ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΙΧΘΥΟΣΥΛΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΜΕ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΤΟΥΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ

ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΙΧΘΥΟΣΥΛΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΜΕ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΤΟΥΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ Ηλιοπούλου Ν. 1, Δημητρίου Ε. 2, Τζανάτος Ε. 1, Κουτσικόπουλος Κ. 1 1 Τμήμα Βιολογίας, Τομέας Βιολογίας Ζώων, Πανεπιστήμιο Πατρών, nhliopoulou@upatras.gr, tzanatos@upatras.gr, ckoutsi@upatras.gr 2 Διεύθυνση Αλιείας Νομού Αιτωλοακαρνανίας, prnomait@otenet.gr Περίληψη Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται τα αποτελέσματα μίας πρωτοβουλίας για τη βελτίωση της αλιευτικής διαχείρισης του συμπλέγματος λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού. Η ενέργεια αυτή σχετίζεται με την αντιμετώπιση του προβλήματος της απόρριψης μεγάλων ποσοτήτων υπομεγεθών ατόμων τσιπούρας (Sparus aurata) που συλλαμβάνονται στις ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία αφορά σε μικρής κλίμακας τροποποιήσεις των τεχνικών χαρακτηριστικών των ιχθυοπαγίδων οι οποίες σχεδιάστηκαν από την υπηρεσία αλιείας του νομού με την ενεργή συμμετοχή ψαράδων υπό στενή επιστημονική παρακολούθηση. Οι νέες παγίδες περιορίζουν την αλίευση μικρών μεγεθών ψαριών και ταυτόχρονα συμβάλλουν στην αυξημένη αλίευση μεγαλύτερων ατόμων. Τα οικονομικά οφέλη της παρούσας ενέργειας αντανακλώνται τόσο στην αύξηση της μέσης τιμής της τσιπούρας κατά ~20% όσο και στη διευκόλυνση της εμπορικής διακίνησης του προϊόντος. Λέξεις κλειδιά: Sparus aurata, υπομεγέθη, απορρίψεις, κατά μήκος σύνθεση, παραγωγή SELECTIVITY IMPROVEMENT OF FISH BARRIER TRAPS IN THE MESSOLONGHI LAGOON WITH MODIFICATIONS IN THEIR TECHNICAL CHARACTERISTICS Iliopoulou N. 1, Dimitriou E. 2, Tzanatos E. 1, Koutsikopoulos C. 1 1 Department of Biology, Section of Animal Biology, University of Patras, nhliopoulou@upatras.gr, tzanatos@upatras.gr, ckoutsi@upatras.gr 2 Prefecture of Aitoloakarnania, prnomait@otenet.gr Abstract In the present study the results of an initiative aiming to improve fisheries management in the Messolonghi-Etoliko lagoon complex are presented. This is related to the issue of discarding large quantities of undersized, non-commercial gilthead seabream (Sparus aurata) individuals caught in the barrier traps. Small - scale modifications in the fish barrier traps technical characteristics which were planned by the prefectural fisheries department accompanied by the active participation of the fishermen under scientific monitoring. The new type of barrier traps lead both to a reduction of small sized individuals and to an increase of the larger ones in the catch.the economic benefits of the present study are reflected on the increase of the mean price of seabream by ~20% and on the boost of commercialization of the product. Keywords: Sparus aurata, undersized, discards, size distribution, landings

