Ε ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙE ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέµα: ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ Εξέλιξη και Σηµασία Επιβλέπων: Γ. Κριτσωτάκις Σπουδάστρια: Ευτυχία Ξυδιά ΑΘΗΝΑ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2004
Περίληψη Οι Παγκόσµιες Εκθέσεις (World Exhibitions, Expositions Universelles), γνωστές ως EXPO, είναι µεγάλες Εκθέσεις που διοργανώνονται σε τακτά χρονικά διαστήµατα από τα κράτη-µέλη του ιεθνούς Γραφείου Εκθέσεων (Bureau International des Expositions - BIE), το οποίο εδρεύει µόνιµα στο Παρίσι. Έχουν ως κύριο στόχο την ενηµέρωση του κοινού πάνω στις τρέχουσες ανακαλύψεις ή εφευρέσεις, στα µέσα που διαθέτει ο άνθρωπος για να ανταποκριθεί στις ανάγκες του πολιτισµού µας και στην πρόοδο που πραγµατοποιήθηκε σε ένα ή περισσότερα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας. Παράλληλα, οι Παγκόσµιες Εκθέσεις παρουσιάζουν προοπτικές για το µέλλον και συνιστούν πεδία συζητήσεων, στοχασµού και προβληµατισµού προς εξεύρεση λύσεων σε ζωτικά προβλήµατα του πλανήτη µας. Επειδή συµµετέχουν σε αυτές περισσότερα από ένα κράτη, οι Παγκόσµιες Εκθέσεις χαρακτηρίζονται και ως ιεθνείς. Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες Παγκόσµιων Εκθέσεων, όπως οι Καταχωρηµένες (Registered), οι Αναγνωρισµένες (Recognized) και οι Ειδικές ή Εξειδικευµένες Εκθέσεις (Specialized). Η κατηγοριοποίηση και η συχνότητά τους καθορίζονται από το BIE, βάσει της Συνθήκης του Παρισιού (22 Νοεµβρίου 1928). Η Συνθήκη συµπληρώθηκε από τα Πρωτόκολλα του 1948, του 1966 και του 1972, καθώς και από τις Τροποποιήσεις του 1982, του 1988 και του 1996. Η συµπλήρωσή της κατέστη αναγκαία λόγω της εµφάνισης νέων οικονοµικών, κοινωνικών και ιστορικών δεδοµένων. Ορόσηµο στην ιστορία των Εκθέσεων αποτέλεσε η ανάπτυξη της βιοµηχανίας, η οποία συνέβαλε ουσιαστικά στην αύξηση των αγορών και στο πέρασµα από τις τοπικές «εµποροπανηγύρεις» στις διεθνούς χαρακτήρα Εκθέσεις και τα µεγάλα forum. Στο πέρασµα των αιώνων η θεµατική των Παγκόσµιων Εκθέσεων άλλαζε ανάλογα µε τις απαιτήσεις των καιρών, σε κάθε περίπτωση πάντως ο χαρακτήρας τους ήταν και είναι ανθρωπιστικός, πολιτιστικός και ιδιαίτερα πολιτικός. Οι Παγκόσµιες Εκθέσεις δεν έχουν εµπορικό χαρακτήρα και δεν πρέπει να συγχέονται µε τις ευρέως διαδεδοµένες Εµπορικές Εκθέσεις. Σήµερα, η χώρα-πόλη που υποβάλλει υποψηφιότητα στο BIE και διεκδικεί την ανάληψη διοργάνωσης µιας EXPO αποβλέπει στην ικανοποίηση συγκεκριµένων εθνικών στόχων, από την απλή προβολή της έως και την οικονοµική τόνωση του 2
τόπου. Η διοργάνωση µίας Παγκόσµιας Έκθεσης όµως προϋποθέτει την ύπαρξη κατάλληλης υποδοµής, γι` αυτό και οι επικριτές των Παγκόσµιων Εκθέσεων τονίζουν ότι το κόστος οργάνωσης είναι δυσανάλογο του οφέλους για την οργανώτρια χώρα. Από την άλλη πλευρά, οι θιασώτες των Παγκόσµιων Εκθέσεων όχι µόνο δε θεωρούν τα οφέλη για την οργανώτρια χώρα αµελητέα αλλά πιστεύουν στη µεγάλη τους συνεισφορά στη συναδέλφωση των λαών και την «παγκοσµιοποίηση» του πολιτισµού. 3
Summary The World Exhibitions, known as EXPO, are great exhibitions, organised regularly by the member-states of Bureau International des Expositions (BIE), which resides permanently in Paris. Its principal purpose is the education of the public upon the last discoveries and inventions, upon the means at man s disposal for meeting the needs of civilisation, on the progress achieved in one or more branches of human endeavour, whereas at the same time they show prospects for the future and are established as the place for meetings, in order to find a solution on vital problems of our planet, for conversations and generally for thought and question. The World Exhibition is also called International because more than one state takes part in it. There are several categories of World Exhibitions and each one has its characteristics: the Registered, the Recognized and the Specialized Exhibitions. Their classification and frequency are determined by BIE, in accordance with the Convention of Paris (22 November 1928). The Convention is supplemented by the Protocols of 1948, 1966 and 1972, and the Amendments of 1982, 1988 and 1996. Its revision was necessary because of the appearance of new economic, social and historical data. In the history of the Exhibitions the development of the industries was very important because it contributed substantially to the increase of the markets and to the passage from the festivities and the local markets to the international exhibitions and the big forum. During the centuries the theme of the World Exhibitions was changing to meet the demands of each era, however the character was and is always humanistic, cultural and particularly political. The World Exhibitions do not have commercial character and they must not be confused with the widespread Trade Fairs. Nowadays, the country-city that submits candidature at BIE and pursues the undertaking of the organisation aims at the satisfaction of specific national goals, from its the simple promotion till the economic strengthening of the place. Yet, the organisation of a World Exhibition presupposes the existence of the appropriate infrastructure, which is why the critics of the Exhibitions stress that the cost is unbearable and disproportionate of the benefits those come out from such organisation. On the other hand, the supporters discern the hope of solidarity of people and globalisation of civilisation, whereas they do not think that the benefits are unimportant. 4
Λέξεις-κλειδιά Παγκόσµιες Εκθέσεις (World Exhibitions, EXPO), ιεθνές Γραφείο Εκθέσεων (Bureau International des Expositions, BIE), Συνθήκη του Παρισιού, Καταχωρηµένη (Registered), Αναγνωρισµένη (Recognized), Ειδικές ή Εξειδικευµένες Εκθέσεις, Εµπορικές εκθέσεις, Λονδίνο 1851, Παρίσι 1900, ιάσκεψη του Παρισιού, Πρωτόκολλα, Ανθοκοµικές Εκθέσεις (Horticultural Exhibitions), Τριετείς Εκθέσεις Μιλάνου (Milan Triennale Exhibitions), Θεσµικό πλαίσιο, τροποποιήσεις, Γενική Συνέλευση (General Assembly), Πρόεδρος (President), Εκτελεστική Επιτροπή (Executive Committee), Αντιπρόεδρος (Vice-President), Γενικός Γραµµατέας (Secretary-General), κανονισµοί (regulations), καταχώρηση (registration), διοργάνωση, αίτηση (application), διεκδίκηση, συµµετοχή (participation), Επίτροπος (Commissioner), Γενικός Επίτροπος (Commissioner-General), Τοµεάρχης Γενικός Επίτροπος (Section Commissioner- General), Τοµεάρχης Επίτροπος (Section Commissioner), επιφύλαξη (reservation), διαφωνία (dispute), µεσολαβητής (conciliator), διαιτησία (arbitration), διαιτητής (arbitrator), προσχώρηση (accession), υποψηφιότητα, Θέµα, αρχιτεκτονική, σύµβολα, πάρκα, µέσα µεταφοράς. 5
