ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Οη ποζοηικέρ ηερληθέο ζπιινγήο δεδνκέλσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ είλαη ε άμεζη παπαηήπηζη γηαηί αθνξά κειέηε ζπκπεξηθνξάο παηδηψλ, ζε δηακφξθσζε ζπγθεθξηκέλσλ ζπλζεθψλ ζηα πιαίζηα ησλ δξάζεσλ, ε θςζική παπαηήπηζη ζην ρψξν ηεο απιήο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηαιεηκκάησλ (άηππε παξαηήξεζε) θαη ην επωηημαηολόγιο(βι. παξάξηεκα). Σν πεξηερφκελν ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ βαζίζηεθε ζηα εξσηήκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ην δήηεκα πνπ ηέζεθε ζηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα. Οη εξσηήζεηο απνζθνπνχζαλ ζηελ αλάδεημε ησλ αμηψλ πνπ έρνπλ ηα κε Ρνκά παηδηά φπσο ε αιιειεγγχε, ε ζπλεξγαζία θ.α. θαζψο θαη ξαηζηζηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ ιφγσ δηαθνξεηηθήο θαηαγσγήο ή πνιηηηζκνχ. Ηδηαίηεξε ζεκαζία δφζεθε ζηα παηρλίδηα γηαηί είλαη ν πξψηνο ηξφπνο έθθξαζεο ηεο απνδνρήο ή απφξξηςεο θάπνηνπ απφ ηα παηδηά δίλνληαο πξνζνρή ζηελ επηινγή νκαδηθψλ ή φρη παηρληδηψλ. Οη πξνζσπηθέο εξσηήζεηο πνπ ζα έθαλαλ ηα παηδηά δείρλνπλ ην ελδηαθέξνλ ζε έλαλ θαηλνχξην ραξαθηήξα ή ηελ αλαγλψξηζε ελφο λένπ πνιηηηζκνχ. Οη ποιοηικέρ ηερληθέο ζπιινγήο δεδνκέλσλ είλαη ην ημεπολόγιο, ε ζςμμεηοσική παπαηήπηζη θαη νη μη δομημένερ ζςνενηεύξειρ. ην εκεξνιφγην ν/ε εξεπλεηήο/ηξηα θαηαγξάθεη ηα δεδνκέλα απφ ηελ παξαηήξεζε, ηηο ζπλεληεχμεηο θαη ηηο πξνζσπηθέο ηνπ/ηεο ζθέςεηο. ηε ζπκκεηνρηθή παξαηήξεζε ν εξεπλεηήο πξνζπαζεί λα ειαρηζηνπνηήζεη ηελ απφζηαζή ηνπ απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα ζηελ έξεπλα. Σα ζέκαηα ησλ κε δνκεκέλσλ ζπλεληεχμεσλ ήηαλ θαζνξηζκέλα απφ ηνπο ζηφρνπο ηεο έξεπλαο δξάζεο (ην καζεζηαθφ επίπεδν ησλ καζεηψλ ξνκά, νη ζρέζεηο ησλ παηδηψλ κεηαμχ ηνπο). Οη πιεξνθνξίεο βέβαηα πνπ παξάγνληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπδήηεζεο κπνξεί λα αγγίμνπλ θαη δηαθνξεηηθά ζέκαηα, αλάινγα κε ηνλ ηξφπν πνπ αληηιακβάλεηαη ν θαζέλαο κηα θαηάζηαζε γη απηφ πξέπεη λα είλαη μεθάζαξν ην ζέκα ζηνλ ζπλεληεπθηή θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο ζπδήηεζεο. Ζ ζπκκεηνρή ηνπ εξεπλεηή ζηα θνηλσληθά πεξηβάιινληα θαη ζηηο ππφ έξεπλα θνηλσληθέο θαηαζηάζεηο θαζψο θαη ε δπλαηφηεηα άκεζεο πξνζσπηθήο εκπεηξίαο ηνπ ζρεηηθά κε φια φζα δηαδξακαηίδνληαη εθεί νδεγνχλ ζε ππθλέο πινχζηεο πεξηγξαθέο, ελψ ηαπηφρξνλα ζηνρεχνπλ ζηελ απνθάιπςε θαη θαηαλφεζε ησλ γεληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο θνηλσληθήο δσήο ησλ ππνθεηκέλσλ(κπξηαδή, 2001). Ζ ρξήζε δηαθνξεηηθψλ ηερληθψλ δεκηνπξγεί ηηο θαηάιιειεο ζπλζήθεο γηα ηελ εμαγσγή αληηθεηκεληθψλ απνηειεζκάησλ αθνινπζψληαο ηηο επηηαγέο ηεο ηξηγσλνπνίεζεο κεζνδνινγηθήο (ρξήζε πνζνηηθψλ θαη πνηνηηθψλ πξνζεγγίζεσλ), δεδνκέλσλ, αιιά θαη παξαηεξεηψλ αθνχ ε παξνπζία θξηηηθνχ θίινπ ήηαλ απαξαίηεηε γηα ηελ δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο δξάζεο. Ζ ζπιινγή ηνπ πιηθνχ έγηλε κε εκπηζηεπηηθφηεηα θαη αλσλπκφηεηα. 3. ΕΡΕΤΝΑ ΔΡΑΗ Ζ έξεπλα δξάζεο είλαη κία έξεπλα πνπ ρξεηάδεηαη ρξφλν γηα λα ζπιιέμεη ην απαξαίηεην πιηθφ, λα ην εθαξκφζεη θαη λα αμηνινγήζεη ηα απνηειέζκαηα, είλαη κία κνξθή έξεπλαο ε νπνία αθνξά ζηνλ/ζηελ ίδην/α ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ-εξεπλεηή/ηξηα, ζηνπο/ζηηο καζεηέο/ηξηεο θαη ζηνπο/ζηηο ζπλαδέιθνπο. Όινη έρνπλ δηαθξηηνχο ξφινπο ζηε δηαδηθαζία ηεο έξεπλαο, ν/ε εξεπλεηήο/ηξηα νθείιεη λα γίλεη θξηηηθφο/ή απέλαληη ζηνλ εαπηφ ηνπ/ηεο, ηελ ηδενινγία ηνπ/ηεο, ηηο αμίεο ηνπ/ηεο θαη λα εληνπίζεη ζε πνην βαζκφ απηέο παξεκβαίλνπλ ζηελ επηινγή ησλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ, νθείιεη λα θξίλεη ηηο εθπαηδεπηηθέο ηερληθέο πνπ πηνζεηεί, ηα απνηειέζκαηα ησλ επηινγψλ ηνπ/ηεο θαη λα αμηνινγεί ηνλ εαπηφ ηνπ/ηεο αλάινγα κε απηά ηα απνηειέζκαηα. Οη καζεηέο/ηξηεο δίλνπλ ζηνλ/ζηελ εξεπλεηή/ηξηα ην πιηθφ πνπ είλαη πξνο ζηνραζκφ θαη αλαζηνραζκφ θαη θπζηθά είλαη απηνί θαη απηέο πνπ ζα απνδείμνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ή φρη ηεο έξεπλαο θαη ησλ δξάζεσλ πνπ πινπνηήζεθαλ ζην πιαίζην απηήο ηεο έξεπλαο. Οη ζπλάδειθνη απνηεινχλ ηνπο θξηηηθνχο θίινπο νη νπνίνη κπνξνχλ λα δνπλ πξάγκαηα πνπ δελ κπνξνχκε εκείο, λα ζπκβνπιέςνπλ θαη λα θξίλνπλ ηηο επηινγέο καο ζην θάζε ζηάδην ηεο έξεπλαο. Ο ξφινο ηνπο είλαη εμίζνπ ζεκαληηθφο κε ηνπ ζπληνληζηή απηήο ηεο έξεπλαο. 4

