ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Στρασβούργο, 12.4.2016 COM(2016) 222 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Δεύτερη έκθεση για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση EL EL

1 Εισαγωγή Στις 16 Μαρτίου 2016, η Επιτροπή εξέδωσε την πρώτη έκθεση σχετικά με τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση 1, η οποία συνοψίζει τις προκλήσεις που εντοπίστηκαν και τα διδάγματα που αντλήθηκαν κατά τους πρώτους μήνες της εφαρμογής των προγραμμάτων αυτών και προτείνει συστάσεις και δράσεις βραχυπρόθεσμα προκειμένου να βελτιωθεί η υλοποίησή τους. Από τις 16 Μαρτίου 2016, 9 928 άτομα 2 έχουν φθάσει στην Ελλάδα. Με το κλείσιμο των συνόρων μεταξύ της Ελλάδας και της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, μεταξύ 50 000 και 56 000 άτομα έχουν αποκλειστεί στην Ελλάδα 3 και, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) 4, ποσοστό 65 % με 70 % από αυτά διαθέτουν μία από τις ιθαγένειες που είναι επιλέξιμες για μετεγκατάσταση. Επιπλέον, στην Ιταλία, σημειώνονται οι ήδη γνωστές εποχιακές διακυμάνσεις με τη νέα αύξηση των ροών. Από τα μέσα Μαρτίου, πάνω από 8 564 μετανάστες 5 έφθασαν στην Ιταλία. Στις 18 Μαρτίου 2016, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Τουρκία συμφώνησαν σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για τον τερματισμό της παράτυπης μετανάστευσης από την Τουρκία στην ΕΕ και κατέληξαν σε σειρά σημείων δράσης. Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας 6 προβλέπει ότι όλοι όσοι φθάνουν παράτυπα στην Ελλάδα μετά τις 20 Μαρτίου μπορούν να γίνονται εκ νέου δεκτοί στην Τουρκία και ορίζει τη βάση για τον μηχανισμό 1:1, σύμφωνα με τον οποίο για κάθε επιστροφή Σύριου στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά, ένας άλλος Σύριος θα επανεγκαθίσταται από την Τουρκία στην ΕΕ. Συνολικά, η πρόοδος που σημειώθηκε μετά την πρώτη έκθεση σχετικά με τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση δεν ήταν ικανοποιητική. Όσον αφορά τη μετεγκατάσταση, η Επιτροπή έθεσε ως στόχο τη μετεγκατάσταση τουλάχιστον 6 000 ατόμων μέχρι τη δημοσίευση της δεύτερης έκθεσης. Ο στόχος αυτός δεν επιτεύχθηκε. Μόνο 208 επιπλέον άτομα μετεγκαταστάθηκαν κατά το διάστημα που καλύπτει η έκθεση και ορισμένα μόνο κράτη μέλη της ΕΕ και συνδεδεμένα κράτη ανέλαβαν προσπάθειες μετεγκατάστασης. Συνεπώς, η εφαρμογή των υποχρεώσεων μετεγκατάστασης εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα προκειμένου να μειωθεί η πίεση που ασκείται στην Ελλάδα και στην Ιταλία. 1 COM(2016) 165 τελικό. 2 Πηγή Frontex, όπως δηλώθηκε από την Ελλάδα στο πλαίσιο της ημερήσιας έκθεσης για τα Δυτικά Βαλκάνια (Western Balkans daily report). 3 Πηγή Frontex. 4 Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες εξετάζει τον καθορισμό ακριβέστερης εκτίμησης. Σύμφωνα με τις πληροφορίες στη δικτυακή πύλη δεδομένων της, περίπου το 65 % των ατόμων που έφθασαν στην Ελλάδα από τις αρχές του 2016 είναι Σύριοι και Ιρακινοί. Το ποσοστό αυτό έχει, επομένως, χρησιμοποιηθεί για να υπολογιστούν κατά προσέγγιση τα άτομα που είναι επιλέξιμα για μετεγκατάσταση μεταξύ εκείνων που έχουν αποκλειστεί, έως ότου ληφθούν επίσημα στοιχεία. http://data.unhcr.org/mediterranean/country.php?id=83. 5 Ο αριθμός των αφίξεων στην Ιταλία (συνολικά και όχι μόνο στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης - Ηotspot) για την εν λόγω περίοδο (ημερομηνία εντοπισμού: 16.3 9.4.2016), όπως αναφέρεται στην εφαρμογή Joint Operations Reporting Application, JORA (εφαρμογή για τη διαβίβαση πληροφοριών σχετικά με τις κοινές επιχειρήσεις) στο πλαίσιο της κοινής επιχείρησης «Τρίτων» 2016 (υποθέσεις που έγιναν τελικά δεκτές από τις 11.4.2016). 6 http://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2016/03/18-eu-turkey-statement/. 2

