Σεσνικέρ Δκηποθήρ για Παπαγυγή Οπνιθόμοπθυν Θηπαμαηικών Διδών Πεξηθιήο Κ. Μπίξηζαο¹ & Χξήζηνο Κ. Σώθνο² ¹Αλώηαην Τερλνινγηθό Δθπαηδεπηηθό Ίδξπκα Λάξηζαο, Παξάξηεκα Καξδίηζαο, Τκήκα Γαζνπνλίαο θαη Γηαρείξηζεο Φπζηθνύ Πεξηβάιινληνο, Δξγαζηήξην Άγξηαο Παλίδαο, Τέξκα Μαπξνκηράιε, 43 100 Καξδίηζα, pbirtsas@teilar.gr, Τει.- Φαμ: 24410 64725, Κηλ.: 6972 449731 ²Κπλεγεηηθή Οκνζπνλδία Μαθεδνλίαο & Θξάθεο, Δζληθήο Αληίζηαζεο 173 175, 55134, Θεζζαινλίθε, Τει. 2310 477128 9, sokos@hunters.gr Πεπίλητη Μπίξηζαο Π., Σώθνο Χ. 2008. Τερληθέο εθηξνθήο γηα παξαγσγή νξληζόκνξθσλ ζεξακαηηθώλ εηδώλ. Πξαθηηθά 2 νπ Παλειιήληνπ Σπλεδξίνπ Τερλνινγίαο Εστθήο Παξαγσγήο, Λάξηζα 30/6 1/7/2008, ζει. 302 311. Οη ηερληθέο εθηξνθήο ησλ πεξδίθσλ ησλ νξηπθηώλ θαη ησλ θαζηαλώλ πξέπεη λα δηαθνξνπνηνύληαη αλάινγα κε ην ζθνπό γηα ηνλ νπνίν πξννξίδνληαη ηα παξαγόκελα πηελά. Γηα ηελ παξαγσγή ζεξακαηηθώλ πηελώλ κε ζθνπό ηε δηάζεζε ζηελ αγνξά σο πςειήο πνηόηεηαο ηξνθή ρξεζηκνπνηνύληαη ηερληθέο εληαηηθήο εθηξνθήο. Γηα ηελ εμαζθάιηζε εύξσζησλ πηελώλ γηα θπλεγεηηθνύο ζθνπνύο, γηα εγθαηάζηαζε λέσλ ή ηελ ελδπλάκσζε ππαξρόλησλ πιεζπζκώλ απαηηείηαη ε εθαξκνγή βειηησκέλσλ ηερληθώλ εθηξνθήο (θπζηθώλ ή εκηθπζηθώλ ηερληθώλ θαη εθκάζεζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο άκπλαο). Οη βειηησκέλεο ηερληθέο εθηξνθήο έρνπλ ζθνπό α) ηελ παξαγσγή πηελώλ ηθαλώλ λα επηβηώζνπλ ζε δύζθνιεο ζπλζήθεο ηνπ θπζηθνύ πεξηβάιινληνο (άζρεκεο θαηξηθέο ζπλζήθεο, άξπαγεο, έιιεηςε ηξνθήο θαη λεξνύ θ.ιπ.), β) ηελ παξαγσγή πηελώλ πνπ έρνπλ αίζζεζε ηνπ θηλδύλνπ θαη αληηδξνύλ ζηελ παξνπζία ηνπ αλζξώπνπ πξνζπαζώληαο λα πεηάμνπλ ή λα θξπθηνύλ, γ) ηε δηαηήξεζε ηεο γελεηηθήο πνηθηιόηεηαο, θαη δ) ηελ παξαγσγή πηελώλ ειεύζεξσλ από αζζέλεηεο. Λέξειρ κλειδιά: επηβίσζε, αλαπαξαγσγή, ζπκπεξηθνξά, γελεηηθή, εθηξνθή, ζύιιεςε θαη κεηαθνξά, «put and take», εγθαηάζηαζε θαη ελδπλάκσζε πιεζπζκνύ Rearing techniques to produce galliform species Pericles K. Birtsas¹ and Christos K. Sokos² ¹Technological Education Institute of Larissa, Department of Forestry and Management of Natural Environment, Laboratory of Wildlife, GR 431 00 Karditsa, Tel.- Fax +30 24410 64725, pbirtsas@teilar.gr, Hellas ²Hunting Federation of Macedonia and Thrace, 173-175 Ethnikis Antistasηs str., GR 55134, Thessaloniki, Tel. +30 2310 477128, sokos@hunters.gr, Hellas The rearing techniques of gamebirds should be differentiated depending on the aim of production. In poultry are used techniques of intensive rearing. For the production of birds for the establishment of new populations, for the augmentation of threatened populations, put and take shooting and hunting dogs training, it is required the application of improved rearing techniques (natural rearing, semi-natural rearing and antipredator training). The improved rearing techniques have aim: a) the production of birds capable to survive in difficult conditions of natural environment, b) the production of birds that have sense of danger and in the presence of human they fly away or they are hidden, c) the conservation of genetic diversity, and d) the production of birds free from diseases.