1. Εισαγωγή Η απόρριψη των αλιευμάτων συνιστά σημαντικό πρόβλημα της αλιευτικής διαχείρισης με σοβαρές περιβαλλοντικές και οικονομικές προεκτάσεις παγκοσμίως. Μια από τις κύριες αιτίες της απόρριψης αφορά στη σύλληψη ακατάλληλου μεγέθους (υπομεγεθών) εμπορικών ψαριών (Kelleher 2004). Δεδομένου ότι οι λιμνοθάλασσες αποτελούν πεδίο για την ανάπτυξη ενός μεγάλου αριθμού γόνου διαφόρων ειδών (Franco et al. 2010), τα υπομεγέθη αποτελούν ένα σημαντικό ποσοστό της παραγωγής τους. Αυτό σε συνδυασμό με μια σειρά γνωρισμάτων που τις χαρακτηρίζουν καθιστά το πρόβλημα των απορρίψεων ιδιαίτερα περίπλοκο στην αλιευτική διαχείριση των λιμνοθαλασσών (Kapetsky 1985). Τα τελευταία χρόνια το πρόβλημα της αυξημένης παρουσίας υπομεγεθών ατόμων τσιπούρας (Sparus aurata) και της συνακόλουθης απόρριψής τους στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου έχει αποκτήσει σοβαρές διαστάσεις. Πρόκειται για την αλίευση ψαριών κάτω από το ελάχιστα εμπορεύσιμο μέγεθος (20cm) όπως αυτό ορίζεται από τον υπ αριθμό 1967/2006 κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αλιεία στη Μεσόγειο Θάλασσα (European Commission, 2006). Το φαινόμενο αυτό που έχει διαπιστωθεί ήδη από το τέλος της δεκαετίας του 90 έχει επιφέρει σημαντική μείωση της εμπορικής αξίας του είδους με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του εισοδήματος των αλιέων (Δημητρίου et al. 2001). 2. Υλικά και Μέθοδοι Προσεγγίζοντας την αυξημένη σύλληψη των μη εμπορεύσιμων ατόμων τσιπούρας στη λιμνοθάλασσα, ιχθυοπαγίδες με τροποποιημένα τεχνικά χαρακτηριστικά σχεδιάστηκαν από τη Διεύθυνση Αλιείας του νομού Αιτωλοακαρνανίας σε στενή συνεργασία με τους αλιείς των συνεταιρισμών. Οι τροποποιημένες ιχθυοπαγίδες τοποθετήθηκαν το 2010 δοκιμαστικά σε πολύ μικρή κλίμακα σε δύο μόνο από τις εκατοντάδες παγίδες της λιμνοθάλασσας. Πιο συγκεκριμένα, τοποθετήθηκαν σε παραδοσιακές ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις στο παραδοσιακό ιχθυοτροφείο του Σχοινιά και στην Κλείσοβα που διαθέτει νέου τύπου τσιμεντένιες εγκαταστάσεις. Αρχικά, αξιολογήθηκε αυτή η πρώτη δοκιμαστική εφαρμογή και μετά από τα εμφανώς πολύ θετικά αποτελέσματα της (ιδιαίτερα στις παραδοσιακές εγκαταστάσεις) και την αποδοχή τους από τους αλιείς εφαρμόστηκε το 2011 στο 50% περίπου των ιχθυοπαγίδων της λιμνοθάλασσας. Η ενσωμάτωση στο σχεδιασμό της εμπειρίας, χρήσης και των συσσωρευμένων γνώσεων τόσο των στελεχών της διοίκησης όσο και των αλιέων συνέβαλε στην αποδοτική λειτουργία των εργαλείων αλλά κυρίως στην αποδοχή τους από τους επαγγελματίες αλιείς.