Όσον αφορά την επανεγκατάσταση, από τα 22 504 που είχαν συμφωνηθεί, μόνο 5 677 άτομα έχουν επανεγκατασταθεί μέχρι σήμερα. Στο σύντομο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τις 4 Απριλίου 7, όταν τέθηκε σε εφαρμογή η συμφωνία που ανακοινώθηκε στη δήλωση ΕΕ- Τουρκίας, επανεγκαταστάθηκαν 79 άτομα από την Τουρκία στην ΕΕ βάσει του μηχανισμού 1:1. Η επίσπευση και η αύξηση των προσπαθειών επανεγκατάστασης αποτελούν ακόμη μεγαλύτερη προτεραιότητα λόγω του μηχανισμού αυτού. Η παρούσα δεύτερη έκθεση σχετικά με τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση παρέχει επικαιροποιημένη κατάσταση προόδου και αξιολογεί τις ενέργειες που αναλήφθηκαν από τις 16 Μαρτίου έως τις 11 Απριλίου 2016 (περίοδο αναφοράς) για την υλοποίηση των συστάσεων που διατυπώθηκαν προκειμένου να επισπευσθεί η εφαρμογή των προγραμμάτων μετεγκατάστασης και επανεγκατάστασης. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να υποβάλλει εκθέσεις σχετικά με την υλοποίηση των δεσμεύσεων για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση κάθε μήνα. 2 Μετεγκατάσταση 2.1 Δράσεις που έχουν αναληφθεί από τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης Από τις 16 Μαρτίου έως τις 11 Απριλίου, μόνο 208 επιπλέον άτομα είχαν μετεγκατασταθεί, και συγκεκριμένα 46 από την Ελλάδα (στην Εσθονία, στην Πορτογαλία και στη Φινλανδία) και 162 από την Ιταλία (στην Πορτογαλία, στη Γαλλία, στη Φινλανδία και στη Ρουμανία), με αποτέλεσμα ο συνολικός αριθμός των ατόμων που μετεγκαταστάθηκαν να ανέλθει σε 1 145 (615 από την Ελλάδα και 530 από την Ιταλία). Μέχρι τις 16 Απριλίου, προβλέπεται να μετεγκατασταθούν 42 άτομα από την Ελλάδα στη Φινλανδία, στη Λετονία, στη Ρουμανία και στη Βουλγαρία 8 και 42 από την Ιταλία, στη Ρουμανία και στη Φινλανδία 9. Η Ιρλανδία, η Εσθονία, το Λουξεμβούργο και η Τσεχική Δημοκρατία έχουν πρόσφατα δεχθεί αιτήσεις μετεγκατάστασης από την Ελλάδα και οι πτήσεις μεταφοράς θα οργανωθούν σύντομα 10. Επιπλέον, η Γαλλία, οι Κάτω Χώρες και η Πορτογαλία εξετάζουν μεγάλο αριθμό αιτήσεων μετεγκατάστασης από την Ελλάδα, και οι μεταφορές αναμένεται να πραγματοποιηθούν έως τα τέλη Απριλίου 11. Δράσεις για την αντιμετώπιση του περιορισμένου αριθμού δεσμεύσεων: επτά κράτη μέλη (Βέλγιο, Γαλλία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα και Ρουμανία) δήλωσαν («επίσημες δεσμεύσεις») ότι είναι πρόθυμα να εξασφαλίσουν τη γρήγορη μετεγκατάσταση 793 ατόμων που ζήτησαν διεθνή προστασία. Ο συνολικός αριθμός των επίσημων δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει κράτη μέλη μετεγκατάστασης ανέρχεται σε 4 516 άτομα (1 573 στην Ιταλία και 2 943 στην Ελλάδα), ήτοι ποσοστό 2,82 % του συνόλου. Η Αυστρία 12, η Κροατία, η 7 SN 38/16, 18.03.2016 8 5 άτομα στη Φινλανδία, 15 στη Λετονία, 20 στη Ρουμανία και 2 στη Βουλγαρία. 9 29 στη Ρουμανία και 13 στη Φινλανδία. Επιπλέον, η πρώτη μετεγκατάσταση από την Ιταλία στη Λετονία (8 άτομα) έχει προγραμματιστεί για τις 18 Απριλίου. 10 Η Ιρλανδία αποδέχθηκε 26 αιτήσεις μετεγκατάστασης από την Ελλάδα, η Εσθονία 15, το Λουξεμβούργο 37 και η Τσεχική Δημοκρατία 7. 11 110-120 μεταφορές προς τη Γαλλία (123 άτομα προβλέπεται να μεταφερθούν στις 19-20 Απριλίου), 96 προς τις Κάτω Χώρες και 229 προς την Πορτογαλία. 12 Η Αυστρία τυγχάνει προσωρινής αναστολής όσον αφορά τη μετεγκατάσταση ποσοστού έως και 30 % των αιτούντων που της έχουν κατανεμηθεί, σύμφωνα με την απόφαση (ΕΕ) 2015/1601 του Συμβουλίου. Κατά συνέπεια, η Αυστρία τυγχάνει αναστολής, επί ένα έτος, όσον αφορά τη μετεγκατάσταση 1 065 ατόμων. Ωστόσο, 3

Ουγγαρία και η Σλοβακία δεν έχουν ακόμη υποβάλει καμία δέσμευση. Η Τσεχική Δημοκρατία, η Πολωνία και η Σλοβενία δεν έχουν ακόμη εκπληρώσει τις δικές τους δεσμεύσεις. Η διμερής συμφωνία 13 μεταξύ της Νορβηγίας και της Ιταλίας συνήφθη στις 22 Μαρτίου, ενώ η διμερής συμφωνία με την Ελβετία συνήφθη στις 24 Φεβρουαρίου. Η Ιταλία έχει ήδη υποβάλει τις πρώτες αιτήσεις μετεγκατάστασης στην Ελβετία. Η Νορβηγία και η Ελβετία έχουν δεσμευτεί, καθεμία από την πλευρά της, να αναλάβουν τη μετεγκατάσταση 900 αιτούντων άσυλο από την Ιταλία. Οι ρυθμίσεις μεταξύ Νορβηγίας και Ελλάδας και μεταξύ Ελβετίας και Ελλάδας βρίσκονται στο στάδιο της ολοκλήρωσης. Δράσεις για την επίσπευση του χρόνου ανταπόκρισης στα αιτήματα μετεγκατάστασης: τα περισσότερα κράτη μέλη καθυστερούν υπερβολικά να απαντήσουν σε αιτήματα μετεγκατάστασης. Το Λουξεμβούργο, η Γαλλία, η Φινλανδία και η Πορτογαλία καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες για να συντομεύσουν τον χρόνο ανταπόκρισης, συμπεριλαμβανομένης της εξουσιοδότησης ασφαλείας, προκειμένου να επιτύχουν τον στόχο των δύο εβδομάδων που καθόρισε η Επιτροπή στην πρώτη έκθεση σχετικά με τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση. Όλα τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίσουν την εκπλήρωση του στόχου των δύο εβδομάδων. Δράσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνδέονται με τη μετεγκατάσταση ευάλωτων αιτούντων, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων: από τη στιγμή που άρχισε να εφαρμόζεται το πρόγραμμα μετεγκατάστασης, έχουν μετεγκατασταθεί 250 ανήλικοι (234 από την Ιταλία και 16 από την Ελλάδα), εκ των οποίων 4 ήταν ασυνόδευτοι ανήλικοι και μεταφέρθηκαν στη Φινλανδία 14. Άλλοι 10 ασυνόδευτοι ανήλικοι θα μετεγκατασταθούν στη Φινλανδία στις 11 Απριλίου. Το Βέλγιο ανταποκρίθηκε στην έκκληση της Επιτροπής προκειμένου να αυξηθεί ο αριθμός των θέσεων για ασυνόδευτους ανηλίκους και, στο πλαίσιο της πρώτης δέσμευσής του έναντι της Ελλάδας για τη μετεγκατάσταση 100 αιτούντων, προσέφερε 10 θέσεις για τη συγκεκριμένη κατηγορία ευάλωτων αιτούντων. Δράσεις για την αύξηση της αποδοχής του προγράμματος εκ μέρους των μεταναστών και της εμπιστοσύνης τους σε αυτό, καθώς και για την αποφυγή αποσύρσεων: 14 κράτη μέλη (το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Ισπανία, οι Κάτω Χώρες, η Κύπρος, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία, η Σουηδία και η Φινλανδία) και η Ελβετία έχουν αποστείλει πληροφορίες πριν από την αναχώρηση. Δράσεις για την ενίσχυση της ικανότητας της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (ΕΥΥΑ) να υποστηρίζει την Ιταλία και την Ελλάδα: η ανταπόκριση στις ειδικές προσκλήσεις για εμπειρογνώμονες που δημοσιεύτηκαν από την ΕΥΥΑ τον Ιανουάριο, τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο για την αποστολή εμπειρογνωμόνων στην Ιταλία υπήρξε σε μεγάλο βαθμό θετική, και όλοι οι διορισθέντες εμπειρογνώμονες εστάλησαν επιτόπου. Η ανταπόκριση στις ειδικές προσκλήσεις για μετεγκατάσταση που δημοσιεύτηκαν στις 10 Δεκεμβρίου, στις 4 Μαρτίου και στις 9 Μαρτίου για την αποστολή στην Ελλάδα τουλάχιστον η Αυστρία θα πρέπει να προβεί σε μετεγκατάσταση των υπόλοιπων ποσοστώσεων (και να υποβάλει σχετικές δεσμεύσεις). 13 Άρθρο 11 της απόφασης του Συμβουλίου: Με τη συνδρομή της Επιτροπής, μπορούν να συναφθούν διμερείς διακανονισμοί μεταξύ Ιταλίας και, αντιστοίχως, Ισλανδίας, Λιχτενστάιν, Νορβηγίας και Ελβετίας, και μεταξύ Ελλάδας και, αντιστοίχως, Ισλανδίας, Λιχτενστάιν, Νορβηγίας και Ελβετίας, για τη μετεγκατάσταση αιτούντων από το έδαφος της Ιταλίας και της Ελλάδας στο έδαφος των χωρών αυτών. Τα κύρια στοιχεία της παρούσας απόφασης, ιδίως δε τα σχετικά με τη διαδικασία μετεγκατάστασης και τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των αιτούντων, λαμβάνονται δεόντως υπόψη σε αυτούς τους διακανονισμούς. 14 Δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τις άλλες κατηγορίες ευάλωτων αιτούντων. 4

