ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ THEAM TRAINING HEALTHCARE MULTIDISCIPLINARY TEAMS ON CHILDREN S RIGHTS AND ON CHILD-FRIENDLY JUSTICE (THEAM) ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΓΙΑ ΜΙΑ ΦΙΛΙΚΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ Τοπτσόγλου Ουρανία Ψυχολόγος, MA in Child Development
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ THEAM TRAINING HEALTHCARE MULTIDISCIPLINARY TEAMS ON CHILDREN S RIGHTS AND ON CHILD-FRIENDLY JUSTICE (THEAM) ΕΝΟΤΗΤΑ 2 η Γενικές αρχές της Σύμβασης Δικαιωμάτων του Παιδιού
ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Στην ενότητα αυτή θα μελετήσουμε τις τέσσερις γενικές αρχές της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών, οι οποίες είναι: Η Αρχή της Μη - Διάκρισης (Άρθρο 2) Η Αρχή της Διασφάλισης του Συμφέροντος του Παιδιού (Άρθρο 3) Η Αρχή του Δικαιώματος στη Ζωή, την Επιβίωση και την Ανάπτυξη (Άρθρο 6) Η Αρχή της Συμμετοχής (Άρθρο 12)
ΑΡΘΡΟ 2: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ Τι είναι διάκριση; Με τον όρο διάκριση εννοούμε «κάθε διαχωρισμό, αποκλεισμό, απαγόρευση ή προτίμηση εξαιτίας της φυλής, του χρώματος, του φύλου, της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, της εθνικής ή κοινωνικής καταγωγής, της περιουσίας, της γέννησης ή οποιασδήποτε άλλης κατάστασης, που έχει ως σκοπό ή αποτέλεσμα την αναίρεση ή την εξασθένιση της αναγνώρισης, απόλαυσης ή άσκησης από όλα τα πρόσωπα, επί ίσοις όροις, όλων των δικαιωμάτων και των ελευθεριών.»
ΑΡΘΡΟ 2: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ Άμεσες διακρίσεις Έμμεσες διακρίσεις Να αποκλείεται σκόπιμα μία ομάδα παιδιών, εξαιτίας αυτού που είναι: π.χ. άρνηση στα παιδιά των Ρομά να έχουν πρόσβαση σε μια δράση για την προστασία των παιδιών. Η προώθηση πολιτικών ή η εισαγωγή κριτηρίων που ακούσια οδηγούν μερικά παιδιά να αντιμετωπίζουν διακρίσεις: π.χ. οι παροχές κοινωνικής ασφάλισης εξαρτώνται από τη φοίτηση στο σχολείο, αλλά τα παιδιά με αναπηρίες δεν έχουν πρόσβαση σε αυτό. Να συμπεριφερόμαστε σε μία ομάδα παιδιών με διαφορετικό τρόπο από ότι σε άλλους εξαιτίας αυτού που είναι: π.χ. θεωρώντας ότι τα παιδιά φτωχών γονέων είναι πιο πιθανό να βιώσουν σεξουαλική κακοποίηση μέσα στην οικογένεια. Η παράλειψη λήψης μέτρων για τη διασφάλιση ότι όλα τα παιδιά είναι σε θέση να επωφεληθούν εξίσου από ένα πρόγραμμα: π.χ. παροχή πληροφοριών μόνο στη γλώσσα της πλειοψηφίας ή σε περιοχές όπου ζουν τα πιο εύπορα παιδιά.
ΑΡΘΡΟ 2: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ Για παράδειγμα, δεν είναι αποδεκτό να επιτραπούν διαφορετικά επίπεδα χρηματοδότησης υπηρεσιών σε ομάδες ανάλογα με την εθνικότητα ή το φύλο. Τα παιδιά που είναι απάτριδες, πρόσφυγες ή / και αιτούντες άσυλο έχουν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα, όπως και κάθε άλλο παιδί, σε τροφή, στέγη, εκπαίδευση, προστασία, στην υγεία και την υγειονομική περίθαλψη.
ΑΡΘΡΟ 2: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ Το Άρθρο 2 ορίζει ότι οι κυβερνήσεις πρέπει: να βεβαιώνονται ότι κανένα παιδί δεν υπόκειται σε διακρίσεις για κανέναν λόγο. σέβονται τα δικαιώματα, που αναφέρονται στην παρούσα Σύμβαση και να τα εγγυώνται σε κάθε παιδί που υπάγεται στη δικαιοδοσία τους συμπεριλαμβανομένων των παιδιών χωρίς χαρτιά, των αιτούντων άσυλο και των παιδιών των παράνομων μεταναστών.