Γηα ηελ πινπνίεζε ηεο έξεπλαο-δξάζεο αθνινπζήζεθε ην θιαζζηθφ ζπεηξνεηδέο κνληέιν ηνπ θνηλσληθνχ ςπρνιφγνπ Lewin µε ηα ζηάδηα ηνπ ζηνραζκνχ, ζρεδηαζµνχ, ηεο δξάζεο, ηεο παξαηήξεζεο, ηνπ αλαζηνραζµνχ, ηνπ επαλαζρεδηαζµνχ θ.ν.θ. Λφγσ πεξηνξηζκέλνπ ρξφλνπ επηηεχρζεθε ν πξψηνο θχθινο. Βαζηθνί άμνλεο ηνπ ζηνραζµνχ θαη ηεο παξαηήξεζεο πνπ αλαπηχρζεθε θαηά ηε δηελέξγεηα ηεο έξεπλαο δξάζεο ήηαλ ε ρξήζε ηνπ πιηθνχ απφ ηνπο καζεηέο θαη ε αμηνιφγεζή ηνπ αλαθνξηθά µε ηνπο ζηφρνπο. Ζ ζπκκεηνρή θαη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ γηα ην πιηθφ, ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ καζεηψλ, ε ηθαλνπνίεζε ηνπ δαζθάινπ απφ ηε ρξήζε ηνπ πιηθνχ θαη απφ ηε ζρέζε µε ηνπο καζεηέο, ε εθπιήξσζε ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ, ηα εµπφδηα ζηελ εθαξκνγή ηνπ πιηθνχ θαη νη ηξφπνη ππέξβαζήο ηνπο απνηεινχζαλ ηα βαζηθφηεξα ζεµεία ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ πνπ αλαπηχρζεθε. 3.1 ΣΟΥΑΜΟ- ΑΝΑΣΟΥΑΜΟ Καηά ην ζηάδην ηνπ αλαζηνραζκνχ θαη αθνχ έρεη πξνζδηνξηζηεί ν ζηφρνο ρσξίο λα θάλεη ππεξεθηηκήζεηο, ν/ε εθπαηδεπηηθφο αλαδεηθλχεη ηηο θνηλσληθέο νκάδεο πνπ επηβάιινληαη θαη επηβάιινπλ ηα δηθά ηνπο ζπκθέξνληα θαη λα θαηαδείμεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηέο ηζρπξνπνηνχλ ηηο ππάξρνπζεο δνκέο εμνπζίαο, κέζα απφ κηα ζεηξά ζπλερψλ εξσηεκάησλ αλαθνξηθά κε ηε δεκηνπξγία κηαο «ςεπδνχο ζπλείδεζεο». Ζ «εμνπζία» εθδειψλεηαη κέζα απφ πνιιέο πηπρέο ηεο ζρνιηθήο, θαη φρη κφλν, θαζεκεξηλφηεηαο θαη πξνζιακβάλεηαη απφ ηνπο θαηαπηεζκέλνπο σο δεδνκέλε. Καηά ηε δηαδηθαζία ηνπ αλαζηνραζκνχ αζθψληαο θξηηηθή ζηηο εθπαηδεπηηθέο ηερληθέο, ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ θαη ζπδεηψληαο κε ηα δαζθάια ηνπ ηκήκαηνο ζρεηηθά κε ηα παηδηά Ρνκά, ηα κε Ρνκά παηδηά, ηηο απφςεηο καο γηα ηε κεηνλφηεηα ηεο ηάμεο μεθηλήζακε λα βιέπνπκε θαη νη δχν δηαθνξεηηθά ηελ ηάμε αιιά πξψηα ηηο πξαθηηθέο πνπ αθνινπζνχκε. Ο Νηίλνο παξαθνινπζεί πξνζεθηηθά ην κάζεκα. Σα θνξίηζηα πεγαίλνπλ ζπρλά ζην ηκήκα ππνδνρήο, φηαλ είλαη ζηελ ηάμε ηνπο δελ ζπκκεηέρνπλ ζην κάζεκα, ε πξνζνρή ηνπο δηαζπάηαη απφ άιια εξεζίζκαηα θαη θαίλεηαη λα βαξηνχληαη. Οη καζεηέο Ρνκά εθηφο απφ ηνλ Νηίλν δε ζπκκεηέρνπλ ζηηο εθπαηδεπηηθέο εθδξνκέο, ζχκθσλα κε ηε δαζθάια ηνπο, δελ δίλνπλ πνηέ ηηο ππεχζπλεο δειψζεηο ζηνπο γνλείο ηνπο. Αλ ήηαλ απνθιεηζηηθά νηθνλνκηθφο ν ιφγνο ηεο απνρήο απφ ηηο εθδξνκέο ην ζρνιείν ζα αλαιάκβαλε ηα έμνδα ησλ καζεηψλ, ρσξίο ηηο ππεχζπλεο δειψζεηο φκσο, δελ κπνξεί λα κεηαθέξεη ηα παηδηά αθφκα γηα γηα θνληηλέο απνζηάζεηο.. Ο Νηίλνο είλαη ζπλεπήο ηφζν κε ηελ ππεχζπλε δήισζε φζν θαη κε ην ρξεκαηηθφ πνζφ θαη δελ ιείπεη απφ ηηο εθδξνκέο. Σν πξψην δηδαθηηθφ κέζν πνπ δέρηεθε ηελ θξηηηθή καο ήηαλ ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην. Ζ ρξήζε ηνπ απφ φινπο ηνπο καζεηέο δελ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ επίηεπμε θνηλψλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ. Σα ξνκά δε ζπκκεηέρνπλ πξνθνξηθά ζε ζπδεηήζεηο θαη δελ κπνξνχλ λα ζπκπιεξψζνπλ θαλέλα κέξνο νπνηαζδήπνηε άζθεζεο. Όπσο είπε θαη ε ζπλάδειθνο, ηα Ρνκά κπνξνχλ λα αλαγλσξίδνπλ κφλν ηα θσλήεληα. Δθείλε ηε ζηηγκή φκσο αμηνινγνχληαη αξλεηηθά απνθηψληαο έλα αίζζεκα απνηπρίαο. Οη αζθήζεηο ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ δελ αληαπνθξίλνληαη ζην γλσζηηθφ ηνπο επίπεδν. Έηζη δελ είλαη κφλν ε ζπκπεξηθνξά ησλ ζπκκαζεηψλ ηνπο πνπ ηνπο απνθιείεη αιιά θαη ηα ίδηα ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα. Ζ δπζθνιία πνπ αληηκεησπίδνπλ νθείιεηαη θπξίσο ζην γεγνλφο φηη ηα παηδηά εληάζζνληαη ζηηο ηάμεηο κε ειηθηαθά θξηηήξηα θαη