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Περίληψη...2 Summary...4 Λέξεις-κλειδιά...5 Εισαγωγή...9 I. Ο Θεσµός των Εκθέσεων...11 1. Ιστορική αναδροµή...11 2. Εµπορικές Εκθέσεις...12 3. Παγκόσµιες Εκθέσεις...14 3.1 Ιστορική αναδροµή...14 3.2 Εννοιολογική προσέγγιση...17 3.3 Τυπολογία...19 II. Θεσµικό πλαίσιο των Παγκόσµιων Εκθέσεων...21 1. Γενικά...21 2. Bureau International des Expositions BIE...22 3. Η Συνθήκη του Παρισιού...31 3.1 υνατότητα Τροποποίησης...32 3.2 ιαφωνία Μελών και ιαιτησία...33 3.3 ικαίωµα προσχώρησης (accession) στη Συνθήκη...34 4. Προϋποθέσεις ιεκδίκησης...36 4.1 Υποβολή αιτήσεων...36 4.2 Ειδικοί Κανονισµοί...40 4.3 Το Θέµα της EXPO...42 5. Συµµετοχή κρατών σε µια EXPO...43 5.1 Ο ρόλος των Επιτρόπων...43 5.2 Επιχειρηµατικές δραστηριότητες...45 III. Σηµασία των Παγκόσµιων Εκθέσεων...47 1. Γενικά...47 2. Παγκόσµιες Εκθέσεις και Αρχιτεκτονική...48 3. Πάρκα...53 3. Μέσα µεταφοράς...55 IV. Οι Παγκόσµιες Εκθέσεις κατά χρονική περίοδο...58 1. Γενικά...58 2. Περίοδος 1851-1940...60 3. Οι µεταπολεµικές Εκθέσεις 1958-2010...77 4. Προγραµµατισµένες EXPO...87 4.1 Seto, Aichi /Nagoya 2005...87 4.2 Σαγκάη - Κίνα...88 5. Υποψηφιότητες...89 5.1 Θεσσαλονίκη - Ελλάδα...90 5.2 Τεργέστη - Ιταλία...92 6
5.3 Σαραγόσα - Ισπανία...92 VI. Εκθέσεις που δεν πέρασαν το στάδιο του σχεδίου...93 VII. Επίλογος...97 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...99 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...102 I. Πίνακας Παγκόσµιων Εκθέσεων...103 II. ιεθνείς και/ή Παγκόσµιες Εκθέσεις 1851-1900...107 III. ιεθνείς και/ή Παγκόσµιες Εκθέσεις 1901-1940...109 IV. ιεθνείς και/ή Παγκόσµιες Εκθέσεις...110 (και Εξειδικευµένες Εκθέσεις) 1958-2002...110 V. Ειδικές και Εξειδικευµένες Εκθέσεις...111 1. Ανθοκοµικές Εκθέσεις...111 2. Εκθέσεις για τα Μέσα Μεταφοράς...111 3. Εκθέσεις για τη Φύση και τα στοιχεία της...112 4. Άλλες Εξειδικευµένες Εκθέσεις...113 VI. Πρωτόκολλο-Συνθήκη...115 VII. Κανονισµοί...128 VΙΙΙ. Στατιστικά Στοιχεία των Εκθέσεων...137 1. Συγκριτικός Πίνακας των Επιφανειών...137 2. Συγκριτικός Πίνακας του αριθµού των Επισκεπτών...139 IX. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΩΝ...141 7
«Όταν τα πολιτισµένα έθνη της γης συναντώνται υπό συνθήκες ευγενούς άµιλλας, η καλύτερη γνωριµία τους οδηγεί και σε µεγαλύτερο αλληλοσεβασµό. Οι στενότερες εµπορικές σχέσεις που ακολουθούν συντελούν στο αµοιβαίο όφελος. Εξαλείφουν προκαταλήψεις, διευρύνουν συµπάθειες, εµβαθύνουν και διανοίγουν τα θεµέλια της ανθρώπινης προόδου.» David R. Francis (πρόεδρος της Έκθεσης του St. Louis), 1 η Μαΐου 1904 Exposition Universelle, Paris 1855 8
Εισαγωγή Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η παρουσίαση των Παγκόσµιων Εκθέσεων (World Exhibitions) ή αλλιώς EXPO, του θεσµικού πλαισίου που τις διέπει και η ανάδειξη της σηµασίας και του ρόλου τους στη διεθνή κοινότητα. Το θέµα των Παγκόσµιων Εκθέσεων εντάσσεται στις αρµοδιότητες του Υπουργείου Εξωτερικών ( ιεύθυνση Β4), γι` αυτό και οφείλει να τις γνωρίζει ο κλάδος των Υπαλλήλων Οικονοµικών και Εµπορικών Υποθέσεων, εφόσον τις υπηρετεί ή ενδέχεται να τις υπηρετήσει στο µέλλον. Επιπλέον, δεδοµένου ότι η χώρα µας όχι µόνο συµµετέχει ανελλιπώς αλλά και είναι υποψήφια για τη διεκδίκηση της Αναγνωρισµένης Παγκόσµιας Έκθεσης του 2008, κρίνεται σκόπιµη η παρουσίασή τους ώστε να διαφοροποιηθούν από τις άλλες µορφές εκθέσεων. Αρµόδιοι φορείς στη χώρα µας, εκτός από το προαναφερθέν Υπουργείο, η ιεύθυνση του οποίου ασχολείται κυρίως µε την πολιτική διάσταση του θεσµού και µε θέµατα που αφορούν στις διεθνείς σχέσεις και συνεργασίες, είναι και το Εκθεσιακό και Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλονίκης (HELEXPO), το οποίο είναι υπεύθυνο µεταξύ άλλων και για την υποστήριξη των εκθεσιακών εκδηλώσεων της χώρας µας. Εν τούτοις, κύρια πηγή πληροφοριών για τις Παγκόσµιες Εκθέσεις αποτελεί το ιεθνές Γραφείο Εκθέσεων, το οποίο εδρεύει στο Παρίσι και του οποίου µέλος είναι και η Ελλάδα. Θα πρέπει εδώ να σηµειωθεί ότι η ελληνική βιβλιογραφία δυστυχώς «πάσχει» στο θέµα αυτό και ως εκ τούτου όλα τα στοιχεία που παρατίθενται είναι αντληµένα από την ξένη βιβλιογραφία και κυρίως από τον δικτυακό χώρο. Η εργασία διαρθρώνεται σε πέντε µέρη, τα οποία περιστρέφονται γύρω από τον άξονα «εξέλιξη και σηµασία» των Εκθέσεων. Κατ` αρχάς (Μέρος Ι) επιχειρείται µια εννοιολογική προσέγγιση των Παγκοσµίων Εκθέσεων, οι οποίες διακρίνονται σαφώς από τις Εµπορικές εκθέσεις ως προς τον χαρακτήρα και την τυπολογία. Η µελέτη της ιστορικής εξέλιξης του θεσµού µας επιτρέπει να κατανοήσουµε τους λόγους εκείνους που τις καθιέρωσαν και τελικά οδήγησαν στην υπογραφή της Συνθήκης του Παρισιού, η οποία υπαγορεύει τον τρόπο διεξαγωγής τους. Η παρουσίαση του θεσµικού πλαισίου (Μέρος ΙΙ) κρίνεται απαραίτητη προκειµένου να αποσαφηνιστεί η βάση πάνω στην οποία διοργανώνονται οι Παγκόσµιες Εκθέσεις. Η αναφορά στο ιεθνές Γραφείο Εκθέσεων και τα Θεσµικά 9
Όργανά του έχει στόχο να εξηγήσει πώς λειτουργεί ο θεσµός και πώς διασφαλίζεται η ορθή εφαρµογή των όρων της Συνθήκης, η οποία θέτει τις προϋποθέσεις διεκδίκησής τους. Οι γενικοί και ειδικοί κανονισµοί που υπαγορεύονται από τη Συνθήκη πρέπει να τηρούνται απαρέγκλιτα, τόσο από τους διοργανωτές όσο και από τους συµµετέχοντες, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι δεν προβλέπονται τροποποιήσεις ανάλογα µε τις ιστορικο-πολιτικές συνθήκες. Το τρίτο Μέρος είναι αφιερωµένο στη σηµασία των Παγκόσµιων Εκθέσεων, οι οποίες αποτελούν καθρέφτη της παγκόσµιας συγκυρίας και συµβάλλουν σηµαντικά στην προβολή της διοργανώτριας χώρας ή πόλης και στην ανάδειξη της πολιτιστικής και τεχνολογικής φυσιογνωµίας της. Για τις διοργανώτριες πόλεις, οι EXPO αποτέλεσαν αφετηρία για τη δηµιουργία µεγάλων έργων. Επιπλέον, η παρακολούθηση της εξέλιξης των Εκθέσεων κατά χρονική περίοδο καταδεικνύει γιατί τα κράτη εµπλέκονται στη διοργάνωση ή συµµετοχή µιας τόσο δαπανηρής επιχείρησης (Μέρος ΙV), η οποία δεν ήταν πάντοτε επιτυχηµένη. Κάποιες µάλιστα Εκθέσεις, αν και σχεδιάστηκαν, ωστόσο δεν υλοποιήθηκαν ποτέ, εξαιτίας ιστορικο-πολιτικών, οικονοµικών ή άλλων λόγων (Μέρος V). 10