2.2cm 1. 5cm Εικόνα 1: Τροποποιημένη ιχθυοπαγίδα. Στην πρώτη φάση αξιολόγησης της επιλεκτικότητας των νέων ιχθυοπαγίδων πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες σε ιχθυοτροφεία της Κλείσοβας και του Σχοινιά που καλύπτουν τη χρονική περίοδο 23/10/2010-15/12/2010. Στο πλαίσιο αυτών των δειγματοληψιών προσδιορίστηκαν οι κατά μήκος συνθέσεις των αλιευμάτων οι οποίες αποτέλεσαν εργαλείο για τη σύγκριση της επιλεκτικότητας των νέων και παλιών ιχθυοπαγίδων. Σε δεύτερη φάση, ακολουθώντας το ίδιο πρωτόκολλο πραγματοποιήθηκε στις 25/11/2011 δειγματοληψία σε νέες ιχθυοπαγίδες στο ιχθυοτροφεία του Σχοινιά και σε παλιές ιχθυοπαγίδες στο Βασιλάδι. Εξετάζοντας τις επιπτώσεις από την πιο γενικευμένη χρήση των νέων ιχθυοπαγίδων στην αλιευτική παραγωγή των συνεταιρισμών το 2011, έγινε σύγκριση της αλιευτικής παραγωγής μεταξύ συνεταιρισμών που χρησιμοποιούν τις νέες ιχθυοπαγίδες και εκείνων που διατηρούν τις παλιές. Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία της ημερήσιας παραγωγής που προέρχονται από τα δελτία αποστολής και τα τιμολόγια των συνεταιρισμών των ιχθυοτροφείων στο Σχοινιά και στο Κόμα όπου χρησιμοποιούνται οι νέες ιχθυοπαγίδες και των ιχθυοτροφείων στο Βασιλάδι και στην Τουρλίδα όπου η αλιευτική εκμετάλλευση βασίζεται στις παλιές (Εικ. 2). Εικόνα 2: Η περιοχή του συμπλέγματος λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου- Αιτωλικού με σημειωμένες τις θέσεις των ιχθυοτροφείων. Όπου, Β= Βασιλάδι, Κλ= Κλείσοβα, Κ= Κόμα, S= Σχοινιάς, Τ= Τουρλίδα.

Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από τους ίδιους τους παραγωγούς για την περίοδο Οκτωβρίου-Νοεμβρίου 2011, οπότε και σημειώνεται η φθινοπωρινή μαζική μετανάστευση της τσιπούρας (Katselis et al. 2007). Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνουν τις απορριπτόμενες ποσότητες των ψαριών που δεν είναι εμπορεύσιμα. Επίσης, αφορούν αποκλειστικά στην παραγωγή των συνεταιρισμών και όχι των μεμονωμένων ελεύθερων επαγγελματιών αλιέων που εργάζονται με δίχτυα, παραγάδια και πυροφάνι και η οποία αντιπροσωπεύει πάνω από το 55% της συνολικής παραγωγής της λιμνοθάλασσας (εκτιμήσεις της υπηρεσίας αλιείας του νομού). 3. Αποτελέσματα Από τα στοιχεία της αλιευτικής παραγωγής για τους μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο του 2011, οι ποσοστιαίες κατά βάρος συμμετοχές στα αλιεύματα των διαφόρων ειδών δείχνουν ότι η παραγωγή της λιμνοθάλασσας στηρίζεται κατά κύριο λόγο στην τσιπούρα (Εικ. 3). Για το λόγο αυτό η μελέτη επικεντρώθηκε σε δεδομένα που αφορούν στην τσιπούρα και μάλιστα για το χρονικό διάστημα 15-30 Οκτωβρίου 2011, το οποίο αντιπροσωπεύει την περίοδο μαζικής μετανάστευσης του είδους. Στην εικόνα που ακολουθεί οι ποσότητες της τσιπούρας συμπεριλαμβάνουν όλες τις εμπορικές κατηγορίες οι οποίες αντιστοιχούν σε διαφορετικά μεγέθη. ΑΛΛΑ ΛΑΥΡΑΚΙ ΜΥΤΑΚΙ ΣΠΑΡΟΣ ΚΕΦΑΛΟΕΙΔΗ ΤΣΙΠΟΥΡΑ ΤΟΥΡΛΙΔΑ ΣΧΟΙΝΙΑΣ ΚΟΜΑ ΒΑΣΙΛΑΔΙ 0% 20% 40% 60% 80% 100% Εικόνα 3: Ποσοστιαίες κατά βάρος συμμετοχές στα αλιεύματα των διαφόρων ειδών. Η ημερήσια μεταβολή στην παραγωγή της τσιπούρας για κάθε ιχθυοτροφείο για το διάστημα 15 έως 30/10/2010 απεικονίζεται στην Εικόνα 4. Η παραγωγή χαρακτηρίζεται από διακυμάνσεις που βασίζονται κυρίως στη μεταναστευτική ροή, η οποία επηρεάζεται έντονα από τις μετεωρολογικές συνθήκες. Επίσης, εντοπίζεται διαφοροποίηση μεταξύ των ιχθυοτροφείων τόσο στις συνολικές αλιευόμενες ποσότητες όσο και στο χρονικό πρότυπο της παραγωγής. 800 ΒΑΣΙΛΑΔΙ ΚΟΜΑ ΣΧΟΙΝΙΑΣ ΤΟΥΡΛΙΔΑ 700 Ποσότητα (kg) 600 500 400 300 200 100 0 15/10/11 17/10/11 19/10/11 21/10/11 23/10/11 25/10/11 27/10/11 29/10/11 31/10/11 Εικόνα 4: Ημερήσια μεταβολή στην παραγωγή της τσιπούρας σε κάθε ιχθυοτροφείο για το διάστημα 15-30/10/2011.

