ΠΣΤΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΘΕΜΑ: Η ΕΣΑΙΡΙΚΗ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΣΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ ΣΟ ΤΓΧΡΟΝΟ ΑΝΣΑΓΩΝΙΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΑΝΩΣΑΣΟ ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΗ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΠΣΤΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΘΕΜΑ: Η ΕΣΑΙΡΙΚΗ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΣΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ ΣΟ ΤΓΧΡΟΝΟ ΑΝΣΑΓΩΝΙΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΙΗΓΗΗ: ΖΟΤΜΠΟΤΛΙΔΗ ΒΑΙΛΕΙΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΑΡΑΜΗΝΑ ΛΕΩΝΙΔΑ (Α.Μ 8933) ΚΑΝΕΛΛΙΑΔΗ ΒΑΙΛΗ (Α.Μ 8390) ΚΑΒΑΛΑ 2010

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ... 4 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΩΣΟ ΑΝΑΛΤΖ ΣΩΝ ΟΡΩΝ ΖΓΔΣΖ ΖΓΔΗΑ- ΜΑΝΑΣΕΔΡ... 6 1.1 ΣΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΓΝΩΡΗΜΑΣΑ ΣΟΤ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΗΚΟΤ ΜΑΝΑΣΕΔΡ... 11 1.2 ΘΔΣΗΚΟ - ΑΡΝΖΣΗΚΟ ΜΑΝΑΣΕΔΡ... 133 1.3 ΓΗΑΥΔΗΡΗΣΗΚΟ ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΟ - ΖΓΔΣΗΚΟ ΓΡΑΦΔΗΟΚΡΑΣΖ... 14 1.4 ΟΗ ΟΥΣΩ ΣΡΟΠΟΗ ΓΗΟΗΚΖΖ Δ ΥΔΖ ΜΔ ΣΟΤ ΤΦΗΣΑΜΔΝΟΤ... 17 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ- ΖΓΔΗΑ ΚΑΗ Ζ ΑΝΑΓΔΗΞΖ ΣΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΔΣΑΗΡΗΑ... 19 2.1 ΣΟ ΑΡΝΖΣΗΚΟ ΚΑΗ ΘΔΣΗΚΟ ΠΡΟΩΠΟ ΣΟΤ ΖΓΔΣΖ.... 19 2.2 Ζ ΖΓΔΗΑ Ω ΜΔΩ ΟΛΟΚΛΖΡΩΖ ΣΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΜΗΑ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ.... 22 2.3 Ο ΥΑΡΗΜΑΣΗΚΟ ΖΓΔΣΖ.... 24 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ- ΟΡΓΑΝΩΗΑΚΖ KΟΤΛΣΟΤΡΑ... 27 3.1 ΣΗ ΔΗΝΑΗ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΓΔΝΗΚΑ... 27 3.2 Ζ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΣΟΝ ΟΡΓΑΝΗΜΟ... 29 3.3 Ζ ΔΡΜΖΝΔΤΣΗΚΖ ΠΡΟΔΓΓΗΖ... 32 3.4 ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΔΤΘΤΝΖ ΣΟΤ ΟΡΓΑΝΗΜΟΤ... 33 3.5 ΥΔΖ ΣΩΝ ΖΓΔΣΩΝ ΜΔ ΣΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ.... 34 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΔΣΑΡΣΟ- Ζ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΠΩ ΠΡΟΩΘΔΗ Ζ ΑΝΑΣΔΛΛΔΗ ΣΗ ΓΡΑΔΗ ΣΟΤ ΖΓΔΣΖ.... 36 4.1 ΖΜΔΗΑ ΤΓΚΡΟΤΖ.... 36 4.1.1 ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΜΔ ΓΡΑΜΜΗΚΑ ΠΡΟΣΤΠΑ... 36 4.1.2 ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΔΠΗΣΔΛΗΚΑ ΠΡΟΣΤΠΑ... 38 4.1.3 ΤΝΘΔΖ ΓΡΑΜΜΗΚΖ ΚΑΗ ΔΠΗΣΔΛΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ... 39 4.1.4 ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ... 40 4.1.5 ΤΓΚΔΝΣΡΩΣΗΚΑ ΤΣΖΜΑΣΑ... 41 4.2 ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΑΛΛΑΓΖ-Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΖΓΔΣΖ.... 42 4.3 Ζ ΑΝΣΗΣΑΖ ΣΖΝ ΑΛΛΑΓΖ ΚΑΗ ΠΩ ΑΝΣΗΜΔΣΩΠΗΕΔΣΑΗ... 44 4.4 ΣΑΓΗΑ ΣΖΝ ΑΛΛΑΓΖ... 45 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΔΜΠΣΟ-Ζ ΤΜΒΟΛΖ ΣΟΤ ΟΡΓΑΝΗΜΟΤ ΣΖ ΜΑΘΖΖ... 48

3 5.1 ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΜΑΘΖΖ.... 48 5.2 Ζ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΖ ΓΝΩΖ ΚΑΗ Ζ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ... 48 5.3 Ο ΟΡΓΑΝΗΜΟ ΚΑΗ ΣΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΖ -Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΖΓΔΣΖ.... 52 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΔΚΣΟ- ΠΔΡΗΠΣΩΔΗ ΑΝΑΛΤΖ... 55 6.1 Ζ ΠΔΡΗΠΣΩΖ ΣΖ VICTORIA... 55 6.2 Ζ ΠΔΡΗΠΣΩΖ ΣΖ GECON E.Π.Δ... 57 6.3 Ζ ΠΔΡΗΠΣΩΖ ΣΩΝ ΜCDONALDS... 59 6.4 MCDONALDS HELLAS: ΒΔΛΣΗΩΖ ΜΔΓΔΘΩΝ. 62 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΔΒΓΟΜΟ-ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ... 65 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 67

4 ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ ιέμε δηνίθεζε πξνέξρεηαη απφ ην ξήκα δηνηθψ πνπ ζεκαίλεη κεξηκλψ γηα ηε δηεπζέηεζε ησλ ππνζέζεσλ ηνπ «νίθνπ» δειαδή ηεο νηθνγελείαο. Ο φξνο νηθνγέλεηα εθιακβάλεηαη θπζηθά κε επξχηαηε έλλνηα θ αη ζεκαίλεη θάζε ζχλνιν αλζξψπσλ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ππάξρνπλ πνηθηιφκνξθνη δεζκνί θαηά ηξφπνλ ψζηε απηνί λα απνηεινχλ νκάδα. Ζ δηνίθεζε θαηαλννχκαη φηη είλαη ε πξνζπάζεηα πνπ θαηαβάιεη θάπνηνο γηα ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ χπαξμε αλζξψπηλεο νκάδαο θαη πνιχ πεξηζζφηεξν απφ ηελ επηδίσμε ζθνπψλ, πξνο φθεινο ηεο νκάδαο σο ζπλφινπ, θαζψο θαη πξνο φθεινο θαζελφο εθ ησλ κειψλ ηεο. Σν δηνηθεηηθφ έξγν ζπλίζηαηαη ζηελ αλαδήηεζε, ηελ επηινγή θαη ηε ζπζηεκαηνπνίεζε κεζφδσλ απνηειεζκαηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ πάζεο θχζεσο δπλαηνηήησλ ησλ κειψλ ηεο νκάδαο θαη ησλ κέζσλ πνπ απηή έρεη ζηε δηάζεζε ηεο 1. Με βάζε ηα παξαπάλσ πξέπεη λα θαηαλνήζνπκε φηη ε δηνίθεζε είλαη ηφζν παιηά φζν ρξνλνινγείηαη θαη ε δσή ζην πιαλήηε. Απφ ηε πξντζηνξία αθφκα ζηηο πξσηφγνλεο θνηλσλίεο, ν αξρεγφο ηεο νηθνγελείαο, ηεο θπιήο θ.ι.π, σο βαζηθφο εθθξαζηήο ησλ αλαγθψλ ηεο νκάδαο ζπληφληδε ηηο πξνζπάζεηεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ φπσο ήηαλ ε αλαδήηεζε θαη εμαζθάιηζε ηξνθήο αιιά θαη ε ιήςε κέηξσλ πξνζηαζίαο απέλαληη ζε δηάθνξν πο θηλδχλνπο θ.ι.π. Δθείλε ηε πεξίνδν απηφο πνπ δηνηθνχζε ήηαλ ν δπλαηφο θαη απηή ηνπ ε δχλακε δεισλφηαλ κε ηε ζσκαηηθή ηνπ δηάπιαζε. Ο δπλαηφο δηνηθνχζε θαη ππφινηπνη ησλ αθνινπζνχζαλ έρνληαο ζα βάζε ηεο ππαθνήο ηνπο ην θφβν ηνπ ηζρπξφηεξνπ 2. 1 Καλειιφπνινο(1990),κάλαηδκελη απνηειεζκαηηθή δηνίθεζε. ζε επηρεηξήζεηο θαη νξγαληζκνχο, international publishing 2 Gay Peter(1997), «The Enlightenment. An Interpretation, or The Rise of Modern Paganism», 2 ε έθδνζε, New York

5 Ζ παξνχζα εξγαζία αλαθέξεηαη ζηελ εηαηξηθή θνπιηνχξα ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ ζην ζχγρξνλν αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. Πεξηιακβάλεη επηά θεθάιαηα ζηα νπνία ζα γίλεη, παξαθάησ, κηα ζχληνκε παξνπζηάζεη ησλ πεξηερνκέλσλ ηνπο. Δθηελεζηέξα ζην πξψην θεθάιαην γίλεηαη αλάιπζε ζρεηηθά κε έλλνηα ηνπ φξνπ εγέηεο θαζψο θαη ηνπ φξνπ εγεζία. Καηφπηλ ζα αλαιπζεί ν φξνο κάλαηδεξ θαζψο θαη ηα πην ζεκαληηθά ζηπι πνπ ηνλ δηέπνπλ. ηελ ζπλέρεηα ηεο εξγαζίαο θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζην δεχηεξν θεθάιαην αλαιχεηαη ε εγεζία σο βάζε αλάδεημεο ηεο πξνψζεζεο ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο εηαηξίαο. Παξάιιεια ζα δνχκε θάπνηα ραξαθηεξηζηηθ ά ηνπ εγέηε θαζψο θαη ηνπο δηάθνξνπο ξφινπο ηνπ ζηα πιαίζηα ηεο δηνηθεηηθήο ιεηηνπξγηάο ηεο επηρείξεζεο. Σν ηξίην θεθάιαην είλαη αθηεξσκέλν ζηελ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα, δειαδή ζηελ γεληθή έλλνηα ηεο θνπιηνχξαο, ε εξκελεία ηεο θαη ζηε ζρέζε ησλ εγεηψλ κε ηελ θνπιηνχξα. ην ηέηαξην θεθάιαην πνπ απνηειείηαη απφ ηέζζεξα ππνθεθάιαηα ζα εμεηάζνπκε ηελ θνπιηνχξα φζνλ αθνξά ην πσο πξνσζεί ή αλαζηέιιεη ηηο δξάζεηο ηνπ εγέηε. Δπηπξφζζεηα παξνπζηάδνληαη ηα ζεκεία ζχγθξνπζεο ηεο θνπιηνχξαο, ν ξφινο ηνπ εγέηε θαη ε ζπκβνιή ηνπ ζηελ αιιαγή ηνπ εζσηεξηθνχ θαη εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο κίαο επηρείξεζεο. Σν πέκπην θεθάιαην ζα αλαιχζνπκε θαη αλαπηχμνπκε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ νξγαληζκνχ κάζεζεο ζε ζρέζε κε ην ξφιν ηνπ εγέηε θαη ηε γεληθφηεξε αλάπηπμε ηνπ νξγαληζκνχ. Πιεζηάδνληαο πξνο ην ηέινο ηεο εξγαζίαο ζα ζπλαλη ήζνπκε ην έθην θεθάιαην ζην νπνίν ππάξρνπλ νη πεξηπηψζεηο αλάιπζεο ηξηψλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ φζνλ αθνξά ηελ εηαηξηθή ηνπο θνπ ιηνχξα. Σέινο, ζην έβδνκν θεθάιαην γίλεηαη παξνπζίαζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ πνπ πξνήιζαλ έπεηηα απφ ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο.