Key words: survival, reproduction, behaviour, genetic, rearing, «put and take», translocation, reintroduction, re-inforcement 1. ΔΙΑΓΩΓΗ Ζ ηάμε ησλ νξληζόκνξθσλ (Galliformes) πεξηιακβάλεη είδε (πέξδηθα, νξηύθη, θαζηαλόο, αγξηόθνπξθνο, θξαγθνιίλα θ.α.) ησλ νπνίσλ ε ζήξα έρεη κεγάιε θνηλσληθννηθνλνκηθή ζεκαζία (Martinez et al. 2002), ελώ είλαη ζεκαληηθή πεγή θξέαηνο γηα ηνλ άλζξσπν (Avian Research Centre 2002). Σηελ Δπξώπε ηα δηαρεηξηζηηθά κέηξα πνπ εθαξκόδνληαη ζπλήζσο γηα ηα νξληζόκνξθα ζηνλ ηνκέα ηεο ζήξαο είλαη ε βειηίσζε ηνπ ελδηαηηήκαηνο, ε κείσζε ηεο αξπαθηηθόηεηαο, ε ξύζκηζε ηεο θπλεγεηηθήο θάξπσζεο, ε αληηκεηώπηζε ησλ αζζελεηώλ θαη ε απειεπζέξσζε πηελώλ (Arroyo and Beja 2002). Ζ εθηξνθή θαη απειεπζέξσζε νξληζόκνξθσλ ππνζηεξίδεηαη όηη εμππεξεηεί δηάθνξνπο ζθνπνύο, ζπγθεθξηκέλα: 1) ηε δηαηήξεζε ή ηελ αύμεζε βηώζηκνπ (viable) πιεζπζκνύ, κε απειεπζεξώζεηο κεηά ηελ θπλεγεηηθή πεξίνδν (π.ρ. Putaala and Hissa 1998) 2) ηελ εγθαηάζηαζε λένπ ή ηελ ελδπλάκσζε απεηινύκελνπ (endangered) πιεζπζκνύ (π.ρ. Carpenter et al. 1991, Schroth 1991) 3) ηελ άκεζε θάξπσζε, ζπλήζσο κεξηθέο εκέξεο ή εβδνκάδεο κεηά ηελ απειεπζέξσζε, πξαθηηθή πνπ είλαη γλσζηή σο «put and take» (π.ρ. Byers and Burger 1979, Kassinis 1999), θαη 4) ηελ εθπαίδεπζε ησλ θπλεγεηηθώλ ζθύισλ (π.ρ. Gortazar et al. 2000). 5) Τελ παξαγσγή θξέαηνο πςειήο πνηόηεηαο Σηελ εθηξνθή ησλ νξληζόκνξθσλ εθαξκόδνληαη δηάθνξεο ηερληθέο γηα ηελ επώαζε ησλ αβγώλ, ηελ αλαηξνθή ησλ λενζζώλ θαη ηελ απειεπζέξσζε ζηε θύζε. Οη απειεπζεξώζεηο άξρηζαλ λα πξαγκαηνπνηνύληαη ζηελ Διιάδα επίζεκα από ην 1956 κε ηελ ίδξπζε ησλ θξαηηθώλ εθηξνθείσλ (Pringale 1972). Σήκεξα ιεηηνπξγνύλ δεθάδεο εθηξνθεία, ζηα νπνία εθαξκόδεηαη θπξίσο ηερλεηή εθηξνθή (ρξεζηκνπνηνύληαη επσαζηηθέο κεραλέο θαη ζεξκνκεηέξεο). Τα θξαηηθά εθηξνθεία είλαη δέθα θαη παξάγνπλ εηεζίσο 60 70.000 πέξδηθεο ηζνύθαξ, πηζαλόλ θαη ησλ δύν ππνεηδώλ πνπ απαηώληαη ζηνλ ειιεληθό ρώξν όπσο θαη ησλ κεηαμύ ηνπο πβξηδίσλ (Alectoris chukar cypriotes θαη Alectoris chukar kleini), 85.000 θαζηαλνύο (θπξίσο πβξίδηα κεηαμύ ππνεηδώλ ηνπ Phasianus colchicus) θαη 4.000 ηαπσληθά νξηύθηα (Coturnix coturnix japonica) (Γ. Αλέζηεο 2003, πξνζσπηθή επηθνηλσλία). Κάπνηεο θπλεγεηηθέο νξγαλώζεηο δηαηεξνύλ εθηξνθεία, ελώ άιιεο πξνκεζεύνληαη πηελά από ηδησηηθά εθηξνθεία. Τα νξληζόκνξθα πνπ εθηξέθνληαη ζηα θξαηηθά εθηξνθεία απειεπζεξώλνληαη: 1) Σηηο δεκόζηεο Διεγρόκελεο Κπλεγεηηθέο Πεξηνρέο (Δ.Κ.Π.) όπνπ θαη εθαξκόδεηαη ε πξαθηηθή ηνπ «put and take». 2) Σηα θαηαθύγηα άγξηαο δσήο. Δμαίξεζε απνηεινύλ ηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ, όπνπ από 1/1 έσο 31/8 επηηξέπεηαη λα απειεπζεξσζεί έλα πνζνζηό έσο 50% ησλ πεξδίθσλ ηζνύθαξ εθηόο ησλ θαηαθπγίσλ. Σηελ παξνύζα αλαζθόπεζε εμεηάδεηαη: α) ε επίδξαζε ησλ ηερληθώλ εθηξνθήο ζηελ επηηπρία ησλ απειεπζεξώζεσλ θαη β) ε επηινγή ησλ ηερληθώλ αλάινγα κε ηνλ ζθνπό ηεο απειεπζέξσζεο.
2. ΟΙ ΣΔΥΝΙΚΔ ΔΚΣΡΟΦΗ ΚΑΙ Η ΗΜΑΙΑ ΣΟΤ 2.1 Σεσνικέρ εκηποθήρ Ζ επώαζε ησλ αβγώλ θαη ε αλαηξνθή ησλ λενζζώλ κπνξεί λα γίλεη κε ηε ρξήζε: α) επσαζηηθώλ κεραλώλ θαη ζεξκνκεηέξσλ ρσξίο νη λενζζνί λα έρνπλ θακία επαθή κε ελήιηθα πηελά, β) θπζηθώλ γνλέσλ θαη γ) επσαζηηθώλ κεραλώλ θαη ζεηώλ γνλέσλ ή κόλν ζεηώλ γνλέσλ (Scott and Carpenter 1987, Bagliacca 1996). Ζ εθηξνθή ηόηε δηαθξίλεηαη ζε ηερλεηή, θπζηθή θαη εκηθπζηθή αληίζηνηρα. Ζ ηερλεηή εθηξνθή είλαη ε πην δηαδεδνκέλε ηερληθή εθηξνθήο (Game Conservancy 1994). Ζ θπζηθή εθηξνθή έρεη ρξεζηκνπνηεζεί θπξίσο ζε πξνγξάκκαηα επαλαεηζαγσγήο ηνπ αγξηόθνπξθνπ (Tetrao urogallus) (Schroth 1991), ηεο πεδηλήο πέξδηθαο (Perdix perdix) (Sannipoli et al. 1992, Buner and Schaub 2008) θαη ηνπ θαζηαλνύ (Melin and Damange 2002). Ζ εκηθπζηθή εθηξνθή ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλόηεξα από ηε θπζηθή εθηξνθή. Σε πξόγξακκα επαλαεηζαγσγήο ηνπ θνιηλνύ (Cοlinus virginianus) ρξεζηκνπνηήζεθαλ επσαζηηθέο κεραλέο θαη νη λενζζνί ζε ειηθία δύν κε ηξηώλ εβδνκάδσλ πηνζεηήζεθαλ από ελήιηθν άγξην αξζεληθό δηαθνξεηηθνύ ππνείδνπο, ην νπνίν ζηε ζπλέρεηα απειεπζεξώζεθε