Τα αποτελέσματα των πειραματικών δοκιμών που πραγματοποιήθηκαν στην πρώτη φάση αξιολόγησης της επιλεκτικότητας των δύο τύπων ιχθυοπαγίδων το χρονικό διάστημα 23/10/2010-15/12/2010 σε ιχθυοτροφεία της Κλείσοβας και του Σχοινιά έδειξαν διαφορές στα μεγέθη των αλιευμένων ψαριών ανάμεσα στις παλιές και νέες ιχθυοπαγίδες. Πιο συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι είναι πολύ μικρότερο το ποσοστό των ψαριών που απορρίπτονται λόγω ακατάλληλου μεγέθους από τις νέες παγίδες ενώ ταυτόχρονα σε αυτές είναι αυξημένη η σύλληψη ψαριών μεγαλύτερης εμπορικής αξίας (Iliopoulou et al. 2011). Στη δεύτερη φάση αξιολόγησης της πιο γενικευμένης χρήσης των νέων ιχθυοπαγίδων στην πρόσφατη δειγματοληψία (Νοέμβριος 2011), μελετώντας τη συχνότητα εμφάνισης των ατόμων τσιπούρας ανά κλάση ολικού μεγέθους στο ιχθυοτροφείο του Σχοινιά (νέες ιχθυοπαγίδες) και του Βασιλαδιού (παλιές ιχθυοπαγίδες) επιβεβαιώνεται η μειωμένη παρουσία υπομεγεθών ψαριών και το αυξημένο ποσοστό μεγαλύτερων ψαριών στις νέες ιχθυοπαγίδες (Εικ. 5). συχνότητα % 18 16 14 12 10 8 6 4 2 νέες ιχθυοπαγίδες (n=176) παλιές ιχθοπαγίδες (n=165) 0 13,5 14,5 15,5 16,5 17,5 18,5 19,5 20,5 21,5 22,5 23,5 24,5 25,5 ολικό μήκος (cm) Εικόνα 5: Κατά μήκος συνθέσεις αλιευμάτων τσιπούρας από ιχθυοτροφείο του Σχοινιά (νέες ιχθυοπαγίδες) και του Βασιλαδιού (παλιές ιχθυοπαγίδες). Με n σημειώνεται το μέγεθος των δειγμάτων. Η διαφοροποίηση στην επιλεκτικότητα των δύο τύπων ιχθυοπαγίδων αποτυπώνεται και στην ποσοστιαία κατά βάρος συμμετοχή στο αλίευμα ατόμων τσιπούρας διαφορετικής εμπορικής αξίας ανάμεσα στα ιχθυοτροφεία που χρησιμοποιούν τις νέες ιχθυοπαγίδες και εκείνα που διαθέτουν τις παλιές (Εικ. 6). Πιο συγκεκριμένα, στα ιχθυοτροφεία με τις νέες παγίδες (Σχοινιά, Κόμα) είναι υψηλότερο στο συνολικό αλίευμα το ποσοστό των ατόμων τσιπούρας μεγαλύτερου μεγέθους και συνεπώς μεγαλύτερης αξίας (τσιπούρες Α και Β) ενώ παράλληλα είναι μεγαλύτερος ο αριθμός των εμπόρων στους οποίους διοχετεύονται τα αλιεύματα.