6 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΩΣΟ ΑΝΑΛΤΖ ΣΩΝ ΟΡΩΝ ΖΓΔΣΖ ΖΓΔΗΑ- ΜΑΝΑΣΕΔΡ «Οη κάλαηδεξ είλαη άλζξωπνη πνπ θάλνπλ ηα πξάγκαηα λα θηλνύληαη ζωζηά, ελώ νη εγέηεο είλαη άλζξωπνη πνπ θάλνπλ πάληα ην ζωζηό». 3 ηε ζπγθεθξηκέλε ελφηεηα ζα πξνζδηνξίζνπκε ηε δηαθνξά ηνπ εγέηε απφ ην κάλαηδεξ, πξνθείκελνπ λα θαζνξίζνπκε φηη ην έλα δελ εί λαη άκεζα ζπλδεφκελν κε ην άιιν. Οη Ζγέηεο δελ πξέπεη λα ζθέθηνληαη ηνλ εαπηφ ηνπο ζαλ κάλαηδεξ ή ζαλ ππεχζπλν, αιιά ζαλ εγέηε κίαο νκάδαο. Με ην λα ζθέθηνληαη ηνλ εαπηφ ηνπο ζαλ κάλαηδεξ ή ζαλ ππεχζπλν ηνπνζεηνχλ ηνλ εαπηφ ηνπο ζε κία ζέζε παξαδνζηαθήο αξκνδηφηεηαο κε κφλν ζεβαζκφ ζηε ζέζε ηνπο απφ ηνπο άιινπο θαη φρη ζην ίδην ηνπο ην άηνκν, ην ζέκα είλαη ε δχλακή ηνπο λα κελ απνξξέεη απφ ηε ζέζε ηνπο αιιά απφ απηφ πνπ ίδηνη είλαη. Απφ ηελ άιιε ν κάλαηδεξ πξέπεη λα εληζρχεη ηε ζέζε ηνπ θαη λα ππνρξεψλεη ηνπο πάληεο λα ηελ ζέβνληαη, αιιά αλ ζέιεη λα είλαη επηηπρεκέλνο πξέπεη λα έρεη θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ελφο εγέηε δειαδή λα ηνλ ζέβνληαη θαη ζαλ άηνκν θαη ζαλ άλζξσπν, λα ηνλ εκπηζηεχνληαη θαη φρη λα ηνλ θνβνχληαη ιφγσ ηεο εμνπζίαο πνπ ηνπ δίλεη ε ζέζε ηνπ. Με βάζε ηνπο νξηζκνχο ησλ δχν ιέμεσλ ν κάλαηδεξ πξέπεη: α) Να είλαη νδεγεηήο. β) Να ζπλδέεη ηνπο αλζξψπνπο. γ) Να κπνξεί λα ειέγρεη ηα πάληα, θαη λα έρεη ηνλ έιεγρν ησλ πάλησλ. δ) Να δεκηνπξγεί ην ελδηαθέξνλ ηνπ πξνζσπηθνχ γηα ηε δνπιεηά, λα ηνπο εληζρχεη ην εζηθφ λα ηνπο θάλεη λα δνπιεχνπλ κε φξεμε, λα αγαπάλε απηφ πνπ θάλνπλ. Ο εγέηεο απφ ηελ άιιε πξέπεη: α) Να νδεγεί πάληα πξνο κηα θαηεχζπλζε, κία ηδέα, έλα φξακα, κία ζθέςε. 3 Warren Bennis Ph. D(2000). - On Becoming a Leader, MacGrow Hill

7 β) Να έρεη φξακα, θαιή θξίζε θαη λα είλαη απνηειεζκαηηθφο. Με ην παξαθάησ παξάδεηγκα ζα πξνζπαζήζνπκε λα απνδψζνπκε θαιχηεξα ηε δηαθνξά πνπ έρνπλ κεηαμχ ηνπο. Ο κάλαηδεξ ινηπφλ είλαη ν πξψηνο κεραληζκφο δειαδή πξέπεη λα ηνλ πξνγξακκαηίζνπκε εκείο γηα λα απνδψζεη, θαη απηφο απιψο πξέπεη λα ιεηηνπξγήζεη ζσζηά ζηα κνλνπάηηα ηα νπνία φκσο ηνπ ράξαμε ε εηαηξεία. Απφ ηελ άιιε ν εγέηεο είλαη ν δεχηεξνο κεραληζκφο, ν νπνίνο αλαγλσξίδεη ηηο αλάγθεο καο πξηλ εκείο ηηο εθθξάζνπκε θαη θηλείηαη απηφβνπινο, κάιηζηα πνιιέο θνξέο καο θάλεη λα πηζηεχνπκε φηη απηφ πνπ απηφο ζέιεη, εκείο ην είρακε αλάγθε. Αο αλαιχζνπκε ηψξα θάπνηα δεδνκέλα πνπ επεξεάδνπλ θαη ηνπο δχν θαη ζα δνχκε ηηο δηαθνξέο αιιά θαη ηηο νκνηφηεηεο 4 : Σν Όξακα: Σν φξακα πξέπεη λα ππάξρεη ζε θάζε κάλαηδεξ. Ζ δεκηνπξγία ζηφρσλ. Σν φξακα δεκηνπξγεί εμάξηεζε ζην πξνζσπηθφ, ελδηαθέξνλ θαη θίλεηξα. Έλα είδνο νξάκαηνο είλαη κία λέα ηδέα πνπ είλαη πηζαλή ε πξαγκαηνπνίεζή ηεο. ε αληίζεζε ν εγέηεο δελ πξέπεη λα έρεη έλα φξακα γηα λα επηβηψζεη ε νκάδα ηνπ, δηφηη ην φξακά ηνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ηελ νκάδα ζηελ θαηαζηξνθή ν εγέηεο εκπλέεη ηελ νκάδα απφ ην φξακά ηνπ αιιά θαη απφ ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ, ην ζέκ α είλαη φηη δελ έρεη αλάγθε ην φξακα γηα λα θεξδίζεη ην ζεβαζκφ ηεο νκάδαο, ηνλ θεξδίδεη απφ ηνλ ίδην ηνπ ην ραξαθηήξα. Αληίζεηα ν κάλαηδεξ κέζσ ησλ ηδεψλ θαη ησλ νξακάησλ ηνπ θεξδίδεη ηελ εκπηζηνζχλε θαη ην ζεβαζκφ ηεο επηρείξεζεο. Βαζηθή αθφκε πξνυπφζεζε γηα ηνλ κάλαηδεξ είλαη λα πεηπραίλεη ηνπο ζηφρνπο ηνπ γηα λα ραξαθηεξηζηεί ζαλ επηηπρεκέλνο, απφ ηελ άιιε ν εγέηεο πεηχρεη δελ πεηχρεη ραξαθηεξίδεηαη ζαλ ραξηζκαηηθφο απφ ηε ζηηγκή πνπ έπεηζε ηελ νκάδα ηνπ λα ηνλ αθνινπζήζεη ζην φξακά ηνπ, ν εγέηεο ρξεζηκνπνηεί ηελ νκάδα γηα λα επηηχρεη πξνζσπηθνχο ζηφρνπο πνπ ζεσξεί φηη είλαη θαινί θαη γηα ηνπο άιινπο. 4 Μπνπξαληάο δ(2001), κάλαηδκελη, Μπέλνο

8 Ζ ζεκαζία ηεο επηθνηλωλίαο: Οη κάλαηδεξ επηθνηλσλνχλ κε βάζε ην ηη πξνβιέπεηαη απφ θαλνληζκνχο θαη απφ πξνζσπηθέο γλψζεηο, ν εγέηεο επηθνηλσλεί κε φπνην ηξφπν ζέιεη ρσξίο πεξηνξηζκνχο αζρέησο αλ έρεη ή φρη γλψζεηο πάλσ ζηηο ζεσξίεο ηεο επηθνηλσλίαο. Ο κάλαηδεξ δηδάζθεηαη ηελ έλλνηα ηεο επηθνηλσλίαο ν εγέηεο ηελ έρεη έκθπηε. Ο εγέηεο δελ είλαη απαξαίηεην λα είλαη κνξθσκέλνο αξθεί λα έρεη «ιέγεηλ» πξάγκα πνπ ηνπ είλαη έκθπην, αληίζεηα ε κάλαηδεξ επηθνηλσλνχλ κέζσ ησλ γλψζεσλ ηνπο θαη ςάρλνπλ λα βξνπλ φιεο ηηο ιχζεηο κέζα απφ ηα βηβιία. Αλάπηπμε ηεο εκπηζηνζύλεο κέζω πξάμεωλ: Ο εγέηεο απνθηάεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο νκάδαο ηνπ απφ ηελ ζηγνπξηά πνπ έρεη ζε απηά πνπ ιέεη, ηαπηίδεηαη κε ηα πηζηεχσ ηνπ θαη ηα νξάκαηά ηνπ θαη ηα αθνινπζεί πηζηά φηη θαη λα γίλεη, αληίζεηα ν κάλαηδεξ αλ ην ζέιεη ε εηαηξεία πνπ αληηπξνζσπεχεη αλαζεσξεί αλά πάζα ζηηγκή ηηο ζεσξίεο ηνπ, πξάγκα πνπ ηνλ θάλεη λα ράλεη ηελ εκπηζηνζχλε ησλ αλζξψπ σλ πνπ δηνηθεί. Λεηηνπξγία κέζα από ηελ απηνεθηίκεζε: Ο εγέηεο εθηηκάεη ηνλ εαπηφ ηνπ δελ θαηαπηέδεηαη θαη δελ ειέγρεηαη απφ ηίπνηα, θαη απηφ ηνλ θάλεη λα έρεη εκπηζηνζχλε ζηνλ εαπηφ ηνπ λα κελ πηνείηε θαη λα κελ επεξεάδεηαη απφ ηίπνηα. Πξάγκα πνπ πεξλάεη ζηελ νκάδα ηνπ ε νπνία ην λνηψζεη απηφ θαη έηζη λνηψζεη ζίγνπξε θάησ απφ ηε δηνίθεζή ηνπ. Αληίζεηα ν κάλαηδεξ έρεη λα πνιεκήζεη πνιιά θαη πξνθεηκέλνπ λα κελ ράζεη ηε ζέζε ηνπ θάλεη πνιιέο ππνρσξήζεηο, πξάγκα πνπ ηνλ θάλεη λα λνηψζεη εμάξηεκα κηαο κεραλήο, λα κελ λνηψζεη θαιά κε ηνλ εαπηφ ηνπ θαη λα λνηψζεη φηη δελ κπνξεί λα πξάηηεη φπσο απηφο ζέιεη αιιά φπσο ηνπ ππαγνξεχνπλ, έηζη ράλεη ηελ απηνεθηίκεζή ηνπ πξάγκα πνπ πεξλάεη ζην πξνζσπηθφ ράλνληαο έηζη ην ζεβαζκφ θαη ηελ δπλαηφηεηα επηβνιήο. Ζ ζεκαζία ηωλ ζπλεξγαηώλ: Σα κεγάια πξάγκαηα δελ κπνξεί θάπνηνο λα ηα επηηχρεη κφλνο ηνπ, απηφ ηζρχεη θαη γηα ηνπο δχν δειαδή νχηε ν εγέηεο αιιά νχηε θαη ν κάλαηδεξ κπνξεί λα πεηχρνπλ απφ κφλνη ηνπο θάπνηα πξάγκαηα, έρνπλ αλάγθε ηνπο ζπλεξγάηεο ηα άηνκα πνπ ζα

9 πηζηέςνπλ ζε απηνχο θαη ζα ζηνπο βνεζήζνπλ λα πεηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο. Ζ ζεκαζία ηνπ δηθηύνπ: Γηα λα επηηχρεη ν εγέηεο ή ν κάλαηδεξ ππάξρεη ε αλάγθε λα έρεη απφ θάησ ηνπ έλα ηζρπξφ δίθηπν ην νπνίν λα ιεηηνπξγεί άςνγα, λα ππάξρεη επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ ηκεκάησλ ηνπ δηθηχνπ, θαη επηζπκία πξαγκαηνπνίεζεο ησλ θνηλψλ ζηφρσλ. Βαζηθφ είλαη ην δίθηπν λα κπνξεί λα έρεη πξφζβαζε ζηελ θνξπθή θαη λα έξρεηαη ζε επαθή κε ην κάλαηδεξ ή ηνλ εγέηε. Απηφ πνπ πξέπεη λα ηνληζηεί είλαη φηη ν κάλαηδεξ κε ηνπ νπνίνπ ηα ζηπι δηνίθεζεο ζα αζρνιεζνχκε παξαθάησ πξέπεη αλ ζέιεη λα είλαη πεηπρεκέλνο λα έρεη ραξαθηεξηζηηθά ηνπ εγέηε, λα έρεη δειαδή έκθπηα ραξαθηεξηζηηθά θαη λα κπνξεί λα μεθεχγεη θάπνηεο θνξέο απφ λφκνπο θαη θαλνληζκνχο θαη λα πξάηηεη κε επαγγεικαηηθφ ξίζθν κε βάζε ηηο απφςεηο ηνπ θαη ην έλζηηθην ηνπ. ια ηα ζηπι δηνίθεζεο είηε είλαη θαιά είηε φρη γηα λα εθαξκνζηνχλ δελ έρνπλ κφλν ηελ αλάγθε ησλ γλψζεσλ ηνπ κάλαηδεξ αιιά θαη ησλ ηθαλνηήησλ ηνπ εγέηε, ν νπνίνο νδεγεί ρσξίο λα ζθέθηεηαη ην απνηέιεζκα κε βάζε ην έλζηηθηφ ηνπ, πξάγκα πνπ εκπλέεη ηηο νκάδεο λα ηνλ αθνινπζήζνπλ ρσξίο λα ζθέθηνληαη ην πνχ ηνπο πάεη. Αληίζεηα ην πξφβιεκα γηα ην κάλαηδεξ είλαη φηη έρεη λα πείζεη θαη αλψηεξα ζηειέρε απφ απηφλ, θαη θνβνχκελνο ηε ζέζε ηνπ θάπνπ θξελάξεη, αλ φκσο έρεη ηελ απηνπεπνίζεζε ηνπ εγέηε ζίγνπξα ζα πεηχρεη θάπνηα πξάγκαηα. 5 Γελ είλαη δπλαηφλ λα νξηνζεηήζνπκε ηνλ φξν εγεζία, εγέηεο, ζηπι δηνίθεζεο, δελ ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλα δεδνκέλα θαη ζηαζεξέο πνπ πξνζδηνξίδνπλ απηνχο ηνπο φξνπο θαη απηφ γηαηί ν επηηπρεκέλνο «εγέηεο» θαη ε επηηπρεκέλε «εγεζία» πξνζδηνξίδνληαη αλάινγα κε ηνπο ζθνπνχο, αιιά θαη ηηο πεξηζηάζεηο θάησ απφ ηηο νπνίεο θιίζεθε ν εγέηεο λα δξάζεη, δειαδή γηα λα πξνζδηνξίζνπκε ηνλ θαιφ ή ηνλ θαθφ εγέηε πξέπεη λα δνχκε θαη ηηο ζπλζήθεο πνπ ηνλ επεξέαζαλ, ψζηε λα θάλεη ηηο θηλήζεηο πνπ έθαλε θαη ηνλ ραξαθηήξηζαλ. Απηφ πξέπεη λα 5 http://www.analytictech.com/mb021/leadersh.htm