30, 39 και 57 εμπειρογνωμόνων, κατέληξε στην αποστολή 40, 30 και 26 εμπειρογνωμόνων αντίστοιχα. Επί του παρόντος, 34 άτομα έχουν αποσταλεί στην Ελλάδα από την ΕΥΥΑ στο πλαίσιο της διαδικασίας μετεγκατάστασης. Η ΕΥΥΑ δημοσίευσε συμπληρωματική πρόσκληση για τις 6 Απριλίου, ζητώντας 42 εμπειρογνώμονες από τα μέσα Απριλίου έως τα μέσα Ιουνίου 15. 2.2 Δράσεις της Ελλάδας και της Ιταλίας, ιδίως όσον αφορά τα κύρια σημεία των χαρτών πορείας Ελλάδα Δράσεις για να καταστούν τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης πλήρως επιχειρησιακά: επί του παρόντος λειτουργούν όλα τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης με εξαίρεση το κέντρο της Κω. Ο χαρακτήρας των εργασιών του συγκεκριμένου Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης έχει αλλάξει σημαντικά μετά την έγκριση της δήλωσης ΕΕ- Τουρκίας και, επί του παρόντος, έχει ανασταλεί η παροχή πληροφοριών σχετικά με το πρόγραμμα μετεγκατάστασης στο εν λόγω κέντρο για τους μετανάστες που φθάνουν μετά τις 20 Μαρτίου. Δράσεις για τη βελτίωση της ικανότητας καταγραφής της Ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου: στις 3 Απριλίου, η Ελλάδα θέσπισε νομοθεσία για τη μεταφορά, μεταξύ άλλων, της αναδιατυπωμένης οδηγίας για τις διαδικασίες ασύλου 16. Ο νόμος ενισχύει την εντολή της Υπηρεσίας Ασύλου και της Αρχής Προσφυγών και βελτιώνει τη νομική βάση για τη λειτουργία τους. Μετατρέπει την υπηρεσία πρώτης υποδοχής σε υπηρεσία υποδοχής και διαλογής και καθιερώνει νέες αρχές για τη διαχείριση των σχετικών κονδυλίων της ΕΕ και την υλοποίηση των εθνικών προγραμμάτων. Η νομοθεσία αυτή περιλαμβάνει επίσης διατάξεις για να διευκολυνθεί η εφαρμογή της διαδικασίας του απαράδεκτου όσον αφορά τους αιτούντες άσυλο που προέρχονται από την Τουρκία, και προβλέπει την παροχή συνδρομής από εμπειρογνώμονες και διερμηνείς της ΕΥΥΑ στην εθνική διαδικασία χορήγησης ασύλου. Δράσεις για τη βελτίωση του συντονισμού: το πρωτόκολλο μετεγκατάστασης που αποσκοπεί στο να διασαφηνίσει τις ευθύνες και τα χρονοδιαγράμματα για τα διάφορα στάδια της διαδικασίας μετεγκατάστασης εξετάστηκε από όλους τους ενδιαφερόμενους εταίρους και τροποποιήθηκε ώστε να ληφθεί επίσης υπόψη η εξέλιξη της κατάστασης στην Ελλάδα. Το αναθεωρημένο πρωτόκολλο αναμένεται να εγκριθεί την εβδομάδα της 11ης Απριλίου. Δράσεις για τη βελτίωση της ικανότητας υποδοχής στην Ελλάδα: επί του παρόντος, η συνολική ικανότητα υποδοχής στην Ελλάδα ανέρχεται σε 41 360 θέσεις. Η UNHCR θα προσφέρει επιπλέον θέσεις υποδοχής σε στρατόπεδα, διαμερίσματα και ξενοδοχεία στο 15 Στις 5 Οκτωβρίου 2015 η ΕΥΥΑ δημοσίευσε γενική πρόσκληση για 374 εμπειρογνώμονες αλλά έλαβε μόνο 201 υποψηφιότητες για την κάλυψη των θέσεων αυτών. Οι ειδικές προσκλήσεις δημοσιεύτηκαν σε συνέχεια της γενικής αυτής πρόσκλησης και καθόριζαν συγκεκριμένες ανάγκες ως προς τα προφίλ των εμπειρογνωμόνων, καθώς και συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα. Η πλέον πρόσφατη πρόσκληση για εμπειρογνώμονες (400 άτομα που στη συνέχεια αναθεωρήθηκαν σε 472) είναι η ειδική πρόσκληση που δημοσιεύθηκε σε συνέχεια των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 17ης και 18ης Μαρτίου, για την κάλυψη των αναγκών σε εμπειρογνώμονες με καθήκοντα επί του παραδεκτού που απορρέουν από τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας. 16 Οδηγία 2013/32/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2013, σχετικά με κοινές διαδικασίες για τη χορήγηση και ανάκληση του καθεστώτος διεθνούς προστασίας (ΕΕ L 180 της 29.6.2013, σ. 60). 5

πλαίσιο των προσπαθειών που καταβάλλονται για να αυξηθεί τόσο ο αριθμός όσο και η κεντρική διαχείριση των θέσεων για αιτούντες μετεγκατάσταση βάσει του προγράμματος ενοικίασης στέγης 17. Η UNHCR έχει ήδη αρχίσει την κατασκευή ειδικού καταυλισμού για τους αιτούντες στο πλαίσιο της διαδικασίας μετεγκατάστασης στα Λαγκαδίκια, κοντά στη Θεσσαλονίκη. Ο καταυλισμός ο οποίος προβλέπεται να είναι έτοιμος την εβδομάδα της 11ης Απριλίου, θα έχει χωρητικότητα 1 400 θέσεων και αναμένεται να διευκολύνει σημαντικά τη διεξαγωγή της μετεγκατάστασης γύρω από την περιοχή της Θεσσαλονίκης. Συνεχίζονται οι συζητήσεις μεταξύ της UNHCR και των ελληνικών αρχών όσον αφορά την παροχή περισσότερων χώρων για την κατασκευή ειδικών καταυλισμών για τους αιτούντες που πρόκειται να μετεγκατασταθούν, κυρίως στην περιοχή της