econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΠΡΑΣΟΥ 1
econteplusproject Organic.Edunet ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΒΟΛΒΩΔΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Χαράλαμπος Θανόπουλος MSc Γεωπόνος Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΠΡΑΣΟΥ 2
ΒΟΛΒΩΔΗ ΛΑΧΑΝΙΚΑ 1. ΚΡΕΜΜΥΔΙ - ΞΕΡΟΣ ΒΟΛΒΟΣ 2. ΧΛΩΡΟ ΚΡΕΜΜΥΔΙ 3. ΣΚΟΡΔΟ - ΒΟΛΒΟΣ 4. ΧΛΩΡΟ ΣΚΟΡΔΑΚΙ 5. ΠΡΑΣΟ ΠΡΑΣΟΥ 3
5. ΠΡΑΣΟ 5α. Εισαγωγή, βοτανικά χαρακτηριστικά, ποικιλίες, πολλαπλασιασμός και καλλιεργητικές φροντίδες του πράσου 5β. Φυτοπροστασία του φυτού, συγκομιδή και συντήρηση του προϊόντος ΠΡΑΣΟΥ 4
5α. Εισαγωγή, βοτανικά χαρακτηριστικά, ποικιλίες, πολλαπλασιασμός και καλλιεργητικές φροντίδες του πράσου ΠΡΑΣΟΥ 5
Γενικά Δομή παρουσίασης Καταγωγή - ιστορικό Χρήσεις Θρεπτική αξία Πολλαπλασιασμός Εποχή σποράς Διάρκεια της καλλιέργειας Καλλιεργητικές φροντίδες (άρδευση, λίπανση, επιφανειακή λίπανση, σκαλίσματα, αραίωμα φυτών) Συγκαλλιέργεια ΠΡΑΣΟΥ 6
Γενικά Επιστημονικό όνομα: Allium porrum L. Οικογένεια: Alliaceae (παλαιότερα στην οικογένεια Liliaceae) Συνώνυμα: Σκουράθα ΠΡΑΣΟΥ 7
Καταγωγή - ιστορικό Το πράσο είναι ένα από τα σημαντικότερα χειμερινά λαχανικά και ιδιαίτερα δημοφιλές για το λευκό ψευδοστέλεχος του. Οι περιοχές καταγωγής του πράσου, όπου συναντώνται ακόμα και σήμερα οι άγριες μορφές, είναι οι ανατολικές περιοχές της Μεσογείου και οι νοτιοδυτικές περιοχές της Ρωσίας. Στην Ελλάδα η καλλιέργεια είναι διαδεδομένη στη Μακεδονία, Θράκη και στην Αττική. ΠΡΑΣΟΥ 8
Χρήσεις Το πράσο καταναλώνεται νωπό ή μαγειρεμένο και προτιμείται για το χαρακτηριστικό του άρωμα. ΠΡΑΣΟΥ 9
Ημέσησύσταση100g νωπού προϊόντος πράσου Θρεπτική αξία Περιεκτικότητα Άλατα Περιεκτικότητα Νερό 89,1g Ασβέστιο (Ca) 59mg Υδατάνθρακες 14,2g (5%) Σίδηρος (Fe) 2.1mg Πρωτεΐνες 1,5g (3%) Μαγνήσιο (Mg) 28mg Φυτικά έλαια 0,35g Φώσφορος (Ρ) 35mg Βιταμίνες Περιεκτικότητα Κάλιο (Κ) 180mg Βιταμίνη Α 1667 IU Νάτριο (Νa) 20mg Βιταμίνη C 12,0mg Ψευδάργυρος (Zn) 0.1mg Βιταμίνη Ε 0,9mg Χαλκός (Cu) 0,1mg Βιταμίνη Κ 47mg Μαγγάνιο (Mn) 0.5mg Βιταμίνη Β6 0.2mg ΠΡΑΣΟΥ 10
Περιγραφή του φυτού Είναι φυτό ποώδες, το οποίο απαιτεί για τη συμπλήρωση του βιολογικού του κύκλου (από σπόρο σε σπόρο) δύο χρόνια. Για την παραγωγή του χοντρού και τρυφερού ψευδοστελέχους καλλιεργείται ως μονοετές, ενώ για την παραγωγή σπόρου ως διετές.. Το ριζικό σύστημα του φυτού είναι επιφανειακό, θυσσανώδες, που φτάνει σε μεγαλύτερο βάθος σε σύγκριση με το εκείνο του κρεμμυδιού. Το πραγματικό στέλεχος του φυτού περιορίζεται στο μέγεθος ενός δίσκου στην κάτω επιφάνεια του οποίου σχηματίζονται οι ρίζες, ενώ στην πάνω επιφάνεια αυτού αναπτύσσονται τα φύλλα με αλλήλο επικαλυπτόμενες τις βάσεις τους. ΠΡΑΣΟΥ 11