10 ηζρχεη πάληα, νπνπδήπνηε δειαδή έρνπκε εγεζία θαη εγέηε, πξέπεη λα ηνλ θξίλνπκε πάληα κε βάζε ηηο ζπλζήθεο πνπ δνπιεχεη, ην πεξηβάιινλ ην γεληθφ, δειαδή πεξηβάιινλ ην νπνίν ίζσο επεξεάδεη ζεηηθά ε αξλεηηθά ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν δηνηθεί, αιιά θαη κε ην απνηέιεζκα ηεο δηνίθεζήο ηνπ. Σν πεξηβάιινλ ζην νπνίν ν εγέηεο έδξαζε ή αλακέλεηαη λα δξάζεη, επεξεάδεη θαη ην απνηέιεζκα ησλ πξάμεσλ ηνπ. Έρεη απνδεηρηεί δειαδή, φηη απηφ ην νπνίν θάλεη έλα θαιφ εγέηε ζε κία θαηάζηαζε, κπνξεί λα απνδεηρηεί βιαβεξφ γηα θάπνηα άιιε. Δπνκέλσο κπνξνχκε λα ζεσξήζνπκε φηη νη αλαδεηρζέληεο σο κεγάινη εγέηεο ζηελ ηζηνξία, αλαδείρηεθαλ κεγάινη γηαηί ζπλάληεζαλ επλντθέο ζπγθπξίεο ζε ζρέζε κε ηα εηδηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαζελφο. Δηδ ηθφηεξα, νη κεγάινη εγέηεο, κε βάζε ηνπο ραξαθηεξνιφγνπο, ήζαλ άλζξσπνη κε πνηθηιία πξνζφλησλ θαη δηαθνξεηηθά ραξαθηεξνινγηθά ζηνηρεία πνπ ηνπο βνήζεζαλ λα αζθήζνπλ επηηπρεκέλε δηνίθεζε ζε φκνηεο νη δηαθνξεηηθέο θαηαζηάζεηο. πλνςίδνληαο ηα παξαπάλσ είλαη ρξήζηκε ε παξνπζίαζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ, απφ ηελ έξεπλα ησλ ζεσξεηηθψλ ηάζεσλ, ζε ζρέζε κε ην πξφβιεκα εγέηεο θαη εγεζία: α) πρλά απνθεχγεηαη ε δηάθξηζε κεηαμχ εγέηε εθιεγκέλνπ απφ ηελ νκάδα θαη εγέηε πνπ αζθεί δηνίθεζε κε εμνπζηνδφηεζε «άλσζελ». Απηφ γηαηί ζεσξνχληαη δχν ηαπηφζεκεο έλλνηεο δειαδή ε επηινγή απφ άλσζελ ελφο εγέηε ζπλήζσο ηαπηίδεηαη κε ηηο απφςεηο ηεο νκάδαο. Απηφλ δειαδή πνπ ραξαθηεξίδεη γηα θαιφ εγέηε ε νκάδα, είλαη απηφο πνπ επηιέγεη θαη ε δηνίθεζε. Βέβαηα απηφ δελ ηζρχεη πάληα. β) Τπάξρεη ε ηάζε λα κεηξάκε έλα εγέηε γηα θαιφ ή θαθφ κε βάζε πάληα πιηθά αγαζά, γηα παξάδεηγκα ηελ πνζφηεηα παξαγσγήο ζηε βηνηερλία θαη φρη ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ έρεη σο άλζξσπνο θαη ηελ απνδνρή πνπ έρεη απφ ην ζχλνιν ησλ εξγαδνκέλσλ. Τπάξρεη ε ηάζε, εηδηθά νη ειιεληθέο εηαηξείεο, λα θξίλνπλ απφ ην ζχληνκν απνηέιεζκα ησλ πξάμεσλ ηνπ εγέηε, θαη λα κελ έρνπλ ππνκνλή λα ηνλ ραξαθηεξίζνπλ απφ ηηο κειινληηθέο ηνπ πξάμεηο, άξα κπνξνχλ εχθνια λα, ραξαθηεξίζνπλ ζεηηθά ή αξλεηηθά έλα ζηπι δηνίθεζεο ελφο εγέηε. γ) Γελ αλαγλσξίδεηαη φηη πνιιέο θνξέο ζηελ πξάμε, ν εθιεγκέλνο

11 εγέηεο δελ αληαπνθξίλεηαη πάληα κε επηηπρία ζε φιεο ηηο θαηαζηάζεηο θαη φηη απηφο αληαπνθξίλεηαη κφλν ζηα αηζζήκαηα ηεο νκάδαο, αθνχ είλαη γλσζηφ φηη κηα άξξσζηε νκάδα επηιέγεη άξξσζην εγέηε π.ρ. ε άξξσζηε πξνπνιεκηθή θνηλσλία έδσζε εμνπζία ζηνλ άξξσζην εγέηε Αδφιθν Υίηιεξ. Σέινο κε βάζε ηα παξαπάλσ πξνθχπηεη φηη ε εμαγσγή ελφο νξηζκνχ ηεο εγεζίαο πνπ λα αληαπνθξίλεηαη ζ φιεο ηηο ζεσξεηηθέο ζέζεηο γηα ηελ έλλνηα, δελ είλαη δπλαηή, αθνχ εμαξηάηαη απφ ηε ζθνπηά πνπ βιέπεη θαλείο ην πξφβιεκα απηφ. Αθφκε πξνθχπηεη ε αλαγθαηφηεηα ηεο χπαξμεο ηεο εγεζίαο, ζαλ έλα ζχζηεκα ή κηα ζεηξά ιεηηνπξγηψλ πνπ ζπλδέεη ζπλήζσο εηεξνγελή ζηνηρεία ζε νκάδα θαη ηα πξνζαλαηνιίδεη ζε θάπνην ζηφρν. 1.1 ΣΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΓΝΩΡΗΜΑΣΑ ΣΟΤ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΗΚΟΤ ΜΑΝΑΣΕΔΡ Γηα λα ζεσξεζεί απνηειεζκαηηθφο κάλαηδεξ πξέπεη λα έρεη θάπνηα ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά ηα νπνία ζα αλαθέξνπκε θαη ζα αλαιχζνπκε: α) Ο κάλαηδεξ πξέπεη λα είλαη άλζξσπνο πνπ λα έρεη ηζρπξφ ραξαθηήξα, πξέπεη λα πξαγκαηνπνηεί πάληα απηά πνπ ππφζρεηαη. Οη εηαηξείεο δελ ζα πεηχρνπλ φηη ζέινπλ απφ κφλεο ηνπο, έρνπλ ηνπο κάλαηδεξ λα θάλνπλ απηά πνπ νη εηαηξείεο επηζπκνχλ λα γίλνπλ. Ο κάλαηδεξ πξέπεη πάληα λα θάλεη φηη ρξεηάδεηαη πξνθεηκέ λνπ λα πεηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηνπ. β) Ο θαιφο κάλαηδεξ πάληα πξέπεη λα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα βγάδεη απφ ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ ηνλ θαιχηεξν ηνπο εαπηφ, λα βγάδεη ηα θαιχηεξα ζηνηρεία ηνπο ηα νπνία ζα είλαη φθεινο γηα ηελ εηαηξεία. γ) Τπάξρνπλ άηνκα κε ηζρπξφ ραξαθηήξα αιιά ε ζπκπεξηθνξά ηνπο είλαη πάληα άζρεκε ή θαη ην αληίζεην, άηνκα κε αλίζρπξν ραξαθηήξα αιιά θαιή ζπκπεξηθνξά πξνο ηνπο άιινπο. Οη εηαηξείεο δελ ρξεηάδνληαη κάλαηδεξ νχηε κε ηνλ έλα νχηε κε ηνλ άιιν ζπλδπαζκφ,

12 απηφ πνπ ρξεηάδνληαη είλαη κάλαηδεξ πνπ έρνπλ ηζρπξφ ραξαθηήξα αιιά πνπ μέξνπλ θαη λα θέξνληαη ζην πξνζσπηθφ, κε ηνλ θαηάιιειν ηξφπν 6. δ) Ο κάλαηδεξ πξέπεη λα είλαη έλα εζηθφ άηνκν κε ηζρπξφ φξακα γηα ην κέιινλ, έλα φξακα πνπ ζα θέξεη ηελ εηαηξεία ζηελ θνξπθή. ε) Ο θαιφο κάλαηδεξ πξέπεη λα έρεη δηακνξθσκέλα πηζηεχσ, ηζρπξά πηζηεχσ γηα βαζηθά πξάγκαηα φπσο είλαη ε δσή, ν ζάλαηνο, ε ζξεζθεία ε νηθνγέλεηα θαη νη άιιεο αμίεο ηηο δσήο. Απηφ ηνλ θάλεη πην ηζρπξφ ζαλ πξνζσπηθφηεηα θαη έλα άηνκν πνπ κπνξεί λα επηβιεζεί ζηνπο άιινπο. ζη) Ο κάλαηδεξ πξέπεη λα είλαη ηίκηνο ζε νηηδήπνηε θάλ εη κέζα θαη έμσ απφ ηελ επηρείξεζε πξέπεη λα εκπλέεη εκπηζηνζχλε ζηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ ζηνπο πξντζηάκελνπο αιιά θαη ζηνπο πθηζηάκελνπο ηνπ. δ) Ο κάλαηδεξ πξέπεη λα είλαη αληαγσληζηηθφο θαη λα έρεη πάληα ηελ επηζπκία λα ληθάεη, λα ζέιεη ε εηαηξεία πνπ αληηπ ξνζσπεχεη λα είλαη πάληα πξψηε, νη εηαηξίεο ζέινπλ κάλαηδεξ ληθεηέο θαη φρη άηνκα εηηνπαζή πνπ θνβνχληαη λα ξηζθάξνπλ. ε) Ο κάλαηδεξ πξέπεη λα θνηηάεη πάληα κπξνζηά λα έρεη φλεηξα θαη θηινδνμίεο λα είλαη αηζηφδνμνο θαη λα κελ πηνείηαη απφ ηηο απνηπρίεο. ζ) Ο κάλαηδεξ πξέπεη λα είλαη αλνηρηφκπαινο έηνηκνο λα δερηεί θάζε πξφηαζε πνπ ζα είλαη θαιή γηα ηελ εηαηξεία, λα κελ "ζάβεη" ηδέεο πνπ δελ είλαη δηθέο ηνπ θνβνχκελνο γηα ηελ ζέζε ηνπ, λα δέρεηαη θαη λα εθαξκφδεη νηηδήπνηε είλαη γηα ην ζπκθέξνλ ηεο εηαηξεί αο. η) Να είλαη ν εκπλεπζηήο ησλ ππνινίπσλ, λα δίλεη θνπξάγην θαη φηαλ νη άιινη απνγνεηεχνληαη απηφο λα ηνπο εληζρχεη θαη λα ηνπο δίλεη θνπξάγην γηα ην κέιινλ. ηα) Να είλαη νλεηξνπφινο ηφζν φζν ρξεηάδεηαη ψζηε λα θάλεη ζρέδηα γηα ην κέιινλ, κεγαιεπήβνια ζρέδηα πνπ ζα θέξνπλ ηελ εηαηξεία ζηελ θνξπθή. 6 Tδσξηδάθεο θ θαη Tδσξηδαθε α(2002), Οξγάλσζε θαη Γηνίθεζε, Rosili