Αττικής. Δράσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνδέονται με τη μετεγκατάσταση ευάλωτων αιτούντων, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων: οι ΜΚΟ υποστηρίζουν την Εισαγγελία προσφέροντας τις υπηρεσίες δικηγόρων που αναλαμβάνουν την ευθύνη για την εκπροσώπηση των ασυνόδευτων ανηλίκων στα νησιά. Συνεχίζονται οι συζητήσεις μεταξύ των ενδιαφερόμενων φορέων για την παροχή παρόμοιων υπηρεσιών στις περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Ιταλία Δράσεις για να καταστούν τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης πλήρως επιχειρησιακά: Η Ιταλία υπέβαλε αναθεωρημένο χάρτη πορείας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 31 Μαρτίου 2016. Επί του παρόντος, λειτουργούν τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης του Ποτσάλο, της Λαμπεντούζα, του Τάραντα και του Τράπανι. Στον αναθεωρημένο χάρτη πορείας η Ιταλία ανέφερε την επικείμενη έναρξη λειτουργίας ενός πρόσθετου Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης, το οποίο είναι απαραίτητο προκειμένου να διασφαλιστεί η εύρυθμη διαχείριση του εξαιρετικά αυξημένου αριθμού αποβιβάσεων που αναμένεται να σημειωθούν τη θερινή περίοδο. Επιπλέον, η δημιουργία κινητού Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσης. Οι ιταλικές αρχές έχουν επίσης υιοθετήσει τις τυποποιημένες επιχειρησιακές διαδικασίες για τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης. Δράσεις για τη βελτίωση του συντονισμού: η εγκατάσταση της νέας έδρας της περιφερειακής ειδικής ομάδας της ΕΕ (EURTF) ολοκληρώθηκε στην Κατάνια, όπου μεταφέρθηκαν οι δραστηριότητες της ομάδας. Τα επίσημα εγκαίνια της νέας έδρας της EURTF προγραμματίζονται για τις 29 Απριλίου. Δράσεις για τη βελτίωση της ικανότητας υποδοχής στην Ιταλία: οι ιταλικές αρχές υπέβαλαν το νέο σχέδιο υποδοχής/έκτακτης ανάγκης για τους θερινούς μήνες. Η συνολική ικανότητα υποδοχής της Ιταλίας ανέρχεται σε 111 081 θέσεις, ενώ σχεδιάζεται περαιτέρω αύξηση της ικανότητας με 3 498 επιπλέον θέσεις έως το τέλος του έτους, και 10 000 πρόσθετες θέσεις για το δεύτερο επίπεδο υποδοχής. Από την 1 η Ιανουαρίου έως τις 26 Φεβρουαρίου 2016, οι αιτήσεις για διεθνή προστασία ανήλθαν σε 14 754 και οι σχετικές αποφάσεις σε 14 139, δηλ. αυξήθηκαν κατά 37,53 % και 145,72 % αντίστοιχα σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους. 17 Η δυναμικότητα του προγράμματος ενοικίασης στέγης της UNHCR ανέρχεται επί του παρόντος σε 3 600 θέσεις. 6

Δράσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνδέονται με τη μετεγκατάσταση ευάλωτων αιτούντων, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων: έχουν πραγματοποιηθεί συσκέψεις με το Υπουργείο Δικαιοσύνης και το Υπουργείο Εσωτερικών σχετικά με τις διαδικασίες που καθιστούν δυνατή τη μετεγκατάσταση των ασυνόδευτων ανηλίκων. Ωστόσο καμία οριστική διαδικασία δεν έχει προσδιοριστεί μέχρι σήμερα. 2.3 Δράσεις που έχουν αναληφθεί από την Επιτροπή και τους οργανισμούς της ΕΕ Ευρωπαϊκή Επιτροπή Στις 17 Μαρτίου, η Επιτροπή διοργάνωσε το 5 ο Φόρουμ για την επανεγκατάσταση και τη μετεγκατάσταση, από κοινού με τα κράτη μέλη, την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (ΕΥΥΑ), τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (IOM) και την UNHCR προκειμένου να παρουσιάσει και να συζητήσει τις προκλήσεις και τις συστάσεις που διατυπώθηκαν στην πρώτη έκθεση για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση. Η Επιτροπή εξακολουθεί να πραγματοποιεί τακτικές συσκέψεις τουλάχιστον σε μηνιαία βάση με αξιωματικούς συνδέσμους στην Ιταλία και στην Ελλάδα, αντίστοιχα, προς επίσπευση της διαδικασίας μετεγκατάστασης. ΕΥΥΑ Δράσεις για να επισπευσθεί η διαδικασία μετεγκατάστασης: στο πλαίσιο των προσπαθειών που καταβάλλει η ΕΥΥΑ για να στηρίξει την Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου, η ΕΥΥΑ ξεκίνησε πιλοτικό πρόγραμμα καταγραφής αρχικά στην Αθήνα στις 15 Μαρτίου 2016 