καδί κε ηνπο λενζζνύο (Ellis et al. 1978, Carpenter et al. 1991). Οη Slaugh et al. (1992), ζε πξόγξακκα επαλαεηζαγσγήο ηεο πέξδηθαο ηζνύθαξ ζηηο ΖΠΑ ρξεζηκνπνίεζαλ καγλεηνθσλεκέλε θσλή ελήιηθεο ηζνύθαξ ζηελ επσαζηηθή κεραλή κηα εβδνκάδα πξηλ ηελ εθθόιαςε. Έπεηηα, ε αλαηξνθή ησλ λενζζώλ έγηλε ζηηο ζεξκνκεηέξεο καδί κε ελήιηθα άηνκα. Οη Pokorny and Pikula (1987) κεηά ηελ επώαζε ζηηο κεραλέο κεηέθεξαλ ηνπο λενζζνύο ζπξκαηηθνύ θαζηαλνύ (Syrmaticus reevesi) ζηηο ζεξκνκεηέξεο όπνπ ήδε ππήξρε έλα ελήιηθν ζειπθό. Σην 90% ησλ πεξηπηώζεσλ ην ζειπθό πηνζέηεζε ηνπο λενζζνύο θαη πεξηνξίζηεθε ε ρξήζε ηεο ζεξκνκεηέξαο, ζηε ζπλέρεηα νη λενζζνί απειεπζεξώζεθαλ καδί κε ην ζειπθό. Αληίζηνηρε ηερληθή, όπνπ νη λενζζνί πηνζεηήζεθαλ από έλα δεπγάξη ελήιηθσλ πηελώλ, αλαθέξεηαη γηα ηελ θνθθηλνπόδαξε πέξδηθα (Alectoris rufa) (Gaudioso et al. 2002). Μπνξεί επίζεο λα γίλεη πξνζπάζεηα νη λενζζνί λα εληαρζνύλ ζε θνπάδη κε άγξηα πηελά θαηά ηελ απειεπζέξσζε (Buner & Schaub 2008). Σηελ εκηθπζηθή εθηξνθή εληάζζεηαη θαη ε ρξεζηκνπνίεζε ηεο νηθηαθήο θόηαο (Gallus domesticus). Σηελ πεξίπησζε απηή, ε επώαζε ησλ αβγώλ κπνξεί λα γίλεη είηε από ηηο θόηεο είηε ζε επσαζηηθέο κεραλέο (Game Conservancy 1992, Sannipoli et al. 1992, Brittas et al. 1992, Bagliacca 1996). Σηηο ηερληθέο εθηξνθήο κπνξεί λα ζπκπεξηιεθζεί θαη ε εθκάζεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο άκπλαο έλαληη ησλ αξπάγσλ (anti-predator behavior), εθκάζεζε δειαδή ηεο ζπκπεξηθνξάο πνπ κεηώλεη ηελ πηζαλόηεηα ζύιιεςεο από ηνπο άξπαγεο. Πξόθεηηαη γηα ηερληθέο πνπ έρνπλ πεξηνξηζκέλε εθαξκνγή θαη ε δηεξεύλεζε ηνπο άξρηζε πξόζθαηα (McLean et al. 1999, Griffin et al. 2000). Παξαδείγκαηα απνηεινύλ πξνγξάκκαηα επαλαεηζαγσγήο ηνπ θνιηλνύ θαη ηεο πέξδηθαο ηζνύθαξ, ζηα νπνία ρξεζηκνπνηήζεθαλ γεξάθηα ή νκνηώκαηά ηνπο θαη θπλεγεηηθνί ζθύινη (Ellis et al. 1978, Slaugh et al. 1992). 2.2 Δπίδπαζη ηηρ εκηποθήρ ζηη ζςμπεπιθοπά Πνιινί εξεπλεηέο θαηαγξάθνπλ ηελ αληθαλόηεηα ησλ ηερλεηά εθηξεθόκελσλ πηελώλ λα εθδειώζνπλ θαηάιιειε ζπκπεξηθνξά άκπλαο (Hessler et al. 1970, Krauss et al. 1979, Panek 1979, Haensly et al. 1985, Roseberry et al. 1987, Dowell 1990β, Robertson and
Dowell 1990). Αληίζηνηρν πξόβιεκα δηαπηζηώλεηαη θαη ζηε ζπκπεξηθνξά απέλαληη ζηελ παξνπζία ηνπ αλζξώπνπ. Ο Hessler et al. (1970), Krauss et al. (1987) θαη Leif (1994) αλαθέξνπλ όηη νη ηερλεηά εθηξεθόκελνη θαζηαλνί ζε ζρέζε κε ηνπο άγξηνπο παξνπζηάδνπλ ιηγόηεξν θόβν απέλαληη ζηνλ άλζξσπν θαη γίλνληαη επθνιόηεξα νξαηνί ζηνλ παξαηεξεηή. Οη Roseberry et al. (1987) δηαπίζησζαλ όηη κπνξνύζαλ λα πξνζεγγίζνπλ εύθνια ηνπο ηερλεηά εθηξεθόκελνπο θνιηλνύο, πέληε κε δέθα εβδνκάδεο κεηά ηελ απειεπζέξσζε, θάηη ην νπνίν δελ ζπλέβαηλε κε ηνπο άγξηνπο θνιηλνύο. Οη Perez et al. (2002) αλαθέξνπλ όηη από ηε ζηηγκή πνπ ην αβγό ηνπνζεηείηαη ζηελ επσαζηηθή κεραλή ν νξγαληζκόο ππόθεηηαη ζε δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο από απηέο ηνπ θπζηθνύ πεξηβάιινληνο. Τα άγξηα δώα ηα νπνία αλαηξέθνληαη ζε έλα αιινησκέλν πεξηβάιινλ (όπσο είλαη γηα απηά ην εθηξνθείν) δηακνξθώλνπλ θαη αιινησκέλε ζπκπεξηθνξά (McLean et al. 1999). Ο Bagliacca (1996) αλαθέξεη όηη ν βαζκόο αιινίσζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ νξληζόκνξθσλ εμαξηάηαη από ην πόζν εληαηηθή είλαη ε εθηξνθή. Τε ζπκπεξηθνξά θαζνξίδνπλ ην έλζηηθην θαη ε κάζεζε (Alcock 1993). Ζ εθηξνθή επεξεάδεη ηόζν ην έλζηηθην κέζσ ησλ γελεηηθώλ δηαδηθαζηώλ όζν θαη ηε κάζεζε κέζσ ησλ εκπεηξηώλ.. 2.2.1 Ζ επίδξαζε ησλ γελεηηθώλ δηαδηθαζηώλ ζηε ζπκπεξηθνξά Οη γελεηηθέο δηαδηθαζίεο κε ηε κεγαιύηεξε επίδξαζε ζηηο ζπρλόηεηεο ησλ γνληδίσλ ησλ εθηξεθόκελσλ δώσλ είλαη ε αηκνκημία, ε γελεηηθή παξέθθιηζε (genetic drift) θαη ε επηινγή (Price 1998). Ζ αηκνκημία θαη ε γελεηηθή παξέθθιηζε πξνθαινύλ ηπραίεο αιιαγέο ζηηο ζπρλόηεηεο ησλ γνληδίσλ, ελώ ζπγθεθξηκέλε θαηεύζπλζε έρνπλ νη αιιαγέο πνπ πξνθαιεί ε επηινγή (Price 1999). Ο Price (1999) αλαθέξεη ηξεηο κεραληζκνύο επηινγήο: 1) ηελ επηινγή πνπ γίλεηαη από ηνλ εθηξνθέα, 2) ηελ επηινγή πνπ πξνθαιείηαη από ην πεξηβάιινλ ηνπ εθηξνθείνπ θαη 3) ηελ αδξαλνπνίεζε ηεο θπζηθήο επηινγήο. Ζ επηινγή ηνπ εθηξνθέα εζηηάδεηαη ζηελ πξνηίκεζε γελλεηόξσλ πνπ δελ εθδειώλνπλ έληνλα ζεκεία θόβνπ, ηάζε δηαθπγήο θαη γελλνύλ πεξηζζόηεξα αβγά, πξαθηηθέο πνπ εθαξκόδνληαη ζπρλά ζηα εθηξνθεία (Hill and Robertson 1988, Gaudioso et al. 2002). Απνηέιεζκα είλαη κέζα ζε ιίγεο γελεέο ηα πηελά λα αλαπηύζζνπλ νηθόζηηε ζπκπεξηθνξά πνπ κεηώλεη ζνβαξά ηελ ηθαλόηεηα επηβίσζήο ηνπο ζηε θύζε όζν θαη ηελ πνηόηεηα ζήξαο πνπ πξνζθέξνπλ (Sage et al. 2001, Melin and Damange 2002). 