I. Ο Θεσµός των Εκθέσεων 1. Ιστορική αναδροµή Οι εκθέσεις χρονολογούνται αιώνες πριν, όταν οι πόλεις άρχισαν να διοργανώνουν τοπικές εµποροπανηγύρεις, στο πλαίσιο µεγάλων θρησκευτικών εορτών στα γνωστά εµπορικά κέντρα της Μ. Ανατολής. Η προστασία τους από την Εκκλησία (pax Dei) και αργότερα από τους βασιλείς (pax regis), δηµιούργησε τις προϋποθέσεις ανάπτυξης του θεσµού µε τη µορφή οργανωµένων εµπορικών γεγονότων. Οι εµποροπανηγύρεις «στήνονταν» σε µεγάλες και καίριες οδικές αρτηρίες, προσέλκυαν επισκέπτες και ενίσχυαν την οικονοµική ανάπτυξη του τόπου, όπου οργανώνονταν. Πλήθος ανθρώπων, πολλοί από τους οποίους είχαν διανύσει µεγάλες αποστάσεις για να τις επισκεφθούν, διέµεναν στην περιοχή και προέβαιναν σε ανταλλαγές ποικίλων ειδών. Σταδιακά οι εµποροπανηγύρεις αυτές εξελίχθηκαν σε µία «αγορά» (forum) διακίνησης και ανάπτυξης ιδεών, καθώς και επίδειξης και αναµέτρησης ικανοτήτων. Μέσα από τέτοιου είδους συναντήσεις, αναπτύχθηκε µια ατµόσφαιρα αµοιβαίας κατανόησης και συναδελφικότητας µεταξύ ανθρώπων διαφορετικών εθνοτήτων και κουλτούρας. Οι εµποροπανηγύρεις ήταν πάνω από όλα τόποι συνάντησης και εµπορίου, που επέτρεπαν σε χωρικούς και αστούς να µοιραστούν γνώσεις και νέες τεχνικές, να ανακαλύψουν καινούρια πεδία δραστηριότητας και να αναβαθµίσουν την ποιότητα ζωής τους. Από το πρώτο µισό του 12 ου αιώνα, ο θεσµός των εκθέσεων ακµάζει στη Γαλλία (Λυόν, Παρίσι, Μποκέρ, Σεν Ντενί), τη Γερµανία (Φραγκφούρτη, Λειψία), την Ιταλία (Πάντοβα) και αλλού. Μάλιστα, οι εκθέσεις της Λειψίας και της Φραγκφούρτης εξελίσσονται σε πρότυπα για άλλες ανάλογες εκδηλώσεις. Η ανάπτυξη των χρηµατιστηριακών και πιστωτικών εργασιών αποτέλεσε αναµφίβολα σταθµό στην εξέλιξη του θεσµού, αφού σε κάποιες εκθέσεις οι χρηµατοπιστωτικές συναλλαγές επισκίαζαν και αυτές ακόµη τις εµπορευµατικές. 1 Η βιοµηχανική επανάσταση, ο περιορισµός των ολιγοπωλιακών συνθηκών της αγοράς και η βελτίωση της επικοινωνίας έθεσαν τις βάσεις της σύγχρονης 1 Όπως της Λυόν και της Μεντίνα ντελ Κάµπο. Βλ. ρ. Ι. Γ. Κριτσωτάκι, Εµπορικές Εκθέσεις, Αθήνα 1994. 11
πολυδιάστατης µορφής των εκθέσεων. Στην έκθεση της Λειψίας το 1890 η συγκέντρωση µεγάλων ποσοτήτων εµπορευµάτων, µε στόχο την άµεση πώληση, υποκαταστάθηκε από την εµπορική συναλλαγή βάσει δειγµάτων. Τη µετεξέλιξη των εκθέσεων εµπορευµάτων σε εκθέσεις δειγµάτων, ακολούθησαν η εξειδίκευση ως προς το εκθεσιακό αντικείµενο, η συντόµευση του χρόνου λειτουργίας και ο περιορισµός του κοινού στον κύκλο των εµπορικών επισκεπτών, οπότε και οι εκθέσεις έλαβαν τη µορφή του αµιγώς εµπορικού γεγονότος. 2 2. Εµπορικές Εκθέσεις Οι ευρέως διαδεδοµένες σήµερα Εµπορικές Εκθέσεις δεν πρέπει κατά κανένα τρόπο να συγχέονται µε τις Παγκόσµιες Εκθέσεις, οι οποίες έκαναν την εµφάνισή τους στις αρχές του 19 ου αιώνα και συνέπλευσαν µε την περίοδο της βιοµηχανικής επανάστασης. Οι Παγκόσµιες Εκθέσεις δεν έχουν εµπορικό χαρακτήρα αλλά αποτελούν καθρέφτη της τεχνολογικής εξέλιξης, σηµαντικό πολιτικο-πολιτιστικό γεγονός και ευκαιρία για τη δηµιουργία αρχιτεκτονικών υποδοµών και µνηµείων. Αντίθετα, οι Εµπορικές Εκθέσεις 3 συνιστούν πολυδιάστατο µέσο επιχειρηµατικής επικοινωνίας και χρονικά συµπίπτουν µε την επανάσταση της τεχνολογίας και ειδικότερα τη ραγδαία εξέλιξη της πληροφορικής. Ως Εµπορική έκθεση (Trade Fair/Exhibition, Messe, Foire) ορίζεται «η µικρής χρονικής διάρκειας, κατά κανόνα στον ίδιο τόπο και περιοδικά επαναλαµβανόµενη, συνάντηση µεταξύ «προσφοράς και ζήτησης», κατά την οποία οι επιχειρήσεις (Εκθέτες/ Exhibitors) µε τη βοήθεια δειγµάτων (Εκθέµατα/ Exhibits) επιδιώκουν την προβολή της εταιρικής τους ταυτότητας (Corporate Identity), την ανάπτυξη επιχειρηµατικών επαφών (Contacts) µε τους εµπορικούς επισκέπτες (Trade Visitors) και τη συλλογή πληροφοριών αγοράς (Marketing Information)». 4 2 Βλ. ρ. Ι. Γ. Κριτσωτάκι, Εµπορικές Εκθέσεις, Αθήνα 1994 3 Σχετικά µε τις Εµπορικές Εκθέσεις, βλ. Gillian Cartwright, Making the most of trade exhibitions, Reed Exhibition Companies Ltd, 1995. 4 Βλ. ρ. Ι. Γ. Κριτσωτάκι, Εµπορικές Εκθέσεις: ο δρόµος για την επιτυχία, εκδ. Σχήµα & Χρώµα 2004. 12
Από πλευράς τυπολογίας οι Εµπορικές Εκθέσεις µπορούν να ταξινοµηθούν ανάλογα µε: Τον τόπο διοργάνωσης (Location), σε εσωτερικού ή εξωτερικού. Τη συχνότητα (Frequency), σε περιοδικές, ετήσιες και εποχικές. Τον χαρακτήρα, σε καταναλωτικές, επενδύσεων, τεχνολογίας κ.α. Το είδος, σε πραγµατικές ή εικονικές (Virtual). Το διαµέτρηµα 5, σε ιεθνείς (International), Εθνικές 6 (National), Περιφερειακές (Regional) και Τοπικές (Local). Τον κλάδο, σε Γενικές (Universal), των οποίων ο ρόλος έχει πλέον απαξιωθεί, Περισσοτέρων Κλάδων (Multibranch) και σε αµιγώς Κλαδικές (Trade Shows). Εκτός από τις κλασικές εµπορικές εκθέσεις στην αγορά έχουν αναπτυχθεί διάφορες άλλες εκθεσιογενείς µορφές, που λειτουργούν περισσότερο ως µόνιµα εκθετήρια (Order Offices), όπως είναι τα Trade Marts, τα Convention Centers, τα Mode ή Fashion Centers, τα Show-Managements, τα Show-Fairs κ.α. Τέλος, υπάρχουν και οι κινητές εκθέσεις, όπως είναι οι «πλωτές» (Floating Fairs), µέσω των οποίων προβάλλεται το κύρος (image) µιας χώρας. 7 5 Η σύνθεση των επισκεπτών από πλευράς γεωγραφικής προέλευσης διαφέρει. Για τις διεθνούς χαρακτήρα εκθέσεις το 50% και πάνω των επισκεπτών είναι αλλοδαποί, ενώ για τις εθνικές το ποσοστό περιορίζεται στο 15-20%. Βλ. ρ. Ι. Γ. Κριτσωτάκι, Εµπορικές Εκθέσεις: ο δρόµος για την επιτυχία, εκδ. Σχήµα & Χρώµα 2004. Θα πρέπει εδώ να επισηµάνουµε ότι ως ιεθνείς χαρακτηρίζονται και οι Εκθέσεις στις οποίες συµµετέχουν πολλές χώρες. Ως εκ τούτου οι Παγκόσµιες Εκθέσεις είναι ιεθνείς. Βλ. Συνθήκη του Παρισιού, άρθρο 1.2 στην ιστοσελίδα www.bie-paris.org: The Convention (Παράρτηµα VI), καθώς και σ.17. 6 Κάποιες εκθέσεις δεν είναι ιεθνείς, µε την έννοια ότι δεν απευθύνονται κυρίως παρά στους πολίτες της χώρας που τη διοργανώνει. Οι εκθέτες και τα περίπτερα δεν έχουν διεθνή χαρακτήρα και το θέµα τους είναι συνήθως ιστορικό, ενώ προβάλλεται η εθνική υπερηφάνεια. Οι Εκθέσεις αυτές χαρακτηρίζονται ως Εθνικές. Βλ. ιστοσελίδα www.netrover.com/~berta/pagexpo.html, Descriptions Individuelles: Expositions Nationales. 7 Για την Τυπολογία των Εµπορικών Εκθέσεων, βλ. ρ. Ι. Γ. Κριτσωτάκι, Εµπορικές Εκθέσεις, Αθήνα 1994 και Εµπορικές Εκθέσεις: ο δρόµος για την επιτυχία, εκδ. Σχήµα & Χρώµα 2004. 13