και, στη συνέχεια, στη Θεσσαλονίκη στις 21 Μαρτίου 2016, βάσει του οποίου εμπειρογνώμονες της ΕΥΥΑ υποστηρίζουν την Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου στην καταγραφή των περιπτώσεων μετεγκατάστασης. Το πιλοτικό πρόγραμμα ξεκίνησε σε τρίτη έδρα, την Αλεξανδρούπολη, στις 6 Απριλίου 2016. Επιπλέον, η ΕΥΥΑ εξετάζει με τις ελληνικές αρχές την εφαρμογή διαδικασίας προ-καταγραφής προκειμένου να βελτιωθεί η πρόσβαση στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης των αιτούντων άσυλο που είναι επιλέξιμοι για μετεγκατάσταση. Η UNHCR εξετάζει επίσης με την Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου τη δυνατότητα παροχής παρόμοιων υπηρεσιών. Στην Ιταλία, η ΕΥΥΑ παρέχει επίσης συνδρομή με κινητές μονάδες και, στις 15 και 16 Μαρτίου 2016, διοργάνωσε την πρώτη πιλοτική συνάντηση με την κοινωνία των πολιτών στη Σικελία για να διασφαλιστεί καλύτερος συντονισμός με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Δράσεις για την αύξηση της αποδοχής του προγράμματος εκ μέρους των μεταναστών και της εμπιστοσύνης τους σε αυτό, καθώς και για την αποφυγή αποσύρσεων: η ΕΥΥΑ έχει επίσης θέσει σε εφαρμογή πολλές από τις συστάσεις που περιλαμβάνονται στην πρώτη έκθεση σχετικά με τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση, όσον αφορά τις δραστηριότητες επικοινωνίας. Η ΕΥΥΑ έχει δημιουργήσει σελίδα Facebook για το πρόγραμμα μετεγκατάστασης της ΕΕ, στην αγγλική και στην αραβική γλώσσα, που χρησιμεύει ως πλατφόρμα ενημέρωσης για τα άτομα που ενδιαφέρονται για μετεγκατάσταση, καθώς και για την προώθηση των επιτυχών περιπτώσεων. Εκτός από το υπάρχον ενημερωτικό φυλλάδιο σχετικά με τη μετεγκατάσταση, η ΕΥΥΑ έχει καταρτίσει άλλα δύο φυλλάδια, το ένα για τα πρόσωπα που πρόκειται να μετεγκατασταθούν από την Ελλάδα και το άλλο για τα πρόσωπα που πρόκειται να μετεγκατασταθούν από την Ιταλία. Η ΕΥΥΑ έχει 7

ετοιμάσει επίσης πακέτο με γενικό ενημερωτικό υλικό και είδη πρώτης ανάγκης για τους αιτούντες που πρόκειται να μετεγκατασταθούν στην Ελλάδα και στην Ιταλία. Τέλος, η ΕΥΥΑ ετοιμάζει επί του παρόντος δέσμη ανακοινώσεων σχετικά με τη μετεγκατάσταση ειδικά για παιδιά, καθώς και μια εφαρμογή για κινητά με το περιεχόμενο των ενημερωτικών φυλλαδίων για την Ιταλία και την Ελλάδα. Εξάλλου, η ΕΥΥΑ ολοκληρώνει το εργαλείο για την αξιολόγηση του υπέρτατου συμφέροντος των παιδιών, ενόψει μετεγκατάστασης, και συνεργάζεται με τις ιταλικές και τις ελληνικές αρχές για την προσαρμογή του εργαλείου αυτού στο εθνικό πλαίσιο. 3 Επανεγκατάσταση Με βάση τις πληροφορίες που λαμβάνονται από τα συμμετέχοντα κράτη, 5 677 άτομα είχαν επανεγκατασταθεί μέχρι τις 11 Απριλίου 2016, στο πλαίσιο του προγράμματος επανεγκατάστασης της 20ής Ιουλίου 2015 18, σε 15 κράτη επανεγκατάστασης (Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ισλανδία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Λιχτενστάιν, Νορβηγία, Τσεχική Δημοκρατία και Φινλανδία). Τα περισσότερα κράτη που συμμετέχουν στο πρόγραμμα ανέφεραν ότι οι προσπάθειές τους για την επανεγκατάσταση προσφύγων αφορούσαν κατά κύριο λόγο, αλλά όχι αποκλειστικά, Σύριους πολίτες που διέμεναν στην Ιορδανία, τον Λίβανο και την Τουρκία. Ενώ σύμφωνα με τα συμπεράσματα της 20ής Ιουλίου 2015, τα κράτη μέλη συμφώνησαν σε ένα σχετικά ευρύ φάσμα περιοχών προτεραιότητας για επανεγκατάσταση, αναμένεται ότι, σε συνέχεια της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας της 18ης Μαρτίου 2016 19, οι περισσότερες από τις περίπου 16 800 θέσεις που απομένουν ακόμη στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος θα διατεθούν για την επανεγκατάσταση ατόμων από την Τουρκία. Όπως ανακοινώθηκε στη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας της 18ης Μαρτίου 2016, έχει συσταθεί μηχανισμός για την υποκατάσταση των παράτυπων και επικίνδυνων διελεύσεων από την Τουρκία στα ελληνικά νησιά με τον νόμιμο δίαυλο της επανεγκατάστασης από την