ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2016) 416 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Τέταρτη έκθεση σχετικά με τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση EL EL

2 1 Εισαγωγή Η τέταρτη έκθεση σχετικά με τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση παρέχει επικαιροποιημένη κατάσταση προόδου από την τελευταία έκθεση της 15ης Μαΐου 1 και αξιολογεί τις ενέργειες που αναλήφθηκαν από όλα τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη από τις 13 Μαΐου 2016 έως τις 14 Ιουνίου (η περίοδος αναφοράς), για την υλοποίηση των συστάσεων που διατυπώθηκαν προκειμένου να επισπευσθεί η εφαρμογή των προγραμμάτων μετεγκατάστασης και επανεγκατάστασης. Από τις 13 Μαΐου 2016, 876 άτομα 2 έχουν εισέλθει στην Ελλάδα. Ο αριθμός αυτός φαίνεται να επιβεβαιώνει την καθοδική τάση των αφίξεων λόγω της εφαρμογής της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας. Συνολικά περισσότεροι από μετανάστες βρίσκονται στην Ελλάδα, εκ των οποίων περίπου στα νησιά και περίπου στην ηπειρωτική Ελλάδα 3. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες (UNHCR) 4, το 65% των ατόμων που βρίσκονται στην ηπειρωτική χώρα (δηλαδή περίπου άτομα) διαθέτουν μία από τις ιθαγένειες που είναι επιλέξιμες για μετεγκατάσταση. Στην Ιταλία, η βελτίωση των καιρικών συνθηκών οδήγησε στην αναμενόμενη αύξηση των αφίξεων. Από τις 13 Μαΐου έχουν εισέλθει άτομα 5, ακολουθώντας τάση παρόμοια με αυτή της ίδιας χρονικής περιόδου το Την τελευταία εβδομάδα του Μαΐου σημειώθηκε ραγδαία αύξηση των αφίξεων, με περισσότερα από άτομα να αποβιβάζονται στις ιταλικές ακτές, η οποία συνέπεσε με την απότομη αύξηση του αριθμού των ατόμων που διαθέτουν μία από τις ιθαγένειες που είναι επιλέξιμες για μετεγκατάσταση (ιδίως Ερυθραίοι, σε ποσοστό έως 35% των νέων αφίξεων). Σύμφωνα με πληροφορίες από το Υπουργείο Εσωτερικών, Ερυθραίοι βρίσκονται στην Ιταλία εν αναμονή μετεγκατάστασης. Κατά την περίοδο αναφοράς, ο ρυθμός μετεγκατάστασης αυξήθηκε σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα. Έχουν μετεγκατασταθεί 780 επιπλέον άτομα, υπερδιπλάσια σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο, αυξάνοντας τον συνολικό αριθμό των ατόμων που έχουν μετεγκατασταθεί μέχρι σήμερα σε (1 503 από την Ελλάδα και 777 από την Ιταλία). Μολονότι διαπιστώνεται πρόοδος, η κατάσταση εξακολουθεί να απέχει κατά πολύ από τον προταθέντα στόχο της Επιτροπής για τη μετεγκατάσταση ατόμων μηνιαίως. Επιπλέον, σε μεγάλο βαθμό, είναι τα ίδια κράτη μέλη που, όπως και στις προηγούμενες εκθέσεις, συνεχίζουν να αυξάνουν τις προσπάθειές τους για μετεγκατάσταση. Ο αριθμός των μεταφορών για λόγους μετεγκατάστασης και των σχετικών δεσμεύσεων στην Ιταλία παραμένει ιδιαίτερα χαμηλός λαμβάνοντας υπόψη την αύξηση του αριθμού των πιθανών αιτούντων μετεγκατάσταση που φθάνουν στη χώρα. Σε γενικές γραμμές, η πρόοδος σχετικά με τη μετεγκατάσταση παραμένει, επομένως, μη ικανοποιητική. 1 COM(2016) 222 final. 2 Παράτυπες αφίξεις από τις 14 Μαΐου μέχρι τις 10 Ιουνίου Πηγή Frontex, όπως δηλώθηκαν από την Ελλάδα στο πλαίσιο της ημερήσιας έκθεσης για τα Δυτικά Βαλκάνια. 3 Πηγή: ελληνικές αρχές και UNHCR Ο αριθμός των παράτυπων αφίξεων στην Ιταλία μέσω των θαλάσσιων συνόρων από τις 14 Μαΐου μέχρι τις 10 Ιουνίου όπως αναφέρεται στη JORA (εφαρμογή για τη διαβίβαση πληροφοριών σχετικά με τις κοινές επιχειρήσεις) και συλλέγεται στο πλαίσιο της Κοινής Επιχείρησης Τρίτων Τα στοιχεία ενδέχεται να υπόκεινται σε μεταβολές μετά την επαλήθευσή τους. 2

3 Όσον αφορά την επανεγκατάσταση, μέχρι στιγμής έχουν επανεγκατασταθεί άτομα εκ του συμφωνημένου αριθμού των ατόμων δυνάμει του προγράμματος του Ιουλίου 2015, κυρίως από την Τουρκία, την Ιορδανία και τον Λίβανο. Με την έναρξη της υλοποίησης των συμφωνημένων ενεργειών που ορίζονται στη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας μόλις από τις 4 Απριλίου 6, 511 άτομα έχουν επανεγκατασταθεί από την Τουρκία στην ΕΕ σύμφωνα με τον μηχανισμό 1:1, εκ των οποίων 330 έχουν επανεγκατασταθεί μετά τη δημοσίευση της τελευταίας έκθεσης. 2 Μετεγκατάσταση 2.1 Δράσεις που έχουν αναληφθεί από τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης Από τις 13 Μαΐου μέχρι τις 14 Ιουνίου, 780 επιπλέον άτομα μετεγκαταστάθηκαν, 594 από την Ελλάδα (προς το Βέλγιο, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, το Λουξεμβούργο, τις Κάτω Χώρες, τη Μάλτα, την Πορτογαλία και την Ισπανία) 7 και 186 από την Ιταλία (προς το Βέλγιο, την Κύπρο, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, τις Κάτω Χώρες, τη Μάλτα, την Πορτογαλία, τη Σλοβενία, την Ισπανία και την Ελβετία) 8. Στις 9 Ιουνίου η Γαλλία μετεγκατέστησε 139 άτομα από την Ελλάδα, αποδεικνύοντας ότι είναι δυνατή η μετεγκατάσταση μεγάλων αριθμών με μία μόνο μεταφορά. Συνολικά, η Γαλλία μετεγκατέστησε 236 άτομα κατά την περίοδο αναφοράς. Εξίσου αποφασισμένες να προσπαθήσουν για την επιτυχία της μετεγκατάστασης, η Πορτογαλία μετεγκατέστησε 168 άτομα κατά την περίοδο αναφοράς, η Φινλανδία 70, το Λουξεμβούργο 41 και η Μάλτα 15, συνεχίζοντας με τακτικές μηνιαίες μεταφορές. Μέχρι το τέλος Ιουνίου προγραμματίζονται 511 επιπλέον μεταφορές μετεγκατάστασης από την Ελλάδα 9 και 6 από την Ιταλία Μετεγκαταστάσεις από την Ιταλία και την Ελλάδα (Οκτώβριος Ιούνιος 2016-συμπεριλαμβανομένων των προγραμματισμένων) Οκτώβ. Νοέμβ. Δεκέμ. Ιανουάρ. Φεβρ. Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος IT EL Σύνολο Παρά την αύξηση αυτή, τα κράτη μέλη απέχουν πολύ από τη συμμόρφωσή τους με τα ποσοστά που τους αναλογούν σύμφωνα με τις αποφάσεις του Συμβουλίου. Καθώς προσεγγίζουμε το ήμισυ της διάρκειας των αποφάσεων του Συμβουλίου, το ποσοστό εφαρμογής της μετεγκατάστασης ανέρχεται μόλις στο 6 SN 38/16, προς το Βέλγιο, 38 προς τη Φινλανδία, 192 προς τη Γαλλία, 41 προς το Λουξεμβούργο, 13 προς τη Μάλτα, 58 προς τις Κάτω Χώρες, 148 προς την Πορτογαλία, 84 προς την Ισπανία. 8 5 προς το Βέλγιο, 6 προς την Κύπρο, 32 προς τη Φινλανδία, 44 προς τη Γαλλία, 2 προς τη Μάλτα, 25 προς τις Κάτω Χώρες, 20 προς την Πορτογαλία, 6 προς τη Σλοβενία, 22 προς την Ισπανία και 24 προς την Ελβετία προς την Κύπρο, 8 προς την Εσθονία, 57 προς τη Φινλανδία, 126 προς τη Γαλλία, 31 προς την Ιρλανδία, 18 προς τη Λετονία, 27 προς τη Λιθουανία, 42 προς τις Κάτω Χώρες, 61 προς την Πορτογαλία, 52 προς τη Ρουμανία και 60 προς την Ισπανία προς την Κύπρο. 3