3. Παγκόσµιες Εκθέσεις 3.1 Ιστορική αναδροµή Η ιδέα και πραγµατοποίηση της πρώτης «παγκόσµιας» έκθεσης στην ιστορία της ανθρωπότητας αποδίδεται στον βασιλιά Ξέρξη των Περσών 8. Αν και δεν υπάρχει σχετικό έγγραφο που να πιστοποιεί το γεγονός, αυτή η έκθεση τοποθετείται περίπου στο 500 π.χ. Βέβαια, η πρώτη αυτή απόπειρα δεν ήταν ακριβώς παγκόσµια, όπως εννοούµε σήµερα τον όρο, µε την έννοια ότι η επικοινωνία µεταξύ των λαών ήταν αρκετά περιορισµένη και ως εκ τούτου ήταν περιορισµένη η προσέλευση επισκεπτών και η συµµετοχή χωρών. Οι Παγκόσµιες Εκθέσεις, µε τη σύγχρονη σηµασία του όρου 9, εµφανίζονται στα µέσα του 19 ου αιώνα. Η βιοµηχανική ανάπτυξη και η αύξηση των αγορών επέβαλαν µια νέα θέαση του κόσµου, που όπως ήταν φυσικό επηρέασε και τη θεµατική των Εκθέσεων. εν ήταν τυχαίο λοιπόν που η πρώτη Παγκόσµια Έκθεση διοργανώθηκε το 1851 στο Λονδίνο, τότε παγκόσµια βιοµηχανική δύναµη, η οποία και παρουσίασε «τα επιτεύγµατα της βιοµηχανίας, της τεχνολογίας και του εµπορίου όλων των εθνών». 10 Η πρώτη «απάντηση» στην Έκθεση του Λονδίνου ήρθε από τη Γαλλία το 1855, από τον Ναπολέοντα τον Γ. Η Έκθεση του Παρισιού, διατηρώντας πάντοτε τον παγκόσµιο χαρακτήρα της, απέδωσε ιδιαίτερη σηµασία στις Τέχνες. 11 Η εναλλαγή αυτή στη θεµατική των Εκθέσεων του Λονδίνου και του Παρισιού αντικατοπτρίζει την ανταγωνιστική διάθεση µεταξύ των δύο ισχυρών τότε «αντιπάλων». Οι Εκθέσεις του 19 ου αιώνα ήταν κυρίως ευρωπαϊκές και είχαν, εκτός από την προαναφερθείσα θεµατική της βιοµηχανικής καινοτοµίας, εξωτικό χαρακτήρα. Ο εξωτισµός υπαγορευόταν από το αποικιοκρατικό πνεύµα που κυριαρχούσε την εποχή εκείνη. 12 8 www.netrover.com/~berta/pagexpo.html, Brève histoire des Expositions Internationales et Universelles. 9 Βλ. σ. 17. 10 Σχετικά µε την Έκθεση του Λονδίνου, βλ. σ. 61-63. 11 Σχετικά µε την Έκθεση του Παρισιού, βλ. σ. 64. 12 Αρκεί να σκεφθεί κανείς ότι οι µεγάλες δυνάµεις της εποχής, Αγγλία και Γαλλία, είχαν ισχυροποιηθεί σηµαντικά χάρη στην αποικιοκρατική πολιτική τους. 14
Στο τέλος του αιώνα τα πράγµατα εξελίσσονται διαφορετικά. Ο ανταγωνισµός γίνεται µεγαλύτερος και δηµιουργούνται αντιζηλίες. Οι Εκθέσεις πολλαπλασιάζονται και διαφοροποιούνται σηµαντικά. Μόνο το 1888 πραγµατοποιήθηκαν τέσσερις Εκθέσεις, από τις οποίες οι δύο στην Αυστραλία, ενώ ακόµα και γείτονες πόλεις διαγωνίζονταν µεταξύ τους, όπως το Σαν Ντιέγκο και το Σαν Φρανσίσκο (1915). 13 Όλες οι Εκθέσεις, ωστόσο, εµφανίζουν ένα διττό χαρακτήρα: τροφοδοτούν µεν τον ανταγωνισµό µεταξύ των κρατών, αλλά επιτρέπουν και την παρουσίαση της διαφορετικότητας της ανθρώπινης κοινωνίας και την ελπίδα επίτευξης ενός ενοποιηµένου παγκόσµιου πολιτισµού. Η «σκοτεινή» περίοδος στην ιστορία της ανθρωπότητας, η οποία σηµαδεύεται από τους δύο παγκοσµίους πολέµους και την οικονοµική κρίση του 1929, επηρεάζει όπως είναι φυσικό αρνητικά τις Εκθέσεις. Κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσµίου πολέµου µόνο στις ΗΠΑ οργανώθηκαν σηµαντικές Εκθέσεις, ενώ π.χ. η Ρώµη αναγκάστηκε το 1942 να ακυρώσει την οργάνωση της Έκθεσης που είχε προγραµµατίσει. 14 Το σηµαντικότερο πάντως γεγονός αυτής της περιόδου ήταν η δηµιουργία του ιεθνούς Γραφείου Εκθέσεων (Bureau International des Expositions - BIE) τον Νοέµβριο του 1928. 15 Όσον αφορά στις Εκθέσεις, αυτές διαδέχονταν η µία την άλλη, ήταν δε κυρίως Βιοµηχανικές και Εµπορικές Εκθέσεις (foires) που εξυµνούσαν την τρέχουσα τεχνική πρόοδο, όπως της Σεβίλλης (1930), του Παρισιού (1931 και 1937), του Σικάγο (1933-34), του Σαν Ντιέγκο (1934-35), των Βρυξελλών (1935), του Κλήβελαντ (1936-37), της Νέας Υόρκης (1939-40) και του Σαν Φρανσίσκο (1939-40). 16 Σταδιακά, η νοοτροπία και οι προτεραιότητες ατόµων, λαών και κρατών αλλάζουν, ενώ η αποµάκρυνση από το αποικιακό καθεστώς υποχρεώνει σε ένα νέο «κοίταγµα» των λαών και ειδικότερα εκείνων που ζούσαν διαφορετικά - όχι µόνο µε κριτήρια πολιτιστικά ή κλιµατολογικά, αλλά σε σχέση µε µία νέα διανοµή του πλούτου. Οι Εκθέσεις δεν είναι πλέον ο τόπος συνάντησης των µεγάλων δυνάµεων, όπου οι «µικροί λαοί» δείχνονται σαν τρόπαια ή αξιοπερίεργα, αλλά µάλλον συνιστά 13 www.netrover.com/~berta/pagexpo.html, Brève histoire des Expositions Internationales et Universelles. 14 Βλ. σ. 95. 15 Σχετικά µε το BIE, βλ. σ. 22-30. 16 www.netrover.com/~berta/pagexpo.html, Brève histoire des Expositions Internationales et Universelles. Πολλές από τις Εκθέσεις αυτές δεν καταχωρήθηκαν από το BIE. Βλ. www.bie-paris.org. 15
ευκαιρία παγκόσµιας συναλλαγής, όπου το κάθε κράτος µπορεί να θεωρηθεί ίσο µε το άλλο, τουλάχιστον στο όνοµα. Η µεγαλύτερη περίοδος χωρίς τη διεξαγωγή Παγκόσµιας Έκθεσης είναι εκείνη που ακολούθησε τον Β Παγκόσµιο πόλεµο και τη δηµιουργία του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών (ΟΗΕ): 18 χρόνια (µέχρι το 1958), αν δεν υπολογίσουµε τις Εξειδικευµένες Εκθέσεις, όπως αυτή στο Port-au-Prince το 1949 17. Ανεξάρτητα όµως από τις εξελίξεις, η Έκθεση του Λονδίνου είχε ήδη θέσει τις βάσεις µιας διεθνούς συνεργασίας. Έτσι, ο θεσµός των Παγκοσµίων Εκθέσεων αναβιώνει έχοντας στη διάθεσή του νέα µέσα και επιδιώκοντας νέους στόχους, σύµφωνα µε τη νέα τάξη πραγµάτων. Για πρώτη φορά το 1958 η Παγκόσµια Έκθεση των Βρυξελλών ήταν αφιερωµένη σε ένα «φλέγον» θέµα, την ειρηνική χρησιµοποίηση της ατοµικής ενέργειας. Το 1962 το Σιάτλ παρουσίασε µε ειδική άδεια από το BIE µια «µικρή» αλλά ποιοτική Έκθεση, ταξινοµηµένη ως «εύτερης Κατηγορίας» 18. Μπορούσαν να συµµετάσχουν όχι µόνο τα κράτη-µέλη του BIE 19 αλλά και οι ΗΠΑ που τότε δεν ήταν µέλος. ύο χρόνια αργότερα (1964-65) η Νέα Υόρκη διοργάνωσε µία Παγκόσµια Έκθεση εµπορικού χαρακτήρα, η οποία και «εξορίστηκε» από το BIE αφού δεν συµµορφώθηκε µε το πλαίσιο της Συνθήκης του 1928. 20 Το 1967 ο Καναδάς ανέλαβε για πρώτη φορά τη διοργάνωση µίας Έκθεσης (Μόντρεαλ). Το 1970 έγινε η πρώτη Ασιατική Έκθεση στην Οσάκα της Ιαπωνίας, µε την έγκριση του BIE. Αν και ήταν Παγκόσµια µόνο όσον αφορά στους εκθέτες, καθώς οι επισκέπτες ήταν στην πλειοψηφία τους Ιάπωνες, η Έκθεση αυτή ήταν η τελευταία µε χαρακτήρα µεγαλόπρεπο και διεθνή. Οι Εκθέσεις που έγιναν στο µεταξύ στο Spokane το 1974, στο Knoxville το 1982 και στη New Orleans το 1984 είχαν κυρίως εµπορικό χαρακτήρα. 21 Την ίδια ποιότητα των µεγάλων Εκθέσεων του παρελθόντος συναντάµε ξανά στη Σεβίλλη το 1992 και στη Λισσαβόνα το 1998. Στην περίπτωση της EXPO `98, το 17 www.netrover.com/~berta/pagexpo.html, Brève histoire des Expositions Internationales et Universelles. 18 Βλ. σ. 19. 19 Βλ. σ. 23,28. 20 Βλ. σ. 36-40, καθώς και Παραρτήµατα VI-VII. 21 www.netrover.com/~berta/pagexpo.html, Brève histoire des Expositions Internationales et Universelles. 16