2.2.2 Ζ επίδξαζε ηεο κάζεζεο ζηε ζπκπεξηθνξά Μάζεζε είλαη ε δηαξθήο αιιαγή ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ αηόκνπ σο απνηέιεζκα ησλ εκπεηξηώλ (Domjan and Burkhard 1986). Ζ επίδξαζε ηεο κάζεζεο, θαη ζπλεπώο ε επίδξαζε ησλ δηαθόξσλ ηερληθώλ εθηξνθήο ζηε ζπκπεξηθνξά άκπλαο απαζρόιεζε αξθεηνύο εξεπλεηέο. Ο Dowell (1990α) κεηά ηελ ηερλεηή επώαζε αβγώλ πεδηλήο πέξδηθαο δηαρώξηζε ηνπο λενζζνύο ζε νκάδεο πνπ αλαηξάθεθαλ ζε ζεξκνκεηέξα, από θόηα ή από δεπγάξη ελήιηθσλ πεξδίθσλ. Σηελ παξνπζία νκνηώκαηνο δηπινζάτλνπ (Accipiter gentilis) ν Dowell θαηέγξαςε ηελ αθαηάιιειε ζπκπεξηθνξά άκπλαο ησλ λενζζώλ πνπ αλαηξάθεθαλ ζε ζεξκνκεηέξα ή από θόηα, ζε αληίζεζε κε ηνπο λενζζνύο πνπ αλαηξάθεθαλ από ελήιηθεο πέξδηθεο. Ο ίδηνο εξεπλεηήο αλαθέξεη όηη ε ρξεζηκνπνίεζε ζεηώλ γνλέσλ δηαθνξεηηθνύ είδνπο, όπσο είλαη νη θόηεο, κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ εθκάζεζε εζθαικέλεο ζπκπεξηθνξάο άκπλαο.
Ζ εθηξνθή πξνθαιεί ηελ αιινίσζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ νξληζόκνξθσλ από ην εκβξπαθό ζηάδην. Σην ζηάδην απηό ηα νξληζόκνξθα καζαίλνπλ ηηο ραξαθηεξηζηηθέο θσλέο ηεο κεηέξαο ηνπο (Honeycutt and Lickliter 2001). Ζ κάζεζε ζπλερίδεηαη θαη κεηά ηελ εθθόιαςε κε ηηο δηαδηθαζίεο ηεο απνηύπσζεο θαη ηνπ εζηζκνύ. Ζ απνηύπσζε (imprinting) είλαη ε δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία νη λενζζνί: α) ζπλδένληαη κε ηνπο γνλείο ηνπο, θαη β) καζαίλνπλ λα επηιέγνπλ, όηαλ ελειηθησζνύλ, ην ηαίξη ηνπο (Alcock 1993). Ζ ζεκαζία ηεο απνηύπσζεο γηα ηα νξληζόκνξθα, σο πηελά ακέζσο βαδηζηηθά, είλαη ηδηαίηεξα κεγάιε (Thaler 1986). Ζ παξνπζία ηνπ αλζξώπνπ ή ησλ θαηνηθίδησλ δώσλ πξνθαιεί ζηαδηαθά ζηα πηελά ηε κείσζε ηνπ θόβνπ θαη κεηά ηελ επαίζζεηε πεξίνδν ηεο απνηύπσζεο (Csermely et al. 1983). Απηό νθείιεηαη ζηνλ εζηζκό (habituation), δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ηα πηελά ζπλεζίδνπλ θαη δελ αληηδξνύλ ζε θάπνην εξέζηζκα (Alcock 1993) 2.3 ύγκπιζη ηηρ επιβίυζηρ και αναπαπαγυγήρ μεηαξύ οπνιθόμοπθυν διαθοπεηικών ηεσνικών εκηποθήρ O Dowell (1990β) απειεπζέξσζε, ζε πεξηνρή ηεο Βξεηαλίαο, πεδηλέο πέξδηθεο ειηθίαο νθηώ έσο ελλέα εβδνκάδσλ θπζηθήο, εκηθπζηθήο (κε θόηεο) θαη ηερλεηήο εθηξνθήο. Σε κεξηθέο πεξηπηώζεηο ε δηαθνξά ζηε ζλεζηκόηεηα κεηαμύ ησλ ηξηώλ νκάδσλ δελ ήηαλ ζεκαληηθή. Ωζηόζν, βξέζεθε όηη ελώ νη πέξδηθεο εκηθπζηθήο θαη θπζηθήο εθηξνθήο θαη νη άγξηεο πέξδηθεο θνύξληαδαλ ζην θέληξν ησλ αγξώλ, νη πέξδηθεο ηερλεηήο εθηξνθήο θνύξληαδαλ θνληά ζηα πεξηζώξηα. Τν γεγνλόο απηό αύμεζε ηε ζλεζηκόηεηα ζηηο πέξδηθεο ηερλεηήο εθηξνθήο επεηδή νη λπρηόβηνη άξπαγεο πξνηηκνύλ λα θηλνύληαη θαηά κήθνο ησλ πεξηζσξίσλ ησλ αγξώλ. Σύκθσλα κε ηνλ Dowell ηα ηερλεηά εθηξεθόκελα πηελά εθδειώλνπλ απξνζπκία λα απνκαθξπλζνύλ από ηνπο ζάκλνπο ησλ πεξηζσξίσλ, πηζαλόλ, δηόηη ηνπο ζπλδπάδνπλ κε ην δσκάηην αλαηξνθήο. Οη Slaugh et al. (1992) αλαθέξνπλ όηη νη εθηξεθόκελεο πέξδηθεο ηζνύθαξ νη νπνίεο αλαηξάθεθαλ από ελήιηθεο πέξδηθεο θαη εθαξκόζηεθε εθπαίδεπζε κε ηε ρξήζε ζθύινπ θαη νκνηώκαηνο γεξαθηνύ, είραλ παξόκνηα ή ιίγν κηθξόηεξε επηβίσζε ζε ζρέζε κε άγξηεο πέξδηθεο πνπ κεηαθέξζεθαλ από άιιε πεξηνρή. Αληίζεηα, νη εθηξεθόκελεο πέξδηθεο πνπ δελ ππνβιήζεθαλ ζηηο παξαπάλσ ηερληθέο είραλ ζνβαξά κηθξόηεξε επηβίσζε. Οη Brittas et al. (1992) δελ βξήθαλ δηαθνξά ζηελ επηβίσζε κεηαμύ θαζηαλώλ ηερλεηήο θαη εκηθπζηθήο (κε θόηεο) εθηξνθήο. Δληνύηνηο, νη ζειπθνί θαζηαλνί πνπ αλαηξάθεθαλ από θόηεο, βξίζθνληαλ ζε θαιύηεξε θπζηθή θαηάζηαζε θαη είραλ κεγαιύηεξε αλαπαξαγσγηθή επηηπρία ζε ζρέζε κε ηνπο ηερλεηά εθηξεθόκελνπο. Αλαιπηηθόηεξα, βξήθαλ όηη νη θαζηαλνί ηερλεηήο εθηξνθήο κεγάισζαλ 0 40 λενζζνύο/100 ζειπθά, ελώ νη θαζηαλνί πνπ αλαηξάθεθαλ από θόηεο κεγάισζαλ 30 110 λενζζνύο/100 ζειπθά (βιέπε Πίλαθα II). Τε δηαθνξά απηή, νη εξεπλεηέο ηελ απνδίδνπλ ζην όηη νη θαζηαλνί αλαηξεθόκελνη από θόηεο ήηαλ απνηειεζκαηηθόηεξνη ζηελ αλεύξεζε ηεο ηξνθήο ηνπο. 3. ΚΟΠΙΜΟΣΗΣΑ ΣΗ ΑΠΔΛΔΤΘΔΡΩΗ ΚΑΙ ΔΠΙΛΟΓΗ ΣΔΥΝΙΚΩΝ 3.1 Γιαηήπηζη ή αύξηζη βιώζιμος πληθςζμού Δπξεία είλαη ε άπνςε όηη κεηά ηελ θπλεγεηηθή πεξίνδν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ε απειεπζέξσζε εθηξεθόκελσλ νξληζόκνξθσλ γηα λα αληηθαηαζηαζνύλ νη απώιεηεο από
ηε ζήξα. Τν επηδησθόκελν απνηέιεζκα είλαη λα δηαηεξεζεί ή αθόκα θαη λα απμεζεί ν πιεζπζκόο θαη ε θάξπσζε ηελ επόκελε θπλεγεηηθή πεξίνδν. Οη απειεπζεξώζεηο πξαγκαηνπνηνύληαη ζπλήζσο ζηα ηέιε ηνπ ρεηκώλα θαη ηελ άλνημε. Γηα ην ζέκα απηό ν Panek (1988) αλαθέξεη όηη ε απειεπζέξσζε ηερλεηά εθηξεθόκελσλ πεδηλώλ πεξδίθσλ ζε πεξηνρή κε άγξην πιεζπζκό δελ είρε θαλέλα ζεηηθό απνηέιεζκα. Οη Robertson and Dowell (1990) ζηε Βξεηαλία βξήθαλ όηη νη άγξηνη πιεζπζκνί θαζηαλνύ είλαη κηθξόηεξνη ζηηο πεξηνρέο πνπ πξαγκαηνπνηνύληαη απειεπζεξώζεηο κε εθηξεθόκελα πηελά. Οη ίδηνη εξεπλεηέο αλαθέξνπλ όηη νη απειεπζεξώζεηο πεδηλήο θαη θνθθηλνπόδαξεο πέξδηθαο δελ είραλ επηπηώζεηο νύηε νθέιε γηα ηνπο πιεζπζκνύο ησλ δύν εηδώλ. Αληίζεηα, νη απειεπζεξώζεηο ηζνύθαξ ή πβξηδίσλ ηζνύθαξ-θνθθηλνπόδαξεο επέθεξαλ ζνβαξέο επηπηώζεηο ζηνπο πιεζπζκνύο ηεο θνθθηλνπόδαξεο. Ο Price (1994) βξήθε όηη ν πιεζπζκόο ηεο βαιηνρηνλόθνηαο (Lagopus lagopus) κεηώζεθε κεηά από απειεπζεξώζεηο εθηξεθόκελσλ πηελώλ, σζηόζν δελ ππήξμε ζαθή απόδεημε όηη ε κείσζε πξνθιήζεθε από ηηο απειεπζεξώζεηο. Πνιινί εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ όηη ε απειεπζέξσζε εθηξεθόκελσλ νξληζόκνξθσλ κπνξεί λα έρεη αξλεηηθέο παξά ζεηηθέο επηδξάζεηο ζην βηώζηκν πιεζπζκό επεηδή (Robertson and Dowell 1990, Starling 1991, Leif 1994, Putaala and Hissa 1998): 1) κεηώλεηαη ε αλαπαξαγσγηθή επηηπρία ησλ άγξησλ αηόκσλ ζηελ πεξίπησζε πνπ δεπγαξώζνπλ κε ηα εθηξεθόκελα, 2) ηα εθηξεθόκελα θαηαιακβάλνπλ θαηάιιειεο ζέζεηο αλαπαξαγσγήο ρσξίο λα έρνπλ αλάινγε αλαπαξαγσγηθή επηηπρία κε απηή ησλ άγξησλ, 3) απμάλεηαη ε ππθλόηεηα ηνπ πιεζπζκνύ κε ζπλέπεηα λα κεηώλεηαη ε επηβίσζε θαη ε επηηπρία αλαπαξαγσγήο από ππθλνεμαξηεκέλνπο παξάγνληεο (π.ρ. πξνζέιθπζε αξπάγσλ), 4) πξνθαιείηαη ην ελδηαθέξνλ θαη απμάλεηαη ε εκπεηξία ησλ αξπάγσλ ζηε ζύιιεςε ησλ νξληζόκνξθσλ, θαη 5) ππάξρεη θίλδπλνο λα πξνθιεζεί γελεηηθή ππνβάζκηζε θαη κόιπλζε θαη λα κεηαδνζνύλ αζζέλεηεο θαη παξάζηηα. Όζνλ αθνξά ηε γελεηηθή ππνβάζκηζε ν Ford (2002) αλαθέξεη πσο όηαλ ε απειεπζέξσζε εθηξεθόκελσλ αηόκσλ γίλεηαη θαηά επαλάιεςε, ηόηε είλαη πηζαλή ε κείσζε ηνπ βαζκνύ πξνζαξκνζηηθόηεηαο (fitness) ηνπ άγξηνπ πιεζπζκνύ. 3.2 Δγκαηάζηαζη νέος ή ενδςνάμυζη απειλούμενος πληθςζμού Πξνζπάζεηεο εγθαηάζηαζεο λέσλ ή ελδπλάκσζεο ησλ άγξησλ πιεζπζκώλ ησλ νξληζόκνξθσλ δηθαηνινγνύληαη ζε πεξηνρέο πνπ (IUCN 1998): 1) ην είδνο εμαθαλίζηεθε, ρσξίο απηό λα νθείιεηαη ζε αιιαγή ηνπ ελδηαηηήκαηνο (επαλαεηζαγσγή), 2) ην είδνο εμαθαλίζηεθε ιόγσ αιιαγώλ ηνπ ελδηαηηήκαηνο, ην νπνίν όκσο επαλήιζε ζηελ αξρηθή ηνπ θαηάζηαζε πξνζθέξνληαο πιένλ θαηάιιειν πεξηβάιινλ (επαλαεηζαγσγή), 3) ε θαηαιιειόηεηα ηνπ ελδηαηηήκαηνο επηηξέπεη ηελ εγθαηάζηαζε λένπ είδνπο εθόζνλ εθηηκάηαη όηη δελ πξνθαιεί πξνβιήκαηα ζηε βηνθνηλόηεηα (εηζαγσγή), 4) ππάξρεη θίλδπλνο εμαθάληζεο ηνπ είδνπο (ελδπλάκσζε). Ζ απειεπζέξσζε ζηελ πεξίπησζε ηεο ελδπλάκσζεο ρξεηάδεηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή γηα ηελ απνηξνπή ηεο γελεηηθήο ππνβάζκηζεο ή κεηάδνζεο αζζελεηώλ θαη παξαζίησλ (Hodder and Bullock 1997). Ζ ηζηνξία ηεο εγθαηάζηαζεο πιεζπζκώλ νξληζόκνξθσλ ραξαθηεξίδεηαη από πνιιέο απνηπρίεο θαη ειάρηζηεο επηηπρίεο (Potts 1986). Μεγαιύηεξε επηηπρία είραλ νη πξνζπάζεηεο ζηηο νπνίεο ρξεζηκνπνηήζεθε ε ζύιιεςε θαη κεηαθνξά άγξησλ πηελώλ (Griffith et al. 1989, Wilson et al. 1992).