4 2%. Πέντε κράτη μέλη (Αυστρία, Κροατία, Ουγγαρία, Πολωνία και Σλοβακία) δεν έχουν μετεγκαταστήσει ούτε έναν αιτούντα, επτά κράτη μέλη (Βέλγιο, Βουλγαρία, Γερμανία, Ισπανία, Λιθουανία, Ρουμανία και Τσεχική Δημοκρατία) έχουν μετεγκαταστήσει μόλις το 1% του ποσοστού που τους έχει κατανεμηθεί. και μόνο τέσσερα κράτη μέλη (Λουξεμβούργο, Μάλτα, Πορτογαλία και Φινλανδία) έχουν μετεγκαταστήσει περισσότερο από το 10% του ποσοστού που τους έχει κατανεμηθεί 11. Δράσεις για την αντιμετώπιση του περιορισμένου αριθμού δεσμεύσεων: Έντεκα κράτη μέλη (Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία, Κάτω Χώρες, Λετονία, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία-η πρώτη της δέσμευση, και Φινλανδία) 12 και ένα συνδεδεμένο κράτος (Ελβετία) 13 έχουν υποβάλει νέες δηλώσεις προθυμίας για ταχεία μετεγκατάσταση αιτούντων διεθνούς προστασίας (οι «επίσημες δεσμεύσεις»). Η πλειονότητα των επίσημων δεσμεύσεων έχουν υποβληθεί για μετεγκαταστάσεις από την Ελλάδα (1 605), ενώ ο αριθμός των επίσημων δεσμεύσεων είναι ιδιαίτερα χαμηλός στην Ιταλία (350). Ο συνολικός αριθμός των επίσημων δεσμεύσεων των κρατών μελών μετεγκατάστασης ανέρχεται σε ( προς την Ιταλία και προς την Ελλάδα). Η Αυστρία 16 και η Ουγγαρία δεν έχουν υποβάλει ακόμα κάποια δέσμευση. Επιπλέον, η Πολωνία συνεχίζει να εφαρμόζει μία de facto αναστολή της διαδικασίας μετεγκατάστασης 17. Τέλος, οι δεσμεύσεις που υποβάλλουν τα περισσότερα κράτη μέλη μέχρι στιγμής δεν αντιστοιχούν στο ποσοστό που τους έχει κατανεμηθεί για όλη την περίοδο που καλύπτεται από τις αποφάσεις (π.χ. η Γερμανία, η Κροατία, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Τσεχική Δημοκρατία έχουν δεσμευθεί μόνο για το 1-2% του ποσοστού που τους έχει κατανεμηθεί). Δράσεις για την επίσπευση του χρόνου απόκρισης στα αιτήματα μετεγκατάστασης: τα ίδια κράτη μέλη (Γαλλία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Σλοβενία και Φινλανδία) όπως και στην προηγούμενη περίοδο αναφοράς, καθώς και η Ελβετία, καταβάλλουν προσπάθειες με στόχο τη μείωση του χρόνου απόκρισης στις αιτήσεις μετεγκατάστασης. Οι συστηματικές πρόσθετες συνεντεύξεις ασφαλείας από τα κράτη μέλη της μετεγκατάστασης αποτελούν τον κύριο παράγοντα αύξησης του χρόνου απόκρισης πέρα από 11 Λουξεμβούργο- 13%, Μάλτα- 31%, Πορτογαλία- 13%, Φινλανδία- 16%. 12 Βουλγαρία 50 για Ιταλία και 50 για Ελλάδα, Γαλλία 50 για Ιταλία και 400 για Ελλάδα, Γερμανία 100 για Ελλάδα, Εσθονία 20 για Ελλάδα, Ισπανία 200 για Ελλάδα, Κάτω Χώρες 50 για Ιταλία και 100 για Ελλάδα, Λετονία 55 για Ελλάδα, Λιθουανία 10 για Ιταλία και 80 για Ελλάδα, Λουξεμβούργο 20 για Ιταλία και 30 για Ελλάδα, Πορτογαλία 400 για Ελλάδα, Ρουμανία 70 για Ιταλία και 130 για Ελλάδα, Σλοβακία 10 για Ελλάδα και Φινλανδία 100 για Ιταλία για την Ελλάδα. 14 Επισημαίνεται ότι στην προηγούμενη περίοδο αναφοράς δεν λήφθηκε υπόψη επίσημη δέσμευση από τη Ρουμανία. Αφετέρου, αναφέρθηκε δέσμευση του Λουξεμβούργου για 30 άτομα, ενώ η επίσημη δέσμευση για 20 άτομα υλοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της τρέχουσας περιόδου αναφοράς. 15 Επισημαίνεται ότι η επίσημη δέσμευση της Κροατίας για 20 άτομα (10 για την Ελλάδα και 10 για την Ιταλία) θα ισχύει από τον Ιούλιο. 16 Η Αυστρία χαίρει προσωρινής αναστολής της μετεγκατάστασης σε ποσοστό έως και 30% των αιτούντων που της έχουν κατανεμηθεί, σύμφωνα με την απόφαση (ΕΕ) 2015/1601 του Συμβουλίου. Κατά συνέπεια, η Αυστρία τυγχάνει αναστολής, επί ένα έτος, όσον αφορά τη μετεγκατάσταση ατόμων. Ωστόσο, οι συνήθεις έννομες υποχρεώσεις ισχύουν για την Αυστρία σχετικά με την μετεγκατάσταση των υπόλοιπων ατόμων που της έχουν κατανεμηθεί, επομένως αναμένονται δεσμεύσεις και μετεγκαταστάσεις παρ όλα αυτά. 17 Στις αρχές Απριλίου, η Πολωνία ανέστειλε την επεξεργασία 73 αιτήσεων μετεγκατάστασης που απέστειλε στην Πολωνία η ελληνική Υπηρεσία Ασύλου βάσει δέσμευσης που υπέβαλε η Πολωνία στις 16 Δεκεμβρίου 2015, παγώνοντας έτσι de facto τη διαδικασία μετεγκατάστασης τρεισήμισι μήνες μετά την υποβολή της δέσμευσης. Το ίδιο ισχύει και για τις αιτήσεις από την Ιταλία. 4