Περιγραφή του φυτού Οι αλλεπάλληλες βάσεις των φύλλων σχηματίζουν ένα είδος στελέχους, που καλείται ψευδοστέλεχος και αποτελεί το λαιμό του φυτού και το εμπορικό τμήμα του φυτού. Το έλασμα των φύλλων είναι επίμηκες, επίπεδο και στην άκρη καταλήγει σε μύτη. Τα φύλλα του πράσου είναι τοποθετημένα σε 2 αντίθετες σειρές. Ο βολβός σχηματίζεται από τις βάσεις των φύλλων μόνο στις κατάλληλες συνθήκες, δηλαδή όταν η φωτοπερίοδος είναι σχεδόν 24 ώρες φως μέσα στο 24ωρο. Στις συγκεκριμένες συνθήκες της Ελλάδας δε σχηματίζονται βολβοί. ΠΡΑΣΟΥ 12
Περιγραφή του φυτού Το ανθικό στέλεχος σχηματίζεται το δεύτερο χρόνο, αφού ικανοποιηθούν οι ανάγκες του φυτού σε ψύχος (εαρινοποίηση), από το κέντρο του ψευδοστελέχους. Στην κορυφή του φέρει σφαιρική ταξιανθία, τύπου σκιάδιο. Ο καρπός είναι κάψα που αποτελείται από τρία τμήματα. Ο σπόρος μοιάζει πολύ με το σπόρο του κρεμμυδιού και διατηρεί τη βλαστικότητά του σε συνθήκες δωματίου για περίπου 3 χρόνια. ΠΡΑΣΟΥ 13
Ποικιλίες Οι περισσότεροι σπόροι που κυκλοφορούν στο εμπόριο ανήκουν σε ποικιλίες και λιγότερο σε υβρίδια καθώς παρουσιάζεται δυσκολία στη δημιουργία αρρενοστειρότητας. Στις κατά τόπους περιοχές της Ελλάδας καλλιεργούνται ντόπιες ποικιλίες. Στη Βόρεια Ελλάδα είναι αρκετά διαδεδομένη η ποικιλία από την περιοχή Μακεδονίας, με χονδρό, λευκό και μεγάλου μήκους (σχεδόν 60 εκ.) ψευδοστέλεχος. Οι σπόροι που χρησιμοποιούνται προέρχονται από ποικιλίες συμβατικής καλλιέργειας μετά από σχετική άδεια παρέκκλισης ή πρόκειται για εισαγόμενους βιολογικούς σπόρους. Ακόμα μπορεί να προέρχονται από σποροπαραγωγή των ίδιων των βιοκαλλιεργητών. ΠΡΑΣΟΥ 14
Χρήση συμβατικών ποικιλιών ξερού κρεμμυδιού μετά από τη χορήγηση άδειας παρέκκλισης. Στην πρώτη στήλη φαίνεται η ποικιλία, στη δεύτερη η ποσότητα του χρησιμοποιούμενου σπόρου και στη τρίτη ο αριθμός των αιτήσεων Ποικιλίες πράσου Variety Quantity (g) No of authorizations Autumn Giant 1500 1 De carentan II 50 1 Gigante de Inverno 800 1 Winter Giant 3500 3 On-farm production 14070 36 Total 103976 39 Πηγή Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και τροφίμων ΠΡΑΣΟΥ 15
Κλιματολογικές και εδαφολογικές απαιτήσεις Το πράσο αντέχει σε περισσότερο χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα σε σύγκριση με το πράσο. Ιδανικές θερμοκρασίες αέρος είναι 15-20 ο C. Οι περιοχές πρέπει να είναι δροσερές και να χαρακτηρίζονται από έντονες βροχοπτώσεις. Το ιδανικό έδαφος για το πράσο πρέπει να είναι ελαφρό έως μέσης σύστασης. Ακόμη πρέπει να είναι γόνιμο, πλούσιο σε οργανική ουσία, καλά στραγγιζόμενα, που συγκρατούν όμως ικανοποιητική υγρασία στο ριζόστρωμα και είναι αρκετά εύθρυπτα, ώστε να επιτρέπεται ανενόχλητα η ανάπτυξη του ριζικού συστήματος. Προτιμάει ουδέτερη ή ελαφρά όξινη αντίδραση του εδάφους (ph 6,5-7,5). ΠΡΑΣΟΥ 16
Πολλαπλασιασμός Ο πολλαπλασιασμός του πράσου ξεκινάει με σπορά στο σπορείο και μόλις τα φυτά αποκτήσουν διάμετρο περίπου 1εκ. στην περιοχή του λαιμού μεταφυτεύονται στις τελικές θέσεις. Στο σπορείο το έδαφος πρέπει να είναι αμμώδες έτσι ώστε να αναπτυχθεί καλύτερα το φυτό (καλύτερη θέρμανση). Η σπορά γίνεται επιφανειακά σε γραμμές που απέχουν μεταξύ τους απόσταση 8-15 εκ. Η ποσότητα του σπόρου που χρειάζεται για να φυτευτεί 1 στρέμμα είναι περίπου 400 γραμμάρια. ΠΡΑΣΟΥ 17