Λίγεο πξνζπάζεηεο εγθαηάζηαζεο πιεζπζκνύ κε πηελά ηερλεηήο εθηξνθήο είραλ ηελ επηδησθόκελε επηηπρία (Starling 1991, Panek 1988, Melin and Damange 2002). Πνιινί εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ όηη ε απειεπζέξσζε ηερλεηά εθηξνθόκελσλ νξληζόκνξθσλ δελ είλαη ε θαηάιιειε επηινγή γηα ηελ εγθαηάζηαζε ή ελδπλάκσζε πιεζπζκνύ (Roseberry et al. 1987, Panek 1988, Hill and Robertson 1988α, Dowell 1990β, Brittas et al. 1992, Slaugh et al. 1992). Οη McLean et al. (1999) επηπιένλ, ππνζηεξίδνπλ όηη ε απειεπζέξσζε εθηξεθόκελσλ δώσλ ηα νπνία δελ είλαη ηθαλά λα επηβηώζνπλ ζεσξείηαη πξάμε αλήζηθε. Οη Thaler (1986) θαη Dowell (1990) αλαθέξνπλ όηη νη απειεπζεξώζεηο κε πηελά ηερλεηήο εθηξνθήο είλαη πξνηηκόηεξν λα αληηθαηαζηαζνύλ από απειεπζεξώζεηο κε πηελά ηα νπνία ζα είλαη πεξηζζόηεξν ηθαλά λα επηβηώζνπλ αθόκα θαη εάλ είλαη ιηγόηεξα ζε αξηζκό. 3.3 Άμεζη κάππυζη (put and take) Ζ απειεπζέξσζε εθηξεθόκελσλ νξληζόκνξθσλ κε ζθνπό ηελ άκεζε θάξπσζε (put and take), αλαπηύρζεθε θπξίσο ζηε Βξεηαλία γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθώλ ηνπ θπλεγίνπ ηνπ θαζηαλνύ κε ηε κέζνδν ηεο παγάλαο (Robertson 1989). Τν «put and take» εθαξκόδεηαη ζπλήζσο ζε ειεγρόκελεο θπλεγεηηθέο πεξηνρέο (Kozicky and Madson 1966) θαη ζεσξείηαη όηη απνηειεί ηξόπν εθηόλσζεο ηεο ζεξεπηηθήο δήηεζεο ζε ππθλνθαηνηθεκέλεο πεξηνρέο θαη κε κηθξνύο πιεζπζκνύο ζεξακάησλ (Greene 1970). Ωζηόζν ην put and take απνηειεί κηα αιινηξησκέλε κνξθή ζήξαο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο νπνίαο αλαθύπηνπλ εζηθά θαη πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα (Sokos et al. 2008). Ζ απειεπζέξσζε κε ζθνπό ηελ άκεζε θάξπσζε απαηηεί ηε ρξεζηκνπνίεζε κεγάινπ αξηζκνύ πηελώλ, γηα ην ιόγν απηό ρξεζηκνπνηείηαη ε ηερλεηή εθηξνθή όπνπ ην θόζηνο αλά πηελό είλαη κηθξό (Game Conservancy 1994). Ωζηόζν, νη Baumgartner (1944) θαη Buechner (1950) αλαθέξνπλ όηη ην θόζηνο γηα θάζε απειεπζεξσκέλν θνιηλό πνπ κπαίλεη ζηελ ηζάληα ηνπ θπλεγνύ είλαη πςειό ιόγσ ηεο κηθξήο επηβίσζεο κεηά ηελ απειεπζέξσζε. Οη Diefenbach et al. (2000) βξήθαλ όηη ην θόζηνο απηό γηα ην θαζηαλό ζηελ Πελζηιβαλία αλέξρεηαη ζε 22,63 έσο 90,74 δνιάξηα. Τν αληίζηνηρν θόζηνο ζηε Βξεηαλία είλαη 18 33 ιίξεο, ελώ ε αμία ηνπ θαζηαλνύ ηε ζηηγκή ηεο απειεπζέξσζεο είλαη δπόκηζη ιίξεο Robinson (2000). Ο ίδηνο αλαθέξεη όηη ζε κηα ηππηθή παγάλα ζηηο ηδησηηθέο Δ.Κ.Π. ζπκκεηέρνπλ ηξεηο έσο δέθα πειάηεο, νη νπνίνη θαξπώλνληαη ζπλνιηθά 150 έσο 350 θαζηαλνύο θαη ν θαζέλαο πιεξώλεη 370 1428 ιίξεο. 3.4 Δκπαίδεςζη κςνηγεηικών ζκύλυν Σθνπόο ηεο απειεπζέξσζεο νξληζόκνξθσλ κπνξεί λα είλαη θαη ε εθπαίδεπζε ησλ θπλεγεηηθώλ ζθύισλ (Gortazar et al. 2000). Όπσο θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ «put and take» ηα ηερλεηά εθηξεθόκελα νξληζόκνξθα είλαη ππνδεέζηεξα από ηα άγξηα γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ ζθύισλ (Α. Γθόπεο 2008 πξνζσπηθή επηθνηλσλία). 4. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΓΙΑΥΔΙΡΙΣΙΚΔ ΔΦΑΡΜΟΓΔ 1) Ζ απειεπζέξσζε εθηξεθόκελσλ νξληζόκνξθσλ ζε πεξηνρή πνπ ππάξρεη βηώζηκνο πιεζπζκόο ηνπ είδνπο δελ νδεγεί ζε αύμεζε ηνπ πιεζπζκνύ, αληίζεηα, κπνξεί λα πξνθαιέζεη ηε κείσζή ηνπ. Σηηο πεξηνρέο πνπ ππάξρεη βηώζηκνο πιεζπζκόο δελ πξέπεη λα πξαγκαηνπνηνύληαη απειεπζεξώζεηο.