13 ηβ) Να δηαηεξεί θαη λα πξνζηαηεχεη ηνπο λφκνπο, ηνπο θαλφλεο, ηα ήζε ηεο εηαηξείαο λα κελ αθήλεη θαλέλα λα ηα ζπηιψλεη πξνθεηκέλνπ λα βνεζήζεη ηελ εηαηξεία λα δηαηεξήζεη ηελ θνπιηνχξα ηεο θαη ηηο αξρέο ηεο. Βέβαηα θαιφ είλαη λα έρεη θξηηηθφ πλεχκα ψζηε λα κπνξεί λα μερσξίζεη ην ζσζηφ απφ ην ιάζνο λα αλαγλσξίδεη ην ηη πξέπεη λα αιιάμεη θαη ηη φρη ζηελ εηαηξεία. ηγ) Να ηνλ ελδηαθέξεη λα καζαίλνπλ νη άιινη απφ απηφλ, λα ηνπο κεηαθέξεη ηηο γλψζεηο ηνπ λα ηνπο δηδάζθεη ηα πάληα ρσξίο ην θφβν φηη ζα ράζεη ηε ζέζε απφ έλα επίδνμν ζθεηεξηζηή ηνπ πφζηνπ ηνπ, απηφ βέβαηα ρξεηάδεηαη λα έρεη κεγάιε εκπηζηνζχλε ζηνλ εαπηφ ηνπ. ηδ) Πξέπεη λα έρεη ηε δχλακε λα αλαγλσξίδεη ην ζσζηφ θαη ην ιάζνο πνηνη αμίδνπλ θαη πνηνη φρη ζηελ εηαηξεία, πνηνπο πξέπεη λα επαηλεί θαη πνηνπο φρη, δειαδή λα έρεη θξηηηθφ πλεχκα θαη λα είλαη δίθαηνο. 1.2 ΘΔΣΗΚΟ - ΑΡΝΖΣΗΚΟ ΜΑΝΑΣΕΔΡ Τπάξρνπλ δηαθνξεηηθνί ηξφπνη πξνζέγγηζεο κε ηνπο νπνίνπο νη κάλαηδεξ πιεζηάδνπλ ηνπο ππαιιήινπο ηνπο. Ο ζεηηθόο ηξόπνο πξνζέγγηζεο. Οη ζεηηθνί κάλαηδεξ ρξεζηκνπνηνχλ γηα λα παξαθηλήζνπλ ηνπο ππαιιήινπο, λα δνπιέςνπλ κε πεξηζζφηεξν δήιν αιιά θαη λα έρνπλ ην θαιχηεξν δπλαηφ απνηέιεζκα: Αληακνηβέο, ζσζηή εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ θαη θπζηθά επηδηψθνπλ λα θάλνπλ ηνπο ππαιιήινπο ηνπο λα λνηψζνπλ αλεμάξηεηνη θαη ειεχζεξνη ζε απηφ πνπ θάλνπλ. Βαζηζκέλνη ζε απηά ηα δεδνκέλα ζεσξνχλ φηη ην πξνζσπηθφ ζα βξεη πεξηζζφηεξα θίλεηξα ψζηε λα εξγαζηεί κε κεγαιχηεξν δήιν. Ο αξλεηηθόο ηξόπνο πξνζέγγηζεο. Δδψ ν κάλαηδεξ ζηεξίδεη ηελ δηνίθεζε πνπ αζθεί ζην πξνζσπηθφ ηνπ ζε πνηλέο, δειαδή δηνηθεί κέζσ ηνπ εθθνβηζκνχ θαη κέζσ ηεο δχλακεο πνπ ηνπ δίλεη ε ζέζε πνπ έρεη ζηελ εηαηξεία, απηφ ην είδνο δηνίθεζεο ην ραξαθηεξίδνπκε σο αξλεηηθφ. Αθφκα θαη αλ απηφ ην ζηπι εληζρχεη ηε ζέζε ηνπ κάλαηδεξ θαη θάλεη πην

14 πεηζαξρεκέλν ην πξνζσπηθφ, πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη πξνζεθηηθά δηφηη κπνξεί λα ξίμεη ην εζηθφ ηνπ πξνζσπηθνχ ην νπνίν λαη κελ ζα πεηζαξρεί ζηηο «πξνζηαγέο» ηνπ κάλαηδεξ αιιά απηφ πνπ θάλεη δελ ζα ην θάλεη κε θαζαξφ κπαιφ αιιά θαη κε ειεχζεξν πλεχκα. Απηφ ην ζηεξίδνπκε ζην φηη θάζε θνξά πνπ ζα πάεη λα θάλεη κηα δνπιεία ζα θνβάηαη ηηο πνηλέο, ηε κείσζε ηνπ κηζζνχ, ηελ ηαπείλσζε κπξνζηά ζην άιιν πξνζσπηθφ αθφκα θαη ηελ απφιπζε. Απηνί νη κάλαηδεξ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ απηφ ην ζηπι πηζηεχνπλ φηη ε εμνπζία ηνπο απμάλεηαη κέζσ ηνπ θφβνπ πνπ πξνθαινχλ ζην πξνζσπηθφ ηνπο. Πξέπεη λα ηνλίζνπκε εδψ φηη ηα παξαπάλσ δχν ζηπι δελ ραξαθηεξίδνπλ νπσζδήπνηε δχν δηαθνξεηηθνχο αλζξψπνπο, κπνξεί θάιιηζηα έλαο κάλαηδεξ λα είλαη θαη ην έλα θαη ην άιιν δει. ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο λα ρξεζηκνπνηεί ην έλα ζηπι θαη ζε θάπνηεο άιιεο ην άιιν. Οη κάλαηδεξ πνπ δνπιεχνπλ ζπλέρεηα ην αξλεηηθφ ραξαθηεξίδνληαη σο απζεληηθνί, ελψ αληίζεηα νη κάλαηδεξ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ζπλέρεηα ην ζεηηθφ ραξαθηεξίδνληαη σο πξαγκαηηθνί εγέηεο. πσο θα ηαιαβαίλνπκε νη ζεηηθά ζθεπηφκελνη κάλαηδεξ, ζρεηίδνληαη κε ηνπο ζπκκεηνρηθνχο ή κε ηνπο κάλαηδεξ ηνπ ειεχζεξνπ πλεχκαηνο, ελψ νη κάλαηδεξ αξλεηηθνχ ζηπι κε ηνπο απηαξρηθνχο κάλαηδεξ. 1.3 ΓΗΑΥΔΗΡΗΣΗΚΟ ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΟ - ΖΓΔΣΗΚΟ ΓΡΑΦΔΗΟΚΡΑΣΖ ε απηφ ην ζεκείν ζα αλαιχζνπκε ηα παξαπάλσ ηέζζεξα δηαθνξεηηθά ζηπι δηνίθεζεο 7. Γηαρεηξηζηηθόο. Δίλαη ν κάλαηδεξ πνπ ρξεζηκνπνηεί ην δηαρεηξηζηηθφ ζηπι, δει. παξέρεη ππνζηήξημε ζην πξνζσπηθφ ηνπ, θαη ζην επίπεδν ηεο δνπιείαο αιιά θαη ζε πξνζσπηθά ηνπο πξνβιήκαηα. Δ πηθνηλσλεί κε ην πξνζσπηθφ ην νπνίν λνηψζεη, κηιάεη, κπνξεί.. ια ηα παξαπάλσ βνεζνχλ ηνλ κάλαηδεξ λα επηθνηλσλεί. Ο κάλαηδεξ δελ παίδεη ην ξφιν ηνπ θαηαπηεζηή δελ θαηαθξίλεη ην πξνζσπηθφ φηαλ δελ κπνξεί γηα θάπνην ιφγν λα θάλεη θάηη, αληίζεηα ην δηεπθνιχλ εη ην ζπκβνπιεχεη θαη 7 Mαθξπδεκήηξεο Α.(1990), Μαζήκαηα Γηνηθεηηθήο Δπηζηήκεο

15 ηνπ ζπκπαξαζηέθεηαη θάησ απφ νπνηεζδήπνηε ζπλζήθεο. Ο κάλαηδεξ ζπκκεηέρεη ελεξγά ζε θάζε θάζε ηεο παξαγσγήο, θαη πξνζπαζεί λα είλαη πάληα παξφλ θαη λα απνηειεί έλα ζηήξηγκα γη απηνχο. Φπζηθά απηφ δελ ζεκαίλεη φηη ηνπο αθήλεη ειεχζεξνπο λα παίξλνπλ απνθάζεηο απφ κφλνη ηνπο, απιψο είλαη πάληα εθεί γηα λα ηνπο ζπκβνπιέςεη, εάλ ρξεηαζηεί. Ο Γηαρεηξηζηηθφο κάλαηδεξ έρεη θαζαξά ππνζηεξηθηηθφ ζηπι πξνο ην πξνζσπηθφ ηνπ. Γηνηθεηηθόο. Ο δηνηθεηηθφο κάλαηδεξ δελ μεθηλάεη πνηέ θάηη ρσξίο λα ζεζπίδεη ζηφρνπο ηνπο νπνίνπο θπζηθά επηβάιιεη ζην πξνζσπηθφ ηνπ ρσξίο λα ππάξρεη ε δπλαηφηεηα απφθιηζεο. Βαζηθφ ηνπ κέιεκα είλαη ε θαιή νξγάλσζε ηεο δνπιείαο θαη ε ζέζπηζε πξνγξάκκαηνο βάζε ηνπ νπνίνπ πξέπεη φινη λα ιεηηνπξγνχλ κέζα ζηελ εηαηξεία. Σνπνζεηεί ρξνληθά φξηα γηα νπνηαδήπνηε πιάλν ζρεδηάδεη γηα ηελ εηαηξεία. Υξνληθφ πιάλν ην νπνίν ην πξνζσπηθφ είλαη ππνρξεσκέλν λα αθνινπζεί επαθξηβψο, ην νπνίν λνηψζεη άλεηα καδί ηνπ, ηνπ κηιάεη γηα ηα πξνζσπηθά ηνπ πξνβιήκαηα, ηνλ εκπηζηεχεηαη θαη ηνλ λνηψζεη ζαλ δηθφ ηνπ άλζξσπν. Ο κάλαηδεξ πνπ αθνινπζεί απηφ ην ζηπι ζέιεη λα έρεη ηελ πιήξε δηνίθεζε θαη ηνλ έιεγρν ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ, δελ αθήλεη θαλέλα πεξηζψξην ειεχζεξεο ζθέςεο. Ζγεηηθόο. Ο κάλαηδεξ πνπ ρξεζηκνπνηεί έλα εγεηηθφ ζηπι, θαη απηνκάησο ραξαθηεξίδεηαη θαη εγέηεο έρεη ηα εμήο ραξαθηεξηζηηθά: α) Δίλαη δηαζέζηκνο πάληα γηα ηα πξνβιήκαηα ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ. β) Δίλαη αθξναηήο ησλ θηλήζεσλ ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ, δειαδή ηνπο δίλεη πιήξε ειεπζεξία. γ) Δίλαη ηθαλφο λα αληηκεησπίζεη θάζε πξφβιεκα πνπ κπνξεί λα η νπ πξνθχςεη κέζα ζηελ εηαηξεία, ρσξίο πνηέ λα παληθνβάιιεηαη. δ) Απινπνηεί κε ηελ εκπεηξία ηνπ θαη ηηο γλψζεηο ηνπ θάζε δχζθνιε θαηάζηαζε κέζα ζηελ εηαηξεία.

16 ε) Δίλαη αλεθηηθφο ζηηο δηαθσλίεο κε ηνπο πξντζηάκελνχο ή ηνπο πθηζηάκελνχο ηνπ, αθνχ αθήλεη λα θνπάζνπλ ηα πξάγκαηα θαη κεηά ελεξγεί, νπφηε θαη δελ δεκηνπξγεί πνηέ νμχηεηεο θαη δχζθνιεο θαηαζηάζεηο πνπ ζα νδεγνχζαλ ίζσο αλ ην πξνθαινχζε, ζηελ θαηαζηξνθή θάπνηνπ ζρεδίνπ ή θάπνησλ πιάλσλ πνχ είρε ζην κπαιφ ηνπ γηα ηελ εηαηξεία. ζη) Αλαιακβάλεη πάληα ηηο επζχλεο ηνπ θαη θπζηθά δελ είλαη επζπλφθνβνο, μέξεη λα αλαγλσξίδεη ηα ιάζε ηνπ. δ) Αλαγλσξίδεη ηελ δνπιεία ησλ άιισλ θαη πξνσζεί ηηο θαιέο δνπιείεο ρσξίο λα θνβάηαη γηα επίδνμνπο δηεθδηθεηέο ηεο ζέζεο ηνπ δηφηη έρεη εκπηζηνζχλε ζηνλ εαπηφ ηνπ. ε) Πξνηηκάεη λα αληηκεησπίδεη ηνπο άιινπο πξφζσπν κε πξφζσπν δηφηη μέξεη φηη πιενλεθηεί θαη φηη έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πεηχρεη απηφ πνπ ζέιεη κέζα απφ πξνζσπηθέο ζπδεηήζεηο. Γξαθεηνθξάηεο. Ο ηχπνο ηνπ γξαθεηνθξάηε είλαη ν αφξαηνο δειαδή ην πξνζσπηθφ δελ ηνλ βιέπεη πνηέ, δελ είλαη θνληά ζηνπο ππαιιήινπο θαη δελ ζπκκεηέρεη ζηα πξνβιήκαηά ηεο δνπιείαο ή ζηα πξνζσπηθά ηνπο. Δίλαη ν ηχπνο ηνπ νκηιεηή, ζπλεζίδεη λα κηιάεη ρσξίο νπζία κφλν θαη κφλν γηαηί πηζηεχεη φηη φζν πεξηζζφηεξα εμεγεί ηφζν θαιχηεξα ζα θαηαιάβεη ην πξνζσπηθφ ηη ζέιεη απφ απηνχο, απηφ ην θάλεη γηαηί δελ ηνπο εκπηζηεχεηαη πηζηεχεη φηη κφλν απηφο είλαη ηθαλφο θαη μέξεη θαιά ηα πξάγκαηα. Απνθεχγεη ηηο ζπγθξνχζεηο, αιιά θαη ηνλ δηάινγν είλαη απφκαθξνο θαη θαλείο δελ κπνξεί λα ηνλ πιεζηάζεη ζε πεξίπησζε πνπ ηνλ ρξεηάδεηαη. πλεζίδεη λα πεξηπιέθεη ηα πξάγκαηα γηαηί δίλεη κεγάιε ζεκαζία ζε ζέκαηα δηαδηθαζηηθά, αξλείηαη λα θχγεη απφ νξνζεηεκέλα θιηζέ πνπ ηνπ έρεη ππαγνξεχζεη ε εηαηξεία λα δνπιέςεη. Γελ αλέρεηαη δηαθσλίεο δελ δέρεηαη θαλείο λα ηνπ θέξλεη αληί ξξεζε, απηφ πνπ ιέεη ζεσξεί φηη είλαη πάληα ην ζσζηφ θαη φηη θαλείο δελ μέξεη πεξηζζφηεξα απφ απηφλ νπφηε θαη δελ κπνξεί λα ηνπ αληηπξνηείλεη ζε θάηη πνπ έρεη ήδε απηφο ζθεθηεί. Γελ έρεη εκπηζηνζχλε ζε θαλέλαλ, γη απηφ θαη δελ αλνίγεηαη, θνβάηαη γηα ηε ζέζε ηνπ θαη γη απηφ ην ιφγν