Τουρκία στην ΕΕ. Η ΕΕ και η Τουρκία συμφώνησαν ότι για κάθε Σύριο που γίνεται εκ νέου δεκτός στην Τουρκία μετά την παράτυπη άφιξή του στα ελληνικά νησιά, θα επανεγκαθίσταται ένας Σύριος από την Τουρκία στην ΕΕ. Ο στόχος του εν λόγω μηχανισμού 1:1 είναι να αντικατασταθούν οι παράτυπες ροές μεταναστών που διασχίζουν υπό επικίνδυνες συνθήκες το Αιγαίο με μια εύρυθμη και νόμιμη διαδικασία επανεγκατάστασης. Από τις 4 Απριλίου 2016, όταν άρχισε να εφαρμόζεται ο μηχανισμός 1:1, 37 Σύριοι επανεγκαταστάθηκαν στη Γερμανία, 11 στη Φινλανδία και 31 στις Κάτω Χώρες. Η Επιτροπή συνεργάστηκε με τα κράτη μέλη και τις τουρκικές αρχές με σκοπό την εκπόνηση τυποποιημένων επιχειρησιακών διαδικασιών για την ταχεία εφαρμογή του σκέλους «επανεγκατάσταση» του μηχανισμού 1:1 με την Τουρκία. Η ΕΥΥΑ και η UNHCR συμμετείχαν ενεργά καθ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Η τελική έγκριση αυτών των διαδικασιών από την ΕΕ και την Τουρκία αναμένεται να πραγματοποιηθεί σύντομα. 18 Έγγραφο του Συμβουλίου αριθ. 11130/15 με τίτλο «Συμπεράσματα των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών, συνελθόντων στο πλαίσιο του Συμβουλίου, σχετικά με την επανεγκατάσταση, μέσω πολυμερών και εθνικών μηχανισμών, 20 000 ατόμων τα οποία χρήζουν σαφώς διεθνούς προστασίας». 19 http://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2016/03/18-eu-turkey-statement/. 8

Προσφορά 54 000 θέσεων από το πρόγραμμα μετεγκατάστασης για νόμιμες οδούς προς την ΕΕ Στις 21 Μαρτίου 2016, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση 20 για τη διάθεση επιπλέον θέσεων επανεγκατάστασης ή άλλων μορφών νόμιμης εισόδου μεταναστών από την Τουρκία, με την τροποποίηση της απόφασης του Συμβουλίου (ΕΕ) 2015/1601, της 22ας Σεπτεμβρίου 2015, για τη μετεγκατάσταση αιτούντων διεθνή προστασία από την Ιταλία και την Ελλάδα. Με την εν λόγω τροποποίηση προτείνεται οι 54 000 θέσεις που προβλέφθηκαν αρχικά για τη μετεγκατάσταση να διατεθούν για την υποδοχή Σύριων από την Τουρκία στην ΕΕ μέσω της επανεγκατάστασης, της εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους ή άλλων νόμιμων οδών, όπως θεωρήσεις για ανθρωπιστικούς λόγους, υποτροφίες, καθεστώτα οικογενειακής επανένωσης κ.λπ. Οι 54 000 διαθέσιμες θέσεις για νόμιμη υποδοχή αποτελούν το μη κατανεμηθέν επί του παρόντος απόθεμα για μετεγκατάσταση δυνάμει της ισχύουσας απόφασης του Συμβουλίου. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι σε θέση να αφαιρούν από τον αριθμό των αιτούντων που πρόκειται να μετεγκατασταθούν τον αριθμό των Σύριων που εισήλθαν νόμιμα στην επικράτειά τους από την Τουρκία, σύμφωνα με εθνικά ή πολυμερή προγράμματα επανεγκατάστασης. Οι αριθμοί αυτοί θα προστεθούν στις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν βάσει των συμπερασμάτων για την επανεγκατάσταση της 20ής Ιουλίου 2015. Οι διαπραγματεύσεις για την προτεινόμενη τροποποίηση έχουν αρχίσει στο Συμβούλιο και στόχος είναι να ολοκληρωθούν το ταχύτερο δυνατόν. Προς ένα διαρθρωμένο σύστημα επανεγκατάστασης της ΕΕ Στις 6 Απριλίου η Επιτροπή διοργάνωσε το 6 ο Φόρουμ για την επανεγκατάσταση και τη μετεγκατάσταση για να διαβουλευθεί με τα κράτη μέλη, με τα συνδεδεμένα με το σύστημα του Δουβλίνου κράτη, καθώς και με την UNHCR και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης σχετικά με μελλοντική πρόταση για ένα διαρθρωμένο σύστημα επανεγκατάστασης της ΕΕ, το οποίο αναγγέλθηκε στην ανακοίνωση που εξέδωσε η Επιτροπή την ίδια ημέρα 21. Οι συζητήσεις περιστράφηκαν γύρω από τον εντοπισμό στοιχείων που θα μπορούσαν να αποτελούν μέρος ενός μελλοντικού πλαισίου της ΕΕ για την επανεγκατάσταση, από κοινές διαδικασίες και συλλογικές ρυθμίσεις που θα μπορούσαν να εξεταστούν, τρόπους για να διασφαλίζεται η δίκαιη κατανομή της ευθύνης μεταξύ των κρατών μελών, την ενταντικοποίηση των προσπαθειών επανεγκατάστασης που καταβάλλει η ΕΕ στο σύνολό της, καθώς και τον ρόλο των ενδιαφερόμενων