5 τον στόχο των δύο εβδομάδων, ακόμα και πέραν του χρονικού ορίου των δύο μηνών που ορίζεται στις αποφάσεις του Συμβουλίου για την ολοκλήρωση του συνόλου της διαδικασίας μετεγκατάστασης. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενισχύσουν την ικανότητά τους να επεξεργάζονται αιτήσεις μετεγκατάστασης και να μεριμνήσουν ώστε οι συνεντεύξεις ασφαλείας να διεξάγονται κατά τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται ο στόχος της απόκρισης εντός δύο εβδομάδων. Η Ελλάδα και η Ιταλία, με τη στήριξη του Frontex και της Ευρωπόλ, είναι υπεύθυνες για τη διεξαγωγή ελέγχων ασφαλείας και δεν αποστέλλουν αιτήσεις μετεγκατάστασης για αιτούντες που εγείρουν ανησυχίες για την ασφάλεια. Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει, κατά τον προσδιορισμό της ανάγκης για πρόσθετες συνεντεύξεις ασφαλείας, να ακολουθούν μια αναλογική προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη τους ελέγχους που έχουν ήδη διεξαχθεί. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (ΕΥΥΑ) διεξάγει συνεντεύξεις προκειμένου να εντοπίσει πιθανούς λόγους αποκλεισμού κατά τη διάρκεια της καταχώρισης των αιτήσεων, πρακτική η οποία θα μπορούσε να διευρυνθεί προκειμένου να καλύψει συμπληρωματικά στοιχεία, αν χρειαστεί. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς, ορισμένα κράτη μέλη (Βουλγαρία, Γαλλία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Σλοβακία και Τσεχική Δημοκρατία) απέρριψαν αιτήσεις μετεγκατάστασης χωρίς να παράσχουν τεκμηριωμένη αιτιολόγηση ή για λόγους διαφορετικούς από αυτούς που ορίζονται στις αποφάσεις του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση 18. Η απουσία κινήτρων για την απόρριψη των αιτήσεων μετεγκατάστασης αντιβαίνει στο γράμμα των αποφάσεων του Συμβουλίου περί μετεγκατάστασης και στο πνεύμα της καλόπιστης συνεργασίας. Δράσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνδέονται με τη μετεγκατάσταση ευάλωτων αιτούντων, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων: στην Ιταλία μέχρι την 31η Μαΐου, ανήλικοι έφτασαν μέσω θαλάσσης εντός του 2016, από τους οποίους (93%) ήταν ασυνόδευτοι. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στο 15% των συνολικών αφίξεων και συνιστά αύξηση της τάξης του 170% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του Ανάμεσα σε αυτούς, ήταν Ερυθραίοι ανήλικοι (οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν ασυνόδευτοι) και 32 ήταν Σύριοι. Μεταξύ 1ης και 31ης Μαΐου έφτασαν στην Ιταλία ασυνόδευτοι ανήλικοι, μεταξύ των οποίων 876 ήταν Ερυθραίοι και 4 ήταν Ιρακινοί. Στην Ελλάδα, μολονότι δεν είναι δυνατό να γνωρίζουμε τον αριθμό των αφίξεων κατά την ίδια περίοδο, το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ) αναφέρει ότι ασυνόδευτοι ανήλικοι έχουν δηλωθεί στο ΕΚΚΑ για στέγαση από τις αρχές του 2016, από τους οποίους 585 στεγάζονται σε ειδικές δομές φιλοξενίας και 625 αναμένουν να στεγαστούν 19. Συγχρόνως, ο ρυθμός της μετεγκατάστασης των ασυνόδευτων ανηλίκων παραμένει εξαιρετικά αργός. Από τις 13 Μαΐου, δύο ασυνόδευτοι ανήλικοι μετεγκαταστάθηκαν από την Ελλάδα στο Λουξεμβούργο, αυξάνοντας τον συνολικό αριθμό των ασυνόδευτων ανηλίκων που έχουν μετεγκατασταθεί σε 23. Ακόμα τρεις πρόκειται να μετεγκατασταθούν από την Ελλάδα στη Φινλανδία στις 24 Ιουνίου. Ελάχιστα μόνο κράτη μέλη είναι πρόθυμα να δεχτούν μεταφορές μετεγκατάστασης ασυνόδευτων ανηλίκων και οι θέσεις που προσφέρονται δεν θα επαρκούν για τη μετεγκατάσταση όλων των επιλέξιμων ασυνόδευτων ανηλίκων. Θα πρέπει περισσότερα κράτη μέλη να διαθέσουν επειγόντως θέσεις για τους ασυνόδευτους ανηλίκους, στο πλαίσιο των επίσημων δεσμεύσεών τους. 18 Επισημαίνεται ότι η Σλοβακία και η Τσεχική Δημοκρατία έχουν απορρίψει την πλειοψηφία των αιτήσεων μετεγκατάστασης που έχουν σταλεί. 19 Οι υπόλοιποι 399 πιθανώς εγκατέλειψαν την Ελλάδα κατά το διάστημα που τα βόρεια σύνορα ήταν ανοιχτά. 5

6 Δράσεις για την αύξηση της εμπιστοσύνης των μεταναστών στο πρόγραμμα: Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) και η ΕΥΥΑ συνεργάζονται με ορισμένα κράτη μέλη μετεγκατάστασης (π.χ. Λετονία, Ρουμανία) για την παραγωγή πληροφοριακού υλικού, και ειδικότερα βίντεο στα οποία αιτούντες που έχουν μετεγκατασταθεί επιτυχώς θα διηγούνται την εμπειρία τους. Άλλα κράτη μέλη, όπως η Πορτογαλία, εξετάζουν επίσης το ενδεχόμενο να υιοθετήσουν μια παρόμοια προσέγγιση. Η ΕΥΥΑ, σε συνεργασία με την Οπτικοακουστική Υπηρεσία του Συμβουλίου δημιούργησε ένα βίντεο 20 που αποτυπώνει την εμπειρία μιας οικογένειας Συρίων που μετεγκαταστάθηκε στη Γαλλία. Στην Ιταλία, ο ΔΟΜ εξετάζει την πιθανότητα πραγματοποίησης κλήσεων Skype μεταξύ αιτούντων που έχουν μετεγκατασταθεί και εκείνων που πρόκειται να μετεγκατασταθούν, στο πλαίσιο του πολιτιστικού προσανατολισμού πριν από την αναχώρηση. Δράσεις για την ενίσχυση της ικανότητας της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (ΕΥΥΑ) να υποστηρίζει την Ιταλία και την Ελλάδα: Η τελευταία πρόσκληση της ΕΥΥΑ για εμπειρογνώμονες για την Ιταλία, που δημοσιεύτηκε στις 28 Μαΐου 2016, ζητούσε 35 επιπλέον εμπειρογνώμονες. Από τις 6 Ιουνίου έχουν ληφθεί 15 προσφορές 21 και περισσότερες βρίσκονται υπό συζήτηση. Συνολικά έχουν τοποθετηθεί στην Ιταλία 29 εμπειρογνώμονες και 27 πολιτιστικοί διαμεσολαβητές, οι οποίοι δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση του αυξανόμενου αριθμού των αφίξεων που αναμένονται κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών. Επομένως, χρειάζονται επειγόντως περισσότεροι και μεγαλύτερης διάρκειας διορισμοί. Όσον αφορά την Ελλάδα, η τελευταία πρόσκληση για εμπειρογνώμονες 22 προς υποστήριξη του προγράμματος μετεγκατάστασης στην Ελλάδα ζήτησε 62 εμπειρογνώμονες. Μέχρι στιγμής, 58 εμπειρογνώμονες έχουν διοριστεί από τα κράτη μέλη και τα συνδεδεμένα κράτη 23. Συνολικά έχουν αποσταλεί στην Ελλάδα 39 εμπειρογνώμονες και 29 διερμηνείς, που δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση του αυξημένου αριθμού υποθέσεων που θα πρέπει να καταχωριστούν μόλις ολοκληρωθεί η μαζική διαδικασία προκαταγραφής. Για τον λόγο αυτό, η ΕΥΥΑ σχεδιάζει να ζητήσει επιπλέον 50 εμπειρογνώμονες και 50 πολιτιστικούς διαμεσολαβητές. 2.2 Δράσεις της Ελλάδας και της Ιταλίας, ιδίως όσον αφορά τα κύρια σημεία των χαρτών πορείας Ελλάδα Δράσεις για να καταστούν τα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης πλήρως λειτουργικά: Όλα τα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης είναι πλέον πλήρως λειτουργικά. Δράση για την επιτάχυνση της καταγραφής και της διεκπεραίωσης των αιτήσεων των μεταναστών: Η ελληνική Υπηρεσία Ασύλου, σε στενή συνεργασία με την UNHCR και την 20 Διατίθεται στη διεύθυνση: 21 Ελβετία, Εσθονία, Ηνωμένο Βασίλειο, Λιθουανία, Μάλτα, Πολωνία, Ρουμανία και Τσεχική Δημοκρατία. 22 Πρόκειται για την πέμπτη πρόσκληση της ΕΥΥΑ για εμπειρογνώμονες προς υποστήριξη της μετεγκατάστασης στην Ελλάδα, η οποία δημοσιεύθηκε στις 21 Απριλίου και δηλώθηκε για πρώτη φορά στην τρίτη έκθεση για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση. 23 Γαλλία, Γερμανία, Κάτω Χώρες, Λιθουανία, Νορβηγία, Πολωνία, Ρουμανία, Σουηδία και Φινλανδία. 6