17 ηείλεη λα "πλίγεη" ηηο ηδέεο πνπ δελ είλαη δηθέο ηνπ, θαη ζεσξεί φηη απηνί πνπ ηηο πξφηεηλαλ απνηεινχλ κειινληηθνχο δηεθδηθεηέο ηεο ζέζεο ηνπ. Πηζηεχεη φηη πνηέ δελ θηαίεη, γη απηφ φηαλ θάλεη ιάζνο ςάρλεη γηα εμηιαζηήξηα ζχκαηα πξνθεηκέλνπ λα απνδείμεη φηη θάπνηνο άιινο εθηφο απφ ηνλ ίδην επζχλεηαη γηα φηη ζπλέβε θαη ζεσξήζεθε απφ ηνπο πξντζηακέλνπο ηνπ σο αξλεηηθφ γεγνλφο γηα ηελ εηαηξεία. πλεζίδεη φηαλ θαη εθφζνλ κπνξεί, λα νηθεηνπνηείηαη ηηο δνπιείεο ησλ πθηζηακέλσλ πνπ ζεσξνχληαη σο θαιέο απφ ηελ εηαηξεία θαη λα θιέβεη ηε δφμα απφ ηνπο άιινπο δηαηεξψληαο έηζη ηε ζέζε ηνπ θαη θεξδίδνληαο ηελ εχλνηα ησλ αλσηέξσλ ηνπ. Πξνηηκά λα αλαθέξεη θαη λα ηνπ αλαθέξνπλ γηα ηα πάληα, θάλεη ππνκλήκαηα θαη έγγξαθα γηα ηα πάληα πξνθεηκέλνπ φπσο απηφο πηζηεχεη λα είλαη έηζη θαιπκκέλνο. 1.4 ΟΗ ΟΥΣΩ ΣΡΟΠΟΗ ΓΗΟΗΚΖΖ Δ ΥΔΖ ΜΔ ΣΟΤ ΤΦΗΣΑΜΔΝΟΤ Πξηλ κηιήζνπκε γηα ηηο επηπηψζεηο ησλ δηαθφξσλ ζηπι δηνίθεζεο ζηνπο πθηζηάκελνπο, ζα αλαθεξζνχκε ζε έλαλ ζεσξεηηθφ ζαλ πξνάγγειν ηεο αλάιπζεο πνπ ζα θάλνπκε αξγφηεξα πάλσ ζηνπο ζεσξεηηθνχο πνπ αλαθέξζεθαλ ζηα ζηπι δηνίθεζεο. Σα νρηψ ζηπι απηά είλαη: Σν ζπλδεηηθό ζηπι, εδψ ν κάλαηδεξ απνηειεί ην ζπλδεηηθφ θξίθν κεηαμχ δηνίθεζεο θαη πξνζσπηθνχ, δνπιεία ηνπ είλαη λα κεηαθέξεη απιά ηηο εληνιέο ησλ πξντζηάκελσλ ζηνπο πθηζηάκελνπο. Σν πνιηηηθό ζηπι, είλαη ην θαζαξά ζπλαηλεηηθφ ζηπι πνπ ζθνπφο ηνπ είλαη λα ηαηξηάμεη ηα πάληα θαη λα ηα έρεη κε φινπο θαιά, λα απνθχγεη ηηο πξνζηξηβέο θαη λα βξίζθεη πάληα ηελ θαιχηεξε ιχζε. Σν επηρεηξεζηαθό ζηπι, ζε απηφ ζθνπφο ηνπ κάλαηδεξ είλαη ην θαιφ ηεο επηρείξεζεο, είλαη βέβαηα θαη απηφο ζπγθαηαβαηηθφο θαη δελ ηνπ αξέζνπλ νη πξνζηξηβέο αιιά ζθνπφο ηνπ είλαη πάληα ην θαιφ ηεο εηαηξείαο θαη φρη ησλ εξγαηψλ.

18 Σν εξεπλεηηθό ζηπι, είλαη ην ζηπι δηνίθεζεο πνπ ζηεξίδεηαη ζηελ έξεπλα, ζην ζπλερέο ςάμηκν πξηλ απνθαζηζηεί θάηη είηε ζε επίπεδν πξνζσπηθνχ είηε παξαγσγήο. «Ο ρξόλνο είλαη ρξήκα», εδψ ηνλ κάλαηδεξ ην κφλν πνπ ηνλ ελδηαθέξεη είλαη λα γίλνληαη φια ζηελ ψξα ηνπο πέξα απφ θάζε θφζηνο. Ο εηδηθόο, είλαη ην είδνο ζην νπνίν ν κάλαηδεξ πηζηεχεη φηη μέξεη ηα πάληα, θαη φηη δελ έρεη ηελ αλάγθε θαλελφο, έρεη άπνςε θαη θξίλεη ηα πάληα. Ο λένο κάλαηδεξ, ζε απηφ ην ζηπι ν κάλαηδεξ πξνζπνηείηαη φηη δελ γλσξίδεη ηίπνηα θαη δεηάεη βνήζεηα γηα φια, εξεπλά, ςάρλεη, ξσηάεη θαη ζπκκεηέρεη, κέρξη λα έρεη γεληθή άπνςε γηα ηα πάληα. Ο νκαδηθόο κάλαηδεξ, δνπιεχεη νκαδηθά θαη ζθνπφο ηνπ είλαη λα παίξλνληαη νη απνθάζεηο πάληα ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο πθηζηάκελνπο ηνπ.

19 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ- ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΔΣΑΗΡΗΑ ΖΓΔΗΑ ΚΑΗ Ζ ΑΝΑΓΔΗΞΖ ΣΖ 2.1 ΣΟ ΑΡΝΖΣΗΚΟ ΚΑΗ ΘΔΣΗΚΟ ΠΡΟΩΠΟ ΣΟΤ ΖΓΔΣΖ. Ζ ζχγρξνλε αληίιεςε ζε ζρέζε κε ηελ εγεζία αλαθέξεη φηη είλαη κηα ζεηηθή έλλνηα θαη φηη δηαρσξίδεηαη απφ ηελ επηβνιή εμνπζίαο, απφ ηελ νξηνζέηεζε λφκσλ θαη θαλνληζκψλ, νπζηαζηηθά ε εγεζία είλαη ε πξνζπάζεηα έλσζεο ησλ πθηζηάκελσλ ζ έλα θνηλφ φξακα αιιά θαη ζηελ επίηεπμε αιιαγψλ 8. Σν 1985 νη ζεσξεηηθνί Bennis θαη Nanus, αλέθεξαλ φηη νη εγέηεο είλαη νη άλζξσπνη νη νπνίνη πξνζπαζνχλ λα θάλνπλ πάληα ην ζσζηφ, νξηνζεηψληαο έλα κειινληηθφ φξακα, επηθνηλσλψληαο απνηειεζκαηηθά, εκπλένληνο ζηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο ην αίζζεκα ηεο εκπηζηνζχλεο ελψ ζπγρξφλσο δηδάζθνπλ ζπλερψο λέεο θηινζνθίεο. Ο ίδηνο ζπγγξαθέαο ην 1989 αλέπηπμε ηηο δηθέο ηνπ πξνεγνχκελεο ζέζεηο αλαθέξνληαο φηη νη εγέηεο είλαη πξννδεπηηθνί, νξηνζεηνχλ καθξνπξφζεζκα ζρέδηα, ρξεζηκνπνηνχλ δεκηνπξγηθά ηηο ζθέςεηο ηνπο θαη ηηο ηδέεο ηνπο. Ο φξνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε απφ ην ζπγγξαθέα γηα λα απνδψζεη ηηο πξναλαθεξφκελεο έλλνηεο είλαη ε εγεζία πνπ κεηακνξθψλεηαη ζπλερψο, ν φξνο απηφο νπζηαζηηθά δειψλεη θαη ην ζεηηθφ πξφζσπν ηνπ εγέηε. Σν ζεηηθφ πξφζσπν ηνπ εγέηε δειψλεηαη κέζα απφ ην θνηλσληθφ ηνπ πξφζσπν, δειαδή ηε πξνζπάζεηα ηνπ λα εκπλέεη ηνπο άιινπο, λα παξαθηλεί ηνπο πθηζηάκελνπο ηνπ λα ηνλ αθνινπζνχλ, λα δεκηνπξγεί απνηειεζκαηηθφ εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, ελψ ηέινο λα κε ρξεζηκνπνηεί ην ράξηζκα ηνπ πξνο δηθφ ηνπ φθεινο. Ο McClelland κειέηεζε εγέηεο νη νπνίνη απνηέιεζαλ αξλεηηθά παξαδείγκαηα κέζα ζηελ ηζηνξία δηφηη δε δηνίθεζαλ βαζηδφκελνη ζε θνηλσληθά πξφηππα, δελ έβιεπαλ δειαδή ηνπ πθηζηακέλνπο ηνπο ζαλ έλα επξχηεξν θνηλσληθφ ζχλνιν πνπ έπξεπε νη ίδηνη λα δηνηθήζνπλ αληίζεηα ιεηηνχξγεζαλ απηαξρηθά γηα λα ηθαλνπνηήζνπλ δηθά ηνπο ζπκθέξνληα. (παξαδείγκαηα ηέηνησλ εγεηψλ έρνπκε ην Λέληλ, ην Υίηιεξ, ην Ναπνιένληα, ην αληάκ) ν θαζέλαο απφ 8 Washbush B.J(1999), Two faces of leadership, Career Development International, 146-148

20 απηνχο ηνπο εγέηεο δηνίθεζαλ ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο κε βάζε απηφ πνπ νη ίδηνη είραλ ζην κπαιφ ηνπο, αδηαθνξψληαο γηα ηηο αλάγθεο ησλ ηειεπηαίσλ. Απηφ πνπ είλαη βαζηθφ λα κειεηήζνπκε είλαη φηη πέξα απφ ην ζεηηθφ πξφζσπν ηνπ εγέηε, ν νπνίνο πξάγκαηη κπνξεί λα νδεγήζεη απνηειεζκαηηθά ηηο νκάδεο πνπ δηνηθεί ελψ ζπγρξφλσο κπνξεί λα ζηεξίμεη θαη λα πξνζθέξεη ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, ππάξρεη θαη ην αξλεηηθφ ην νπνίν απνξξέεη απφ ην ηξφπν κε ηνλ νπνίν ν ηειεπηαίνο εθπαηδεχηεθε. Τπάξρνπλ πνιιά αξλεηηθά απφ ην ιαλζαζκέλν ηξφπν εθπαίδεπζεο ηνπ εγέηε, φπσο γηα παξάδεηγκα ε ιαλζαζκέλε αληίιεςε ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ λα παίξλεη απνθάζεηο ή ε αδπλακία λα κεηαηξέςεη ηνλ νξγαληζκφ πνπ δηνηθεί ζε ιεηηνπξγηθφ ή αθφκα θαη ε αδπλακία δηαρείξηζεο ηνπ ξίζθνπ. χκθσλα κε ηνλ Palmer P 9 ην 1994 ην πξφβιεκα κε ηεο εθπαίδεπζε ησλ εγεηψλ θαη γεληθά κε ηηο αληηιήςεηο ηηο νπνίεο πηνζεηνχλ θαη πξνζπαζνχλ λα πξνάγνπλ είλαη φηη ελδηαθέξνληαη κφλν γηα ην πψο ζα βειηηψζνπλ ηε ιεηηνπξγία ησλ γχξσλ ηνπο αδηαθνξψληαο ζηελ νπζία γηα ην ηη ζπκβαίλεη κέζα ηνπο γηα ηε ζσζηή δειαδή δηαρείξηζε ηεο δηθήο ηνπο θηινζνθίαο θαη ησλ δηθψλ ηνπο ηθαλνηήησλ. Οη Kets θαη Vries 10 έρνπλ αλαγλσξίζεη πνιιέο απφ απηέο ηηο «ζθηέο» ηηο νπνίεο νη εγέηεο αδπλαηνχλ λα αλαγλσξίζνπλ θαη νη νπνίεο επεξεάδνπλ ην έξγν ηνπο: 1. Ο εγέηεο είλαη ν θαζξέθηεο φινη βιέπνπλ ηνλ ε απηφ ηνπο κέζα απφ ηηο θηλήζεηο πνπ θάλεη. Ζ αληίιεςε απηή παξνπζηάδεη ηε ηάζε ηνπ εγέηε λα ηθαλνπνηεί ηηο θαληαζηψζεηο ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ. Δίλαη νπζηαζηηθά ε πξνζπάζεηα πνπ θαηαβάιεη λα γίλεη απηφ πνπ νη ηξίηνη ζέινπλ, νπζηαζηηθά ζ απηή ηε πεξίπησζε ν εγέηεο δε πξνβάιεη ην πξαγκαηηθφ ηνπ εαπηφ αιιά γίλεηαη απηφ πνπ νη πθηζηάκελνη ηνπ θαληαζηφλνληαη. Σν αξλεηηθφ αληίθηππν ηεο ζπγθεθξηκέλεο αληίιεςεο έρεη αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ζε πεξηπηψζεηο θξίζεσο γηα ηνλ νξγαληζκφ φπνπ νπζηαζηηθά ν 9 Palmer P.J(1994), Leading from within: out of the shadows, into the light, in Conger, J.A, Spirit at Work: Discovering the Spirituality in Leadership, Jossey-Bass, San Francisco, CA. 10 Kets de Vries, M.F.R(1993), Leaders, Fools and Imposters: Essays on the Psychology of Leadership, Jossey-Bass, San Francisco,CA