Futur). 22 Σήµερα, στις αρχές της 3 ης χιλιετίας, η παγκοσµιοποίηση των αγορών και ο θέµα µιας Παγκόσµιας Έκθεσης συνέπεσε για πρώτη φορά µε µια πρωτοβουλία του OHE. Το 1998 ήταν το διεθνές έτος των Ωκεανών και το θέµα της Έκθεσης «οι Ωκεανοί, µια κληρονοµιά για το µέλλον» (Les Océans, un Patrimoine pour le πολλαπλασιασµός των µέσων επικοινωνίας έχουν διαµορφώσει ένα νέο χαρακτήρα των Παγκόσµιων Εκθέσεων, η θεµατική των οποίων προσανατολίζεται πλέον στην αντιµετώπιση των κοινών προβληµάτων που αντιµετωπίζει η παγκόσµια κοινότητα. Οι Εκθέσεις αποτελούν τον χώρο συνάντησης, µεταξύ άλλων, διεθνών οργανισµών, διεθνών προσωπικοτήτων και πολιτικών προσώπων. 3.2 Εννοιολογική προσέγγιση Οι Παγκόσµιες Εκθέσεις (World Exhibitions, Expositions Universelles, Weltaustellungen 23 ), όπως ήδη αναφέρθηκε, εµφανίστηκαν στις αρχές του 19 ου αιώνα εν τω µέσω της βιοµηχανικής επανάστασης. Η οργάνωσή τους συµπίπτει µε σηµαντικά ιστορικά γεγονότα, που καταδεικνύουν την πρόοδο του ανθρώπου και τα οποία καταγράφουν, όπως είναι ο ηλεκτρισµός, οι τηλεπικοινωνίες, τα µεγάλα τεχνικά έργα κλπ. Οι Παγκόσµιες Εκθέσεις, γνωστές πλέον ως EXPO, ελέγχονται από το ιεθνές Γραφείο Εκθέσεων (Bureau International des Expositions - BIE) το οποίο εδρεύει µόνιµα στο Παρίσι. 24 Αυτές διοργανώνονται σε τακτά χρονικά διαστήµατα και διαρκούν από τρεις έως και έξι µήνες, ανάλογα µε το είδος τους. 25 Το Θέµα τους είναι γενικό και παγκοσµίου ενδιαφέροντος, ώστε να είναι δυνατή η συµµετοχή όσο το δυνατόν περισσοτέρων κρατών, και εξειδικεύεται σε Υποθέµατα και Θεµατικές Ενότητες (Thematic Units), οι οποίες αποτελούν και το αντικείµενο των πολιτιστικών, επιστηµονικών και ψυχαγωγικών εκδηλώσεων και συνεδρίων, που 22 Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι η αναφορά σε κάποιες Εκθέσεις στο παρόν κεφάλαιο είναι ενδεικτική. Στο κεφ. IV, σ. 58-92, παρουσιάζονται αναλυτικότερα οι σηµαντικότερες ιστορικά Εκθέσεις. 23 Στη βιβλιογραφία για τις Παγκόσµιες Εκθέσεις απαντά και ο όρος International Exhibitions, γι` αυτό και απαιτείται προσοχή για να µην υπάρξει σύγχυση µε τις ιεθνείς Εκθέσεις. 24 Βλ. σ.22-30. 25 Βλ. σ. 19-20. 17
EXPO. 26 Σύµφωνα µε το άρθρο 1.1 της Συνθήκης του Παρισιού (1928) 27, «η διοργανώνονται σε κατάλληλα διαµορφωµένους χώρους κατά τη διάρκεια των Παγκόσµια Έκθεση είναι µια εκδήλωση όπου, όποιος και αν είναι ο τίτλος της, έχει στόχο την ενηµέρωση του κοινού: µε το να εκθέτει τα µέσα που έχει ο άνθρωπος στη διάθεσή του για να ανταποκριθεί στις ανάγκες του πολιτισµού µας, ή να επιδεικνύει την πρόοδο που πραγµατοποιήθηκε σε ένα ή περισσότερα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας, ή να παρουσιάζει προοπτικές για το µέλλον». 28 Στο ίδιο άρθρο, παρ, 2, επισηµαίνεται ότι απαραίτητη προϋπόθεση για να χαρακτηριστεί µία έκθεση ως Παγκόσµια είναι η συµµετοχή σε αυτήν περισσοτέρων από ενός κρατών. Συγκεκριµένα, σε µια EXPO συµµετέχουν επίσηµα καταρχήν η διοργανώτρια χώρα και όσα κράτη-µέλη του BIE 29 το επιθυµούν, µε περίπτερα 30 τα οποία παρουσιάζουν εκθέµατα που προσεγγίζουν το επίσηµο θέµα της διοργάνωσης. Επιπλέον, δικαίωµα συµµετοχής έχουν διεθνείς οργανισµοί ή εκθέτες από χώρες που δεν εκπροσωπούνται επισήµως, όσοι έχουν άδεια - σύµφωνα µε τους κανονισµούς της Έκθεσης 31 - να πραγµατοποιούν άλλες δραστηριότητες και στους οποίους έχουν εκχωρηθεί περίπτερα 32, µεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις (οι οποίες συνήθως είναι χορηγοί της διοργάνωσης) ή και µεγάλες επιχειρήσεις του ευρύτερου ηµόσιου Τοµέα (τράπεζες, τηλεπικοινωνίες, αεροµεταφορές κλπ). Τα τελευταία χρόνια έχει σχεδόν καθιερωθεί η κατασκευή ενός «χωριού» (expovillage), όπου διαµένουν οι εκπρόσωποι των κρατικών συµµετοχών και το οποίο µετά τη λήξη της EXPO αξιοποιείται αναλόγως. 33 Παράλληλα, λειτουργούν 26 www.thessalonikiexpo2008.gr 27 Βλ. Παράρτηµα VI. 28 www.bie-paris.org: The Convention. 29 Βλ. σ. 23,28. 30 Περίπτερο (Pavillon) είναι η επιφάνεια (τ.µ.) που ο διοργανωτής ενοικιάζει σε έναν φορέα, προκειµένου ο τελευταίος να οργανώσει τη συµµετοχή µιας οµάδας επιχειρήσεων, συµπεριλαµβανοµένων των κατασκευαστικών στοιχείων και της επίπλωσης (π.χ. Εθνικό Περίπτερο). Βλ. ρ. Ι. Γ. Κριτσωτάκι, Εµπορικές Εκθέσεις: ο δρόµος για την επιτυχία, εκδ. Σχήµα & Χρώµα 2004. Αξίζει να σηµειωθεί ότι οι εκθέτες των κρατών είναι τοποθετηµένοι οµαδικώς σε εθνικούς τοµείς. 31 Βλ. σ. 36-41, καθώς και Παράρτηµα VII. 32 Άρθρο 1.3 της Συνθήκης του Παρισιού του 1928. Βλ. Παράρτηµα VI. 33 www.thessalonikiexpo2008.gr 18
χώροι όπου εξυπηρετούνται οι επισκέπτες και οι εκθέτες 34. Τέλος, η διοργανώτρια χώρα κατασκευάζει συνήθως και ένα µνηµειακής φύσεως αρχιτεκτόνηµα, το οποίο µετά τη λήξη της EXPO λειτουργεί ως Μουσείο ή Μνηµείο ή χώρος προσέλκυσης τουριστών. 35 3.3 Τυπολογία Το BIE αναγνώρισε το 1928 τους ακόλουθους τρεις τύπους Εκθέσεων: Τις Γενικές Εκθέσεις πρώτης κατηγορίας (Générales de première catégorie) 36 Τις Γενικές Εκθέσεις δεύτερης κατηγορίας (Générales de deuxième catégorie) 37, και Τις Ειδικές Εκθέσεις (Expositions Spéciales) 38, οι οποίες µε το Πρωτόκολλο του 1972 περιορίστηκαν σε δύο: τις Παγκόσµιες Εκθέσεις γενικού θέµατος-χαρακτήρα (Expositions Universelles), και τις Παγκόσµιες Εξειδικευµένες Εκθέσεις (Expositions Spécialisées) 39. Ανάλογα µε τη διάρκεια και τη συχνότητά τους, οι Παγκόσµιες Εκθέσεις διακρίνονται σε: Καταχωρηµένες (Registered) EXPO, οι οποίες διοργανώνονται κάθε πέντε χρόνια 40 στα έτη που λήγουν σε 0 ή 5 και διαρκούν από έξι εβδοµάδες έως 34 Εστιατόρια, κυλικεία κλπ. 35 Ο Πύργος του Αιφελ στο Παρίσι (1889), η γέφυρα Golden Gate στο Σαν Φρανσίσκο (1915) κα. Σχετικά µε τα αρχιτεκτονήµατα-σύµβολα, βλ. σ. 48-52. 36 Το θέµα αυτής της κατηγορίας Εκθέσεων είναι γενικής φύσεως. Κάθε χώρα κατασκευάζει το δικό της περίπτερο. Η µέγιστη διάρκεια τους είναι 6 µήνες, ενώ πρέπει να µεσολαβεί διάστηµα 15 χρόνων µεταξύ δύο τέτοιων Εκθέσεων. Βλ. www.netrover.com/~berta/pagexpo.html: Le BIE. 37 Το θέµα αυτών των Εκθέσεων είναι ειδικό και εξειδικευµένο, π.χ. οικονοµικής φύσεως. ιεξάγονται κάθε τρία χρόνια και τα περίπτερα κατασκευάζονται από τη φιλοξενούσα χώρα. Βλ. www.netrover.com/~berta/pagexpo.html: Le BIE. 38 www.netrover.com/~berta/pagexpo.html, Descriptions Individuelles: Expositions Spéciales et Expositions Spécialisées. 39 Παγκόσµιες Εκθέσεις µε εξειδικευµένο θέµα, πχ. µεταφορές, γεωργία, αλιεία, ναυτιλία, ηλεκτρισµός, βιοµηχανικά προϊόντα κλπ. 40 Άρθρο 3.C της Συνθήκης του Παρισιού. 19