7 ΕΥΥΑ, ξεκίνησε μια μαζική διαδικασία προκαταγραφής στις 8 Ιουνίου, για περίπου άτομα που διαμένουν σήμερα σε καταλύματα στο ηπειρωτικό έδαφος 24. Η διαδικασία αναμένεται να ολοκληρωθεί το αργότερο μέχρι τα τέλη Ιουλίου. Πληροφοριακό υλικό έχει ετοιμαστεί σε διάφορες γλώσσες (π.χ. αγγλικά, αραβικά, νταρί, περσικά και πάστο). Δύο κινητές Μονάδες Καταγραφής (μία για τη Νότια και μία για τη Βόρεια Ελλάδα) 60 ατόμων έκαστη θα έχουν ως στόχο την προκαταγραφή ατόμων την ημέρα. Οι κινητές Μονάδες Καταγραφής θα λειτουργούν σε μεικτές ομάδες στελεχών της Υπηρεσίας Ασύλου, αποσπασμένου προσωπικού της UNHCR και του ΔΟΜ, εμπειρογνωμόνων της ΕΥΥΑ (συνολικά 16) και διερμηνέων της μη κυβερνητικής οργάνωσης MetACTION. Συνολικά, περισσότερα από 260 άτομα που θα εργάζονται έξι ημέρες την εβδομάδα θα συμμετέχουν σε αυτήν τη διαδικασία. Η μαζική προκαταγραφή αναμένεται να διευκολύνει και να επιταχύνει την πλήρη καταχώριση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας. Η διαδικασία θα συμβάλει επίσης στις προσπάθειες της ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου να βελτιώσει την ταυτοποίηση των περισσότερων παράτυπων μεταναστών που μπορεί να χρειάζονται διεθνή προστασία στο ηπειρωτικό έδαφος (συμπεριλαμβανομένων των στοιχείων σχετικά με την ιθαγένεια, την ηλικία και τον ευάλωτο χαρακτήρα τους), με στόχο την υπαγωγή τους σε τέσσερις διαδικαστικές κατηγορίες: στη διαδικασία μετεγκατάστασης, στη διαδικασία μεταφοράς βάσει του καθεστώτος του Δουβλίνου, στην εθνική διαδικασία ασύλου και στη διαδικασία εκούσιας επιστροφής. Αναμένεται ότι το 60 με 65% των ατόμων που προκαταγράφονται έχει κάποια από τις ιθαγένειες που είναι επιλέξιμες για μετεγκατάσταση. Δράσεις για τη βελτίωση της ικανότητας καταγραφής της ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου: ο αριθμός των μεικτών ομάδων καταγραφής της Υπηρεσίας Ασύλου/της ΕΥΥΑ αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς και περιλαμβάνει, μαζί με το προσωπικό της Υπηρεσίας Ασύλου, 9 εμπειρογνώμονες στην Αθήνα, 7 εμπειρογνώμονες στη Θεσσαλονίκη και 3 εμπειρογνώμονες στην Αλεξανδρούπολη, ενώ οι εμπειρογνώμονες της ΕΥΥΑ και οι αξιωματούχοι της μονάδας του Δουβλίνου ξεκίνησαν να εργάζονται σε δύο βάρδιες στην Αθήνα. Προκειμένου να αντιμετωπίσει την έλλειψη προσωπικού, από τις 6 Ιουνίου η ελληνική Υπηρεσία Ασύλου απέσπασε 22 μέλη του προσωπικού της στη διαδικασία προκαταγραφής, προκειμένου να εργαστούν ως επιβλέποντες. Θα συνεργάζονται και θα διευκολύνουν το έργο 34 συμβασιούχων υπαλλήλων, που έχουν αποσπαστεί από την UNHCR στην Υπηρεσία Ασύλου προκειμένου να εργαστούν ως υπάλληλοι καταγραφής. Αυτό υποδηλώνει ότι, κατά τη διάρκεια της μαζικής προκαταγραφής, η ικανότητα της Υπηρεσίας Ασύλου να διεκπεραιώνει αιτήσεις μετεγκατάστασης θα παραμείνει σε ένα σταθερό ρυθμό 150 αιτήσεων την ημέρα και δεν θα αυξηθεί σύμφωνα με τα αποτελέσματα της διαδικασίας προκαταγραφής. Ωστόσο, αναμένεται σημαντική αύξηση της ικανότητας επεξεργασίας με τη λήξη της διαδικασίας προκαταγραφής. Το προσωπικό που έχει αποσπαστεί προκειμένου να στηρίξει τη διαδικασία θα επιστρέψει στην επεξεργασία αιτήσεων μετεγκατάστασης. Επιπλέον, η διαδικασία προκαταγραφής θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητα και τον σχεδιασμό της μεταγενέστερης διαδικασίας υποβολής αιτήσεων. Κατά τη διάρκεια της προκαταγραφής, θα δημιουργείται αρχείο απευθείας στην ελληνική βάση δεδομένων ασύλου, επιτρέποντας στις μεικτές ομάδες καταγραφής της Υπηρεσίας Ασύλου/της ΕΥΥΑ να αξιοποιούν τις πληροφορίες που έχουν ήδη παραχθεί. Κατά συνέπεια, η σύνθεση των μεικτών ομάδων

8 αναμένεται επίσης να μεταβληθεί. Σήμερα, το σύστημα επιτρέπει μόνο σε έναν χειριστή υποθέσεων της ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου να εργαστεί με 1 εμπειρογνώμονα της ΕΥΥΑ και 1 διερμηνέα. Ωστόσο, μετά την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας που θα αποφέρει η διαδικασία προκαταγραφής, αναμένεται ότι ένας χειριστής υποθέσεων της ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου θα μπορεί να εργαστεί με 5 ή περισσότερους εμπειρογνώμονες της ΕΥΥΑ, αυξάνοντας έτσι σημαντικά την ημερήσια ικανότητα διεκπεραίωσης. Προς αυτόν τον σκοπό, η ΕΥΥΑ προσφέρθηκε να αποσπάσει στην ελληνική Υπηρεσία Ασύλου 50 εμπειρογνώμονες καταγραφής (και 50 διερμηνείς) αμέσως, προκειμένου να διασφαλίσει μια ομαλή διαδικασία μεταξύ της προκαταγραφής και της πλήρους καταχώρισης της αίτησης Μετεγκατάσταση από την Ελλάδα: Επισκόπηση των δεσμεύσεων που έχουν ληφθεί, των αιτήσεων που έχουν καταχωριστεί, των αιτημάτων που έχουν αποσταλεί και των θετικών απαντήσεων που έχουν ληφθεί (01/02/ /06/2016) 8 Συνολικός αριθμός δεσμεύσεων Συνολικός αριθμός καταχωρισμένων αιτήσεων μετεγκατάστασης Συνολικός αριθμός αιτήσεων μετεγκατάστασης που εστάλησαν σε κράτη μέλη Συνολικός αριθμός θετικών απαντήσεων Συνολικά, όπως φαίνεται από το παρακάτω διάγραμμα, η ικανότητα του Ελληνικού Συστήματος Ασύλου να επεξεργάζεται και να υποβάλλει αιτήσεις μετεγκατάστασης συνεχίζει να αυξάνεται. Όπως αναφέρεται στην προηγούμενη έκθεση, η αύξηση του αριθμού των καταγραφών συνοδεύεται από μια αντίστοιχη αύξηση του αριθμού των δεσμεύσεων. Ωστόσο, η ικανότητα υποβολής αιτήσεων μετεγκατάστασης αυξάνεται με πολύ ταχύτερο ρυθμό σε σύγκριση με τις απαντήσεις από τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης. Αυτή η απόκλιση έχει στην πραγματικότητα αυξηθεί κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς: η Ελλάδα απέστειλε συνολικά αιτήσεις μετεγκατάστασης, ενώ ελήφθησαν μόνο 605 νέες θετικές απαντήσεις από τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης. Η διαφορά στον ρυθμό μπορεί να αποτελέσει σημαντική τροχοπέδη για τη συνέχιση της διαδικασίας μαζικής προκαταγραφής. Γενικότερα, χρειάζονται ακόμα ουσιώδεις βελτιώσεις στην ικανότητα καταγραφής της ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου, προκειμένου να επεξεργάζεται αιτήσεις ασύλου πέραν της μετεγκατάστασης, όπως αναφέρεται στη Σύσταση της Επιτροπής προς την Ελληνική Δημοκρατία σχετικά με τα επείγοντα μέτρα που πρέπει να ληφθούν από την Ελλάδα ενόψει της επανέναρξης των μεταφορών δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 604/2013 (C(2016)3805). Δράσεις για τη βελτίωση του συντονισμού και την επίσπευση του χρόνου απόκρισης στα αιτήματα μετεγκατάστασης: Η έγκριση του Πρωτοκόλλου Μετεγκατάστασης αναβλήθηκε μέχρι τις 8 Ιουλίου, προκειμένου να συνεκτιμηθούν τα πρώτα αποτελέσματα της διαδικασίας μαζικής προκαταγραφής. Αρχικά, η καταγραφή διεξαγόταν στα ελληνικά και τα απαραίτητα στοιχεία μεταφράζονταν στα αγγλικά στο έντυπο της αίτησης μετεγκατάστασης. Τα έντυπα καταγραφής πλέον συμπληρώνονται στα αγγλικά από τους εμπειρογνώμονες των κρατών