φρη γλσζηηθά. χκθσλα κε ηε ζπλέληεπμε ηα δαζθάιαο ηα παηδηά δελ παίδνπλ κε ηα Ρνκά, αιιά θαη ηα ίδηα ηα Ρνκά θνξίηζηα επέιεγαλ λα παίδνπλ κφλεο ηνπο ζηα δηαιείκκαηα. Όπσο θαίλεηαη απφ ηελ παξαηήξεζε ζην δηάιεηκκα κάιινλ ην επηιέγνπλ γηαηί ην παηρλίδη ηνπο είλαη κηα ζηηγκή ζηε κέξα ηνπο πνπ δελ επηδέρεηαη θξηηηθή θαη ζην νπνίν κπνξνχλ λα επηθνηλσλνχλ ρσξίο λα θαηαβάινπλ πξνζπάζεηα γηαηί κηινχλ ζηε γιψζζα ηνπο (Ρνκαλί). ηα πιαίζηα ηνπ ζηνραζκνχ αληί λα θάλσ ζπλέληεπμε κε φια ηα παηδηά ηεο ηάμεο κνίξαζα εξσηεκαηνιφγηα γηα λα δσ ηηο αληηιήςεηο ησλ παηδηψλ ζρεηηθά κε ην δηαθνξεηηθφ, 5

θάπνηεο αμίεο φπσο ε βνήζεηα, ε αιιειεγγχε. Σν εξσηεκαηνιφγην ζπκπιεξψζεθε απφ φινπο ηνπο κε ξνκά. Σα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ην εξσηεκαηνιφγην είλαη ηα εμήο: Αληίζεηα απφ ηα θνξίηζηα, ηα πεξηζζφηεξα αγφξηα δε ζα ήζειαλ λα κείλνπλ ή λα επηζθεθηνχλ κηα ρψξα φπσο ην Αθγαληζηάλ θαη ζρεδφλ φινη ζα ήζειαλ λα κάζνπλ έλα παηρλίδη απφ θάπνην παηδί πνπ ζα εξρφηαλ απφ άιιε ρψξα, γηα παξάδεηγκα απφ ηε Βνπιγαξία. Θεηηθφ είλαη φηη ηα πεξηζζφηεξα παηδηά παίδνπλ νκαδηθά παηρλίδηα, ε επηινγή νκαδηθψλ παηρληδηψλ θαηαδεηθλχεη έλα ραξαθηήξα ζπλεξγαηηθφ θαη φρη πνιχ αληαγσληζηηθφ. Δλδηαθέξνπζεο ήηαλ νη εξσηήζεηο πνπ ζα έθαλαλ ζε έλα παηδί πνπ ζα εξρφηαλ απφ άιιε ρψξα θαη αθνξνχζαλ ηφζν ζηελ δσή ηνπ παηδηνχ ζηελ ρψξα απφ ηελ νπνία θαηάγεηαη (παηρλίδηα, δσή, κέξνο) φζν θαη ζηελ γλσξηκία, ζην παηρλίδη (ζπζηάζεηο, θαισζφξηζκα). Έλα αγφξη ζα ηνπ κηινχζε ζηα αγγιηθά νη ππφινηπνη ή ζεσξνχλ φηη μέξεη θαη ειιεληθά ή δελ ην ζθέθηεθαλ. Οη εξσηήζεηο ησλ παηδηψλ πνπ αθνξνχζαλ ζηε δσή ηνπ παηδηνχ ζηε ρψξα ηνπ δείρλνπλ ελδηαθέξνλ γηα κηα θνπιηνχξα θαη έλαλ πνιηηηζκφ δηαθνξεηηθφ απφ ηνλ δηθφ ηνπο. Δίλαη κηα θαιή αθεηεξία γηα ηελ έθθξαζε αληηξαηζηζηηθήο ζπκπεξηθνξάο, ζεβαζκνχ ζην δηαθνξεηηθφ. Σα ππφινηπα παηδηά κε ηηο εξσηήζεηο ηνπο πξνζεγγίδνπλ ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ παηδηνχ πνπ είλαη ζηελ ηάμε ηνπο, αλεμάξηεηα απφ ηελ θνπιηνχξα πνπ θνπβαιάεη. Μφλν έλα αγφξη δε ζα έθαλε παξέα κε έλα παηδί απφ άιιε ρψξα θαη έλα άιιν αγφξη έγξαςε ζην πεξηζψξην φηη ζα έθαλε παξέα κε ην παηδί αλεμάξηεηα απφ ηελ ρψξα, αιιά δελ ζα έθαλε εάλ θαηαγφηαλ απφ ηελ Σνπξθία. Σα πεξηζζφηεξα παηδηά έρνπλ πξνηείλεη ζε άιια λα παίμνπλ καδί ηνπο ζηα δηαιείκκαηα θαη ζα έθαλαλ παξέα κε φια ηα παηδηά ηεο ηάμεο ηνπο. Θεσξνχλ φηη νη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο δε ζα είρε έλα παηδί παξέα είλαη πξψηα ν ραξαθηήξαο ηνπ, κεηά ε θαηαγσγή ηνπ θαη ηέινο ν πνιηηηζκφο ηνπ. ρεηηθά κε ηα καζήκαηα, κφλν έλα αγφξη ζεσξεί πσο δελ ζα δπζθνιεπφηαλ ζηα καζήκαηα έλα παηδί πνπ ζα εξρφηαλ απφ ηελ Αηζηνπία θαη ζρεδφλ ηα πεξηζζφηεξα παηδηά ζεσξνχλ φηη ππάξρνπλ παηδηά ζηελ ηάμε ηνπο πνπ δπζθνιεχνληαη ζηε γιψζζα. Παξ φια απηά φια ζα ήζειαλ λα βνεζήζνπλ φπνην παηδί ρξεηαδφηαλ βνήζεηα. Σα πεξηζζφηεξα παηδηά απηήο ηεο ηάμεο είλαη επαηζζεηνπνηεκέλα, λνηάδνληαη γηα ην ζχλνιν ιεηηνπξγνχλ νκαδηθά θαη ππνζηεξηθηηθά. Λακβάλνληαο ππφςε ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ θαη παξαηεξψληαο ηελ ζρνιηθή θαζεκεξηλφηεηα (ην παηρλίδη ζηα δηαιείκκαηα θαη ηηο δπζθνιίεο ησλ ξνκά ζηε γξαθή θαη ζηελ αλάγλσζε) θαηέιεμα ζην ζπκπέξαζκα φηη ν απνθιεηζκφο ησλ παηδηψλ ξνκά πθίζηαηαη γηαηί ηα κε ξνκά παηδηά δελ ηα βιέπνπλ θαζεκεξηλά ζην ζρνιείν, δελ θάλνπλ φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο καδί, δε ζπκπεξηιακβάλνπλ ηα ξνκά ζηελ νκάδα ηε ηάμεο ηνπο, δελ ηα ζεσξνχλ κέξνο ηεο ηάμεο. Απηφ πηζαλφλ λα κελ νθείιεηαη απνθιεηζηηθά ζηηο αληηιήςεηο ησλ παηδηψλ αιιά θαη ζηε κεξηθή θνίηεζε ησλ παηδηψλ ξνκά, ζηελ άγλνηα ησλ θνηλψλ ζηνηρείσλ πνπ έρνπλ φινη νη ζπκκαζεηέο, ζηελ πξνζέγγηζε ηεο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο απφ ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα θαη γεληθά ζηνλ ηξφπν πνπ απηφ πξνζπαζεί λα εληάμεη ηα παηδηά ξνκά ζηε ζρνιηθή θνηλφηεηα. ηελ ηειεπηαία εξψηεζε ηα πεξηζζφηεξα παηδηά ζθέθηνληαη ζπλεηξκηθά κε ηε ιέμε «γεηηνληά» ηνπο θίινπο θαη ην παηρλίδη, άξαγε ζα έθαλαλ ηηο ίδηεο ζθέςεηο αθνχγνληαο ηε ιέμε «νηθηζκφο»; 6