21 εγέηεο δελ αληηδξά φπσο ν ίδηνο ζα ήζειε αιιά κε βάζε απηφ πνπ πηζηεχεη φηη νη ηξίηνη ζα ήζειαλ λα θάλεη. 2. Ναξθηζηζκφο, εδψ έρνπκε έλαλ εγέηε ν νπνίνο αδπλαηεί λ αληηιεθζεί ηα ιάζε ηνπ, ν νπνίνο νπζηαζηηθά ζεσξεί φηη είλαη ηέιεηνο. Οη Νάξθηζζνη ρξεηάδνληαη δχλακε θαη θήκε θαη ηνπο επραξηζηεί λα θαηεπζχλνπλ ηνπο άιινπο. Απηφ ην είδνο εγέηε ηνπνζεηεί ηνλ εαπηφ ηνπ ζηε θνξπθή ηεο δηνηθεηηθήο ππξακίδαο ην απνηέιεζκα φκσο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο είλαη θαηαζηξνθηθφ. Δλψ απηνί νη άλζξσπνη ζεσξνχληαη ηδαληθνί γηα ηε ζέζε ηνπ εγέηε απφ ηελ άιιε ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν εθκεηαιιεχνληαη ηε ζέζε ηνπο θαη ηηο απμεκέλεο δηθαηνδνζίεο ηνπο είλαη θαηαζηξνθηθφο γηα ηελ επηρείξεζε ηελ νπνία δηνηθνχλ. 3. Οη εγέηεο πνιιέο θφξεο ππνθέξνπλ απφ ηελ αδπλακία ηνπ λα λνηψζνπλ ζεηηθά αηζζήκαηα γηα ηνπο γχξσ ηνπο. Αδπλαηνχλ λ αληηδξάζνπλ ζεηηθά ή αξλεηηθά ζ απηά ηα νπνία ζπκβαίλνπλ γχξσ ηνπο θαη ζπγθεθξηκέλα ζην πεξηβάιινλ ην νπνίν δνπλ θαη εξγάδνληαη, πνιιέο θνξέο κπνξεί λα εχρνληαη αθφκα θαη ηε θαηαζηξνθή ησλ αληαγσληζηψλ πξνθεηκέλνπ λα πεηχρνπλ νη ίδηνη ηνπο ζηφρνπο ηνπο. Ζ έιιεηςε ζπλαηζζεκάησλ καο νδεγεί ζην ιεγφκελν ζηεξενηππηθφ, γξαθεηνθξαηηθφ θαη νξγαλσηηθφ άηνκν ην νπνίν ελδηαθέξεηαη πεξηζζφηεξν γηα ηελ νξγάλσζε απφ ηνπο αλζξψπνπο ηεο. 4. Σέινο έρνπκε ηνλ εγέηε ν νπνίνο θνβάηαη κε ράζεη ηε δχλακε θαη ηελ ηζρχ πνπ ηνπ δίλεη ε ζέζε ηνπ. πγθεθξηκέλα ν θφβνο απηφο νδεγεί ζε ιαζεκέλεο απνθάζεηο νη νπνίεο επεξεάδνπλ ηηο δσέο ησλ ηξίησλ ελψ ιεηηνπξγεί θαη σο αληηθίλεηξν ζε ζρέζε κε ηελ απφδνζε ησλ πθηζηακέλσλ κέζα ζ έλα νξγαληζκφ. Πνιιέο θνξέο νη ζπγθεθξηκέλνη εγέηεο είλαη απηνί πνπ εκπνδίδνπλ ηελ πξφνδν ησλ λεψηεξσλ αλζξψπσλ απφ ηνπο νπνίνπο θνβνχληαη κε ράζνπλ ζην κέιινλ ηε ζέζε ηνπο ζηελ εηαηξία αιιά θαη ε ζέζε ηνπ εγέηε.

22 Οινθιεξψλνληαο ηε ζπγθεθξηκέλε ελφηεηα πξέπεη λ αλαθέξνπκε φηη έλαο εγέηεο πνιιέο θνξέο απνηπγράλεη θαη εμαηηίαο ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ. πγθεθξηκέλα φηαλ νη πθηζηάκελνη έρνπλ ηζρπξνί πξνζσπηθφηεηα αιιά θαη ηζρχ κέζα ζ έλαλ νξγαληζκφ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηηο δηνηθεηηθέο θαηεπζχλζεηο πνπ δίλνληαη απφ ηνλ εγέηε. Μπνξνχλ κάιηζηα πνιιέο θνξέο λα επεξεάζνπλ θαη ηε ιεηηνπξγία ηεο εγεζίαο κέζα ζ έλαλ νξγαληζκφ. Με βάζε ηα παξαπάλσ θαηαιήγνπκε φηη ζηε δηαδηθαζία εθπαίδεπζεο ηνπ εγέηε θαη γεληθφηεξα ζην πξνζδηνξηζκφο θαη θαζνξηζκφο ηεο θηινζνθίαο ηνπ ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε ηα ζ εηηθά εμίζνπ ην ίδην κε ηα αξλεηηθά. Φπζηθά είλαη πην δχζθνιν λα επηζεκαίλεηο ζε θάπνηνλ ηα αξλεηηθά ηνπ απφ φηη λα εμπκλείο ηα ζεηηθά ηνπ ζηνηρεία. Απηά πνπ πξνηείλνληαη απφ ηνπο ζεσξεηηθνχο ζήκεξα είλαη ηα αθφινπζα ζε ζρέζε κε ηα δχν πξφζσπα ηεο εγεζία ο 11 : 1. Αλαγλψξηζε ηεο εγεζίαο θαη κε βάζε ηα ζεηηθά αιιά θαη ηα αξλεηηθά ηεο ζηνηρεία. 2. Πξνζπάζεηα παξαθίλεζεο ησλ εγεηψλ λα δνπλ θπξίσο ηελ αξλεηηθή ηνπο πιεπξά γηα λα κπνξέζνπλ λα ηε βειηηψζνπλ. 3. Τπνζηήξημε ηεο εγεζίαο ζε ζρέζε κε ηε ιεηηνπξγία ηεο κέζα ζηνλ νξγαληζκφ θαη βειηίσζε ησλ ιαζεκέλσλ θηλήζεσλ ηεο. 4. Αλάπηπμε ηεο αλζξψπηλεο πιεπξάο ησλ εγεηψλ. 5. Αλάπηπμε ηεο επηθνηλσλίαο θαη ησλ θηλήηξσλ. 6. Αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ ησλ εγεηψλ λα αζρνινχληαη κε ηα ιάζε ηνπο θαη λα πξνζπαζνχλ λα ηα βειηηψζνπλ. 2.2 Ζ ΖΓΔΗΑ Ω ΜΔΩ ΟΛΟΚΛΖΡΩΖ ΣΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΜΗΑ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ. Γηα λα κπνξέζεη ε εγεζία λα ιεηηνπξγήζεη σο κέζσ αλάπηπμεο αιιά θαη νινθιήξσζεο ηεο ζηξαηεγηθήο κηαο επηρείξεζεο ζα πξέπεη λα 11 Palmer P.J(1994), Leading from within: out of the shadows, into the light, in Conger, J.A, Spirit at Work: Discovering the Spirituality in Leadership, Jossey-Bass, San Francisco, CA.

23 ηζρχνπλ θάπνηεο λφξκεο νη νπνίεο λα βνεζνχλ θαη λα ζηεξίδνπλ ηε θηινζνθία ηεο. πγθεθξηκέλα θαη κε βάζε ηνπο Hamal and Prahaland νη ηθαλφηεηεο πνπ πξέπεη λα έρεη ν εγέηεο γηα λα πξνσζήζεη ηηο ζηξαηεγηθέο κηαο εηαηξίαο είλαη νη αθφινπζεο 12 : 1. Πξνζσπηθέο θηινδνμίεο θαη πνηφηεηα: Ο εγέηεο πξέπεη λα έρεη θηινδνμίεο νη νπνίεο λα ηαπηίδνληαη κε ηηο θηινδνμίεο ηεο εηαηξίαο, ζα πξέπεη λα έρεη απηνπεπνίζεζε θαη θπξίσο εηδηθέο ηθαλφηεηεο νη νπνίεο λα ηνλ βνεζνχλ λ αληηιακβάλεηαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ νξγαληζκνχ ζην ζχλνιν ηνπ (ε ζεσξία ηνπ ειηθφπηεξνπ) 13. Ζ πνηφηεηα ε νπνία ραξαθηεξίδεη ηνλ εγέηε ζ ε ζρέζε κε ηηο γλψζεηο πνπ έρεη, ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν εθθξάδεη ηα πηζηεχσ ηνπ αιιά θαη γεληθφηεξα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν πεξλά ην φξακα ηνπ ζηνπο πθηζηάκελνπο ηνπ απνηεινχλ βάζεηο γηα ηε πξνψζεζε ηεο ζηξαηεγηθήο. 2. Ζ δηνξαηηθφηεηα: ηαλ ν εγέηεο ραξαθηεξίδεηαη απφ δηνξαηηθφηεηα έρεη θαη ηελ ηθαλφηεηα λα πξνβιέπεη ηηο κειινληηθέο αιιαγέο ζην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ θαη έηζη κ απηφ ηνλ ηξφπν λα ζηεξίδεη κ επηηπρία ηε ζηξαηεγηθή ηεο επηρείξεζεο ηεο νπνίαο εγείηαη. 3. Πξνζαξκνζηηθφηεηαο: Έλα αθφκα βαζηθφ ραξαθηεξη ζηηθφ ην νπνίν βνεζά κηαο επηρείξεζε ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο, είλαη ε πξνζαξκνζηηθφηεηα ε νπνία ραξαθηεξίδεη έλα εγέηε θαη ηνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα πξνζαξκφδεη ηηο αλάγθεο θαη ηηο επηδηψμεηο ηνπ νξγαληζκνχ πνπ δηνηθεί κε βάζε ηηο αλάγθεο ηνπ πεξηβάιινληνο. 4. Αλαγλψξηζε ηθαλνηήησλ θαη δπλαηνηήησλ: Έλα απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ελφο εγέηε, ην νπνίν κπνξεί λα ηνλ βνεζήζεη λα ζηεξίμεη ηε ζηξαηεγηθή κηαο επηρείξεζεο θαη λα ηελ νδεγήζεη ζηελ απφθηεζε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο είλαη ε αλαγλψξηζε θαη ε αλάπηπμε ησλ δπλαηνηήησλ ηεο ηειεπηαίαο. 12 Prahalad, C.K and Hamel, G(1990), The core competence of the Corporation, Harvard Business Review, May-June 13 Peters T and Waterman(1982), R.H., In Search of Excellence, Harper Row, New York, N.Y

24 πγθεθξηκέλα φηαλ ν εγέηεο κπνξεί λ αλαγλσξίζεη θαη λ αλαπηχμεη ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ πξνζσπηθνχ, λ αλαγλσξίζεη θαη λ αλαπηχμεη ηηο δπλαηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο θαη γεληθά λα πξνζαξκφδεη ηελ επηρείξεζε ζ απηά πνπ ζέιεη ε αγνξά ηφηε κπνξεί λα πεηχρεη ηελ επίηεπμε ησλ ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ ηνπ νξγαληζκνχ πνπ ν ίδηνο εγείηαη. 5. Να δίλεη θίλεηξα θαη λα εκπλέεη ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ: Ζ ηθαλφηεηα ηνπ εγέηε λα πξνθαιεί ελζνπζηαζκφ, λα δίλεη ηα ζσζηά θίλεηξα, λα εκπλέεη εκπηζην ζχλε θαη ζηγνπξηά θ.ι.π απνηεινχλ ηε βάζε αλάπηπμεο ηε ζηξαηεγηθήο κηαο εηαηξίαο θαη ηεο επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ ηεο. 6. Να δίλεη πξνζνρή ζηηο ιεπηνκέξεηεο: χκθσλα θαη κε ηνλ Sun Tzu φηαλ ν εγέηεο βιέπεη πεξηζζφηεξα απφ ηνπο ππφινηπνπο ζε ζρέζε κε ηε πνξεία ηεο νκάδαο ηνπ ή γεληθφηεξα ζε ζρέζε κε ηε πνξεία ελφο γεγνλφηνο ηφηε κπνξεί λα βνεζήζεη ηελ νκάδα ηνπ ην ζηξαηφ ηνπ λ επηηχρεη ηνπο ζηξαηεγηθνχο ηεο ζηφρνπο. ια ηα παξαπάλσ ζηνηρεία απνηεινχλ κέζα πξνψζεζεο θαη επίηεπμεο ησλ ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ κηαο επηρείξ εζεο. 2.3 Ο ΥΑΡΗΜΑΣΗΚΟ ΖΓΔΣΖ. Ο ραξηζκαηηθφο εγέηεο είλαη ζπάλην θαηλφκελν, ζχκθσλα κε ηε ζρεηηθή ζεσξία ηνπ κεγάινπ θνηλσληνιφγνπ Μαμ Βέκπεξ, πνπ είρε σο αθεηεξία θαη αξρέηππν ηνπο ηδξπηέο ζξεζθεηψλ θαη ηνπο πξνθήηεο. Γελ είλαη «ραξηζκαηηθφο» απιψο ν δεκνθηιήο, ν θνζκαγάπεηνο, ν γνεηεπηηθφο, φπσο έρεη θαηαληήζεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο απφ ηα ΜΜΔ (αξρίδνληαο απφ ηηο ΖΠΑ). Οχηε είλαη θαη' αλάγθε «ραξηζκαηηθφο» ν θάζε δεκαγσγφο πνπ κπνξεί λα ζπλαξπάδεη ηα πιήζε. Υαξηζκαηηθφο είλαη (κφλν) εθείλνο ν εγέ ηεο πνπ εκπλέεη ζηνπο νπαδνχο ηνπ ηελ πίζηε φηη έρεη ππεξθπζηθέο, ππεξάλζξσπεο ή ηνπιάρηζηνλ εληειψο εμαηξεηηθέο ηθαλφηεηεο ή ηδηφηεηεο, απξφζηηεο ζηνλ θνηλφ άλζξσπν. «Άλζξσπνο φπσο φινη, θνηλφο νξγαληζκφο, κηθξφο ή κέγαο,...