9 μελών στο πλαίσιο της ΕΥΥΑ και στη συνέχεια διαβιβάζονται εξ ολοκλήρου στο εν δυνάμει κράτος μέλος μετεγκατάστασης, διευκολύνοντας έτσι την εξέταση των αρχείων από τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης. Δράσεις για τη βελτίωση της ικανότητας υποδοχής στην Ελλάδα: Στις 10 Ιουνίου, η συνολική ικανότητα υποδοχής στην Ελλάδα ανέρχεται σε πάνω από θέσεις 25 σε προσωρινές εγκαταστάσεις και μόνιμες θέσεις υποδοχής τόσο για παράτυπους μετανάστες όσο και για άτομα με πιθανή ανάγκη διεθνούς προστασίας, που έχουν εκφράσει την επιθυμία τους για παροχή ασύλου ή έχουν υποβάλει αιτήσεις ασύλου. Ωστόσο, οι εγκαταστάσεις αυτές πρέπει να βελτιωθούν ουσιωδώς προκειμένου να ανταποκρίνονται στα κατάλληλα πρότυπα 26. Από τις θέσεις που προορίζονται για αιτούντες μετεγκατάσταση δυνάμει του προγράμματος μίσθωσης της UNHCR τον Δεκέμβριο του 2015, στις 6 Ιουνίου ήταν διαθέσιμες θέσεις, συμπεριλαμβανομένων θέσεων σε ξενοδοχεία/ολόκληρα κτίρια, θέσεις σε διαμερίσματα, 908 θέσεις στο κέντρο στα Λαγκαδίκια, 165 θέσεις σε οικογένειες υποδοχής και 128 θέσεις σε δομές φιλοξενίας που προορίζονται για ασυνόδευτους ανηλίκους. Εκτός από τον βραδύ χρόνο απόκρισης από τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης, ένας από τους κύριους παράγοντες που επιβραδύνει τη μετεγκατάσταση στην Ελλάδα είναι το γεγονός ότι οι αιτούντες μετεγκατάσταση είναι διάσπαρτοι σε όλη τη χώρα. Η Ελλάδα δεσμεύτηκε να ιδρύσει τρία κέντρα μετεγκατάστασης (δύο στη Βόρεια Ελλάδα και ένα κύριο κέντρο διέλευσης στην περιφέρεια Αττικής) με ικανότητα στέγασης αιτούντων με σκοπό τη συγκέντρωση διαφόρων σταδίων της διαδικασίας μετεγκατάστασης (π.χ. έλεγχοι υγείας, προαναχωρησιακή ενημέρωση, πρόσθετοι έλεγχοι, ή ακόμα και κοινοποιήσεις, αν είναι εφικτό). Στο πλαίσιο αυτό, η UNHCR συμφώνησε να θέσει θέσεις από το πρόγραμμα μίσθωσης στέγης στη διάθεση των κέντρων μετεγκατάστασης, προκειμένου να στεγαστούν όλοι οι πλήρως καταγεγραμμμένοι αιτούντες μετεγκατάσταση 27. Ωστόσο, στις 14 Ιουνίου μόνο ένα από τα τρία κέντρα μετεγκατάστασης για τα οποία δεσμεύθηκαν οι ελληνικές αρχές είχε συσταθεί, συγκεκριμένα αυτό στα Λαγκαδίκια. Για τα υπόλοιπα δύο, οι ελληνικές αρχές δεν έχουν ακόμα προσδιορίσει κατάλληλους χώρους. Συνεχίζονται ακόμα οι συζητήσεις μεταξύ της UNHCR και των ελληνικών αρχών όσον αφορά την παροχή περισσότερων χώρων για την κατασκευή ειδικών κέντρων μετεγκατάστασης, κυρίως στην περιοχή της Αττικής 28. Η ίδρυση αυτών των κέντρων μετεγκατάστασης είναι εξαιρετικά επείγουσα, προκειμένου να αποφευχθούν περαιτέρω Αυτές οι προσωρινές εγκαταστάσεις έκτακτης ανάγκης και μόνιμες εγκαταστάσεις βρίσκονται τα νησιά του Αιγαίου στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης, καθώς και στην ηπειρωτική χώρα. Στις 2 Ιουνίου 2016 υπάρχουν μόλις μόνιμες θέσεις στέγασης που φιλοξενούν αποκλειστικά αιτούντες διεθνή προστασία και ασυνόδευτους ανήλικους. 26 Σύσταση της Επιτροπής προς την Ελληνική Δημοκρατία σχετικά με τα συγκεκριμένα επείγοντα μέτρα που πρέπει να ληφθούν από την Ελλάδα ενόψει της επανέναρξης των μεταφορών δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 604/2013, C(2016) Η συμφωνία ανάθεσης αρμοδιοτήτων με την UNHCR για το πρόγραμμα μίσθωσης θέσεων κυρίως ευνοεί τους αιτούντες άσυλο που είναι επιλέξιμοι για μετεγκατάσταση, αλλά μπορεί επίσης να ευνοήσει άλλους αιτούντες για επανένωση των οικογενειών σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ και άτομα που αιτούνται άσυλο στην Ελλάδα, ιδίως τους ευάλωτους αιτούντες. Οι θέσεις που θα τεθούν στη διάθεση των κέντρων μετεγκατάστασης αναμένεται να καταστούν οι κύριοι χώροι στέγασης των δικαιούχων μετεγκατάστασης. 28 Τα κέντρα μετεγκατάστασης πρόκειται να λάβουν χρηματοδότηση από την ΕΕ στο πλαίσιο της συμφωνίας ανάθεσης αρμοδιοτήτων με την UNHCR για το πρόγραμμα μίσθωσης στέγης. 9

10 εμπόδια και λειτουργικά προβλήματα μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία μαζικής προκαταγραφής. Ιταλία Δράσεις για να καταστούν τα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης πλήρως λειτουργικά: Επί του παρόντος, λειτουργούν τα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης του Ποτσάλο, της Λαμπεντούζα, του Τάραντα και του Τράπανι. Στο Ποτσάλο, απαιτούνται ακόμα πρόσθετες εργασίες για την περαιτέρω βελτίωση της λειτουργικότητας και των συνθηκών εργασίας του κέντρου υποδοχής και ταυτοποίησης. Στον Τάραντα, το ύψος του φράχτη γύρω από την εγκατάσταση θα πρέπει να επεκταθεί και να εγκατασταθεί κλιματισμός για να διασφαλιστεί η ομαλή διαχείριση των μεταναστευτικών ροών στην εγκατάσταση. Λόγω αυξημένου αριθμού αφίξεων κατά τη διάρκεια των τελευταίων ημερών, έχει καταστεί σαφές ότι η διαθέσιμη χωρητικότητα των εν λειτουργία κέντρων υποδοχής και ταυτοποίησης δεν θα είναι επαρκής για τους καλοκαιρινούς μήνες. Κατά συνέπεια, η Ιταλία θα πρέπει να επιταχύνει τη δημιουργία των επιπλέον κέντρων υποδοχής και ταυτοποίησης που έχει ήδη ανακοινωθεί. Δεδομένου του μεγάλου αριθμού των αποβιβάσεων που πραγματοποιούνται έξω από τα υφιστάμενα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης, οι ιταλικές αρχές μαζί με τις υπηρεσίες της ΕΕ θα πρέπει να επισπεύσουν τη σύσταση κινητών κέντρων υποδοχής και ταυτοποίησης, που θα πρέπει να έχουν καταστεί λειτουργικά πριν από το καλοκαίρι. Στις 7 Ιουνίου 2016, η Επιτροπή παρέδωσε στον Ιταλό Υπουργό Εσωτερικών κατάλογο με προτάσεις για βελτιώσεις στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης, βάσει παλαιότερων επισκέψεων και με παρατηρήσεις από τους οργανισμούς της ΕΕ. Δράσεις για τη βελτίωση του συντονισμού: Οι τυποποιημένες διαδικασίες λειτουργίας στα ιταλικά κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης 29 έχουν εκδοθεί και διανεμηθεί στις αρμόδιες τοπικές αρχές από τις 17 Μαΐου Θα οργανωθούν συνεδρίες πληροφόρησης σχετικά με τις διαδικασίες αυτές για τους σχετικούς ενδιαφερόμενους σε όλα τα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης (που θα οργανωθούν από το ιταλικό Υπουργείο Εσωτερικών, σε συνεργασία με την Επιτροπή, τον Frontex, την Ευρωπόλ, την ΕΥΥΑ, την UNHCR και τον ΔΟΜ). Ωστόσο, ο συντονισμός μεταξύ των διάφορων ιταλικών τμημάτων και φορέων στο πλαίσιο της μετεγκατάστασης πρέπει να βελτιωθεί ιδίως όσον αφορά τη μεταβίβαση πληροφοριών από το ένα στάδιο της διαδικασίας μετεγκατάστασης στο άλλο. Προς αυτόν τον σκοπό, η Επιτροπή στηρίζει τις ιταλικές αρχές στην ανάπτυξη ροής εργασιών μετεγκατάστασης με σκοπό τη διασφάλιση της ομαλής και ταχείας εφαρμογής της διαδικασίας μετεγκατάστασης. Το έγγραφο θα περιγράφει τις αρμοδιότητες κάθε φορέα και θα ορίζει συγκεκριμένα χρονικά πλαίσια για κάθε βήμα στη ροή εργασιών μετεγκατάστασης, συμπεριλαμβανομένου του χρόνου απόκρισης από το κράτος μέλος μετεγκατάστασης, για την επίσπευση της μετεγκατάστασης. Ένα πρώτο σχέδιο της ροής εργασιών μετεγκατάστασης αναμένεται να συζητηθεί στην επόμενη συνάντηση των Αξιωματικών-Συνδέσμων στα μέσα Ιουλίου. Δράσεις για τη βελτίωση των ικανοτήτων επεξεργασίας στην Ιταλία: η ικανότητα των ιταλικών αρχών να καταχωρίζουν και να διεκπεραιώνουν αιτήσεις πρέπει να ενισχυθεί. Βάσει των εκθέσεων της ΕΥΥΑ, σημαντικός αριθμός αιτούντων αναμένουν να καταχωριστεί/υποβληθεί η αίτησή τους και αυτό αποτελεί αναγκαίο βήμα προκειμένου να 29 Το κείμενο είναι διαθέσιμο στο κοινό στη διεύθυνση: 10