3.2 ΥΕΔΙΑΜΟ Απφ ην πξψην ζηάδην πξνθχπηεη φηη απφ ηα ξνκά, έλα αγφξη ιείπεη εδψ θαη κήλεο, ην άιιν αγφξη θνηηά θαλνληθά θαη βξίζθεηαη ζε πνιχ θαιφ καζεζηαθφ επίπεδν, είλαη θνηλσληθφ θαη πιήξσο εληαγκέλν ζηελ νκάδα ηεο ηάμεο ηνπ, ηνπ αξέζεη λα έξρεηαη ζην ζρνιείν γηαηί παίδεη κε ηνπο θίινπο ηνπ, δελ έρεη ιφγν λα κελ έξρεηαη φπσο έρνπλ ηα θνξίηζηα ηνλ εθθνβηζκφ θαη ηελ επηζεηηθφηεηα απφ ηνπ ο καζεηέο ηνπ ζρνιείνπ, φπσο ιέεη θαη κηα ζπκκαζήηξηα ησλ παηδηψλ θάπνηνη καζεηέο άιισλ ηάμεσλ θνξντδεχνπλ ηελ Βαγγειηψ θαη ηελ επφκελε κέξα δελ έξρεηαη ζην ζρνιείν θαη ηηο κέξεο πνπ δελ έξρεηαη ζην ζρνιείν ιείπεη θαη ε θίιε ηεο, ε Δπδνθία. Σα θνξίηζηα καζεζηαθά δελ κπνξνχλ λα παξάγνπλ πξνθνξηθφ θαη γξαπηφ ιφγν θαη θνηλσληθά είλαη απνκνλσκέλα. Ζ ηδαληθφηεξε επηινγή εθπαηδεπηηθψλ ηερληθψλ ζηελ παξνχζα ηάμε είλαη ηα ζρέδηα δξάζεο, ε δξακαηνπνίεζε, νη νκαδηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Δπηπιένλ, γηα ηελ επίηεπμε ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ θαηαιιειφηεξε είλαη ε ρξήζε παξακπζηψλ ή άιισλ κέζσλ πνπ κπνξεί λα έρνπλ ελδηαθέξνλ πεξηερφκελν θαη λα είλαη ειηθηαθά θαηάιιειν γηα φινπο αληηθαζηζηψληαο ην ζρνιηθφ εγρεηξηδίν. Οη δξάζεηο πνπ ζα πξαγκαηνπνηεζνχλ απνζθνπνχλ ζηελ θαηάθηεζε ιφγνπ, ζην ρηίζηκν ηεο απηνεθηίκεζεο ησλ παηδηψλ θαη ζηε δηάδνζε αληηξαηζηζηηθψλ κελπκάησλ. Θεσξψ φηη κπνξνχλ λα εκπιαθνχλ πεξηζζφηεξν ζην πεξηβαιινληηθφ πξφγξακκα «παηεω ζηελ απιή» πεηπραίλνληαο ηελ έληαμή ηνπο ζηελ νκάδα, αλαδεηθλχνληαο θαη ηηο δηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο κέζα απφ νκαδηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη έμσ απφ ην πιαίζην ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο. Ζ ζπκκεηνρή ηνπο ζε απηέο ηηο δξαζηεξηφηεηεο απνζθνπεί ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ καζεηψλ, κέζα απφ ηελ αλάπηπμε δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ, επηθνηλσλίαο θαη δηαιεθηηθήο αληηπαξάζεζεο. Δπηπιένλ, θαιιηεξγεί ηελ ελζπλαίζζεζε κέζα απφ ηελ ειεχζεξε έθθξαζε ζπλαηζζεκάησλ, απφςεσλ, ζηάζεσλ, ζπλεζεηψλ θαη αμηψλ, ψζηε νη καζεηέο λα είλαη ηθαλνί λα αληηιακβάλνληαη θαη λα επαλαπξνζδηνξίδνπλ ζηεξενηππηθέο αληηιήςεηο θαη ζπκπεξηθνξέο. Σέινο, θαιιηεξγείηαη ε απηνεθηίκεζε θαη ε απηνπεπνίζεζε ησλ καζεηψλ, φηαλ αηζζάλνληαη ηθαλνπνίεζε γηα ηα πξνζσπηθά ηνπο επηηεχγκαηα κε ηελ επηηπρή θαη απνηειεζκαηηθή ζπκβνιή ηνπο ζηελ νινθιήξσζε ηνπ έξγνπ. Δπηπιένλ, ζεσξψ πσο πξέπεη λα παξαθηλεζνχλ ηα παηδηά απφ εκάο γηα λα έξζνπλ πην θνληά ζην Ρνκά θαη λα αλαηξέζνπλ φπνηεο πξνθαηαιήςεηο. Γηα παξάδεηγκα λα θαζηεξψζνπκε κηα κέξα πνπ ζα βνεζάεη έλαο ζπκκαζεηήο θάπνηνλ άιιν ζηα καζήκαηά ηνπ θαη αλαπφθεπθηα λα βνεζνχλ θαη ηα παηδηά Ρνκά. Απηή ε δξάζε ζα κπνξνχζε λα ελζσκαησζεί ζην εβδνκαδηαίν πξφγξακκα θαη λα γίλεη κηα ζπλήζεηα απζφξκεηε. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ζα επηηεπρζνχλ ηφζν νη θνηλσληθνί ζηφρνη φζν θαη δηδαθηηθνί. Δπίζεο, ζεσξψ φηη ε ελφηεηα 13 ηεο γιψζζαο «Όινη δηαθνξεηηθνί, φινη ίδηνη» απνηειεί αθνξκή γηα ηελ επεμεξγαζία ελφο ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ ην νπνίν αθελφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα μεθηλήζεη κηα ζπδήηεζε γηα ην ξαηζηζκφ θαη αθεηέξνπ γηα λα δεκηνπξγήζεη θίλεηξα, γηα παξάδεηγκα κέζα απφ ηελ δξακαηνπνίεζε ελφο απνζπάζκαηνο, γηα ηελ παξαγσγή πξνθνξηθνχ ιφγνπ. Ζ δξακαηνπνίεζε δεκηνπξγεί εζσηεξηθά θίλεηξα θαη νδεγεί πην εχθνια ζηελ παξαγσγή πξνθνξηθνχ ιφγνπ. 3.3 ΔΡΑΕΙ 1. Ζ Δπδνθία ζπκκεηείρε ζηελ θαηαζθεπή αθίζαο γηα ην Πξφγξακκα «ΠαίΕΩ ζηελ απιή». Ζ δξαζηεξηφηεηα δεηνχζα απφ ηα παηδηά θάπνην ζχλζεκα θαη κηα δσγξαθηά. Ο ζθνπφο καο ήηαλ λα ζπκπεξηιάβνπκε ηελ Δπδνθία φπνηε δεηήζακε απφ ηελ Δπδνθία λα αλαγλσξίζεη ηα θσλήκαηα ησλ ιέμεσλ πνπ ηηο δψζακε, λα δηαβάζνπκε ζπιιαβηζηά ηηο ιέμεηο θαη κεηά λα ηηο βάινπκε ζηε ζσζηή ζεηξά γηα λα έρνπλ λφεκα. Ζ Δπδνθία εληφπηδε ην γξάκκα «Α» θαη δηάβαδε ην άξζξν «ην» κε ηδηαίηεξε επθνιία. Ζ Δπδνθία δελ αλαγλψξηδε φια 7