και έξι µήνες. 41 Το θέµα αυτής της κατηγορίας Εκθέσεων είναι συνήθως γενικής φύσεως. Αναγνωρισµένες (Recognized) EXPO, οι οποίες διοργανώνονται µεταξύ δύο Καταχωρηµένων στα έτη που λήγουν σε 2 ή 3 και 7 ή 8 42 - και διαρκούν από τρεις εβδοµάδες έως και τρεις µήνες. 43 Το θέµα των Αναγνωρισµένων Εκθέσεων είναι συνήθως ειδικής φύσεως. 44 Από τα παραπάνω προκύπτει ότι µόνο µια Αναγνωρισµένη Έκθεση µπορεί να διοργανωθεί µεταξύ δύο Καταχωρηµένων Εκθέσεων. Επίσης, στο ίδιο έτος µπορεί να διοργανωθεί µόνο µια Καταχωρηµένη και µια Αναγνωρισµένη Έκθεση 45. Στην κατηγορία των Αναγνωρισµένων Εκθέσεων συµπεριλαµβάνονται: Η Τριετής Έκθεση του Μιλάνου ιακοσµητικών Τεχνών και Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής (Milan Triennale Exhibition of Decorative Arts and Modern Architecture), λόγω της ιστορίας της, µε τον όρο ότι θα διατηρήσει τα αυθεντικά της χαρακτηριστικά, και Όλες οι Ανθοκοµικές Εκθέσεις (Horticultural Exhibitions) που είναι εγκεκριµένες από τη ιεθνή Ένωση Ανθοκοµικών Παραγωγών (International Association of Horticultural Producers), µε τον όρο ότι υπάρχει κενό δύο ετών τουλάχιστον µεταξύ αυτών των εκθέσεων σε διαφορετικές χώρες και τουλάχιστον δέκα ετών, µεταξύ εκδηλώσεων οργανωµένων στην ίδια χώρα. 46 41 Άρθρο 3.A της Συνθήκης του Παρισιού. 42 Λόγω ειδικών συνθηκών προβλέπεται παράβαση του κανόνα, όπως συνέβη µε την ανάθεση της διοργάνωσης στο Παρίσι για το 2004, µετά την παραίτηση της Μανίλα για το 2002. Επίσης, είναι δυνατόν το BIE να αναθέσει τη διοργάνωση δύο EXPO την ίδια χρονιά, όπως στη Σεβίλλη και τη Γένοβα για το 1992. 43 Άρθρο 4.A.1 της Συνθήκης του Παρισιού. 44 Η υποψηφιότητα της Θεσσαλονίκης για το 2008 αφορά σε µια Αναγνωρισµένη EXPO. Βλ. www.thessalonikiexpo2008.gr 45 Άρθρο 4.Α.5-6. 46 Άρθρο 4,Β της Συνθήκης του Παρισιού. 20
II. Θεσµικό πλαίσιο των Παγκόσµιων Εκθέσεων 1. Γενικά Έως και τις αρχές του 20 ου αιώνα δεν υπήρχε κανένας κανονισµός, γραπτός ή άγραφος, που να προβλέπει µία συγκεκριµένη διαδικασία, συχνότητα, γεωγραφική διασπορά κλπ. των Παγκόσµιων Εκθέσεων, οι οποίες διαδέχονταν «ακανόνιστα» η µία την άλλη. εν υπήρχε ασφάλεια, ούτε δίνονταν εγγυήσεις, ενώ αµφισβητούνταν τόσο η σοβαρότητα όσο και η ποιότητά τους. Η έλλειψη συνεννόησης, η σύγκρουση συµφερόντων και ο ανταγωνισµός είχε σαν αποτέλεσµα την παράλληλη διεξαγωγή Εκθέσεων σε διαφορετικές χώρες την ίδια χρονιά 47, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται στη σπατάλη πόρων και όχι µόνο. Η σύναψη λοιπόν µιας διεθνούς συνθήκης, που να θέτει σαφώς το θεσµικό πλαίσιο λειτουργίας των Εκθέσεων, ήταν αναγκαία, προκειµένου να τεθεί ένα τέλος στην «αναρχία» που επικρατούσε. Οι πρώτοι κανονισµοί προέκυψαν από τις επιτροπές ή τις κυβερνήσεις των χωρών που διοργάνωναν κάθε φορά την Έκθεση 48, µε συνέπεια να µην υπάρχει οµοιογένεια στον τρόπο παρουσίασή τους όσον αφορά στο θέµα ή και στη διάρκεια. Το 1907 πρώτο το Παρίσι έθεσε το αίτηµα για τη σύναψη µιας διεθνούς συµφωνίας σχετικά µε τις Παγκόσµιες Εκθέσεις, διαδικασία που τελικά ολοκληρώθηκε µε την υπογραφή της Συνθήκης του Παρισιού (1928) 49, η οποία και οδήγησε στην δηµιουργία του ιεθνούς Γραφείου Εκθέσεων. Το Γραφείο, το οποίο παραµένει µέχρι σήµερα δραστήριο, ιδρύθηκε µε σκοπό να επιβλέπει και να διασφαλίζει την εφαρµογή της Συνθήκης, 50 προβαίνει δε σε τροποποιήσεις των κανονισµών της, 51 όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο. 47 Βλ. σ. 15. 48 Στην Έκθεση του Λονδίνου συναντάµε το προοίµιο τέτοιων διεθνών συµφωνιών. Βλ. σ. 59-61. 49 Βλ. σ. 62-63. 50 Άρθρο 25.1 της Συνθήκης του Παρισιού. 51 Βλ. σ. 32-33. 21
2. Bureau International des Expositions BIE 52 Κύρια αρµοδιότητα του ιεθνούς Γραφείου Εκθέσεων (BIE) είναι ο καθορισµός των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάθεση διοργάνωσης µιας EXPO. Ειδικότερα, οι κανονισµοί του BIE άπτονται πέντε σηµαντικών θεµάτων 53 : Των πεδίων εφαρµογής της Έκθεσης, π.χ. χαρακτήρας. Της συχνότητας και της διάρκειας, π.χ. πάνω από τρεις εβδοµάδες και λιγότερο από έξι µήνες. 54 Της καταχώρησης ή αναγνώρισης µιας Έκθεσης. 55 Των αποζηµιώσεων (εφόσον υπάρχουν). Των τελωνειακών συµφωνιών, π.χ. η εξαίρεση των εµπορευµάτων από τους συνήθεις τελωνειακούς δασµούς κ.α. Το Γραφείο έχει νοµική οντότητα (legal personality). Συγκεκριµένα, έχει τη δυνατότητα να συνάπτει συµβάσεις (contract), να αποκτά και να διευθετεί κινητή και ακίνητη περιουσία (movable and immovable property) και να συµµετέχει σε νοµικές διαδικασίες (legal proceedings). Επίσης, το Γραφείο έχει το δικαίωµα να συνάπτει µε Κράτη και ιεθνείς Οργανισµούς συµφωνίες (agreements) σχετικά µε Προνόµια 52 Adr.: Bureau Inernational des Expositions 34, Avenue d` Iena Paris 75116 France e-mail: info@bie-paris.org tel: +33 (0) 145003863 fax: +33 (0) 145009615 53 www.netrover.com/~berta/pagexpo.html: Le BIE. 54 Σχετικά µε τη διάρκεια των Εκθέσεων, βλ. σ. 19-20. 55 Βλ. σ. 36-40. 22
(Privileges) και Ασυλίες (Immunities), που είναι απαραίτητες για την εφαρµογή των λειτουργιών που απορρέουν από τη Συνθήκη. 56 Τα µέλη του είναι οι κυβερνήσεις των Αντισυµβαλλόµενων Μελών (Contracting Parties). 57 Η συµµετοχή µίας χώρας στο BIE της επιτρέπει να λαµβάνει µέρος στις εργασίες του Γραφείου και να παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της εκθεσιακής πολιτικής. Το Γραφείο αποτελείται από µια Γενική Συνέλευση (General Assembly), έναν Πρόεδρο (President), µια Εκτελεστική Επιτροπή (Executive Committee), εξειδικευµένες επιτροπές (specialized committees), Αντιπροέδρους (Vice- Presidents) 58 και από µια Γραµµατεία (Secretariat) υπό την εξουσία ενός Γενικού Γραµµατέα (Secretary-General). 59 Η Γενική Συνέλευση (General Assembly) Στα άρθρα 26-28 της Συνθήκης του Παρισιού καθορίζεται ο ρόλος, η λειτουργία και οι αρµοδιότητες της Γενικής Συνέλευσης του Γραφείου. Καταρχήν αυτή αποτελείται από έναν έως τρεις αντιπροσώπους (delegates) ανά χώρα, οι οποίοι ορίζονται από τα Αντισυµβαλλόµενα Μέλη (Contracting Parties). Η κυβέρνηση κάθε Αντισυµβαλλοµένου Μέλους, ανεξαρτήτως του αριθµού των αντιπροσώπων της, έχει µια ψήφο (vote) στη Γενική Συνέλευση. 60 Η Γενική Συνέλευση πραγµατοποιεί τακτικές συναντήσεις (regular meetings), όπως επίσης και έκτακτες (extraordinary meetings). Αποφασίζει σχετικά µε κάθε αίτηµα (question), που σύµφωνα µε τη Συνθήκη βρίσκεται στο πεδίο της αρµοδιότητας του Γραφείου, το οποίο είναι η υψηλότερη αρχή. Συγκεκριµένα, η Γενική Συνέλευση: 56 www.bie-paris.org, The Convention: άρθρο 25.2-3. 57 Ενός κράτους- µέλους του BIE που, εν προκειµένω, επιθυµεί να φιλοξενήσει την Έκθεση και προσκαλεί τα άλλα κράτη να συµµετάσχουν σε αυτή. Για τα κράτη-µέλη του BIE, βλ. Πίνακα 1 στη σ. 28. 58 Ο αριθµός των Αντιπροέδρων είναι ανάλογος του αριθµού των επιτροπών. 59 Άρθρο 25.4. 60 Άρθρο 28.1. 23
