Μετά τη ζώνη ασφαλείας και τον αερόσακο. Τεχνικά µέσα βελτίωσης οδικής ασφάλειας για τον 21 ο αιώνα.

Μετά τη ζώνη ασφαλείας και τον αερόσακο. Τεχνικά µέσα βελτίωσης οδικής ασφάλειας για τον 21 ο αιώνα. Κωνσταντίνος Αντωνίου Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Περίληψη Η οδική ασφάλεια είναι ένα από τα σηµαντικότερα προβλήµατα που απασχολούν τις σηµερινές κοινωνίες καθώς τα τροχαία ατυχήµατα είναι µία από τις πρώτες αιτίες θανάτων και σοβαρών τραυµατισµών. Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται µία ευρεία ανασκόπηση σύγχρονων τεχνικών µέσων βελτίωσης της οδικής ασφάλειας και επιχειρείται η συστηµατική ταξινόµηση και οµαδοποίηση τους σύµφωνα µε διάφορα κριτήρια. Η µεγαλύτερη οµάδα συστηµάτων αφορούν ένα συγκεκριµένο όχηµα και τους επιβαίνοντες σε αυτό. Χρησιµοποιώντας τον χρόνο τέλεσης του ατυχήµατος ως φυσικό σηµείο αναφοράς, µία βασική διάκριση αφορά την περίοδο κατά την οποία το µέσο αναµένεται να συµβάλλει κυρίως στη βελτίωση της οδικής ασφάλειας. Επίσης, τα συστήµατα διακρίνονται ανάλογα µε το αν επικεντρώνονται στον οδηγό ή στο όχηµα και επιχειρείται µία ταξινόµηση ανάλογα µε το κόστος και το βαθµό ωριµότητας τους. Επίσης παρουσιάζεται µια ειδική κατηγορία συστηµάτων που δεν περιορίζονται σε µεµονωµένα οχήµατα, αλλά βασίζονται στη συνεργασία οχηµάτων και της υποδοµής για τη συλλογή και µετάδοση πληροφοριών. Χρησιµοποιώντας έναν ευρύτερο ορισµό της έννοιας "τεχνικό σύστηµα", γίνεται επίσης αναφορά και στη χρήση τεχνικών προσοµοίωσης για τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας (π.χ. µέσω της βελτίωσης της χάραξης των οδών, του φωτισµού τους, καθώς και της σήµανσης και σηµατοδότησης). Τα τεχνικά µέσα υποστήριξης της οδικής ασφάλειας εξετάζονται, τέλος, µέσα από το πρίσµα της σύγχρονης Ελληνικής πραγµατικότητας. 1

1 Εισαγωγή Η οδική ασφάλεια είναι ένα από τα σηµαντικότερα προβλήµατα που απασχολούν τις σηµερινές κοινωνίες καθώς τα τροχαία ατυχήµατα είναι µία από τις πρώτες αιτίες θανάτων και σοβαρών τραυµατισµών. Η συστηµατική αστυνόµευση, η εκπαίδευση των οδηγών, και η ευρεία χρήση τεχνικών µέσων βελτίωσης οδικής ασφάλειας είναι ορισµένες από τις δράσεις που µπορούν να συµβάλουν σηµαντικά στη βελτίωση της οδικής ασφάλειας. Ενώ τις τελευταίες δεκαετίες η έµφαση ήταν προς την κατεύθυνση της παθητικής ασφάλειας, τα περισσότερα από τα συστήµατα που αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια στοχεύουν στη βελτίωση της ενεργητικής ασφάλειας των οχηµάτων. Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται µία ευρεία ανασκόπηση σύγχρονων τεχνικών µέσων βελτίωσης της οδικής ασφάλειας και επιχειρείται η συστηµατική ταξινόµηση και οµαδοποίηση τους σύµφωνα µε διάφορα κριτήρια. (Για λόγους οικονοµίας χώρου, δεν ήταν δυνατή η παράθεση αναφορών για τα διάφορα συστήµατα.) Η µεγαλύτερη οµάδα συστηµάτων αφορούν ένα συγκεκριµένο όχηµα και τους επιβαίνοντες σε αυτό (Ενότητα 2). Χρησιµοποιώντας τον χρόνο τέλεσης του ατυχήµατος ως φυσικό σηµείο αναφοράς, µία βασική διάκριση αφορά την περίοδο κατά την οποία το µέσο αναµένεται να συµβάλλει κυρίως στη βελτίωση της οδικής ασφάλειας. Επίσης, τα συστήµατα διακρίνονται ανάλογα µε το αν επικεντρώνονται στον οδηγό ή στο όχηµα και επιχειρείται µία ταξινόµηση ανάλογα µε το κόστος και το βαθµό ωριµότητας τους. Μία ειδική κατηγορία τεχνολογιών που µπορούν να δηµιουργήσουν συστήµατα που δεν περιορίζονται σε µεµονωµένα οχήµατα, αλλά βασίζονται στη συνεργασία οχηµάτων και της υποδοµής για τη συλλογή και µετάδοση πληροφοριών (Ενότητα 3). Χρησιµοποιώντας έναν ευρύτερο ορισµό της έννοιας "τεχνικό σύστηµα", γίνεται επίσης αναφορά και στη χρήση τεχνικών προσοµοίωσης για τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας (π.χ. µέσω της βελτίωσης της χάραξης των οδών, του φωτισµού τους, καθώς και της σήµανσης και σηµατοδότησης) (Ενότητα 4). Τα τεχνικά µέσα υποστήριξης της οδικής ασφάλειας εξετάζονται, τέλος, µέσα από το πρίσµα της σύγχρονης Ελληνικής πραγµατικότητας, µε τις ιδιαιτερότητες, τα προτερήµατα και τα µειονεκτήµατα της (Ενότητα 5). 2 Συστήµατα επί του οχήµατος Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται µια ταξινόµηση της ευρύτερης οµάδας τεχνικών συστηµάτων υποστήριξης της οδικής ασφάλειας: τα συστήµατα επί του οχήµατος. Η ταξινόµηση των συστηµάτων κινείται σε δύο άξονες, ανάλογα µε Την χρονική στιγµή (σε σχέση µε την τέλεση του ατυχήµατος) κατά την οποία το σύστηµα ενεργοποιείται, και 2