ΑΡΘΡΟ 2: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ Η ανάγκη να φερόμαστε σε όλα τα παιδιά με τον ίδιο σεβασμό. Η σημασία της γνώσης γύρω από τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα. Η ανάγκη ευαισθητοποίησης για το πώς δημιουργούνται οι διακρίσεις. Για ιδιώτες επαγγελματίες Για υπηρεσίες υγείας και παιδικής προστασίας Η ανάγκη να αξιολογηθεί κατά πόσο ορισμένες ομάδες παιδιών αποκλείονται. Το φυσικό περιβάλλον πρέπει να έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να απομακρύνει τα εμπόδια για παιδιά με αναπηρία. Οι υπηρεσίες πρέπει να σχεδιαστούν έτσι ώστε να είναι διαθέσιμες σε όλα τα παιδιά. Πρέπει να δοθεί προσοχή στα πιο περιθωριοποιημένα παιδιά. Έρευνα και ανάλυση των εμποδίων πρόσβασης. Διερεύνηση των εμπειριών των παιδιών σχετικά με την πρόσβαση σε υπηρεσίες. Συνηγορία στο να αρθούν τα εμπόδια. Για τη δημόσια πολιτική
ΑΡΘΡΟ 2: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ Συμπερασματικά: Οι διακρίσεις μπορούν να λάβουν πολλές μορφές και δεν γίνονται πάντα αντιληπτές. Κάποιες μπορεί να είναι σκόπιμες, ενώ πολλές λαμβάνουν χώρα ως αποτέλεσμα ασυνείδητων προκαταλήψεων. Επομένως, χρειάζεται να ληφθούν προληπτικά μέτρα, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι παρεχόμενες υπηρεσίες και οι πολιτικές του κράτους δεν φέρνουν σε μειονεκτική θέση διαφορετικές ομάδες παιδιών.
ΑΡΘΡΟ 3: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Η έννοια «συμφέρον του παιδιού» είναι ένα βασικό δομικό στοιχείο της Σύμβασης, το οποίο αν εφαρμοστεί αποτελεσματικά, θα ενισχύσει το βιοτικό επίπεδο και την ευημερία των παιδιών στις χώρες όλου του κόσμου. Το βασικό άρθρο που εξηγεί τη σημασία της έννοιας είναι το Άρθρο 3, το οποίο αναφέρει ότι το συμφέρον του παιδιού πρέπει να είναι «η πρωταρχική μέριμνα» σε όλες τις δράσεις που το αφορούν. Ωστόσο, η αρχή αυτή αναφέρεται και σε πολλά άλλα άρθρα.
ΤΙ ΕΝΝΟΟΥΜΕ ΟΤΑΝ ΛΕΜΕ ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ; Με τον όρο «συμφέρον του παιδιού» εκφράζεται σε γενικές γραμμές η ευημερία του παιδιού. Η ευημερία εξαρτάται από πολλά στοιχεία, όπως είναι η ηλικία του, το επίπεδο ωριμότητάς του, ο ρόλος της οικογένειας, τα κοινωνικά και πολιτισμικά πρότυπα και οι προσδοκίες, καθώς και η ιστορία και οι εμπειρίες του. Άρα: Το συμφέρον του παιδιού δεν είναι κάτι αντικειμενικό και πολλές φορές μπορεί να έρχεται σε σύγκρουση με εκείνο μιας ευρύτερης ομάδας παιδιών. Γι αυτό πρέπει να: καθορίσουμε τα συμφέροντα του παιδιού. εξισορροπήσουμε τα αντικρουόμενα συμφέροντα.
ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Χωριστείτε σε ομάδες. Ο σκοπός σας είναι να επιλέξετε κάποιον από την ομάδα σας που θα διηγηθεί ένα περιστατικό στο οποίο έδρασε αποβλέποντας στο καλύτερο συμφέρον του παιδιού. Το περιστατικό θα μπορούσε να είναι από τον χώρο εργασίας, την οικογένεια ή τον κύκλο φίλων σας. Περιγράψτε την κατάσταση και τον τρόπο που την λύσατε. Εξηγήστε ποια κριτήρια σας οδήγησαν να τη λύσετε με αυτόν τον τρόπο. Οι υπόλοιποι σκεφτείτε ποιοι παράγοντες μπορεί να επηρέασαν την απόφασή του, για παράδειγμα, η ηλικία του, το φύλο του, η πίεση της δουλειάς κ. ά. Θα δρούσε διαφορετικά αν άλλαζε κάποιος από αυτούς τους παράγοντες;
ΑΡΘΡΟ 3: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Σύμφωνα με τη Σύμβαση, το Άρθρο 3 βρίσκει εφαρμογή στα παιδιά τόσο ως άτομα όσο και ως σύνολο. Παραδείγματα: Η απόφαση για τη θεραπεία ενός παιδιού πρέπει να γίνεται πάντα για το συμφέρον του και όχι για να συμβάλλει στην έρευνα ή για να παρέχει σε ένα ειδικευόμενο γιατρό περισσότερη εμπειρία. Οι αποφάσεις σχετικά με τη διαχείριση των πτερύγων νοσοκομείων που αφορούν τα παιδιά πρέπει να λαμβάνονται με βάση το συμφέρον των παιδιών και όχι με βάση την ευκολία ή την αποδοτικότητα του προσωπικού.
ΑΡΘΡΟ 3: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Όμως, τα παιδιά και οι επιπτώσεις της δημόσιας πολιτικής στις ζωές τους συχνά δεν είναι ορατές στα συμβούλια λήψης αποφάσεων και, κατά συνέπεια, υπάρχει η τάση τα συμφέροντά τους να μη λαμβάνονται υπόψη στον τομέα της δημόσιας πολιτικής σε σχέση με τα συμφέροντα των πιο ισχυρών ομάδων.
ΑΡΘΡΟ 3: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Πώς θα καθορίσουμε τα συμφέροντα του παιδιού; Υπάρχουν τέσσερις διαστάσεις: Εφαρμογή της Σύμβασης Αναφορά στις απόψεις του παιδιού Σφαιρική προσέγγιση κατά τον προσδιορισμό του συμφέροντος Εντοπίζοντας βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα συμφέροντα
ΑΡΘΡΟ 3: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Πώς να εξισορροπήσουμε αντικρουόμενα συμφέροντα Τα δικαιώματα και το συμφέρον του παιδιού Τα δικαιώματα και το συμφέρον άλλων παιδιών, των γονέων /της οικογένειας και της κοινωνίας
ΑΡΘΡΟ 6: ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΖΩΗ, ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Το Δικαίωμα στη ζωή Οι κυβερνήσεις πρέπει να αναλάβουν δράση όχι μόνο για να προωθήσουν το δικαίωμα στη ζωή, αλλά και για να προστατέψουν τα παιδιά από δράσεις που θα μπορούσαν να τους τη στερήσουν. Ωστόσο, σε πολλές χώρες η νομοθεσία, οι πολιτισμικές συμπεριφορές, η αμέλεια ή οι ανισότητες μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να εισάγουν διακρίσεις, άμεσα ή έμμεσα, κατά του δικαιώματος στη ζωή για κάποιες ομάδες παιδιών.
ΑΡΘΡΟ 6: ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΖΩΗ, ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η εφαρμογή του Άρθρου 6 περιλαμβάνει τη θέσπιση μέτρων για την: εξασφάλιση μεγαλύτερου προσδόκιμου ζωής, τη μείωση της βρεφικής και της παιδικής θνησιμότητας, την καταπολέμηση της ασθένειας, την παροχή επαρκούς διατροφής και καθαρού πόσιμου νερού και τη μείωση των τροχαίων ατυχημάτων. πρόσβαση των νέων σε συμβουλές και υπηρεσίες υγείας για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική τους ζωή, προκειμένου να προστατεύσουν τον εαυτό τους από σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες και ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, που μπορεί να βάζουν σε κίνδυνο τη ζωή τους.
ΑΡΘΡΟ 6: ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΖΩΗ, ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η βελτιστοποίηση του δικαιώματος στη ζωή σημαίνει ότι τα κράτη: απαγορεύουν και αποτρέπουν την επιβολή της θανατικής ποινής, τη στέρηση της ελευθερίας κατά τρόπο παράνομο ή αυθαίρετο, τις εκτός νόμου ή αυθαίρετες εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες ή οποιαδήποτε κατάσταση σκληρής, απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης (Σύμβαση, Άρθρα 37-40). πρέπει να λάβουν μέτρα για την προστασία των παιδιών από την αναγκαστική στρατολόγηση σε ένοπλες δυνάμεις ή παραστρατιωτικές ομάδες όπου αντιμετωπίζουν κίνδυνο θανάτου (Σύμβαση, Άρθρο 38). αναλαμβάνουν δράση για την αντιμετώπιση των πολιτισμικών πρακτικών που θέτουν το δικαίωμα στη ζωή σε κίνδυνο, συμπεριλαμβανομένων, για παράδειγμα, τον γάμο σε μικρή ηλικία και την κλειτοριδεκτομή.
