνδυαστεί με: Φράουλα Κρεμμύδι Λάχανο Κουνουπίδι Ρεπάνι Σέλινο Κρεμμύδι Μαϊντανό Τα περισσότερα χειμερινά λαχανικά ΡΑΔΙΚΙΟΥ 22