25 δελ ππήξμελ ν Διεπζέξηνο Βεληδέινο». Έηζη ηνλ λεθξνιφγεζε ζηελ Καζεκεξηλή ν Γ.Α. Βιάρνο, πνπ ηνλ κίζεζε φζν θαλείο, δείρλνληαο φηη θαη νη αληίπαινη ηνπ ραξηζκαηηθνχ εγέηε ζπκκεξίδνληαη ζπρλά ηελ ίδηα πίζηε, αληεζηξακκέλε. Σνπ απνδίδνπλ δειαδή ζαηαληθέο, δηαβνιηθέο ηδηφηεηεο, ζπκθσλψληαο ηειηθά κε ηνπο νπαδνχο ηνπ φηη δελ πξφθεηηαη γηα θνηλφ άλζξσπν. «Αξρεγφο, ζσηήξαο, ζχκβνιν ηεο κηζήο Διιάδαο, αηαλάο γηα ηελ άιιε κηζή», έγξαςε επηγξακκαηηθά γηα ηνλ Βεληδέιν ν Γ. Θενηνθάο ζην κπζηζηφξεκα Αξγψ 14. Γελ είλαη ινηπφλ νη φπνηεο πξαγκαηηθέο η θαλφηεηεο πνπ ζεκειηψλνπλ ην ράξηζκα, αιιά ε πίζηε. Γελ πξφθεηηαη ηειηθά κφλν γηα ηδηφηεηα, αιιά θαη γηα ζρέζε. Γελ λνείηαη ραξηζκαηηθφο εγέηεο ρσξίο νπαδνχο, ρσξίο πηζηνχο. Άιιν «ράξηζκα» (ζηνλ εληθφ), κ' απηή ηελ εηδηθή ζεκαζία, θαη άιιν ηα «πξνζσπηθά ραξίζκαηα» (ζηνλ πιεζπληηθφ) ελφο αηφκνπ, κε ηε ζπλήζε ζεκαζία ηνπ φξνπ. Βέβαηα θαη ε πίζηε ρξεηάδεηαη θάπνηα «απφδεημε», θάπνην «ζαχκα» γηα λα εκπεδσζεί θαη, πξνπαληφο, γηα λα αλαλεψλεηαη πεξηνδηθά. ηνλ ηνκέα ηνπ, ν ραξηζκαηηθφο εγέηεο ζεσξείηαη «κάγνο» θαη «ζαπκαηνπνηφο». Αλ φκσο ε επηηπρία ηνπ δηαθεχγεη γηα κεγάιν δηάζηεκα, αλ θαλεί φηη νη «καγηθέο» ηνπ ηθαλφηεηεο ηνλ έρνπλ εγθαηαιείςεη, ηφηε αξγά ή γξήγνξα ε πίζηε ζα θινληζηεί θαη πνιινί νπαδνί ζα ηνλ εγθαηαιείςνπλ. Δλψ αμηψλεη ηπθιή πίζηε θαη ππαθνή, ν ίδηνο ν ραξηζκαηηθφο εγέηεο δελ δεζκεχεηαη απφ γξαπηνχο θαη άγξαθνπο θαλφλεο, πξνγξάκκαηα θαη δειψζεηο νχηε θαλ ηηο δηθέο ηνπ. ζν θη αλ ε αζπλέπεηά ηνπ ηξνθνδνηεί ηηο επηζέζεηο ησλ αληηπάισλ, δελ θινλίδεη ηελ αθνζίσζε ηεο κάδαο ησλ πηζηψλ. Έηζη, ν ραξηζκαηηθφο εγέηεο δηαζέηεη ειεπζεξία θαη επηβνιή πνπ παξακέλνπλ απξφζηηεο ζηνλ θνηλφ εγέηε θαη αδηαλφεηεο ζε θάζε άιιε πεξίπησζε. Βέβαηα, θαη ν ραξηζκαηηθφο εγέηεο είλαη δέζκηνο ηεο «ηεξήο απνζηνιήο» κε ηελ νπνία έρεη εμ αξρήο ηαπηηζηεί. Σέινο, ε κνλαδηθφηεηα ηνπ ραξηζκαηηθνχ εγέηε γίλεηαη πξφδειε ζην θξίζηκν δήηεκα ηεο δηαδνρήο ηνπ. Αθνχ δελ ζεσξείηαη θνηλφο άλζξσπνο, ινγηθά είλαη ζηελ θπξηνιεμία αλαληηθαηάζηαηνο θαη 14 Γ.Θ. Μαπξνγνξδάηνο(2000), Υαξηζκαηηθφο Ζγέηεο, ΣΑ ΝΔΑ, 17-03-2001, ει.: R16 Κσδηθφο άξζξνπ: A16995R161

26 ην πξφβιεκα ηεο δηαδνρήο ηνπ δελ επηδέρεηαη θακία ιχζε. Αλ επηρεηξεζεί ε εμ αίκαηνο δηαδνρή, φπσο ζηελ θιεξνλνκηθή βαζηιεία, νη αληηδεκνθξαηηθέο επηπηψζεηο γίλνληαη πξνθαλείο. χκθσλα κε ηνπο Coger and Kanungo(1990), ηξία είλαη ηα ζηάδηα κέζα απφ ηα νπνία νη εγέηεο κπνξνχλ λ νδεγήζνπλ έλα νξγαληζκφ απφ ην παξφλ ζην κέιινλ. Σα ηξία ζηάδηα απηά είλαη 15 : 1. Αμηνιφγεζε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ πεγψλ ηεο επηρείξεζεο θαη ησλ αλαγθψλ ησλ πθηζηακέλσλ. 2. Δθαξκνγή ησλ ζηφρσλ. 3. Αλάπηπμε ησλ κεζφδσλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ πξνθαζνξηζκέλσλ ζηφρσλ. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ πξψηνπ ζηαδίνπ ν ραξηζκαη ηθφο εγέηεο ζα πξέπεη λ αμηνινγεί θαη λ αληηιακβάλεηαη ηε παξνχζα θαηάζηαζε θαη κε βάζε απηή λα θαζνξίδεη ηνπο ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο. πγθεθξηκέλα ηη έρεη αλάγθε ε αγνξά ηη κπνξεί λα ηεο δψζεη ε επηρείξεζε. ην δεχηεξν ζηάδην ν ραξηζκαηηθφο εγέηεο πξέπεη λα είλαη ηθαλφο λα νξηνζεηήζεη ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο νη νπνίνη ζα πξέπεη λα μεθεχγνπλ απφ ηα ηεηξηκκέλα θαη λα γίλνληαη αληηιεπηνί σο θάηη πνπ λα μεθεχγεη απφ ηα πξφηππα θαη ησλ ππνινίπσλ ζηνλ νξγαληζκφ αιιά θαη απφ νιφθιεξε ηελ αγνξά.. ην ηξίην ζηάδην, ν ραξηζκαηηθφο εγέηεο ρηίδεη ηελ εκπηζηνζχλε κέζα απφ πξνζσπηθά παξαδείγκαηα θαη παίξλεη πξψηα απηφο ηα ξίζθα αλαπηχζζνληαο κεζφδνπο θαη εθπλένληαο ην πξνζσπηθφ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο. Γηα παξάδεηγκα έρνπκε ην πξφεδξν ηεο Chrysler, ν νπνίνο κείσζε ην κηζζφ ηνπ πξνθεηκέλνπ λα δήμεη ζηνπο εξγαδφκελνπο φηη ε εηαηξία είλαη ζε δχζθνιε ζέζε θαη ζα πξέπεη λα γίλνπλ πεξηθνπέο πξνθεηκέλνπ λ επηηεπρζεί ν ζηφρνο πνπ ήηαλ λ απνθχγεη ε εηαηξία ηε ρξενθνπία. 15 Conger, Jay A.,Kanungo, Rabinda N., et al(1990), Charismatic Leadership: The Elusive Factor in Organizational Effectiveness. San Francisco: Jossey-Bass Publisher

27 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ- ΟΡΓΑΝΩΗΑΚΖ KΟΤΛΣΟΤΡΑ «Κνπιηνχξα είλαη ην νιηθφ ζχζηεκα πξαθηηθψλ, ην νιηθφ ζχζηεκα ησλ ηξφπσλ κε ηνπο νπνίνπο ζθέπηνληαη, αηζζάλνληαη θαη δξνπλ ηα κέιε κηαο θνηλσλίαο. Δίλαη πξάμε κέζα απφ ηελ νπνία απνθξπζηαιιψλνληαη θάζε ζηηγκή : α) νη αληηθεηκεληθέο ζπλζήθεο χπαξμεο ηεο θνηλσληθήο πξαγκαηηθφηεηαο θαη νη θνηλσληθέο ζρέζεηο. β) νη εκπεηξίεο θαη ηα πξνζσπηθά ζπλαηζζήκαηα ησλ αηφκσλ. Καηά ηνλ Άικπεξη βάηηζεξ, είλαη ην ζχλνιν φισλ ησλ πξνφδσλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο αλζξσπφηεηαο ζε φινπο ηνπο ηνκείο, ζην κέηξν πνπ νη πξφνδεο απηέο ζπκβάιινπλ ζηελ πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα ηνπ αηφκνπ 16.» 3.1 ΣΗ ΔΗΝΑΗ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΓΔΝΗΚΑ ζνη έρνπλ εξγαζζεί ζε άιιεο ρψξεο ή ηηο έρνπλ επηζθεθζεί, ζα ζπκθσλνχζαλ κε ηελ άπνςε φηη ππάξρνπλ πξαγκαηηθά δηαθνξέο ζηελ θνπιηνχξα. Θα κπνξνχζαλ λα αλαθέξνπλ, πξνο ππνζηήξημε ηεο απφςεσο απηήο, ηηο δηαθνξέο ζηελ ελδπκαζία, ζηε γιψζζα, ζην θαγεηφ ή ζηνλ ηξφπν έθθξαζεο. Δίλαη πνιχ δπζθνιφηεξν λα ππεξβνχκε απηέο ηηο ζρεηηθέο θαη φκσο επηθαλεηαθέο δηαθνξέο φηαλ αλαθεξφκαζηε ζην ζέκα ησλ δηαθνξψλ ηεο θνπιηνχξαο. Αλ ππάξρεη επρέξεηα νκηιίαο κηαο μέλεο γιψζζαο, κεξηθέο απφ ηηο ιηγφηεξν εκθαλείο δηαθνξέο κπνξνχλ λα απνθαιπθζνχλ, φπσο ην πψο θαη ζε πνηεο πεξηζηάζεηο νη άλζξσπνη ρξεζηκνπνηνχλ ην ρηνχκνξ, θαηά πφζν ηππηθά ή φρη ζπκπεξηθέξνληαη απέλαληη ζε άιινπο, ζε δηάθνξεο θαηαζηάζεηο θαη ηηο δηαθνξεηηθέο ζεκαζίεο ηεο ζησπήο, ηεο δχλακεο, ηεο επηξξνήο, ηνπ θχινπ, ηεο ζέζεσο θ.ι.π 17. 16 πιινχξεο Γ., Παξαδφζεηο Κνηλσληνινγίαο, 1988, ζει 227-228 17 Hoecklin Lisa, «Managing Cultural Difference», The Economist Intelligence, Comit, ζει. 12, 1994