i. Συζητά, υιοθετεί και δηµοσιεύει κανονισµούς (regulations) σχετικά µε την καταχώρηση (registration) ή την αναγνώριση (recognition) 61, την κατηγοριοποίηση (classification) και την οργάνωση (organization) των Παγκόσµιων Εκθέσεων, και σχετικά µε την ορθή λειτουργία του Γραφείου. Εντός των ορίων των διατάξεων της Συνθήκης, η Γενική Συνέλευση διατυπώνει υποχρεωτικούς κανονισµούς (compulsory regulations), που πρέπει να τηρούνται από τους διοργανωτές των Εκθέσεων, όπως επίσης και πρότυπους κανονισµούς (model regulations), οι οποίοι λειτουργούν ως οδηγίες (guides) για τους διοργανωτές. ii. Καταρτίζει τον προϋπολογισµό (budget), ελέγχει και εγκρίνει τους λογαριασµούς του Γραφείου. iii. Εγκρίνει τις αναφορές (reports) του Γενικού Γραµµατέα (Secretary General). iv. Οργανώνει τις απαραίτητες επιτροπές και ορίζει τα µέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής (Executive Committee) και των λοιπών επιτροπών. 62 v. Εγκρίνει τυχόν διεθνείς συµφωνίες (international agreements) 63. vi. Υιοθετεί προσχέδια τροποποιήσεων (draft amendments) 64. vii. Ορίζει τον Γενικό Γραµµατέα. Η Γενική Συνέλευση έχει την εξουσία να ασκεί τις λειτουργίες της όταν σχηµατίζεται απαρτία (quorum), όταν δηλαδή ο αριθµός των παρόντων κρατών µελών είναι τουλάχιστον τα 2/3 του συνολικού αριθµού των κρατών µελών που έχουν δικαίωµα ψήφου. ιαφορετικά η Γενική Συνέλευση συνεδριάζει και πάλι µε την ίδια ηµερήσια διάταξη (agenda), µετά από κενό τουλάχιστον ενός µηνός. Σε αυτή την περίπτωση, η απαρτία που απαιτείται είναι µειωµένη στο µισό επί του συνολικού αριθµού των Αντισυµβαλλόµενων Μελών µε δικαίωµα ψήφου. Οι αποφάσεις λαµβάνονται µε πλειοψηφία των αντιπροσωπειών (delegations) που είναι παρούσες, οι οποίες καλούνται να ψηφίσουν υπέρ ή κατά. Κατ εξαίρεση, απαιτείται πλειοψηφία 2/3 στις ακόλουθες περιπτώσεις: 61 Η καταχώρηση ή αναγνώριση µίας Έκθεσης αφορά στο αν αυτή χαρακτηρίζεται από το BIE ως Καταχωρηµένη ή Αναγνωρισµένη αντίστοιχα. Βλ. σ. 36-40. 62 Βλ. σ. 29-30. 63 Άρθρο 25. 64 Άρθρο 33. 24
i. Για την υιοθέτηση προτάσεων για τροποποιήσεις στη Συνθήκη. ii. Για τη διατύπωση και τροποποίηση των κανονισµών. iii. Για την αποδοχή του προϋπολογισµού και για την έγκριση του ποσού των ετήσιων συνδροµών (annual subscriptions) των Αντισυµβαλλόµενων Μελών. Σύµφωνα µε το άρθρο 32, ο ετήσιος προϋπολογισµός του Γραφείου υιοθετείται από τη Γενική Συνέλευση σύµφωνα µε τις διατάξεις της παραγράφου 3, του Άρθρου 28. Ο προϋπολογισµός λαµβάνει υπόψη τα οικονοµικά αποθέµατα του Γραφείου, όλων των ειδών τα έσοδα, καθώς και το χρεωστικό και πιστωτικό υπόλοιπο (debit and credit balances) που µεταφέρεται από τα προηγούµενα έτη. Τα έξοδα του Γραφείου καλύπτονται από αυτές τις πηγές και από τις συνδροµές των Αντισυµβαλλόµενων Μελών, υπολογισµένες βάσει του αριθµού των µερών (parts) που ανήκουν σε κάθε Μέλος, σύµφωνα µε τις αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης. iv. Για την αλλαγή της ηµεροµηνίας έναρξης ή λήξης µιας Έκθεσης 65. v. Για την καταχώρηση ή την αναγνώριση µιας Έκθεσης σε µια περιοχή κράτους που δεν είναι µέλος, η οποία ανταγωνίζεται µια Έκθεση που διοργανώνεται σε περιοχή Αντισυµβαλλόµενου Μέλους. vi. Για τη µείωση των χρονικών κενών 66. vii. Για την αποδοχή των δεσµεύσεων των ηµεροµηνιών, σε µια τροποποίηση που έχει παρουσιαστεί από το Αντισυµβαλλόµενο Μέλος. Αυτή η τροποποίηση υιοθετείται σύµφωνα µε το Άρθρο 33, µέσω πλειοψηφίας της τάξης των 4/5, ή οµοφώνως κατά περίπτωση. viii. Για την έγκριση προσχεδίου διεθνούς συµφωνίας (draft international agreement). ix. Για τον διορισµό (appointment) του Γενικού Γραµµατέα 67. 65 Το άρθρο 5 της Συνθήκης ορίζει ότι οι ηµεροµηνίες έναρξης και λήξης µιας Έκθεσης µπορούν να αλλαχθούν µόνο κατόπιν συµφωνίας µε το BIE. 66 Βάσει του άρθρου 3,C της Συνθήκης, το BIE µπορεί να επιτρέψει παράβαση του πενταετούς κενού µεταξύ δύο Καταχωρηµένων Εκθέσεων εάν η διοργάνωση της Έκθεσης συµπίπτει µε τον εορτασµό ενός ειδικού γεγονότος, ειδικής σηµασίας. 67 Άρθρο 28.2-3. 25
Ο Πρόεδρος (President) Σύµφωνα µε το άρθρο 29.1-2 της Συνθήκης του Παρισιού, ο Πρόεδρος εκλέγεται µέσω µυστικής ψηφοφορίας (secret ballot) από τη Γενική Συνέλευση, ανάµεσα από τους αντιπροσώπους των κυβερνήσεων των Αντισυµβαλλόµενων Μελών, για µια περίοδο δύο ετών και µε δικαίωµα επανεκλογής. Κατά τη διάρκεια της θητείας του δεν µπορεί να εκπροσωπεί το κράτος στο οποίο ανήκει. Ο Πρόεδρος ηγείται των συναντήσεων της Γενικής Συνέλευσης και είναι υπεύθυνος για την ορθή λειτουργία του Γραφείου. Εν απουσία του Προέδρου, τις αρµοδιότητές του τις ασκεί ο Αντιπρόεδρος ή, σε περίπτωση κωλύµατος, αυτές ασκούνται από έναν από τους υπόλοιπους Αντιπροέδρους, µε σειρά εκλογής. Οι Αντιπρόεδροι (Vice-Presidents) Το άρθρο 29.3 της Συνθήκης του Παρισιού ορίζει ότι οι Αντιπρόεδροι εκλέγονται από τη Γενική Συνέλευση, ανάµεσα από τους αντιπροσώπους των Αντισυµβαλλόµενων Μελών. Η Γενική Συνέλευση καθορίζει τη φύση και τη διάρκεια της θητείας τους και συγκεκριµένα τις Επιτροπές για τις οποίες αυτοί αναλαµβάνουν την ευθύνη. Η Εκτελεστική Επιτροπή (Executive Committee) Η Εκτελεστική Επιτροπή αποτελείται από τους αντιπροσώπους δώδεκα Αντισυµβαλλόµενων Μελών, καθένα από τα οποία προτείνουν έναν εκπρόσωπο. Σύµφωνα µε το άρθρο 30 της Συνθήκης, η Εκτελεστική Επιτροπή εξετάζει τις αιτήσεις που έχουν υποβληθεί για Καταχωρηµένες ή Αναγνωρισµένες Εκθέσεις και συστήνει στη Γενική Συνέλευση την αποδοχή ή απόρριψή τους. 26
Ο Γενικός Γραµµατέας (Secretary General) Ο Γενικός Γραµµατέας, που όπως ήδη αναφέρθηκε διορίζεται από τη Γενική Συνέλευση 68, πρέπει να έχει την εθνικότητα µιας χώρας από τα Αντισυµβαλλόµενα Μέλη. Ο Γενικός Γραµµατέας φέρει την ευθύνη για την εκτέλεση των τρεχόντων υποθέσεων του Γραφείου, σύµφωνα µε τις οδηγίες (instructions) της Γενικής Συνέλευσης και της Εκτελεστικής Επιτροπής. Συντάσσει το προσχέδιο του προϋπολογισµού, παρουσιάζει λογαριασµούς και καταθέτει αναφορές για τις δραστηριότητές του στη Γενική Συνέλευση. Επίσης, εκπροσωπεί το Γραφείο, ιδιαίτερα σε νοµικά ζητήµατα. 69 Η Γενική Συνέλευση αποφασίζει για το αν άλλα καθήκοντα και ευθύνες θα ανατεθούν στον Γενικό Γραµµατέα, όπως επίσης και για τη διάρκεια της θητείας του. 70 68 Με πλειοψηφία 2/3 (βλ. άρθρο 28). 69 Άρθρο 31. 70 Για περισσότερα στοιχεία σχετικά µε τη λειτουργία και τις αρµοδιότητες των Θεσµικών Οργάνων του BIE, βλ. www.bie-paris.org: Governing Legislation, Regulation of the BIE. 27