11 μπορέσουν να μετεγκατασταθούν. Η ΕΥΥΑ παρέχει στήριξη στην Ιταλία, αλλά θα απαιτηθούν επιπλέον εμπειρογνώμονες προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο αυξανόμενος αριθμός αιτούντων με ιθαγένειες επιλέξιμες για μετεγκατάσταση που φθάνουν στην Ιταλία. Δύο νέα κέντρα καταγραφής λειτουργούν στο Μίνεο και στον Τάραντα από τον Μάιο του Επίσης, η Ιταλία έχει τρία λειτουργικά ειδικά κέντρα μετεγκατάστασης (στη Villa Sikania/Αγκριτζέντο, στο Μπάρι και στον Κρότωνα). Η αποτελεσματικότητα των κέντρων μετεγκατάστασης και γενικότερα της καταγραφής θα μπορούσε να βελτιωθεί, αν κινητές μονάδες (αν χρειάζεται, μεικτές ομάδες εμπειρογνωμόνων της ΕΥΥΑ και της Questura) μπορούσαν να καταχωρίζουν και να διασφαλίζουν την πλήρη υποβολή των αιτήσεων στα κέντρα μετεγκατάστασης και σε άλλες περιοχές, και ειδικότερα στη Ρώμη 30. Δράσεις για την επίσπευση του χρόνου απόκρισης στα αιτήματα μετεγκατάστασης: Η Ιταλία έχει μια πολύ αυστηρή πολιτική απαγόρευσης πρόσθετων συνεντεύξεων ασφαλείας από τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης. Κατά συνέπεια, μερικά κράτη μέλη δεν μετεγκαθιστούν αιτούντες από την Ιταλία. Απαιτείται ευελιξία και από τις δύο πλευρές: από την πλευρά των κρατών μελών, να βρουν εναλλακτικές των συνεντεύξεων ασφαλείας και να περιορίσουν αυστηρά κάθε αίτηση στο ελάχιστο (μόνο ατομικές και προσηκόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις) και από την ιταλική πλευρά, να επιτρέπει τη διεξαγωγή των εν λόγω συνεντεύξεων σε αυτές τις περιορισμένες περιπτώσεις. Η πιθανότητα εμπλοκής των εμπειρογνωμόνων της ΕΥΥΑ στη διεξαγωγή πιο εκτεταμένων συνεντεύξεων και η από την πλευρά των ιταλικών αρχών αποστολή εντύπου ασφαλείας που θα περιέχει τους διάφορους ελέγχους στους οποίους έχει υποβληθεί το άτομο σε κάθε στάδιο της διαδικασίας και το αποτέλεσμα των ελέγχων αυτών θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης και στη μείωση των αιτήσεων για πρόσθετες συνεντεύξεις από τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης. Ο διορισμός απεσταλμένου ασφαλείας από την ιταλική πλευρά θα μπορούσε επίσης να διευκολύνει τη διαδικασία. Η Ιταλία και τα άλλα κράτη μέλη ενθαρρύνονται επίσης να αναπτύξουν ταχέως διμερείς συμβάσεις συνεργασίας ή να χρησιμοποιήσουν υπάρχοντες διαύλους και όργανα συνεργασίας, προκειμένου να επιτρέψουν στις αρχές επιβολής του νόμου και στην Ευρωπόλ να συγκρίνουν και να ανταλλάσσουν στοιχεία δακτυλικών αποτυπωμάτων για σκοπούς ασφάλειας και για ποινικούς σκοπούς. Δράσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνδέονται με τη μετεγκατάσταση ευάλωτων αιτούντων και ασυνόδευτων ανηλίκων: δεν έχουν ακόμα εκπονηθεί ειδικές διαδικασίες για τη διευκόλυνση της μετεγκατάστασης ασυνόδευτων ανηλίκων. Τούτο καθίσταται βασική προτεραιότητα, δεδομένου επίσης ότι αυτοί (καθώς και άλλες ευάλωτες ομάδες) θα πρέπει να αντιμετωπίζονται κατά προτεραιότητα, σύμφωνα με τις αποφάσεις του Συμβουλίου περί μετεγκατάστασης και δεδομένου επίσης του αυξανόμενου αριθμού των Ερυθραίων ασυνόδευτων ανηλίκων που εισέρχονται στην Ιταλία. Δράσεις προς ενίσχυση της εμπιστοσύνης των μεταναστών στο πρόγραμμα και αποφυγή αποχωρήσεων: στα αρχικά στάδια της μετεγκατάστασης, τα επιλέξιμα άτομα δεν ήθελαν να ενταχθούν στο πρόγραμμα εν μέρει λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης. Η κατάσταση έχει αλλάξει σημαντικά. Σύμφωνα με τις εκθέσεις της ΕΥΥΑ, της UNHCR και των οργανισμών που διαχειρίζονται τα διάφορα κέντρα ασύλου C.A.R.A (centro di accoglienza richiedenti asilo), τα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης και τα κέντρα μετεγκατάστασης, σχεδόν όλοι όσοι είναι επιλέξιμοι για μετεγκατάσταση επιμένουν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα. Ωστόσο, 30 Αυτή η δυνατότητα υπάρχει σε κάποια κέντρα, αλλά όχι στο Castelnuovo di Porto, το οποίο δεν έχει οριστεί επίσημα ως κέντρο μετεγκατάστασης αλλά μέσω του οποίου διέρχεται ένας σημαντικός αριθμός αιτούντων μετεγκατάσταση πριν από τη μεταφορά τους σε άλλο κράτος μέλος. 11