ΤΣΙΠΟΥΡΑ Α ΤΣΙΠΟΥΡΑ Β ΤΣΙΠΟΥΡΑ Γ ΤΣΙΠΟΥΡΑ Δ ΤΣΙΠΟΥΡΑ Ε ΤΟΥΡΛΙΔΑ ΣΧΟΙΝΙΑΣ ΠΡΟΚΟΠΑΝΙΣΤΟΣ ΚΟΜΑ ΒΑΣΙΛΑΔΙ 0% 20% 40% 60% 80% 100% Εικόνα 6: Ποσοστιαία κατά βάρος σύνθεση αλιεύματος ατόμων τσιπούρας διαφορετικής εμπορικής αξίας. Τσιπούρα Α:1-2 άτομα/kg, Τσιπούρα Β και Γ:3-5 άτομα/kg, Τσιπούρα Δ:6-7 άτομα/kg & Τσιπούρα Ε:μικρότερα μεγέθη. Στη λιμνοθάλασσα η τιμή της τσιπούρας Α είναι 8-9 /Kg, της τσιπούρας Β και Γ 3-4 /Kg, της τσιπούρας Δ 2 /Kg και της τσιπούρας Ε 1 /Kg. Από την ανάλυση των στοιχείων εμπορίας των συνεταιρισμών προέκυψε σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των ιχθυοτροφείων που χρησιμοποιούν τους δύο διαφορετικούς τύπους ιχθυοπαγίδων. Πιο συγκεκριμένα, η μέση αξία των αλιευμάτων του είδους είναι 2,65 για τα ιχθυοτροφεία που εφαρμόζουν τις τροποποιήσεις ενώ αντίστοιχα για τα άλλα ιχθυοτροφεία είναι 2,25. Επίσης, οι συνεταιρισμοί που εφαρμόζουν τις τροποποιήσεις έχουν 5 εμπόρους που παραλαμβάνουν τα αλιεύματα τους ενώ οι άλλοι από 1 έως 2. Μάλιστα, σημειώνεται ότι από τους 8 μισθωτές συνεταιρισμούς των ιχθυοτροφείων της λιμνοθάλασσας οι 3 σταμάτησαν το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου να αλιεύουν επειδή οι έμποροι που διακινούσαν την παραγωγή τους διέκοψαν την παραλαβή των αλιευμάτων τους. Οι διαχρονικές αλλαγές τόσο στην ποσότητα όσο και στην κατά μέγεθος σύνθεση του αλιεύματος της τσιπούρας παρουσιάζονται στην Εικόνα 7. Είναι προφανές ότι η συνολική παραγωγή αυξήθηκε, γεγονός μάλλον σπάνιο για τα παράκτια οικοσυστήματα, αλλά και ότι η αναλογία των μεγάλων ατόμων τσιπούρας βελτιώθηκε εντυπωσιακά, ιδιαίτερα στα ιχθυοτροφεία με τις νέες ιχθυοσυλληπτικές. Το αποτέλεσμα αυτό φυσικά επηρεάζεται και από άλλες αλλαγές τόσο περιβαλλοντικές (έργα αποκατάστασης της λιμνοθάλασσας) όσο και του αλιευτικού προτύπου εκμετάλλευσης (αλιεία με δίχτυα με μεγαλύτερο άνοιγμα ματιού) που αποτελούν την απάντηση των αλιέων στη σημαντικότατη αύξηση της αφθονίας του είδους και μάλιστα ατόμων με περιορισμένο μέγεθος.