28 πσο ρξεζηκνπνηείηαη, ν φξνο «θνπιηνχξα» ζπλήζσο αλαθέξεηαη πεξηζζφηεξν ζηελ αηζζεηηθή πιεπξά ηεο δσήο, π.ρ. ηέρλε, κνπζηθή, θηινζνθία. Παξφια απηά νη θνηλσληνιφγνη ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ φξν σο αλαθνξά ζην ζχλνιν ησλ εξγαιείσλ πνπ θαηαζθεπάζηεθαλ απφ ηνλ άλζξσπν (πλεπκαηηθά θαη θπζηθά), ζηηο αμίεο πνπ ν άλζξσπνο φξηζε θαη ζηηο ζπκπεξηθνξέο θαη πεπνηζήζεηο, πνπ εθαξκφδνληαη ζηνλ ηξφπν δσήο κηαο ζπγθεθξηκέλεο νκάδαο, ηάμεο ή θνηλσλίαο αλζξψπσλ. Κάζε άλζξσπνο έρεη απνθηήζεη ζπγθεθξηκέλν ηξφπν γηα λα θαηαιαβαίλεη ηελ ζεκαζία ησλ εκπεηξηψλ ηνπ. Σα άηνκα κηαο νκάδαο κνηξάδνληαη θάπνηνλ θνηλφ ηξφπν πνπ επηηξέπεη λα δνπλ ηα πξάγκαηα απφ θνηλή νπηηθή γσλία θαη απηφο ν ηξφπνο θξαηά ηελ νκάδα καδί. Θα πξέπεη λα ππάξρεη ν θνηλφο ηξφπνο αληίιεςεο ησλ πξαγκάησλ αλ επηδεηείηαη ε απνηειεζκαηηθή θαη ζηαζεξή επηθνηλσλία απφ κηα νκάδα αηφκσλ. Θα πξέπεη επίζεο λα ππάξρνπλ θνηλνί ηξφπνη θαηαλφεζεο γεγνλφησλ θαη ηξφπσλ ζπκπεξηθνξάο θαη θνηλφο ηξφπνο αληίιεςεο ηεο αλακελφκελεο αληίδξαζεο ησλ αηφκσλ ηεο ίδηαο νκάδαο ζε θάπνην γεγνλφο. Σα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θνπιηνχξαο πνπ κπνξνχλ λα αλαθεξζνχλ είλαη ηα εμήο: Δίλαη έλα θνηλσληθφ απφθηεκα ηεο αλζξσπφηεηαο. Τπάξρεη γηα λα θαιχπηεη ηεο αλάγθεο ηνπ αλζξσπίλνπ είδνπο. Μπνξεί λα απνθηεζεί. Καζψο ε θνπιηνχξα είλαη ην πξντφλ ηεο θνηλσληθήο επηθνηλσλίαο, ην άηνκν ζα πξέπεη λα κάζεη ηηο ζσζηέο αληηδξάζεηο ζε κηα δεδνκέλε θνηλσληθή πεξίζηαζε. Γηα λα επηβηψζεη ζα πξέπεη λα πηνζεηήζεη ηηο λφξκεο θαη ηηο αμίεο ηεο θνπιηνχξαο ζηελ νπνία αλήθεη θαη απηφ πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ κηαο δηαδηθαζίαο, θνηλσληθνπνίεζεο. Μεηαδίδεηαη απφ γελεά ζε γελεά θαη ελψ ππάξρνπλ πνιιέο δπλαηφηεηεο αιιαγήο, πνιινί παξάκεηξνη ηεο θνπ ιηνχξαο έρνπλ έλα ζαθή ηζηνξηθφ ραξαθηήξα. Έρεη δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο. αλαγθψλ ηεο θνηλσλίαο. Αιιάδεη εηο απάληεζηλ ησλ

29 Ζ θνπιηνχξα παξέρεη ην κέζν κε ην νπνίν νη άλζξσπνη κπνξνχλ λα αληεπεμέιζνπλ ζην θπζηθφ θαη θνηλσληθφ ηνπο πεξηβάιινλ. Παξέρεη ηε γιψζζα, κηα ιεηηνπξγία δσηηθή γηα ηελ επηθνηλσλία θαη κεηάδνζε ησλ γλψζεσλ πνπ επηηξέπεη ζην αλζξψπηλν είδνο λα επηβηψζεη. 3.2 Ζ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΣΟΝ ΟΡΓΑΝΗΜΟ O A. Brown (1995) αλαθέξεη φηη νξγαληζκφο είλαη ε ζπιινγή νκάδσλ, ηππηθψλ θαη κε. Οη ηππηθέο νκάδεο κπνξνχλ λα έρνπλ ηα κφληκα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ νξγαληζκνχ, φπσο ηα δηαθνξεηηθά ηκήκαηα θαη ηα αξραηφηεξα κέιε ηεο νκάδαο δηαρείξηζεο, ή ηα πξνζσξηλά ραξαθηεξηζηηθά, φπσο π.ρ. κηα επηηξνπή ή νκάδα εξγαζίαο ζπγθεθξηκέλνπ ζρεδίνπ πνπ θαηαξηίζηεθε κε έλα ζπγθε θξηκέλν ζθνπφ. Οη άηππεο νκάδεο είλαη απηέο πνπ πξνθχπηνπλ κεηαμχ ππαιιήισλ πνπ δεκηνπξγνχληαη γηα λα θαιχςνπλ ηηο θνηλσληθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο αλάγθεο ησλ αηφκσλ. Οη άηππεο θαη νη ηππηθέο νκάδεο κπνξνχλ λα ππάξρνπλ ζαλ κεκνλσκέλεο νληφηεηεο ή λα αιιει νθαιχπηνληαη. Γελ είλαη αζχλεζεο γηα κέιε ηνπ ηδίνπ ηκήκαηνο ελφο νξγαληζκνχ λα αλαπηχμνπλ δπλαηνχο δεζκνχο θηιίαο κεηαμχ ηνπο θαη λα ιεηηνπξγνχλ ζαλ άηππε νκάδα 18. Ο απνηειεζκαηηθφο ζπληνληζκφο θαη ε επηθνηλσλία ζε έλα νξγαληζκφ εμαξηάηαη, θαηά έλα κεγάιν βαζκφ, απφ ηελ ζεηηθή αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ νκάδσλ ελφο νξγαληζκνχ, έηζη ψζηε ε παξαγσγηθφηεηα λα απμεζεί ρσξίο λα βιάςεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ δηαθνξεηηθψλ νκάδσλ. κσο, είλαη ζπρλέο νη δηακάρεο κεηαμχ νκάδσλ ελφο νξγαληζκνχ. Σν γεγνλφο φηη κηα νκάδα κπνξεί λα αληηκεησπίδεη θάπνηα άιιε σο αληίπαιν, κπνξεί λα νδεγήζεη ζε κείσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ζε ρεηξφηεξεο εξγαζηαθέο ζρέζεηο. Έλαο νξγαληζκφο πνπ ζέβεηαη ηνλ εαπηφ ηνπ πξνζπαζεί λα εμαιείςεη ηέηνηεο αξλεηηθέο θαηαζηάζεηο θαη πξνρσξεί ζηελ δεκηνπξγία Οξγαλσζηαθή θνπιηνχξαο. Αλ δεηείηαη ε κείσζε ησλ δηακαρψλ κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ νκάδσλ, ηφηε ε δνκή ηνπ νξγαληζκνχ ζα πξέπεη λα 18.Brown Andrew, «Organisational culture», ζει. 109, 1995

30 επηηξέπεη ηελ ζπρλή αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ νκάδσλ θαη ηελ κέγηζηε επηθνηλσλία θαη κεηάδνζε ησλ ηδεψλ θαη πιεξνθνξηψλ. Σα αξλεηηθά απνηειέζκαηα ησλ δηακαρψλ κεηαμχ ησλ νκάδσλ κπνξνχλ επίζεο λα κεησζνχλ κε ηελ εχξεζε θνηλψλ ζηφρσλ γηα ηηο αληαγσληζηηθέο νκάδεο. Απηφ κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ηελ αλαγλψξηζε ελφο θνηλνχ ερζξνχ ή ελφο κεγαιεπήβνινπ έξγνπ, έηζη ψζηε νη πξνζπάζεηεο ηεο νκάδαο λα θαηεπζχλνληαη πξνο ηνλ ίδην ζηφρν. Ο Coffrey et al ππνζηεξίδεη φηη ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ θνπιηνχξα ελφο νξγαληζκνχ πεγάδεη απφ ηέζζεξηο δηαθνξεηηθέο πεγέο: απφ ηηο ππάξρνπζεο εζληθέο θνπιηνχξεο, ηνλ ηξέρνληα ηξφπν δηαρείξ ηζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, ηελ θαηαλφεζε ηπρφλ ηδηαδφλησλ ζπκπεξηθνξψλ θαη απφ ηελ ίδηα ηελ δνκή ηνπ νξγαληζκνχ 19. Ζ θξάζε «θιίκα νξγαληζκνχ» αλαθέξεηαη ζηηο πεπνηζήζεηο θαη ζηνπο ηξφπνπο ζπκπεξηθνξάο ησλ αηφκσλ ζε φηη αθνξά ηνλ νξγαληζκφ ηνπο. Έλαο αθφκε παξάγνληαο πνπ σζεί ηελ αλάπηπμε απηήο ηεο λέαο ηάζεο ζηελ ζθέςε ηεο δηαρείξηζεο επήιζε κε ηελ ζπλεηδεηνπνίεζε φηη νξγαληζκνί δηαθνξεηηθψλ ρσξψλ δνκνχληαη θαη ζπκπεξηθέξνληαη δηαθνξεηηθά. Αλ νη νξγαληζκνί πνπ έρνπλ δηεζλή δξάζε ζέινπλ λα πεξάζνπλ ηελ θηινζνθία ηνπο, ηνπο ζηφρνπο, ηα πξντφληα θαη ηηο ππεξεζίεο ηνπο ζηνπο ππαιιήινπο ηνπο, ζηνπο πειάηεο ηνπο θαη ζηνπο ζπλεηαίξνπο ηνπο, κε ηξφπν, ψζηε, λα πηζηέςνπλ απηνί ζηνλ νξγαληζκφ, ηφηε ζα πξέπεη λα αλαδεηήζνπλ ηη ζεκαίλνπλ φια απηά ηα πξάγκαηα γηα αλζξψπνπο ηεο δηθήο ηνπο θνπιηνχξαο. Ζ θνπιηνχξα ησλ νξγαληζκψλ απηή ηε ζηηγκή είλαη έλαο απφ ηηο θπξηφηεξνπο παξάγνληεο έξεπλαο, καδί κε ηελ κειέηε ηεο ηππηθήο δνκήο, ηηο ζρέζεηο νξγαληζκνχ-πεξηβάιινληνο θαη ηελ γξαθεηνθξαηία. Αμίδεη εδψ λα γίλεη δηάθξηζε κεηαμχ επηρεηξεζηαθήο θαη Οξγαλσζηαθή θνπιηνχξαο. Ο φξνο: "Κνξπνξηζηηθή ή αιιηψο επηρεηξεζηαθή θνπιηνχξα" ραξαθηεξίδεη ηε ζηελή ζπλνρή θαη αιιειεμάξηεζε νξηζκέλσλ αηφκσλ ζε κηα επηρείξεζε ελψ ν φξνο "Οξγαλσζηαθή 19 Coffrey R, Cook C., Hunsaker P., «Management and Organisational Behaviour», Irwin Press, ζει. 57, 1994

31 θνπιηνχξα" ππνδειψλεη κηα επξχηεξε ζπλάθεη α αηφκσλ ζε επίπεδν πεξηζζνηέξσλ ηεο κηαο νξγαλψζεσλ. Μπνξνχκε λα πάξνπκε κηα θαιχηεξε ηδέα γηα ην ηη ζεκαίλεη ε θνπιηνχξα θαη πφζν ζεκαληηθή είλαη απφ ηα παξαθάησ 20 : «Ζ θνπιηνχξα ελφο νξγαληζκνχ δελ είλαη έλα αθφκε θνκκάηη ηνπ παδι, είλαη ην ίδην ην παδι. Καηά ηε γλψκε καο, ε θνπιηνχξα δελ είλαη θάηη πνπ έρεη έλαο νξγαληζκφο, είλαη θάηη πνπ είλαη έλαο νξγαληζκφο». «Ζ εηαηξηθή θνπιηνχξα είλαη ε ζησπεξή, αφξαηε θαη άηππε ζπλεηδεηνπνίεζε ελφο νξγαληζκνχ, πνπ νδεγεί ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ αηφκσλ θαη πνπ δηακνξθψλεηαη απφ ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ αηφκσλ απηψλ» Κάζε νξγαληζκφο είλαη ηθαλφο λα παξάγεη θαη λα κεηαδψζεη κηα νκάδα αμηψλ ραξαθηεξηζηηθή ηνπ νξγαληζκνχ απηνχ. Θα έρεη γίλεη έηζη θαηαλνεηφ πνηεο είλαη νη αμίεο, πεπνηζήζεηο θαη ηξφπνη ζπκπεξηθνξάο πνπ είλαη απαξαίηεηα ζηνηρεία γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ νξγαληζκνχ. Ζ νκάδα απηή ηελ αμηψλ κπνξεί λα γίλεη ην ζχζηεκα αμηψλ ηνπ νξγαληζκνχ αλ απηέο νη αμίεο είλαη απνδεθηέο απφ ηελ πιεηνςεθία ησλ κειψλ ηνπ νξγαληζκνχ. Γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο επίδξαζεο ηεο νκάδαο αμηψλ ελφο νξγαληζκνχ ζα πξέπεη λα αλαηξέμεη θαλείο θαη ζηελ πξνέιεπζε ησλ αμηψλ απηψλ θαη ζηελ ζεκαζία ηνπο 21. Πνιχ ζεκαληηθνί εξεπλεηέο πξνηείλνπλ φηη νη αμίεο ελφο νξγαληζκνχ πξνθχπηνπλ είηε απφ κηα ραξηζκαηηθή εγεζία ή απφ ηηο παξαδφζεηο π νπ ηεξεί έλαο νξγαληζκφο. Οη αμίεο πνπ βαζίδνληαη ζε κηα ραξηζκαηηθή εγεζία, ζπλήζσο, πξνθχπηνπλ απφ έλα δπλαηφ εγέηε, ζπρλά ηνλ ηδξπηή, θαη ηείλνπλ λα πηνζεηεζνχλ απφ ηα ινηπά κέιε. Δλαιιαθηηθά, νη αμίεο κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ απφ ηηο παξαδφζεηο πνπ ηεξεί έλαο νξγαληζκφο, πνπ είλαη κάιινλ αλψλπκεο σο πξνο ηελ πξνέιεπζή ηνπο. Βαζίδνληαη ζε βαζηά ξηδσκέλεο παξαδνζηαθέο πξαθηηθέο θαη πξνζδίδνπλ ζηαζεξφηεηα ζηνλ νξγαληζκφ θαζψο πεξλνχλ απφ γεληά ζε γεληά ζηα κέιε ηνπ. 20 Παλαγησηφπνπινπ Ρ., Ζ επηθνηλσλία ζηηο νξγαλψζεηο, εθδ., 1997, ζει. 365 21 Pacanowsky & O Donell-Trujillo απφ ην βηβιίν ηνπ Williams K., «Behavioural aspects of marketing», 1994