παραγόντων, όπως η UNHCR, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης και η ΕΥΥΑ. Διάσκεψη της UNHCR με θέμα «Επιμερισμός ευθυνών σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω διαύλων εισδοχής Σύριων προσφύγων» Ο Επίτροπος κ. Αβραμόπουλος συμμετείχε στη σύνοδο υψηλού επιπέδου για τον επιμερισμό ευθυνών σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω διαύλων εισδοχής Σύριων προσφύγων, η οποία διοργανώθηκε από την UNHCR στις 30 Μαρτίου. Με την ευκαιρία αυτή, η Επιτροπή επανέλαβε τη δέσμευση της ΕΕ να συμβάλει στις διεθνείς προσπάθειες για την αντιμετώπιση 20 COM(2016) 171 final. 21 COM(2016) 171 final. 9

της παγκόσμιας κρίσης που συνδέεται με τους εκτοπισμούς, παρακινώντας όλα τα μέλη της διεθνούς κοινότητας να εντείνουν τις προσπάθειές τους σε αυτόν τον τομέα. Όπως ανέφερε η UNHCR, η διάσκεψη σημείωσε μέτρια επιτυχία. Πράγματι, τα συμμετέχοντα κράτη ανέλαβαν δεσμεύσεις μόνο για 185 000 θέσεις επανεγκατάστασης και άλλες μορφές νόμιμης εισόδου για τους Σύριους πρόσφυγες παγκοσμίως, έναντι περίπου 178 000 δεσμεύσεων που είχαν ήδη αναληφθεί πριν από τη διάσκεψη. Από την άποψη αυτή, το γεγονός θεωρείται ως ένα βήμα προς τη σύνοδο κορυφής για την αντιμετώπιση των μεγάλων μετακινήσεων προσφύγων και μεταναστών που θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο 2016, όπου αναμένεται πιο συγκεκριμένη και ουσιαστική συμβολή από τις χώρες επανεγκατάστασης. 4 Επόμενα στάδια Με βάση τις πλέον πρόσφατες διαθέσιμες πληροφορίες, στην Ελλάδα θα είναι επιλέξιμα για μετεγκατάσταση 35 000 με 40 000 άτομα, ενώ οι μεταναστευτικές ροές αυξάνονται συνεχώς και στην Ιταλία. Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης πρέπει να εκπληρώσουν πλήρως τις υποχρεώσεις τους σύμφωνα με τις αποφάσεις του Συμβουλίου για τη μετεγκατάσταση προκειμένου να μειωθεί η πίεση που ασκείται στα κράτη μέλη της πρώτης γραμμής. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή παροτρύνει τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης να εντείνουν σημαντικά τις προσπάθειές τους για την αντιμετώπιση της επείγουσας ανθρωπιστικής κατάστασης στην Ελλάδα και την πρόληψη της επιδείνωσης της κατάστασης στην Ιταλία. Στα συμπεράσματά του, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο απηύθυνε συστηματικά έκκληση για την επίσπευση της μετεγκατάστασης. Οι εκκλήσεις των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων θα πρέπει να συνδυαστούν με αποφασιστική δράση από τις επί τόπου αρμόδιες εθνικές υπηρεσίες. Στην πρώτη της έκθεση σχετικά με τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση η Επιτροπή έκρινε ότι τουλάχιστον 6 000 μετεγκαταστάσεις θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τις 16 Απριλίου, και άλλες 20 000 μέχρι τις 16 Μαΐου. Η Επιτροπή εξακολουθεί να πιστεύει ότι ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί εάν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, ιδίως τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης, είναι πραγματικά διατεθειμένα να συμβάλουν στην επιτυχία της διαδικασίας μετεγκατάστασης και να συνεργαστούν χωρίς χρονοτριβή. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να παρακολουθεί την εφαρμογή των συστάσεων και των στόχων που περιλαμβάνονται στην πρώτη έκθεση σχετικά με τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση και διατηρεί το δικαίωμα να αναλάβει δράση σε περίπτωση που τα κράτη μέλη δεν συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους. Παράλληλα, τα κράτη μέλη πρέπει να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους όσον αφορά την επανεγκατάσταση. Ειδικότερα, είναι επιτακτικά αναγκαίο να υποστηριχτεί εγκαίρως η εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας. Στις 20 Απριλίου, η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της εν λόγω συμφωνίας, καθώς και για τις προσπάθειες επανεγκατάστασης που καταβάλλονται στο πλαίσιο της συμφωνίας αυτής. 10