ηα θσλήκαηα θαη επηπιένλ δπζθνιεχεηαη ζηηο ζπιιαβέο, εκείο δηαιέμακε απηή ηε δξάζε κε ζθνπφ λα ζπκκεηέρεη ζηελ ίδηα δξαζηεξηφηεηα κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηεο θαη παξάιιεια λα κείλνπκε ζηα ζεκεία πνπ ηελ δπζθνιεχνπλ ζε έλα γεληθφηεξν πιαίζην φκσο πνπ λα έρεη λφεκα γη απηήλ. Πξνθνξηθά πξνζπάζεζε θαη απάληεζε ζε εξσηήζεηο ζρεηηθά κε ην ζέκα ηεο αθίζαο κνλνιεθηηθά δείρλνληαο φηη θαηαιαβαίλεη γηα πην ιφγν θάλνπκε απηή ηε δξαζηεξηφηεηα ρσξίο φκσο λα θάλεη κεγάιεο πξνηάζεηο. (βι. εηθφλα 1) 2. Χξεζηκνπνηήζακε ην ειεθηξνληθφ βηβιίν «Μαχξνο θφηζπθαο, άζπξνο γιάξνο» ηεο Kitty Crowther, ην δηαβάζακε θαη αθνχζακε απφ ηνλ εθθσλεηή ηεο ζειίδαο www.mikrosanagnostis.gr. Η λογοτεχνία ζχει πλοκή, χαρακτήρεσ, χώρο και αποτελεί αυθεντικό κείμενο. Μποροφμε να προςεγγίςουμε ολιςτικά τη διδαςκαλία τησ γλώςςασ και να πετφχουμε τη χρήςη τησ γλώςςασ ωσ εργαλείο ςτην αλληλεπίδραςη των παιδιών με το περιβάλλον τουσ εφόςον χρηςιμοποιοφν τισ εμπειρίεσ του ωσ μζςο. Αποςκοπώντασ ςτην παραγωγή προφορικοφ λόγου των παιδιών Ρομά και ταυτόχρονα ςτην ανάδειξη των νοημάτων του παραμυθιοφ, αθνινχζεζε ζπδήηεζε γηα ηνπο ήξσεο ηνπ βηβιίνπ, ηε κεηαμχ ηνπο ζρέζε, κηιήζακε γηα φζα ηνπο ελψλνπλ θαη ηνπο μερσξίδνπλ, δξακαηνπνηήζακε θαη θάλακε παληνκίκα κε ζθελέο απφ ην βηβιίν. Αθνινχζεζε ζπδήηεζε γηα ην ξαηζηζκφ, ηηο πξνθαηαιήςεηο θαη ηα ζηεξεφηππα. Ο Νηίλνο ζπκκεηείρε φπσο φινη ζηελ ηάμε θαηαλνψληαο φζα ιέγακε, απαληψληαο ζε εξσηήζεηο, παίδνληαο. Ζ Βαγγειηψ παξαθνινπζνχζε κε ελδηαθέξνλ φζα ιέγακε, φζα άθνπγε, αιιά δελ θαηαιάβαηλε ηη ιέγακε, ηη ελλννχζακε θαη δελ απαληνχζε ζε εξσηήζεηο, θαηάιαβε φηη ήηαλ θάηη δηαθνξεηηθφ απηφ πνπ θάλακε ηηο άιιεο κέξεο αιιά δελ κπνξνχζε λα ζπκκεηέρεη. Όηαλ ηεο δεηήζακε λα παίμεη ζηε δξακαηνπνίεζε δελ είρε θαηαιάβεη γηαηί ζεθψζεθε, φηαλ ηεο εμεγήζακε έδεημε ελδηαθέξνλ θαη ράξεθε πνπ ηελ εκπιέμακε. Γελ μέξσ αλ ην ελδηαθέξνλ γηα έλα ζέκα αξθεί γηα λα κάζεη λα γξάθεη θαη λα δηαβάδεη. (βι. εηθφλα 2) πγθεθξηκέλα, νπηηθνπνηήζακε ζε έμη ζπλλεθάθηα ηα βαζηθά ζεκεία ηεο ηζηνξίαο θαη απαληήζακε ζε κηα ζεηξά εξσηήζεσλ (βι. παξάξηεκα) 3. Απνπζία ησλ παηδηψλ Ρνκά θαη ιακβάλνληαο ππφςε ην ελδηαθέξνλ ησλ κε Ρνκά καζεηψλ ζηηο δξάζεηο απνθάζηζα λα αιιάμσ ηηο απηέο πνπ ζρεδίαζα ζην πξνεγνχκελν ζηάδην θαη λα πξνζαλαηνιηζηψ ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο ελζπλαίζζεζεο ησλ κε ξνκα καζεηψλ. ηα πιαίζηα ηεο παγθφζκηαο εβδνκάδαο δξάζεο ηεο action aid ην ζρνιείν ζπκκεηείρε ζε κία δξάζε γηα ηα παηδηά πνπ απνθιείνληαη παγθνζκίσο απφ ηελ εθπαίδεπζε. ηα πιαίζηα ηεο δξάζεο αλαδείμακε κία νκάδα καζεηψλ πνπ απνθιείνληαη απφ ηελ εθπαίδεπζε, ηνπο Ρνκά. Αθνινχζεζε ζπδήηεζε γηα ηνπο ιφγνπο πνπ απνθιείνληαη. Σα παηδηά ζεσξνχλ φηη νη Ρνκά απνθιείνληαη απφ ην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο ιφγσ ηεο απφξξηςεο απφ ηνπο κε Ρνκά, ε νπνία εθδειψλεηαη θπξίσο κε ιεθηηθή θαη ζσκαηηθή βία. ην ηέινο ηα παηδηά θαηαζθεχαζαλ κηα αθίζα δειψλνληαο κηα επηζπκία ηνπο θαη ζπγθεληξψζεθαλ ζηελ απιή κε ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο ηνπ ζρνιείνπ γηα λα θάλνπλ έλα κεγάιν θχθιν θαη λα θσλάμνπλ ηα ζπλζήκαηά ηνπο. (βι. εηθφλα 3) 4. Μεηά ηελ επεμεξγαζία ηνπ παξακπζηνχ «καχξνο θφηζπθαο, άζπξνο γιάξνο» θαη απνπζία ησλ καζεηψλ ξνκά απνθαζίζακε λα επεμεξγαζηνχκε έλα αθφκα παξακχζη πνπ πξαγκαηεχεηαη ην ξαηζηζκφ θαη ηελ πξνθαηάιεςε, «Έλαο γάηνο κηα θνξά» ησλ Κψζηα Μάγνπ θαη Γεσξγίαο Γθαλάηζηνπ. Μεηά ηελ αλάγλσζε θαη κία ζεηξά εξσηήζεσλ θαηαλφεζεο αθνινχζεζαλ ηα ηξαγνχδηα πνπ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζην παξακχζη. Βιέπνληαο ηελ αληαπφθξηζε ησλ παηδηψλ θξίλακε θαηάιιειε ηελ δξακαηνπνίεζε ηνπ παξακπζηνχ γηα ηε κέξα ηεο ηειηθήο γηνξηήο νπφηε ζε ζπλεξγαζία κε ηε ζεαηξνιφγν εηνηκάζακε ην θείκελν πνπ ζα απνηεινχζε ην ζελάξην θαη έπεηηα αξρίζακε λα θάλνπκε ηηο πξφβεο. 8