ALGERIA ANTIGUA BARBUDA Πίνακας 1: ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΡΑΤΩΝ - ΜΕΛΩΝ Γραφείου ιεθνών Εκθέσεων AND 91 Μέλη-Κράτη EL SALVADOR MAURITANIA SLOVAK REPUBLIC FINLAND MEXICO SOUTH AFRICA ARGENTINA FRANCE MONACO SPAIN AUSTRALIA GERMANY MONGOLIA SURINAM AUSTRIA GREAT BRITAIN MOROCCO SWEDEN BAHAMAS GREECE NAMIBIA SWITZERLAND BANGLADESH GRENADA NAURU TANZANIA BARBADOS GUYANA NETHERLANDS THAILAND BELARUS HAITI NICARAGUA TOGO BELGIUM HUNGARY NIGERIA TRINITE TOBAGO BELIZE ICELAND NORWAY TUNISIA BRAZIL INDONESIA OMAN UGANDA BULGARIA IRAN PALAU UKRAINE CAMBODIA ISRAEL PERU UNITED EMIRATES CANADA ITALY PHILIPPINES URUGUAY CHINA JAPAN POLAND UZBEKISTAN COLOMBIA KAZAKHSTAN PORTUGAL VENEZUELA COSTA-RICA KIRGHIZISTAN QATAR VIETNAM CROATIA KOREA RUMANIA YEMEN CUBA LAOS RUSSIA CYPRUS CZECH REPUBLIC DENMARK LEBANON ST. KITTS AND NEVIS MADAGASCAR ST. LUCIA MALAYSIA ST. VINCENT AND THE GRENADINES DOMINICA MALTA SEYCHELLES AND ARAB Πηγή: www.bie-paris.org 23 Απριλίου 2003 28
(Τα 12 Μέλη διορίζονται για δύο χρόνια) ΚΡΑΤΗ - ΜΕΛΗ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ( εκέµβριος 2003) Εκτελεστική Επιτροπή CANADA- Πρόεδρος εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) BELGIUM εκέµβριος 2003 EL SALVADOR - εκέµβριος 2003 FRANCE - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) ITALY - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) JAPAN - εκέµβριος 2003 LEBANON - εκέµβριος 2003 PERU - εκέµβριος 2003 RUSSIA - εκέµβριος 2003 SWITZERLAND - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) TUNISIA - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) UZBEKISTAN - εκέµβριος 2003 (Τα 12 Μέλη διορίζονται για δύο χρόνια) Νοµική Επιτροπή ALGERIA - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) AUSTRIA - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) BULGARIA - εκέµβριος 2003 CHINA - εκέµβριος 2003 DENMARK - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) FINLAND - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) HAITI - εκέµβριος 2003 MALAYSIA - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) MONACO - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) ROMANIA - εκέµβριος 2003 SLOVAK REPUBLIC - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) SOUTH AFRICA - εκέµβριος 2003 29
Επιτροπή ιοίκησης και Προϋπολογισµού (Τα 9 Μέλη διορίζονται για δύο χρόνια) BELARUS - εκέµβριος 2003 CZECH REPUBLIC - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) CUBA - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) GERMANY - Πρόεδρος- εκέµβριος 2003 IRAN - εκέµβριος 2003 KOREA - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) PHILIPPINES - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) SPAIN - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) UKRAINE - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) Επιτροπή Πληροφοριών και Επικοινωνίας (Τα 9 Μέλη διορίζονται για δύο χρόνια) CROATIA - εκέµβριος 2003 GREECE - εκέµβριος 2003 HUNGARY - εκέµβριος 2003 MORROCCO - εκέµβριος 2003 MONGOLIA - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) PORTUGAL - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) SWEDEN - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) TANZANIA - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) VENEZUELA - εκέµβριος 2003 (Επανεκλεγµένος) Πηγή: www.bie-paris.org 30
3. Η Συνθήκη του Παρισιού Οι εργασίες για τη σύναψη µιας διεθνούς συµφωνίας για τις Παγκόσµιες Εκθέσεις ξεκίνησαν µόλις το 1908. Στις 29 Οκτωβρίου 1912, στο πλαίσιο της ιπλωµατικής ιάσκεψης του Βερολίνου, υπογράφηκε η Συνθήκη του Βερολίνου, η οποία όµως δεν επικυρώθηκε ποτέ λόγω του Α Παγκόσµιου Πολέµου. 71 Οι εργασίες ξανάρχισαν στις αρχές του 1920 και ολοκληρώθηκαν στις 22 Νοεµβρίου 1928, οπότε και υπεγράφη η Συνθήκη του Παρισιού, 72 η οποία ισχύει µέχρι σήµερα αλλά αναθεωρηµένη. Συγκεκριµένα, εξαιτίας των νέων οικονοµικών δεδοµένων (ταχείς ρυθµοί ανάπτυξης, µείωση του χρόνου αποστάσεων, εµφάνιση νέων χωρών στην παγκόσµια σκηνή) η Συνθήκη συµπληρώθηκε από τα Πρωτόκολλα του 1948 (10 Μαΐου), του 1966 (16 Νοεµβρίου) και του 1972 (30 Νοεµβρίου). Πρόσθετες Τροποποιήσεις υιοθετήθηκαν στις 24 Ιουνίου 1982, στις 31 Μαΐου 1988 και τον Ιούλιο του 1996. 73 Πίνακας 2: Ηµεροµηνίες - σταθµοί 1907 29 Οκτωβρίου 1912 22 Νοεµβρίου 1928 Αίτηµα Παρισιού για σύναψη διεθνούς συµφωνίας σχετικά µε τις Παγκόσµιες Εκθέσεις ιπλωµατική ιάσκεψη Βερολίνου Συνθήκη Βερολίνου (δεν επικυρώθηκε) ιάσκεψη Παρισιού Συνθήκη Παρισιού Ίδρυση του BIE 10 Μαΐου 1948 Πρωτόκολλο Παρισιού 1965 Αναθεώρηση της Συνθήκης 16 Νοεµβρίου 1966 Πρωτόκολλο Παρισιού 30 Νοεµβρίου 1972 Πρωτόκολλο Παρισιού 71 www.bie-paris.org 72 Υπέγραψαν οι εκπρόσωποι 31 χωρών. 73 www.bie-paris.org: The Convention. 31
24 Ιουνίου 1982 Τροποποίηση Συνθήκης 31 Μαΐου 1988 Τροποποίηση Συνθήκης Ιούλιος 1996 Τροποποίηση Συνθήκης 3.1 υνατότητα Τροποποίησης Σύµφωνα µε το άρθρο 33 της Συνθήκης του Παρισιού, κάθε Αντισυµβαλλόµενη Κυβέρνηση (Contracting Government) έχει τη δυνατότητα να καταθέσει πρόταση για τροποποίηση της Συνθήκης. Το κείµενο της σχετικής πρότασης και η αιτιολογία για αυτήν υποβάλλεται στον Γενικό Γραµµατέα, ο οποίος ενηµερώνει όσο το δυνατόν συντοµότερα τη Γενική Συνέλευση και τις άλλες Αντισυµβαλλόµενες Κυβερνήσεις. Η πρόταση για την τροποποίηση συµπεριλαµβάνεται στην ηµερήσια διάταξη (agenda) µιας τακτικής (ordinary) ή µιας έκτακτης συνεδρίας (extraordinary session) της Γενικής Συνέλευσης, 74 η οποία πραγµατοποιείται τουλάχιστον τρεις µήνες µετά την ηµεροµηνία αποστολής της πρότασης σε αυτήν από τον Γενικό Γραµµατέα. Εάν η Γενική Συνέλευση εγκρίνει την πρόταση, τότε η Κυβέρνηση της Γαλλικής ηµοκρατίας (Government of the French Republic) την θέτει υπόψη των Αντισυµβαλλόµενων Κυβερνήσεων της Συνθήκης, οι οποίες αποφασίζουν αν θα την αποδεχθούν. Η πρόταση τροποποίησης τίθεται σε ισχύ από την ηµεροµηνία που τα 4/5 από αυτά έχουν ενηµερώσει για την αποδοχή τους την Κυβέρνηση της Γαλλικής ηµοκρατίας. 75 Αν µια Κυβέρνηση επιθυµεί να επιφυλαχθεί, ενηµερώνει σχετικά το Γραφείο και η Γενική Συνέλευση αποφασίζει αν αποδέχεται αυτή την επιφύλαξη (reservation). Αποδεκτές γίνονται οι επιφυλάξεις που αφορούν στην προστασία εδραιωµένων θέσεων (established positions) σχετικά µε τις Παγκόσµιες Εκθέσεις, ενώ 74 Σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 33.2 και 28 της Συνθήκης. 75 Με την εξαίρεση ότι µια πρόταση για τροποποίηση του άρθρου 33.3, του άρθρου 16, ή του Παραρτήµατος που αναφέρεται σε αυτό το Άρθρο δεν θα ισχύει µέχρι όλα τα Μέλη να έχουν ενηµερώσει για την αποδοχή τους την Κυβέρνηση της Γαλλικής ηµοκρατίας (άρθρο 33.3). 32