Παραγωγή (Kg) 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1995 ΤΣΙΠΟΥΡΑ ΛΙΓΔΑ ΒΑΣΙΛΑΔΙ ΚΟΜΑ ΣΧΟΙΝΙΑΣ ΤΟΥΡΛΙΔΑ Παραγωγή (Kg) 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2011 ΤΣΙΠΟΥΡΑ ΛΙΓΔΑ ΒΑΣΙΛΑΔΙ ΚΟΜΑ ΣΧΟΙΝΙΑΣ ΤΟΥΡΛΙΔΑ Εικόνα 7: Σύγκριση της ποσότητας και της σύνθεσης (τσιπούρα, λίγδα) της αλιευτικής παραγωγής της τσιπούρας το 1995 και το 2011 για την περίοδο 15/10 έως 31/10. 4. Συμπεράσματα/Συζήτηση Η αυξημένη συχνότητα των υπομεγεθών ατόμων τσιπούρας στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου σύμφωνα με τα πρόσφατα ευρήματα που προκύπτουν από μελέτη του ρυθμού αύξησης (μέσω της μεθόδου ανάλυσης των ετήσιων δακτυλίων των λεπιών) συνδέεται με μείωση του ρυθμού αύξησης των ψαριών τα τελευταία χρόνια και την πολύ αυξημένη παρουσία του είδους στο οικοσύστημα και την παράκτια ζώνη της περιοχής (Iliopoulou et al. 2011). Αξίζει να σημειωθεί ότι το σύμπλεγμα των λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού το οποίο αντιπροσωπεύει το 42% των λιμνοθαλασσών της χώρας χαρακτηρίζεται για την αφθονία του συγκεκριμένου είδους σε σχέση με τα ανάλογα οικοσυστήματα της χώρας. Η παρατηρούμενη αλλαγή στο ρυθμό αύξησης της τσιπούρας στο συγκεκριμένο οικοσύστημα και την παράκτια ζώνη του αποδίδεται στον αυξημένο ανταγωνισμό για τροφή εξαιτίας της μεγάλης αφθονίας του πληθυσμού του είδους λόγω της εξάπλωσης της εντατικής ιχθυοκαλλιέργειας στην ευρύτερη περιοχή. Αυτό συνδέεται με πιθανή αναπαραγωγική δραστηριότητα στα κλουβιά μετά τη μεταβολή των χρόνων εκτροφής με στόχο την διαφοροποίηση των προϊόντων, καθώς και με αύξηση του αποθέματος στη φύση εξαιτίας των διαφυγών (Dimitriou et al. 2007). Η αυξημένη διάθεση ψαριών του είδους σε συνδυασμό με τη γενικότερη οικονομική κατάσταση οδηγεί σε πτώση των τιμών στην αγορά. Η κατάσταση εντείνεται αν προστεθεί και η πίεση που ασκείται από την υπερπροσφορά των ψαριών που βρίσκονται κάτω από το επιτρεπόμενο εμπορεύσιμο μέγεθος. Η τρέχουσα μέση τιμή όλων των κατηγοριών της τσιπούρας στην λιμνοθάλασσα είναι περίπου 2,5 και σε σταθερές τιμές αντιπροσωπεύει το 1/3 (περίπου) της τιμής του 1995. Το 1995 την περίοδο Οκτωβρίου-Νοεμβρίου κυμαινόταν γύρω στις 1600 δρχ., δηλαδή, σε σταθερές τιμές 2011 γύρω στα 8. Τον Οκτώβριο του 2011 η τιμή της άγριας τσιπούρας της λιμνοθάλασσας σε σχέση με την τιμή της τσιπούρας των κλωβών αντίστοιχου μεγέθους (που τον τελευταίο χρόνο σημείωσε αύξηση 17%) είναι ίση για τα ψάρια ενός κιλού ενώ υπολείπεται περίπου κατά 15% στην χαμηλότερη και πιο συνήθη εμπορική κατηγορία ψαριών 250 με 330 gr. Η αρνητική αυτή επίδραση στο εισόδημα των ψαράδων θέτει σε κίνδυνο την περαιτέρω οργανωμένη εκμετάλλευση των ιχθυοτροφείων η οποία θα ήταν καταστροφική για το μέλλον του οικοσυστήματος της λιμνοθάλασσας. Ήδη στα ιχθυοτροφεία της λιμνοθάλασσας έχουν χαθεί οι μισές θέσεις εργασίας σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία. Αν στις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις συνεκτιμηθούν οι αρνητικές επιδράσεις στο οικοσύστημα, καθίσταται σαφής η σημασία στήριξης πρωτοβουλιών (όπως αυτή που εξετάζεται στην παρούσα εργασία), οι οποίες αποτελούν τη βάση γενικότερων διαχειριστικών και διοικητικών αλλαγών με πρωταρχικό ρόλο σε αυτές των ίδιων των ψαράδων. Όπως αποδεικνύεται από τα υπάρχοντα στοιχεία ο σχεδιασμός και η εγκατάσταση των τροποποιήσεων αυτών στις ιχθυοπαγίδες αποτελεί μια αποτελεσματική πρωτοβουλία για τη βελτίωση της αλιευτικής εκμετάλλευσης της λιμνοθάλασσας. Το κόστος της τροποποίησης αυτής ανά ιχθυοπαγίδα ήταν περίπου 80. Η παρακολούθηση αυτής της πρωτοβουλίας έδειξε ότι οι νέες ιχθυοπαγίδες συλλέγουν λιγότερα υπομεγέθη ψάρια συγκριτικά με τις παλιές και ταυτόχρονα περισσότερα μεγάλα ψάρια τα οποία έχουν και μεγαλύτερη εμπορική αξία. Έτσι, αυξάνεται η συνολική αξία των αλιευμάτων

και κατ επέκταση το εισόδημα των ψαράδων. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η χρήση των νέων ιχθυοπαγίδων επιφέρει άμεσα αποτελέσματα στα έσοδα από την ημερήσια αλιευτική εκμετάλλευση. Από αναλύσεις των στοιχείων της παραγωγής από δειγματοληψία του χειμώνα του 2010 διαπιστώθηκε ότι η μέση αξία ανά τσιπούρα σε αλίευμα νέας παγίδας αντιστοιχεί σε 1,68 ενώ η αντίστοιχη τιμή σε αλίευμα παλιάς παγίδας φτάνει μόλις στα 0,38 ανά ψάρι. Η γενικευμένη χρήση των νέων ιχθυοπαγίδων επιτρέποντας τη διαφυγή των υπομεγεθών ψαριών εξασφαλίζει τον περιορισμό των «οδυνηρών» για τον ψαρά και τη φύση απορρίψεων των μη εμπορεύσιμων (λόγω μεγέθους) ψαριών, συμβάλλοντας έτσι στην αύξηση της αφθονίας των ιχθυοπληθυσμών στη λιμνοθάλασσα και στη θάλασσα. Επιπρόσθετα, λαμβάνοντας υπ όψιν τη μείωση των εργατικών ωρών και του ανθρώπινου δυναμικού που απαιτούνται για το διαχωρισμό των μη εμπορεύσιμων από τα εμπορεύσιμα ψάρια το ενδιαφέρον από την ευρεία χρήση των νέων ιχθυοπαγίδων αυξάνει σημαντικά. Το βασικό συμπέρασμα της παρούσας εργασίας αφορά στο ότι οι τροποποιήσεις αυτές εξασφάλισαν την επιτυχή εφαρμογή τους χάρις στην ενεργή συμμετοχή των ψαράδων σε όλα τα στάδια της διαδικασίας (σχεδιασμός, εγκατάσταση, παρακολούθηση). Όπως είναι γνωστό, η αποδοχή τροποποιημένων πρακτικών σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα δεν είναι κάτι δεδομένο και συνηθισμένο σε δραστηριότητες της πρωτογενούς παραγωγής. Στην προκειμένη περίπτωση, η πίεση για την αποδοχή των τροποποιήσεων δεν προέκυψε από την επιβολή διοικητικών μέτρων και απαγορεύσεων αλλά από την υποβάθμιση της αξίας των αλιευμάτων από εξωγενείς παράγοντες και τις διαφοροποιήσεις των μέχρι πρόσφατων χαρακτηριστικών των ελεύθερων πληθυσμών του είδους στο συγκεκριμένο οικοσύστημα. Το γεγονός αυτό οδηγεί τους ίδιους τους ψαράδες στην αναζήτηση λύσεων και συνεργασιών. Χαρακτηριστικές αναφορές της Πράσινης Βίβλου της Ε.