5. Με πξσηνβνπιία ηνπ δηεπζπληή έγηλε ελδνζρνιηθή επηκφξθσζε ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο απφ ηε ζρνιηθή ζχκβνπιν γηα ηελ ελδνζρνιηθή βία θαη ηε δηαθνξεηηθφηεηα. ηε δξαζηεξηφηεηα πνπ θάλακε κπήθακε ζε κηα ζεηξά ν έλαο δίπια ζηνλ άιιν θαη ν θάζε εθπαηδεπηηθφο είρε έλα ραξηάθη κε έλα ζπγθεθξηκέλν πξνθίι π.ρ. είκαη 8 ρξνλψλ, νη γνλείο κνπ δνπιεχνπλ θαη δνχκε ζηελ Αζήλα. Δίκαη 10 ρξνλψλ, δσ κε ηε κακά κνπ θαη είκαη απφ άιιε ρψξα. Δίκαη 9 ρξνλψλ θαη είκαη ξνκά, δσ ζηνλ νηθηζκφ. Ζ ζχκβνπινο έθαλε κηα ζεηξά εξσηήζεσλ θαη φπνηνο πιεξνχζε ηηο πξνυπνζέζεηο έθαλε έλα βήκα κπξνζηά. Μεηά ζπδεηνχζακε ηνπο ιφγνπο πνπ ν θαζέλαο έθηαζε ζην ζεκείν πνπ ήηαλ. Ζ δξάζε ήηαλ απφ έλα εγρεηξίδην γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα "κηθξή ππμίδα, compasito". (βι εηθφλα 4) 3.4 ΑΠΟΣΙΜΗΗ-ΑΝΑΣΟΥΑΜΟ Θεσξψ φηη ε κηθξήο θιίκαθαο έξεπλα δξάζεο, ε νπνία εθαξκφζηεθε ζην ζρνιείν καο θαη δηήξθεζε κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα, εκπεξηείρε φια ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο εξεπλεηηθήο πξαθηηθήο, ζπκκεηνρηθφηεηα, ζπλεξγαζία, βειηίσζε ηνπ ξφινπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζπκπεξηέιαβε πνιιά πξφζσπα ηα νπνία έδσζαλ ηελ δηθή ηνπο νπηηθή ζρεηηθά κε ηα ππν έξεπλα ππνθείκελα θη απηά είλαη ε δαζθάια ηεο ηάμεο, ε δαζθάια ηνπ ηκήκαηνο ππνδνρήο, ε θνηλσληθή ιεηηνπξγφ θαη ν δηεπζπληήο. Ζ έξεπλα απηή πέηπρε ηελ αλάδεημε ησλ αμηψλ ησλ καζεηψλ ηεο ηάμεο θαη ηε δεκηνπξγία θαηάιιεισλ ππνδνκψλ γηα λα απνδερηνχλ ηε δηαθνξεηηθφηεηα ησλ ξνκά. Οη δξάζεηο πνπ επηιέρζεθαλ αθνξνχζαλ φινπο ηνπο καζεηέο θαη απνζθνπνχζαλ ζηελ αλάδεημε ησλ θνηλψλ ζεκείσλ ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ησλ παηδηψλ. Οη ζπλερείο απνπζίεο φκσο ησλ παηδηψλ Ρνκά θαηέζηεζαλ αδχλαηε ηελ εθαξκνγή θάπνησλ παξεκβάζεσλ θαη θαη επέθηαζε ηελ επίηεπμε θάπνησλ ζηφρσλ νη νπνίνη ζα κπνξνχζαλ λα επηηεπρζνχλ ζε έλα δεχηεξν θχθιν ηελ επφκελε ζρνιηθή ρξνληά. Οη απνπζίεο ησλ καζεηξηψλ νθείινληαλ ηφζν ζε επαγγεικαηηθέο ππνρξεψζεηο ησλ γνληψλ ηνπο φζν θαη ζηελ πξνζσξηλή λφκηκε δηακνλή ζηνλ νηθηζκφ. χκθσλα κε ηελ θνηλσληθή ιεηηνπξγφ νη Ρνκά έρνπλ δηθαίσκα λα κέλνπλ ζηνλ νηθηζκφ ηεο Πηνιεκαΐδαο γηα 24 ψξεο, νπφηε εθ ησλ πξαγκάησλ νη καζεηέο δελ κπνξνχλ λα έρνπλ θαλνληθή θνίηεζε ζην ζρνιείν. Σελ πξψηε κέξα ηεο έξεπλαο ε Δπδνθία ήηαλ ρηεληζκέλε θαη θνξνχζε θαζαξά ξνχρα. Ζ πξψηε κνπ ζθέςε ήηαλ «επηπρήο ζπγθπξία» εθ ησλ πζηέξσλ θαηάιαβα φηη έιεηπε γηαηί πηζαλφλ θάπνην παηδί ηελ πξφζβαιε θαη φηαλ ήξζε θάπνηεο κέξεο αξγφηεξα ήηαλ θαινρηεληζκέλε θαη θνξνχζε θαζαξά ξνχρα γηα λα απνθχγεη θάπνηα αλάινγε πξνζβνιή. Οη κε ξνκά έδεημαλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα ην εξσηεκαηνιφγην απφ ηε κέξα πνπ ην ζπκπιήξσζαλ, θάηη πνπ μάθληαζε ηφζν ηε δαζθάια ηνπο φζν θαη κέλα. Μνπ είπε φηη αλαξσηηφληνπζαλ αλ φλησο ηα θάλνπλ φια απηά. Καηά ηε δηάξθεηα ινηπφλ ηεο έξεπλαο θαη πξηλ ην Πάζρα ζπκκεηείραλ ζε πνιιέο δξάζεηο ηεο ηάμεο- παηρλίδηα, κνπζηθή - θαη θαηλφηαλ φηη ηηο πιεζίαδαλ ζηγά ζηγά. πγθεθξηκέλα ε ζπκπεξηθνξά ηα παηδηά πξηλ ην Πάζρα φηαλ έπαηδαλ έλα παηρλίδη κε ζέκα ην Πάζρα ζπκπεξηέιαβαλ ηα θνξίηζηα ζην παηρλίδη ηνπο θάηη πνπ επεζήκαλε θαη ε δαζθάια ηεο ηάμεο. Δπηπιένλ, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δξάζεσλ νη καζεηέο εληππσζίαζαλ ηελ εθπαηδεπηηθφ ζε κηα δξαζηεξηφηεηα γηα ην Πάζρα, ζηελ βαθή απγψλ φηαλ ε Βαγγειηψ έθαλε κία παλέκνξθε θαηαζθεπή θαη φινη πήγαλ θνληά ηεο θαη επηθξφηεζαλ ηελ πξνζπάζεηα θαη ηελ θαηαζθεπή ηεο. Καζνξηζηηθή γηα ηελ πνξεία ηεο έξεπλαο ήηαλ νη ζπρλέο απνπζίεο ησλ θνξηηζηψλ θαη ε αλαβνιή ή αθχξσζε δξάζεσλ γηα παξάδεηγκα ε θαηαζθεπή ηνπ δηθνχ καο δίζθνπ ηεο 9