2) Γηα ηελ εγθαηάζηαζε λένπ ή ηελ ελδπλάκσζε απεηινύκελνπ πιεζπζκνύ ζπληζηάηαη ε ζύιιεςε θαη κεηαθνξά άγξησλ πηελώλ θαη ελαιιαθηηθά ε απειεπζέξσζε πηελώλ βειηησκέλσλ ηερληθώλ εθηξνθήο (θπζηθήο, εκηθπζηθήο θαη εθκάζεζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο άκπλαο). Σηνλ ηνκέα απηό απαηηείηαη πεξηζζόηεξε έξεπλα γηα ηελ αμηνιόγεζε θαη βειηίσζε ησλ ηερληθώλ απηώλ. 3) Γηα ηελ άκεζε θάξπσζε (put and take) πξνηείλεηαη ε απειεπζέξσζε αηόκσλ πνπ πξνέξρνληαη από ηερληθή εθηξνθή επεηδή ην θόζηνο παξαγσγήο είλαη κηθξόηεξν. Ζ εθαξκνγή βειηησκέλσλ ηερληθώλ εθηξνθήο (θπξίσο εθκάζεζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο άκπλαο) κπνξεί λα είλαη νηθνλνκηθά εθηθηή. 4) Γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ θπλεγεηηθώλ ζθύισλ πξνηείλεηαη ε απειεπζέξσζε πηελώλ βειηησκέλσλ ηερληθώλ εθηξνθήο γηα ηελ επίηεπμε ηεο επηδησθόκελεο ζπκπεξηθνξάο ησλ πηελώλ. Διαηήπηζη ηηρ θύζηρ και ανάπηςξη ηηρ θήπαρ Εγκαηάζηαζη νέος και ενδςνάμωζη πληθςζμού Εκπαίδεςζη κςνηγεηικών ζκύλων Άμεζη κάππωζη Παπαγωγή κπέαηορ Απειεπζέξσζε Απειεπζέξσζε Σύιιεςε θαη κεηαθνξά άγξησλ πηελώλ Φπζηθή εθηξνθή Ζκηθπζηθή εθηξνθή Τερλεηή εθηξνθή Σρήκα 1. Δθηξνθή νξληζνκόξθσλ: ζθνπνί (πάλσ κε πιάγηα) θαη ηερληθέο (θάησ). Βιβλιογπαθία Alcock, J. 1993. Animal Behavior: An Evolutionary Approach. 5 th edition. Sinauer Associates Inc. Publishers, Massachusetts. 626pp. Arroyo, B. and P. Beja. 2002. Reconciling gamebird hunting and biodiversity. Impact of hunting management practices on biodiversity. www.uclm.es/irec/reghab/inicio.html Bagliacca, M. 1996. Gamebird production for hunting porpoise or release into the wild. Proc. of the XX World's Poultry Congress, Deli, India: 740-749. Brittas, R., V. Marcstrom, R. E. Kenward and M. Karlbom. 1992. Survival and breeding success of reared and wild ring-necked pheasants. J. Wildl. Manage. 56(2): 368-376. Buner F. & Schaub, M. 2008: How do different releasing techniques affect the survival of re-introduced grey partridges Perdix perdix? - Wildlife Biology 14(1): in press. Byers, S. M. and G. V. Burger. 1979. Evaluation of three partridge species for put and take hunting. Wildl. Soc. Bull. 7(1): 17-20. Carpenter, J. W., R. R. Gabel and J. G. Goodwin. 1991. Captive breeding and reintroduction of the endangered masked bobwhite. Zoo Biol. 10: 439-449.
Csermely, D., D. Mainardi and S. Spano. 1980. The sensitivity period for imprinting in Alectoris rufa. Avocetta 4: 27-30. Diefenbach, D. R., C. F. Rienger and T. S. Hardisky. 2000. Harvest and reporting rates of gamefarm ring-necked pheasants. Wildl. Soc. Bull. 28(4): 1050-1059. Domjan, M. and B. Burkhard. 1986. The principles of learning and behavior. 2 nd edition. Brooks- Cole, Monterey, California. Dowell, S. D. 1990α. The development of anti-predator responses in grey partridge and common pheasants. Pages 193 199 in D.A. Hill, P. J. Garson, and D. Jenkins. editors. Pheasants in Asia 1989. World Pheasant Association. Reading. Dowell, S. D. 1990β. Differential behaviour and survival of hand-reared and wild gray partridge in the United Kingdom.Pages: 230 239 in: K.E. Church, R.E. Warner and S.J. Brandy, editors. Perdix V: Gray Partridge and Ring-necked Pheasant Workshop. Kansas Department of Wildlife and Parks, Emporia, Kansas. Ellis, D. H., S. J. Dobrott and J. G. Goodwin. 1978. Reintroduction techniques for masked bobwhites. Pages: 345-354 in S. A. Temple, editor. Endangered birds: Management for Preserving Threatened Species, Madison, Wisconsin, University of Wisconsin Press. Ford, M. J. 2002. Selection in captivity during supportive breeding may reduce fitness in the wild. Cons. Biol. 16(3): 815-825. Game Conservancy 1992. Wild Partridge Management. Game Conservancy Limited. UK 74 pp. Game Conservancy 1994. Gamebird Rearing. Game Conservancy Limited. UK 127 pp. Gaudioso, V. R., M. E. Alonso, R. Robles, J. A. Garrido and J. A. Olmedo. 2002. Effects of housing type and breeding system on the reproductive capacity of the red-legged partridge (Alectoris rufa). Poultry Sc. 81: 169-172. Gortazar, C., R. Villafuerte, and M. Martin. 2000. Success of traditional restocking of red-legged partridge for hunting purposes in areas of low density of northeast Spain Aragon. Z. Jagdwiss 46 (1): 23-30. Greene, J. C. 1970. Characteristics of some Michigan shooting preserve users. J. Wildl. Manage. 34(4): 813-817. Griffith, B., J. M. Scott, J. W. Carpenter and C. Reed. 1989. Translocation as a species conservation tool: status and strategy. Science 245: 477-480. Griffin, A. S., D. T. Blumstein and C. S. Evans. 2000. Training captive-bred or translocated animals to avoid predators. Cons. Biol. 14(5): 1317-1326. Haensly, T. F., S. M. Meyers, J. A. Crawford and W. J. Castillo. 1985. Treatments affecting postrelease survival and productivity of pen-reared ring-necked pheasants. Wildl. Soc. Bull. 13: 521-528. Hessler, E., J.R. Tester, D.B. Siniff and M.M. Nelson. 1970. A biotelemetry study of survival in pen-reared pheasants released in selected habitats. J. Wildl. Manage. 34: 267-274. Hill, D. and P. Robertson 1988. The pheasant: ecology, management and conservation. London Blackwell Scientific Publications Professional Books. Hodder, K. H. and J. M. Bullock. 1997. Translocations of native species in the UK: implications for biodiversity. J. Appl. Ecol. 34: 547-565. Honeycutt, H. and R. Lickliter. 2001. Order-dependent timing of unimodal and multimodal stimulation affects prenatal auditory learning in bobwhite quail embryos. Dev. Psychobiol. 38: 1-10. IUCN. 1998. IUCN Guidelines for Re-introductions. IUCN/SSC Reintroductions Specilist Group. http://iucn.org./themes/ssc/pubs/policy/reinte.htm Kassinis, N. 1999. Chukar partridge status and conservation in Cyprus. Pages: 84 89 in Kassinis, N. and P. Panayides, editors. Proceedings of the Symposium of the Status, Management and Conservation of the Alectoris, Black Francolin, Thrush, Quail and Turtle