12 αυτή η εμπιστοσύνη είναι εύθραυστη και η διάρκεια της διαδικασίας καθώς και τα πιθανά προβλήματα στις συνθήκες υποδοχής στα κράτη μέλη μετεγκατάστασης μπορούν εύκολα να υπονομεύσουν την αξιοπιστία του προγράμματος και να αντιστρέψουν την τάση αυτή. 2.3 Δράσεις που έχουν αναληφθεί από την Επιτροπή και τους οργανισμούς της ΕΕ Ευρωπαϊκή Επιτροπή Η Επιτροπή συνεχίζει να υποστηρίζει την Ιταλία και την Ελλάδα στο έργο τους. Η Επιτροπή έχει οργανώσει ειδικές συναντήσεις προκειμένου να αντιμετωπίσει το θέμα των εμποδίων στη μετεγκατάσταση ασυνόδευτων ανηλίκων και έχει πρόσφατα ολοκληρώσει διάφορες επισκέψεις στην Ιταλία, προς εξεύρεση πιθανών λύσεων για την επιτάχυνση των μεταφορών μετεγκατάστασης, προκειμένου να επιτευχθεί ένας ρυθμός αντίστοιχος με αυτόν της Ελλάδας. Η Επιτροπή εξακολουθεί να συνεργάζεται με την ολλανδική προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, προκειμένου να εκπονηθεί ένα ερωτηματολόγιο για τον προσδιορισμό των ανησυχιών των κρατών μελών για την ασφάλεια και την εξεύρεση τρόπων αντιμετώπισής τους. Η Επιτροπή χορηγεί σημαντική χρηματοδότηση στην Ελλάδα, προκειμένου να στηρίξει τις προσπάθειες της χώρας να καταστήσει το οικείο σύστημα διαχείρισης ασύλου σύμφωνο με τα πρότυπα της ΕΕ. Στις 20 Μαΐου χορηγήθηκαν 56 εκατ. EUR ως χρηματοδότηση έκτακτης από τα ταμεία Εσωτερικών Υποθέσεων [Ταμείο ασύλου, μετανάστευσης και ένταξης (ΤΑΜΕ) και Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας (ΤΕΑ)] αντίστοιχα στις ελληνικές αρχές (13 εκατ. EUR), στον ΔΟΜ (13 εκατ. EUR) και στην UNHCR (30 εκατ. EUR), προκειμένου να αυξήσουν την ικανότητα των ελληνικών αρχών να καταγράφουν νεοαφιχθέντες μετανάστες και να επεξεργάζονται τα αιτήματα ασύλου τους, ενώ στις 24 Μαΐου η Επιτροπή χορήγησε 25 εκατ. EUR ως επείγουσα χρηματοδότηση στην ΕΥΥΑ, προκειμένου να ενισχύσει την ικανότητά της να στηρίξει περαιτέρω τις ελληνικές αρχές. Με την τελευταία αυτή χρηματοδότηση, η Επιτροπή έχει χορηγήσει στην Ελλάδα, από τις αρχές του 2015, συνολικά 262 εκατ. EUR ως βοήθεια έκτακτης ανάγκης από τα ταμεία Εσωτερικών Υποθέσεων (ΤΑΜΕ και ΤΕΑ), είτε απευθείας στις ελληνικές αρχές είτε μέσω ενωσιακών οργανισμών και διεθνών οργανισμών που δρουν στη χώρα 31. Τέλος, στο πλαίσιο της παρακολούθησης της εφαρμογής των αποφάσεων του Συμβουλίου όσον αφορά τη μετεγκατάσταση, η Επιτροπή εξέφρασε και θα συνεχίσει να εκφράζει ανησυχίες σχετικά με τα κράτη μέλη που μέχρι στιγμής δεν έχουν συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις τους. Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο Δράσεις προς επιτάχυνση της διαδικασίας μετεγκατάστασης και αύξηση της ικανότητας καταγραφής της Ελλάδας και της Ιταλίας: Η ΕΥΥΑ έχει αυξήσει τη στήριξή της στην ελληνική Υπηρεσία Ασύλου κατά την περίοδο αναφοράς αυξάνοντας τον αριθμό των 31 Αυτή η συνδρομή έκτακτης ανάγκης χορηγείται επιπροσθέτως των 509 εκατ. EUR που χορηγήθηκαν στην Ελλάδα για το διάστημα μέσω των εθνικών της προγραμμάτων δυνάμει των ταμείων Εσωτερικών Υποθέσεων (ΤΑΜΕ και ΤΕΑ), όπου διατίθεται επίσης επαρκής χρηματοδότηση για τη στήριξη της εφαρμογής των πολιτικών ασύλου. 12

13 εμπειρογνωμόνων των κρατών μελών από 24 σε 39. Δεκαεννέα εμπειρογνώμονες στηρίζουν άμεσα τη διαδικασία καταγραφής μέσω της κοινής διεκπεραίωσης. Ένας εμπειρογνώμονας στηρίζει τη Μονάδα Δουβλίνου και 18 ασχολούνται με την παροχή πληροφοριών, τη διαχείριση δύο ανοικτών τηλεφωνικών γραμμών και την παροχή πληροφοριών στους καταυλισμούς σχετικά με την καταγραφή, τη μετεγκατάσταση και τις διαδικασίες του Δουβλίνου. Μια περαιτέρω προγραμματισμένη αύξηση του προσωπικού με 18 επιπλέον εμπειρογνώμονες κρατών μελών προς στήριξη της καταγραφής έπρεπε να αναβληθεί, καθώς αρκετοί υπάλληλοι της Υπηρεσίας Ασύλου συμμετέχουν στη διαδικασία προκαταγραφής. Για την αποφυγή της συσσώρευσης εκκρεμοτήτων στο στάδιο της καταγραφής, μόλις ολοκληρωθεί η προκαταγραφή, η ΕΥΥΑ σχεδιάζει ακόμη να αυξήσει τη στήριξή της στη διαδικασία καταγραφής. Η ΕΥΥΑ επισκέφτηκε την Ελλάδα προκειμένου να ερευνήσει τις πιθανότητες περαιτέρω στήριξης της διαδικασίας αντιστοίχισης (που στοχεύει στην αντιστοίχιση αιτούντων με συγκεκριμένα κράτη μέλη) και διατύπωσε προτάσεις ενίσχυσής της. Στην Ιταλία, η ΕΥΥΑ αποστέλλει 29 από τους 61 εμπειρογνώμονες που έχουν ζητηθεί, από τα κράτη μέλη και τις συνδεδεμένες χώρες: 6 εμπειρογνώμονες στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης, 5 εμπειρογνώμονες σε δύο κινητές μονάδες (με βάση τη Ρώμη και την Κατάνια), 12 εμπειρογνώμονες σε κέντρα μετεγκατάστασης και 6 εμπειρογνώμονες στη Μονάδα Δουβλίνου στη Ρώμη. Η ΕΥΥΑ επίσης αποστέλλει μέχρι 48 πολιτιστικούς διαμεσολαβητές (για τα αραβικά, τα τιγκρίνια και τα κουρδικά) προκειμένου να στηρίξει τη διαδικασία μετεγκατάστασης (έως τις 6 Ιουνίου είχαν αποσπασθεί επιτόπου 36 πολιτιστικοί διαμεσολαβητές). Οι ομάδες υποστήριξης για το άσυλο της ΕΥΥΑ έχουν καταρτίσει σχέδιο έκτακτης ανάγκης που έχει συμφωνηθεί με τις ιταλικές αρχές για τη διαχείριση της αναμενόμενης αύξησης των αφίξεων, το οποίο προβλέπει την εφαρμογή πρόσθετων μέτρων στήριξης, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η διαδικασία μετεγκατάστασης μπορεί να συνεχιστεί με κατάλληλο ρυθμό. Σύμφωνα με το σχέδιο αυτό, θα χρειαστούν 74 επιπλέον εμπειρογνώμονες της ΕΥΥΑ. Η ΕΥΥΑ επίσης συνεχίζει να εφαρμόζει μια ευέλικτη προσέγγιση χάρη στην αποστολή κινητών ομάδων, αν και δεδομένης της αύξησης του αριθμού των αιτούντων μετεγκατάσταση, οι κινητές ομάδες στην Κατάνια και τη Ρώμη πρέπει να ενισχυθούν. Θα χρειαστούν επίσης πρόσθετοι διορισμοί μόλις ανοίξουν τα νέα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης σύμφωνα με τα σχέδια που ανακοινώθηκαν από τις ιταλικές αρχές. 3 Επανεγκατάσταση Σύμφωνα με τα στοιχεία που ελήφθησαν από τα συμμετέχοντα κράτη, άτομα έχουν επανεγκατασταθεί κατά το διάστημα μέχρι τις 10 Ιουνίου 2016, στο πλαίσιο του προγράμματος επανεγκατάστασης της 20ής Ιουλίου 2015, σε 19 κράτη επανεγκατάστασης (Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ισλανδία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Λιθουανία, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Νορβηγία, Πορτογαλία, Σουηδία, Τσεχική Δημοκρατία και Φινλανδία). Τα περισσότερα κράτη που συμμετέχουν στο πρόγραμμα ανέφεραν ότι οι προσπάθειές τους για την επανεγκατάσταση προσφύγων αφορούσαν κατά κύριο λόγο, αλλά όχι αποκλειστικά, Σύριους πολίτες που διέμεναν στην Ιορδανία, τον Λίβανο και την Τουρκία. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξετάσουν 13