Φαηζηνχ κε αθνξκή ην κάζεκα ηεο Γιψζζαο θαη ε εθαξκνγή ηεο ηερληθήο ηεο επαλαδηαηχπσζεο ζην ζχλνιν ησλ ιέμεσλ γηα φια ηα παηδηά αλαηξέπνληαο ην ζηεξεφηππν φηη αλακέλνπκε ιάζε κφλν απφ ηνπο Ρνκά. Απφ ηνπο ζηφρνπο πνπ ηέζεθαλ ζηελ αξρή ηεο έξεπλαο επεηεχρζε κφλν απηφο πνπ αθνξνχζε ζηελ θνηλσληθή ελζσκάησζε ησλ Ρνκά ζην ηκήκα ηεο Γ φπσο πξνέθπςε απφ ηελ ζπδήηεζε κε ηε καζήηξηα, κηινχζακε γηα ηελ ελδνζρνιηθή βία θαη αθνινχζεζε ν παξαθάησ δηάινγνο: - Γ: Αν αςηό πος κάναμε ζηην ηάξη ζος με ηα παπαμύθια και ηιρ δπαζηηπιόηηηα, ηο κάναμε ζε όλο ηο ζσολείο αςηά ηα παιδιά θα ζηαμαηούζαν να ζςμπεπιθέπονηαι έηζι ζηη Βαγγελίηζα ή ζε οποιοδήποηε παιδί μοιάζει με ηη Βαγελίηζα έηζι ώζηε να έπθει η Βαγγελιώ ζηο ζσολείο; (..) - Σ : Κάποιοι ναι, κάποιοι όσι.. - Γ : Σηην ηάξη ζος έσειρ δει ηα παιδιά να αλλάζοςνε σαπακηήπα ή ζηάζη απένανηι ζηη Βαγγελιώ ή ζηην Δςδοκία; - Σ : όλοι, παλιά 1-2, ηώπα κανέναρ δεν ηιρ λέει ηίποηα και ηην κάνοςμε και παπέα, ηη θωνάζοςμε ζηιρ ομάδερ μαρ, ηηρ λέμε να παίξει κπςθηό μαζί μαρ, αλλά άλλα παιδιά από άλλερ ηάξειρ όηαν σηςπάει κοςδούνι για μέζα, μπαίνοςμε ζηην ηάξη κι όηαν δεν έπσεηαι η δαζκάλα πεπνάν απ έξω και ηην κοποϊδεύοςν. Οη καζεηέο πνπ αλέθεξε ε (παλιά 1-2)ηαπηίδνληαη κε ηα παηδηά πνπ ζπκπιήξσζαλ ζην εξσηεκαηνιφγην θάηη ξαηζηζηηθφ. Όζα αλέθεξε ε ηαπηίδνληαη κε ηηο επηινγέο ησλ παηδηψλ ζηα δηαιείκκαηα. Ζ αιιαγή πνπ επήιζε ηειηθά ήηαλ ζε επίπεδν ηάμεο θαη ήηαλ απφ κέξνπο ησλ κε Ρνκά. Ζ παξνχζα έξεπλα έδσζε ζεκαζία ζηελ αλάγθε αιιαγήο ησλ κε ξνκα ζηνλ ηξφπν πνπ βιέπνπλ ηα ξνκα γηαηί φπσο φινη νη καζεηέο/ηξηεο έηζη θαη νη ξνκα δε ζέινπλ κφλν γηα ηα καζήκαηα εζσηεξηθά θίλεηξα αιιά θαη λα έξζνπλ ζην ζρνιείν. Πξέπεη λα ληψζνπλ εππξφζδεθηνη ζε έλα πεξηβάιινλ θηιηθφ ψζηε ηειηθά λα γίλεη νηθείν. Απηή ε εξγαζία πξέπεη λα ζπλερηζηεί γηα λα πεηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο θαη λα γίλεη ρεηξαθεηεηηθή. Πεηχρακε λα θάλνπκε αηζζεηή ηελ παξνπζία ησλ ξνκα ζηελ ηάμε, θαηαζηήζακε ζαθέο φηη είλαη κέξνο ηεο ηάμεο θαη φηη ην λα έρεη θάπνηνο αμίεο δε ζεκαίλεη θαη φηη ηηο εθαξκφδεη. 10

ΔΕΤΣΕΡΟ ΜΕΡΟ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΦΡΘΜ: αγόρι κορίτσι ΕΘΖΗΖΑ: 1. ΘΑ ΕΘΓΘΓΟ ΚΑ ΙΓΖΚΓΖΟ Ή ΚΑ ΓΝΖΟΗΓΦΠΓΖΟ ΙΖΑ ΑΘΘΕ ΩΞΑ, ΓΖΑ ΝΑΞΑΔΓΖΓΙΑ ΟΠΜ ΑΦΓΑΚΖΟΠΑΚ; ΝΑΙ ΟΧΙ 2. ΘΑ ΕΘΓΘΓΟ ΚΑ ΝΑΖΛΓΖΟ ΓΚΑ ΗΑΖΚΜΡΞΖΜ ΝΑΖΚΖΔΖ ΝΜΡ ΘΑ ΟΜΡ ΙΑΘΑΖΚΓ ΓΚΑ ΝΑΖΔΖ ΟΠΜ ΟΜΘΓΖΜ ΝΜΡ ΗΑΠΑΓΓΠΑΖ ΑΝΜ ΠΕ ΒΜΡΘΓΑΞΖΑ; ΝΑΙ ΟΧΙ 3. ΝΜΖΜ ΓΖΚΑΖ ΠΜ ΑΓΑΝΕΙΓΚΜ ΟΜΡ ΝΑΖΚΖΔΖ ΠΜ ΜΝΜΖΜ ΟΜΡ ΑΞΓΟΓΖ ΚΑ ΝΑΖΔΓΖΟ ΟΠΑ ΔΖΑΘΓΖΙΙΑΠΑ; ΝΜΔΜΟΦΑΖΞΜ ΗΡΚΕΓΕΠΜ ΗΞΡΦΠΜ ΑΘΘΜ... 4. ΑΚ ΓΞΜΠΑΚ ΓΚΑ ΝΑΖΔΖ ΑΝΜ ΠΕΚ ΖΚΔΖΑ, ΠΖ ΘΑ ΠΜΚ/ΠΕΚ ΞΩΠΜΡΟΓΟ; 5. ΘΑ ΙΝΜΞΜΡΟΓΟ ΚΑ ΗΑΚΓΖΟ ΝΑΞΓΑ ΙΓ ΝΑΖΔΖΑ ΝΜΡ ΓΖΚΑΖ ΑΝΜ ΑΘΘΕ ΩΞΑ, ΓΖΑ ΝΑΞΑΔΓΖΓΙΑ ΑΝΜ ΠΕΚ ΗΖΚΑ; ΝΑΙ ΟΧΙ 6. ΓΓΖΟ ΝΓΖ ΟΓ ΗΑΝΜΖΜ ΝΑΖΔΖ ΝΜΡ ΔΓΚ ΓΓΖ ΝΑΞΓΑ, ΚΑ ΝΑΖΛΓΖ ΙΑΔΖ ΟΜΡ ΗΑΖ ΙΑΔΖ ΙΓ ΠΕΚ ΝΑΞΓΑ ΟΜΡ; ΚΑΖ ΜΖ ΑΚ ΚΑΖ, ΘΑ ΠΜ ΛΑΚΑΓΗΑΚΓΟ; ΝΑΙ ΟΧΙ ΑΚ ΜΖ, ΘΑ ΠΜ ΓΗΑΚΓΟ; ΝΑΙ ΟΧΙ 7. ΘΑ ΙΝΜΞΜΡΟΓΟ ΚΑ ΗΑΚΓΖΟ ΝΑΞΓΑ ΙΓ ΜΘΑ ΠΑ ΝΑΖΔΖΑ ΠΕΟ ΠΑΛΕΟ ΟΜΡ; ΝΑΙ ΟΧΙ 11

8. ΓΖΑ ΝΜΖΜ ΘΜΓΜ ΗΑΝΜΖΜ ΝΑΖΔΖ ΙΝΜΞΓΖ ΚΑ ΙΕΚ ΓΓΖ ΝΑΞΓΑ ΟΠΜ ΔΖΑΘΓΖΙΙΑ; ΓΛΑΖΠΖΑΟ α)πμρ ΑΞΑΗΠΕΞΑ ΠΜΡ β)πεο ΗΑΠΑΓΩΓΕΟ ΠΜΡ γ)πμρ ΔΖΑΦΜΞΓΠΖΗΜΡ ΝΜΘΖΠΖΟΙΜΡ ΠΜΡ 9. ΝΖΟΠΓΡΓΖΟ ΜΠΖ ΘΑ ΔΡΟΗΜΘΓΡΜΠΑΚ ΙΓ ΠΜ ΙΑΘΕΙΑ ΠΕΟ ΓΘΩΟΟΑΟ ΓΚΑ ΝΑΖΔΖ ΝΜΡ ΘΑ ΓΞΜΠΑΚ ΑΝΜ ΠΕΚ ΑΖΘΖΜΝΖΑ; ΝΑΙ ΟΧΙ 10. ΡΝΑΞΜΡΚ ΝΑΖΔΖΑ ΟΠΕΚ ΠΑΛΕ ΟΜΡ ΝΜΡ ΔΡΟΗΜΘΓΡΜΚΠΑΖ ΝΓΞΖΟΟΜΠΓΞΜ ΑΝΜ ΠΜΡΟ ΑΘΘΜΡΟ ΟΠΜ ΙΑΘΕΙΑ ΠΕΟ ΓΘΩΟΟΑΟ; ΝΑΙ ΟΧΙ ΘΑ ΕΘΓΘΓΟ ΚΑ ΠΜΡΟ ΒΜΕΘΕΟΓΖΟ; ΝΑΙ ΟΧΙ 11. ΓΓΖΟ ΒΜΕΘΕΟΓΖ ΗΑΝΜΖΜΚ/Α ΟΡΙΙΑΘΕΠΕ/ΠΞΖΑ ΟΜΡ ΝΜΡ ΞΓΖΑΔΓΠΑΖ ΒΜΕΘΓΖΑ; ΝΑΙ ΟΧΙ ΑΚ ΚΑΖ, ΝΩΟ ΠΜΚ/ΠΕΚ ΒΜΕΘΕΟΓΟ;... ΑΚ ΜΖ, ΘΑ ΕΘΓΘΓΟ ΚΑ ΠΜΚ/ΠΕΚ ΒΜΕΘΕΟΓΖΟ; ΝΑΙ ΟΧΙ 12. ΓΞΑΣΓ 3 ΘΓΛΓΖΟ ΝΜΡ ΟΗΓΦΠΓΟΑΖ ΜΠΑΚ ΑΗΜΡΟ "ΓΓΖΠΜΚΖΑ"......... 13. ΟΜΡ ΦΑΚΕΗΓ ΔΡΟΗΜΘΜ ΑΡΠΜ ΠΜ ΓΞΩΠΕΙΑΠΜΘΜΓΖΜ; ΝΑΙ ΟΧΙ Γυχαριστώ για το χρόνο σου 12

ΔΡΑΣΗ 1 ΔΡΑΣΗ 2 ΔΡΩΣΖΔΗ 1- Πνηνη είλαη νη ήξσεο; 2- Απφ πνχ θαηάγνληαη; 3- Έρνπλ θνηλά ελδηαθέξνληα/ραξαθηεξηζηηθά; 4- Γηαηί δελ θνηκήζεθε ν Ηάθσβνο ην πξψην βξάδπ ζην ρσξηφ; 5- Πνηα ήηαλ ε αληίδξαζε ηνπ Ηάθσβνπ ην πεξηζηαηηθφ ζην ιηκάλη; 6- ε απηφ ην ζεκείν ηεο ηζηνξίαο πνηα ραξαθηεξηζηηθά ζα ιέγακε φηη θάλνπλ ηνλ Ηάθσβν λα μερσξίδνπλ; 7- Ση ήηαλ απηφ πνπ έθαλε ηνπο γιάξνπο λα αιιάμνπλ γλψκε; 13

ΔΡΑΣΗ 3 ΔΡΑΣΗ 4 ΔΡΩΣΖΔΗ 1- Ο θαζέλαο ιέεη ηε γλψκε ηνπ γηα ην ιφγν πνπ ήηαλ ν θφθθηλνο γάηνο θφθθηλνο, εζείο γηαηί ιέηε; 2- Οη γάηνη δηέθεξαλ απφ ηνλ θφθθηλν γάην ηειηθά; 3- Ση πξφηεηλαλ νη γάηνη θη έδεημαλ φηη απνδέρηεθαλ ηνλ θφθθηλν γάην θαη φ,ηη δηαθνξεηηθφ είραλ δεη πάλσ ηνπ; 14