Dove in the Mediterranean Region, 8-10 Oct. 1999, Lemesos, Cyprus. Organized by the Game Fund of Cyprus and the C.I.C.. Kozicky, E. L. and J. Madson. 1996. Shooting preserve management. The Nilo system. Winchester-Western Division, Olin, East Alton. 321pp. Krauss, G. D., H. B. Graves and S. M. Zervanos. 1987. Survival of wild and game-farm cock pheasants released in Pennsylvania. J. Wildl. Manage. 51 (3): 555-559. Leif, A. P. 1994. Survival and reproduction of wild and pen-reared ring-necked pheasant hens. J. Wildl. Manage. 58: 501-506. Avian Research Centre 2002. Market Study on The British Columbia Ratite, Waterfowl and Game Bird Industries. Avian Research Centre, University of British Columbia. Martinez, J., J. Vinuela and R. Villafuerte. 2002. Reconciling gamebird hunting and biodiversity. Part 1: Socioeconomic and cultural aspects of gamebird hunting. www.uclm.es/irec/reghab/inicio.html McLean, I. G., C. Holzer and B. J. S. Studholme. 1999. Teaching predator-recognition to a naïve bird: implications for management. Biol. Cons. 87: 123-130. Melin, J. M. and J. P. Damange. 2002. Selection sur la couvaison naturelle dans une souche de faisans (Phasianus colchicus) elevee en captivite. Z. Jagdwiss. 48 (suppl.): 327-339. Panek, M. 1988. Study on introduction of aviary-reared partridges. Pages 217-224 in Proceedings of common partridge (Perdix perdix) International Symposium. Kykol, Poland. Polish Hunting Association. Perez, R. M., D. E. Wilson, and K. D. Gruen. 2002. Survival and flight characteristics of captivereared and wild northern bobwhite in southern Texas. Pages 81-85 in S. J. DeMaso, W. P. Kuvleksy, Jr., and F. Hernandez, and M. E. Berger, editors. Quail V: Proceedings of the Fifth National Quail Symposium Texas Parks and Wildlife Department. Austin. TX. Pokorny F. and J. Pikula. 1987. Artificial breeding, rearing and release of reeves pheasant (Syrmaticus reevesi) in Czechoslovakia. J. World Pheasant Ass. 12: 75-80. Potts, G. R. 1986. The Partridge: Pesticides, Predation and Conservation. Collins, London. Price, A. J. 1994. Aspects of rearing red grouse Lagopus lagopus scoticus (Lath.) in captivity and their release onto moorland. PhD Thesis, University of Aberdeen. Price, E. O. 1998. Behavior genetics and the process of animal domestication. Pages 31-65 in Grandin, T., editor, Genetics and the Behavior of Domestic Animals. Academic Press, New York. Pringale, G. 1972. Ζ Θήξα εηο ηελ Διιάδα. Αλάιπζηο ησλ πξνβιεκάησλ θαη ζπζηάζεηο. UNSF/FAO GRE-20/230. 45 ζει. Putaala, A. and R. Hissa 1998. Breeding dispersal and demography of wild and hand-reared grey partridges (Perdix perdix) in Finland. Wildl. Biol. 4: 137-145. Robertson, P. A and S. D. Dowell. 1990. The effects of hand-rearing on wild gamebird population. In: The future of wild Galliforms in the Netherlands, J.T. Lumeij and Y.R. Hoogeveen, eds. The Hague: 158-171. Robinson, P. 2000. Pheasant shooting in Britain: the sport and the industry in the 21 st century. http://www.animalaid.org.uk/images/pdf/kfps.pdf Roseberry, J. L., D. L. Ellsworth and W. D. Klimstra. 1987. Comparative post-release behaviour and survival of wild, semi-wild, and game farm bobwhites. Wildl. Soc. Bull. 15: 449-455. Sage, R. B., P. A. Robertson and D. R. Wise. 2001. Survival and breeding success of two pheasant (Phasianus colchicus) strains released into the wild. In: Proceedings of the Perdix VII International Symposium on Partridges, Ouails and Pheasants, 9-13 Oct. 1995, Dourdan, France. M. Birkan, L.M. Smith, N.J. Aebischer, F.J. Purroy and P.A. Robertson, eds. Game and Wildlife Science, 18 (3-4):425-441.
Sannipoli, C. G. T., N. Nobilini and M. Coletti. 1992. Reintroduzione della starna in Umbria utilizzando tecniche di riproduzione seminaturale. Rivista di Avicoltura 11: 53-57. Scott, J. M. and J. W. Carpenter. 1987. Release of captive-reared or translocated endangered birds: what we need to know? Auk 104: 544-545. Schroth, Κ. Δ. 1991. Survival, movements, and habitat selection of released Capercaillie in the north-east Black Forest in 1984-1989. Ornis Scandinavica 22: 249 254. Slaugh, B. T., J. T. Flinders, J. A. Roberson and N. P. Johnston. 1992. Effect on rearing method on chukar survival. Great Basin Naturalist 52(1): 25-28. Starling, A. E. 1991. Captive breeding and release. Ornis Scandinavica 22(3): 255-257. Sokos, C., P. Birtsas, Δ. Tsachalidis 2008. Galliforms release: expediency and choice of techniques. Wildlife Biology 14 (4): in press Thaler, E. 1986. Studies on the behaviour of some phasianidae chicks at the Alpenzoo-Innsbruck. In M.W. Ridley (ed.) Pheasants in Asia 1986. World Pheasant Association, Basildon, UK.