Ε. για την αλιεία όπως οι ακόλουθες: «Δεν κατέστη επίσης δυνατή η επαρκής εμπλοκή των αλιέων ώστε να διασφαλισθεί η στήριξή τους και η συμβολή της εμπειρογνωμοσύνης τους» και επίσης, «Υπάρχει ανάγκη να ανοιχθεί ένας νέος διάλογος για τεχνικά μέτρα, υπό το φως της κτηθείσας εμπειρίας μέσω της εφαρμογής της υφιστάμενης νομοθεσίας, πιλοτικών προγραμμάτων και σχεδίων αποκατάστασης. Παράλληλα, υπάρχει ανάγκη συμμετοχής των αλιέων στη διατύπωση νέων κανόνων για να διευκολυνθούν στενότεροι δεσμοί μεταξύ αλιέων και επιστημόνων και να προωθηθεί περαιτέρω η διαφάνεια των παρεχόμενων επιστημονικών συμβουλών» καταδεικνύουν τη σημασία της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας. 5. Ευχαριστίες Ιδιαίτερες ευχαριστίες εκφράζουμε στους αλιείς και προέδρους των Συνεταιρισμών κ. Παναγιώτη Κάπα και κ. Αριστείδη Μαντζουράτο για την πολύτιμη συνεργασία τους στην εφαρμογή των τροποποιήσεων και τη διενέργεια των δειγματοληψιών, για τη μεταφορά της εμπειρίας τους και κυρίως για την πρόσβαση σε καλής ποιότητας στοιχεία της αλιευτικής τους παραγωγής. Ευχαριστούμε επίσης τον κ. Νίκο Δημητρίου για τη σημαντική στήριξη και συμμετοχή στις καταγραφές και δειγματοληψίες. 6. Βιβλιογραφικές Αναφορές Dimitriou, E., Katselis, G., Moutopoulos, D.M., Akovitiotis, C., Koutsikopoulos, C., 2007. Possible influence of reared gilthead seabream (Sparus aurata, L.) on wild stocks in the area of the Messolonghi lagoon (Ionian Sea, Greece). Aquaculture Research 38, pp. 398-408.

European Commission, 2006. Council Regulation (EC) No. 1967/2006 concerning management measures for the sustainable exploitation of fishery resources in the Mediterranean Sea. Brussels, 75 pp. Franco, A., Fiorin, R., Zucchetta, M., Torricelli, P., Franzoi, P., 2010. Flounder growth and production as indicators of the nursery value of marsh habitats in a Mediterranean lagoon. Journal of Sea Research 64, pp. 457 464. Iliopoulou, N., Dimitriou, N., Dimitriou, E., Koutsikopoulos, C., Decrease in fish growth rates related to the massive presence of undersized sea bream discards in the Messolongi lagoon fisheries (Western Greece), 5 th European Coastal lagoon Symposium, 25-30 July 2011, Aveiro, Portugal. Kapetsky, J.M., 1985. Some considerations for the management of coastal lagoon and estuarine fisheries. FAO Fisheries Technical Paper 218, 41 pp. Katselis, G., Koukou, K., Dimitriou, E., Koutsikopoulos, C., 2007 Short-term seaward fish migration in the MessolonghieEtoliko lagoons (Western Greek coast) in relation to climatic variables and the lunar cycle. Estuarine, Coastal and Shelf Science 73, pp. 571-582. Kelleher, K., 2004. Discards in the world s marine fisheries. An update. FAO Technical Paper No.470, 134 pp. Δημητρίου Ε.1, Καπαρελιώτης Α.1, Ακοβιτιώτης Κ. 1, Αθανασόπουλος 1 Α., Ρογδάκης 2 Ι., Μπαταργιάς3 Κ., Κουτσικόπουλος 4 Κ. Διαφοροποιήσεις στην παραγωγή της τσιπούρας του φυσικού οικοσυστήματος του συμπλέγματος λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού. Πιθανή επίδραση της ιχθυοκαλλιεργητικής δραστηριότητας. 10ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιχθυολόγων, 18-20 Οκτωβρίου 2001, Χανιά.