ΔΡΑΣΗ 5 - ΖΜΔΡΟΛΟΓΗΑ 18-3-2014 Ζκέξα βαζκψλ θαη δελ έρνπλ έξζεη γηα λα πάξνπλ ηνπο βαζκνχο θαη λα ξσηήζνπλ γηα ηελ πξφνδν. Οη γνλείο αδηαθνξνχλ γηα ηελ πξφνδν ησλ παηδηψλ ηνπο; Μήπσο ην παξακεινχλ επεηδή νη ίδηνη δε ζθέθηεθαλ πνηέ φηη ηνπο ρξεηάδεηαη ε ζηνηρεηψδεο κφξθσζε γηα ηελ επηβίσζή ηνπο; Απηφ πνπ ζα κπνξνχζα λα πξνηείλσ είλαη κία πξνζπάζεηα επηθνηλσλίαο ηελ επφκελε θνξά πνπ ζα πξέπεη λα πάξνπλ βαζκνχο θαη ελεκέξσζε απφ ηελ αξρή ηεο επφκελεο ρξνληάο γηα ηε ζεκαζία ηνπ ειέγρνπ ηεο πξνφδνπ ελφο/κηαο καζεηή/ηξηαο. Οη γνλείο ηνπ Νηίλνπ ήξζαλ λα πάξνπλ ηνπο βαζκνχο ηνπ, απφξεζαλ θαη ζηελνρσξήζεθαλ γηα έλα Β ζηα αγγιηθά γηαηί φπσο ιέλε ν γηνο ηνπο παξαθνινπζεί καζήκαηα αγγιηθψλ ζε θξνληηζηήξην θαη δελ ην πεξίκελαλ. Ο Βαζίιεο ιείπεη γηα κήλεο. 19/3/2014 Δίκαζηε ζηελ ηάμε. Ο Νηίλνο είλαη ζπλεπήο ζε φιεο ηηο καζεηηθέο ππνρξεψζεηο ηνπ. Χξεζηκνπνηεί εμίζνπ θαιά ηνλ πξνθνξηθφ θαη γξαπηφ ιφγν. Ζ θνίηεζή ηνπ είλαη θαλνληθή. Ο Νηίλνο δε κέλεη ζηνλ νηθηζκφ θαη κάιινλ είλαη έλαο ιφγνο γηα ηελ παξάιιειε πνξεία ηνπ ζε ζρέζε κε ηα άιια παηδηά Ρνκά ζην ζρνιηθφ ρψξν. Ο Νηίλνο είλαη Ρνκά θαη είλαη έλα πξφηππν ζπκπεξηθνξάο γηα ηα ππφινηπα Ρνκά πνπ κπνξψ λα πσ φηη ζα είλαη πην δεθηηθνί ζην λα κηκεζνχλ. Απηή ε πνξεία δελ κπνξεί λα κελ ζπλδπαζηεί κε ηε δηδαζθαιία ηεο εθπαηδεπηηθνχ ε νπνία επηιέγεη δηδαθηηθέο κεζφδνπο πνπ πξνάγνπλ ηελ ππεπζπλφηεηα, ηε ζπλεξγαζία θαη ηε καζεζηαθή πξφνδν ησλ καζεηψλ/ηξησλ. Θεσξψ φηη ε ζπκκεηνρή ηνπ Νηίλνπ ζηηο δξάζεηο ζα έρεη ζεηηθά απνηειέζκαηα θαη γηα ηα άιια παηδηά. Ζ Δπδνθία θαη ε Βαγγειηψ δελ κπνξνχλ λα δηαβάζνπλ θαη λα γξάςνπλ, θάηη πνπ ηηο απνκαθξχλεη απφ ηελ 15

νκάδα αληί λα ηηο εληάμεη ζ απηήλ θαη λα ληψζνπλ δεκέλνη. Δίλαη κηα δεμηφηεηα πνπ αλ δελ ηελ θαιιηεξγήζνπλ ζα απνηειεί βαζηθφ ιφγν γηα λα κελ βξνπλ θαλέλα θνηλφ ζεκείν αλαθνξάο κε ηα ππφινηπα παηδηά. Ζ δαζθάια ηνπο θη εγψ ρξεζηκνπνηνχκε ηνλ ε/π, ηνλ πξνηδέθηνξα ζηελ δηδαζθαιία αιιά θαη πάιη δελ είλαη αξθεηφ γηα λα εκπιαθνχλ ζηε δηαδηθαζία. ην δηάιεηκκα ηα θνξίηζηα παίδνπλ κφλεο ηνπο. Πψο κπνξψ λα παξαθηλήζσ ηα άιια παηδηά αιιά θαη ηηο ίδηεο πξνο ηελ ζπδήηεζε, κπνξεί απηή λα επηηεπρζεί απφ φινπο, έρεη γίλεη θάπνηα πξνζπάζεηα ζην παξειζφλ; 20/4/2014 Ο Νηίλνο έξρεηαη θαλνληθά ζην ζρνιείν, ηα θνξίηζηα θαη ν Βαζίιεο ιείπνπλ ζήκεξα. Γελ μέξσ γηαηί ιείπνπλ. Ο Βαζίιεο ιείπεη κήλεο θαη κάιινλ είλαη ζε άιιε πφιε, ηα θνξίηζηα δελ ελεκέξσζαλ γηα ην ιφγν ηεο απνπζίαο ηνπο. 21/4/2014 Ο Νηίλνο έξρεηαη θαλνληθά ζην ζρνιείν. Σα θνξίηζηα είλαη αθφκα κηα κέξα απνκνλσκέλα θαη παίδνπλ κφλα ηνπο, απηφ κάιινλ νθείιεηαη ζηελ έληνλε κπξσδηά ησλ ξνχρσλ ηνπο. Έκαζα φκσο φηη, αθφκα θη αλ θάπνηνο ηνπο ραξίζεη ξνχρα, νη κακάδεο ηνπο είηε ηα πεηάλε είηε δελ ηα πιέλνπλ πνηέ θαη πεξηκέλνπλ λα θαηαζηξαθεί ην χθαζκα απφ ην πνιχ θφξεκα θαη ηελ θαθή ρξήζε. Οη κνλαδηθέο ζηηγκέο πνπ ηα θνξίηζηα έξρνληαη θνληά κε ηελ ππφινηπε νκάδα είλαη φηαλ ηξαγνπδνχλ. Δίλαη θάηη πνπ ραίξνληαη πνιχ θαη πηζαλφλ λα είλαη έλα ηξφπνο γηα λα ηηο δειεάζεη θάπνηνο γηα λα δηαβάζνπλ ή λα γξάςνπλ θάηη. 24/3 /2014 ήκεξα ήηαλ ε γηνξηή, ε Γ ηάμε δε ζπκκεηέρεη ζηελ νξγάλσζε ηεο γηνξηήο. Σα θνξίηζηα δελ ήξζαλ. Ο Νηίλνο ήηαλ εθεί. Ο Βαζίιεο έιεηπε. 25/3/2014 ήκεξα ήηαλ ε παξέιαζε. Ζ Γ ηάμε ζπκκεηέρεη ζηελ παξέιαζε. Ο Νηίλνο ήηαλ εθεί θαη παξέιαζε κε ην ζρνιείν καο. 27/3/2014 ήκεξα ε ζπκκεηνρή ηνπο ζην κάζεκα είλαη ε ίδηα κε ηηο πξνεγνχκελεο κέξεο. Δθηφο απφ ηελ ψξα ηεο δηδαζθαιίαο ε δαζθάια ηεο ηάμεο παξφηξπλε ηα παηδηά λα θάλνπλ ηνλ δηθφ ηνπο θήπν θαη ηα θνξίηζηα ελδηαθέξζεθαλ γη απηήλ ηε δξαζηεξηφηεηα. Θεσξψ φηη ζα δείμνπλ ελδηαθέξνλ κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ πξνγξάκκαηνο «ΠαίΕΩ ζηελ απιή κνπ» θαη ζα πξνζπαζήζνπλ λα θάλνπλ έλα βήκα πξνο ηελ θνηλσληθνπνίεζή ηνπο θαζψο θαη ζηελ θαηάθηεζε, αξρηθά, ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ παξαθηλνχκελεο απφ ηελ αλάγθε λα επηθνηλσλήζνπλ γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο. 16