ΑΡΘΡΟ 6: ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΖΩΗ, ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Το δικαίωμα στην ανάπτυξη στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό Ένα αξιοπρεπές επίπεδο ζωής Πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη Προστασία από τη βία και την εκμετάλλευση Ποιοτική εκπαίδευση Χώρο και χρόνο για παιχνίδι, ξεκούραση και αναψυχή Μια υποστηρικτική οικογένεια που νοιάζεται. Ευκαιρίες να ακουστεί και να γίνει σεβαστή η γνώμη του.
ΑΡΘΡΟ 6: ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΖΩΗ, ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Άσκηση 4 η Διαβάστε την ακόλουθη δήλωση: «Μία σωτήρια θεραπεία μπορεί να μη δίνεται κάποιες φορές σε ένα παιδί με αναπηρία, με το αιτιολογικό ότι η ποιότητα ζωής τους δεν δικαιολογεί ιατρική παρέμβαση ή ότι θα ήταν σκληρό να παραταθεί η ζωή του με βάση τη σοβαρότητα των δυσκολιών του». Νομίζετε ότι μία τέτοια δήλωση θα μπορούσε ποτέ να δικαιωθεί; Ποια κριτήρια θα είχατε στο μυαλό σας για να πάρετε μία τέτοια απόφαση; Ποιος νομίζετε ότι θα έπρεπε να έχει το δικαίωμα να παίρνει τέτοιους είδους αποφάσεις για τη ζωή ενός παιδιού; Οι γονείς, οι γιατροί, οι δικαστές, κανείς;
ΑΡΘΡΟ 12: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΑΚΟΥΓΟΝΤΑΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΡΝΟΝΤΑΣ ΤΑ ΣΤΑ ΣΟΒΑΡΑ (Το Άρθρο 12 θα αναλυθεί με μεγαλύτερη λεπτομέρεια στην Ενότητα 3) Το Άρθρο 12 της Σύμβασης αναφέρει ότι κάθε παιδί ικανό να σχηματίσει μια άποψη έχει το δικαίωμα να την εκφράσει για όλα τα θέματα που το αφορούν και να ληφθεί σοβαρά υπόψη ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητά του. Ο όρος συμμετοχή χρησιμοποιείται για να περιγράψει με μία λέξη αυτό τους το δικαίωμα.
ΑΡΘΡΟ 12: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΑΚΟΥΓΟΝΤΑΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΡΝΟΝΤΑΣ ΤΑ ΣΤΑ ΣΟΒΑΡΑ Η συμμετοχή είναι ένα θεμελιώδες δικαίωμα, αλλά και ένα μέσο με το οποίο μπορεί να υλοποιηθούν άλλα δικαιώματα. Δε συνδέεται μόνο με την παιδική ευημερία, αλλά θεωρείται και αναγκαία. Βελτίωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων Ενεργός συμμετοχή του πολίτη και αμοιβαιότητα Απόκτηση δεξιοτήτων Λογοδοσία και χρηστή διακυβέρνηση Ενισχυμένη προστασία
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ Τα άρθρα 2, 3, 6 και 12 της σύμβασης λειτουργούν και ως γενικές αρχές που διαπερνούν την εφαρμογή των δικαιωμάτων του παιδιού και πρέπει να αντιμετωπιστούν τόσο σε σχέση με κάθε παιδί ξεχωριστά όσο και με τον τρόπο που έχουν σχεδιαστεί να λειτουργούν οι υπηρεσίες σας. Πρέπει να λάβετε υπόψη σας τις συνθήκες μέσα στις οποίες ζουν και μεγαλώνουν τα παιδιά, καθώς και την ευθύνη που μπορεί να έχετε προκειμένου να ευαισθητοποιήσετε για τα θέματα αυτά τη δημόσια σφαίρα. Η κατανόηση της σημασίας των δικαιωμάτων των παιδιών και των βασικών αρχών που διασφαλίζουν την εφαρμογή τους θα συμβάλει στην εγκαθίδρυση διαλόγου τόσο με τους συναδέλφους και τους προϊσταμένους σας όσο και με τα ίδια τα παιδιά και τους γονείς τους.
ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