14 στο μέλλον την περίπτωση να συμπεριλάβουν υποθέσεις επανεγκατάστασης από χώρες προτεραιότητας που ορίζονται στα σύμφωνα 32. Ο αριθμός επανεγκαταστάσεων από την Τουρκία εξακολουθεί να αυξάνεται, καθώς τα κράτη μέλη οριστικοποιούν την αξιολόγηση των φακέλων που τους διαβιβάζονται από την Τουρκία, μέσω της UNHCR. Από τις 4 Απριλίου 2016, 511 Σύριοι έχουν επανεγκατασταθεί από την Τουρκία, σύμφωνα με το σκέλος περί επανεγκατάστασης του μηχανισμού 1:1 33. Επίσης, περισσότερα κράτη μέλη συμμετέχουν ενεργά στο πρόγραμμα. Μετά την τελευταία έκθεση προόδου, εκτός από τη Γερμανία, τις Κάτω Χώρες, τη Λιθουανία, τη Σουηδία και τη Φινλανδία, έχει πραγματοποιηθεί επανεγκατάσταση προσφύγων και στην Ιταλία, το Λουξεμβούργο και την Πορτογαλία. Στο Συμβούλιο, σε στενή συνεργασία με την Επιτροπή, την ΕΥΥΑ, την UNHCR και τον ΔΟΜ, αναπτύσσονται τυποποιημένες επιχειρησιακές διαδικασίες για ένα Εθελοντικό Ανθρωπιστικό Πρόγραμμα Εισδοχής από κοινού με την Τουρκία, που θα ενεργοποιηθεί μόλις οι παράτυπες διελεύσεις μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ παύσουν ή τουλάχιστον μειωθούν σε σημαντικό βαθμό και κατά διατηρήσιμο τρόπο. Το κείμενο γνωστοποιήθηκε στην Τουρκία στις 7 Ιουνίου με σκοπό την οριστικοποίηση των διαπραγματεύσεων έως το τέλος του μήνα. Ενώ το Συμβούλιο, στο επίπεδο της Επιτροπής Μόνιμων Αντιπροσώπων COREPER, έχει εγκρίνει την πρόταση που υποβλήθηκε από την Επιτροπή στις 21 Μαρτίου 2016, να καταστούν διαθέσιμες περαιτέρω θέσεις επανεγκατάστασης ή άλλες μορφές νόμιμης εισδοχής από την Τουρκία, με τροποποίηση της απόφασης (EΕ) 2015/1601 του Συμβουλίου, της 22ας Σεπτεμβρίου, για τη μετεγκατάσταση των αιτούντων διεθνή προστασία από την Ιταλία και την Ελλάδα, εκκρεμεί ακόμη η γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την απόφαση. Η βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ska Keller, (εισηγήτρια) παρουσίασε ένα σχέδιο γνωμοδότησης στην Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) στις 26 Μαΐου και ως προθεσμία κατάθεσης τροπολογιών ορίστηκε η 9η Ιουνίου. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν εκφράσει την προσδοκία ότι η συμφωνία επί της πρότασης θα επιτευχθεί το συντομότερο δυνατό. 4 Επόμενα στάδια Η Ελλάδα συνεχίζει να αντιμετωπίζει ανθρωπιστική κρίση που απαιτεί τη γρήγορη και πλήρη εφαρμογή των υποχρεώσεων που ανέλαβαν τα κράτη μέλη στις αποφάσεις του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση. Όσο για την Ιταλία, όπως υποδεικνύεται από τις αναμενόμενες εποχιακές μεταναστευτικές ροές, ο αριθμός των αφίξεων αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς σε σύντομο χρονικό διάστημα με ταυτόχρονες αποβιβάσεις μεγάλου αριθμού ατόμων και οδηγεί σε απότομη αύξηση των αιτούντων μετεγκατάσταση. Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου 34 αναγνωρίζεται το κατεπείγον της κατάστασης και ζητείται επίσπευση της μετεγκατάστασης. Οι εκκλήσεις των αρχηγών 32 Ανακοίνωση σχετικά με τη θέσπιση νέου πλαισίου εταιρικής σχέσης με τρίτες χώρες βάσει του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Δράσης για τη Μετανάστευση, COM(2016) 385 final, σ. 8. Αυτό θα υλοποιηθεί με πλήρη τήρηση των σχετικών Πρωτοκόλλων των Συνθηκών, όπως εφαρμόζονται σε ορισμένα κράτη μέλη. 33 Δεύτερη έκθεση για την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εφαρμογή της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας (COM(2016) 349). 34 Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 7ης Μαρτίου

15 κρατών και κυβερνήσεων θα πρέπει να συνδυαστούν με αποφασιστική δράση από τις επί τόπου αρμόδιες εθνικές υπηρεσίες. Η Επιτροπή αναγνωρίζει την πρόοδο και τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί, οι οποίες αποτυπώνονται στον αυξημένο ρυθμό μετεγκατάστασης. Ωστόσο, τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί δεν είναι ακόμα αντίστοιχα των εκκλήσεων που πραγματοποιούνται και του μεγέθους των προκλήσεων που αντιμετωπίζονται. Η Επιτροπή, στην πρώτη της έκθεση για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση 35 εκτίμησε ότι θα πρέπει να ολοκληρώνονται τουλάχιστον μετεγκαταστάσεις κάθε μήνα. Οι καλοκαιρινοί μήνες θα είναι κρίσιμοι όσον αφορά τη μετεγκατάσταση. Η Ελλάδα έχει ξεκινήσει μια μαζική, ταχεία προκαταγραφή που θα επιταχύνει την ταυτοποίηση και την πλήρη καταγραφή των αιτούντων μετεγκατάσταση. Η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει να αυξάνει την οικεία ικανότητα διεκπεραίωσης, προκειμένου να αποφύγει τη δημιουργία εμποδίων μετά την ολοκλήρωση της προκαταγραφής, ώστε οι αιτούντες να μπορούν να υποβάλλουν πλήρως τις αιτήσεις το συντομότερο δυνατόν, να ιδρύσει τα πρόσθετα κέντρα μετεγκατάστασης και να μετεγκαταστήσει τους επιλέξιμους αιτούντες. Στην Ιταλία, η απότομη αύξηση των αιτούντων μετεγκατάσταση (4 000 Ερυθραίοι προς μετεγκατάσταση), λόγω της επιτυχίας της παροχής πληροφοριών και της αύξησης των αφίξεων ατόμων με ιθαγένεια επιλέξιμη για μετεγκατάσταση, απαιτεί από τις ιταλικές αρχές να επισπεύσουν την ίδρυση των κέντρων υποδοχής και ταυτοποίησης και να ενισχύσουν την οικεία ικανότητα διεκπεραίωσης. Η Ιταλία πρέπει επίσης να θεσπίσει ειδικές διαδικασίες που να επιτρέπουν τη μετεγκατάσταση ασυνόδευτων ανηλίκων και να βελτιώσει τις συνθήκες στέγασής τους. Από την πλευρά τους, τα κράτη μέλη πρέπει επειγόντως να ανταποκριθούν επαρκώς, αυξάνοντας τον αριθμό των δεσμεύσεων, σχεδιάζοντας προσεκτικά τις μεταφορές μετεγκατάστασης για τους επόμενους έξι μήνες και μειώνοντας τον χρόνο απόκρισης σε αιτήσεις μετεγκατάστασης (συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού των συμπληρωματικών ελέγχων ασφαλείας μόνο σε ειδικές και προσηκόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις). Η Ελλάδα και η Ιταλία θα χρειαστούν επίσης πρόσθετη υποστήριξη από τα κράτη μέλη ως προς την αποστολή εμπειρογνωμόνων της ΕΥΥΑ για την ενίσχυση της καταγραφής, οι οποίοι θα πρέπει να παραμείνουν τουλάχιστον έξι μήνες. Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να συμμορφωθούν πλήρως με τις υποχρεώσεις τους δυνάμει των αποφάσεων του Συμβουλίου όσον αφορά τη μετεγκατάσταση και καλεί όλα τα κράτη μέλη να ασχοληθούν πιο ενεργά με τη μετεγκατάσταση και να προβούν σε δεσμεύσεις και μετεγκαταστάσεις σύμφωνα με το ποσοστό που τους αναλογεί. Τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη προβεί σε δεσμεύσεις ή δεν έχουν πραγματοποιήσει καμία μετεγκατάσταση θα πρέπει να προβούν στις ανωτέρω ενέργειες χωρίς καθυστέρηση. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά και να καταρτίζει μηνιαίες εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή των δύο αποφάσεων του Συμβουλίου περί μετεγκατάστασης. Η 35 COM(2016) 165 final. 15

16 Επιτροπή επιφυλάσσεται του δικαιώματος να αναλάβει δράση κατά των κρατών μελών που δεν συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους. Παράλληλα, τα κράτη μέλη οφείλουν να συνεχίσουν να υλοποιούν τις δεσμεύσεις τους όσον αφορά την επανεγκατάσταση και στο πλαίσιο της εφαρμογής της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας Δεύτερη έκθεση για την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εφαρμογή της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας (COM(2016) 349). 16