Πολλαπλασιασμός Ιδανικές θερμοκρασίες ανάπτυξης των νεαρών φυτών είναι 12-21 ο C. Μετά την έξοδο των φυτών από το έδαφος ακολουθεί αραίωμα των φυτών έτσι ώστε οι αποστάσεις μεταξύ τους πάνω στις γραμμές σποράς να είναι περίπου 5εκ. Η εξαγωγή των φυταρίων πραγματοποιείται μόλις τα φυτά αποκτήσουν ύψος 20-25 εκ. Μια ημέρα πριν από αυτή την καλλιεργητική εργασία προηγείται ένα καλό πότισμα του χωραφιού, που θα βοηθήσει στην εξαγωγή των φυτών. ΠΡΑΣΟΥ 18
Πολλαπλασιασμός Αμέσως πριν τη μεταφύτευση των φυτών ακολουθούν 2 καλλιεργητικές φροντίδες: μείωση του ριζικού συστήματος στα 4 περίπου εκατοστά και περιορισμός του φυλλώματος από τα 20-25 εκ. στα 15-20 εκ. Κατά τη μεταφύτευση των φυτών τηρούνται αποστάσεις μεταξύ των γραμμών 20-30εκ. και επί της γραμμής φύτευσης 10-15 εκ. ΠΡΑΣΟΥ 19
Εποχή καλλιέργειας Ηεποχή σποράς στο σπορείο γίνεται το Μάρτιο και μετά από 3-4 μήνες η μεταφύτευση των φυταρίων στις τελικές θέσεις. Τα φυτά παραμένουν στο χωράφι για άλλους 4-5 μήνες. ΠΡΑΣΟΥ 20
Διάρκεια καλλιέργειας Ησυνολική διάρκεια της καλλιέργειας από τη σπορά μέχρι τη τελική συγκομιδή είναι περίπου 7-9 μήνες (3-4 μήνες στο σπορείο και 4-5 μήνες στο χωράφι). ΠΡΑΣΟΥ 21
Καλλιεργητικές φροντίδες Άρδευση Το πράσο αμέσως μετά τη μεταφύτευση έχει ανάγκη για αρκετό πότισμα, καθώς τα φυτά είναι πλήρως ανεπτυγμένα και οι κλιματολογικές συνθήκες χαρακτηρίζονται από έντονη ηλιοφάνεια και υψηλή θερμοκρασία (περίοδος καλοκαιριού). Η άρδευση κυρίως πραγματοποιείται με κατάκλυση ή με καταιονισμό. ΠΡΑΣΟΥ 22
Καλλιεργητικές φροντίδες Λίπανση Έχει υπολογιστεί ότι μια καλλιέργεια πράσου με μέση παραγωγή 5 τον/στρεμ αφαιρεί από έδαφος περίπου: 23 κιλά Ν 8 κιλά P 2 O 5 23 κιλά Κ 2 Ο Κατά τη διάρκεια της βασικής λίπανσης προστίθεται μικρό μέρος του αώτου, ενώ το υπόλοιπο εφαρμόζεται κατά την επιφανειακή λίπανση. ΠΡΑΣΟΥ 23
Καλλιεργητικές φροντίδες Επιφανειακή λίπανση Το πράσο ανταποκρίνεται θετικά στην προσθήκη του αζώτου. Συνήθως το αζωτούχο λίπασμα προστίθεται στο έδαφος σε 3 δόσεις, μια κάθε μήνα, για τους πρώτους 3 μήνες αμέσως μετά τη μεταφύτευση. ΠΡΑΣΟΥ 24
Καλλιεργητικές φροντίδες Σκαλίσματα Η κατεργασία του εδάφους (σκαλίσματα) μετά τη μεταφύτευση θα πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά και όσο το δυνατό πιο επιφανειακά, έτσι ώστε να μη διαταράσσει την περιοχή των ριζών. Το σκάλισμα συντελεί στο σπάσιμο της εδαφικής κρούστας και την ενσωμάτωση της επιφανειακής λίπανσης. Συνήθως εφαρμόζεται αμέσως μετά τη μεταφύτευση και ανά τακτά χρονικά διαστήματα. ΠΡΑΣΟΥ 25
Καλλιεργητικές φροντίδες Αραίωμα των φυτών: Εφαρμόζεται μόνο στο σπορείο έτσι ώστε οι αποστάσεις μεταξύ των φυτών επί της γραμμής να είναι περίπου 5 εκ. ΠΡΑΣΟΥ 26
Συγκαλλιέργεια Η καλλιέργεια του πράσου μπορεί να συνδυαστεί με: Μπρόκολο Λάχανο Φράουλα Μαρούλι ΠΡΑΣΟΥ 27