Το αν επικεντρώνεται στην υποστήριξη του οχήµατος ή του οδηγού. Χρησιµοποιώντας τον χρόνο τέλεσης του ατυχήµατος ως φυσικό σηµείο αναφοράς, µία βασική διάκριση αφορά την περίοδο κατά την οποία το µέσο αναµένεται να συµβάλλει κυρίως στη βελτίωση της οδικής ασφάλειας: Πριν το ατύχηµα (Πίνακας 1): στην κατηγορία αυτή εντάσσονται συστήµατα ευφυούς ελέγχου/περιορισµού της ταχύτητας, συστήµατα αποφυγής ανατροπής/εκτροπής, και συστήµατα παρακολούθησης της κατάστασης του οδηγού, Κατά τη διάρκεια του ατυχήµατος (Πίνακας 2): στην κατηγορία αυτή εντάσσονται (ενεργητικά και παθητικά) συστήµατα περιορισµού των επιπτώσεων από την τέλεση ατυχήµατος (π.χ. ζώνες ελεγχόµενης παραµόρφωσης, συστήµατα προστασίας πεζών, πλευρικοί αερόσακοι ή αερόσακοι οροφής, συστήµατα διακοπής τροφοδοσίας για τον περιορισµό του κινδύνου έκρηξης), καθώς και στοιχεία υποδοµής, όπως κατάλληλα σχεδιασµένα στηθαία ασφαλείας για την απορρόφηση της ενέργειας της σύγκρουσης και Μετά το ατύχηµα (Πίνακας 2): στην κατηγορία αυτή εντάσσονται π.χ. οι καταγραφείς δεδοµένων (event recorders) για τη διερεύνηση των αιτίων του ατυχήµατος. Η δεύτερη διάσταση ταξινόµησης των εξεταζόµενων συστηµάτων είναι το αν επικεντρώνονται στην υποστήριξη του οχήµατος ή του οδηγού. Τα συστήµατα που επικεντρώνονται στην υποστήριξη του οχήµατος προ της τέλεσης του ατυχήµατος διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα µε τη λειτουργία τους: Παρακολούθηση οχήµατος: στην κατηγορία αυτή εντάσσονται αισθητήρες και διαγνωστικοί έλεγχοι του οχήµατος. Η έγκαιρη προειδοποίηση του οδηγού σχετικά µε προβλήµατα στη λειτουργία του οχήµατος µπορεί να οδηγήσει στην αποφυγή ατυχηµάτων. Αποφυγή πρόσκρουσης: στην κατηγορία αυτή εντάσσονται συστήµατα που ειδοποιούν τον οδηγό περί επικείµενης πρόσκρουσης ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις- προβαίνουν σε µικρές διορθωτικές επεµβάσεις στην πορεία του οχήµατος για την αποφυγή ατυχήµατος. Έλεγχος οχήµατος: στην κατηγορία αυτή εντάσσονται συστήµατα τα οποία αναλαµβάνουν τον έλεγχο του οχήµατος (είτε πλήρως, είτε µόνο κατά τον κατά-µήκος άξονα). Τα συστήµατα αυτά είναι πιο πολύπλοκα και αποτελούνται συνήθως από πλήρως αισθητήρων καθώς και σύνδεση µε τον κινητήρα του οχήµατος. Τα συστήµατα υποστήριξης οχήµατος κατά τη σύγκρουση αποσκοπούν στην ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων της, είτε µέσω της αποφυγής τραυµατισµών των επιβατών, είτε µέσω της µείωσης της πιθανότητας φωτιάς ή έκρηξης. Τα συστήµατα υποστήριξης οχήµατος µετά τη σύγκρουση αποσκοπούν στην υποστήριξη της διερεύνησης των συνθηκών που οδήγησαν στο ατύχηµα (π.χ. "µαύρα" κουτιά) ή τον εντοπισµό του οχήµατος (αυτόµατο σύστηµα αναφοράς ατυχήµατος µε ενσωµατωµένο δέκτη GPS και δυνατότητα ασύρµατης επικοινωνίας). 3

Τα συστήµατα που επικεντρώνονται στην υποστήριξη του οδηγού προ της τέλεσης του ατυχήµατος διακρίνονται σε δύο κατηγορίες, ανάλογα µε τη λειτουργία τους: Αντίληψη οδηγού: στην κατηγορία αυτή εντάσσονται συστήµατα που υποβοηθούν την αντίληψη του οδηγού σχετικά µε το περιβάλλον του, π.χ. φώτα πορείας ειδικής τεχνολογίας, φώτα πορείας που στρίβουν προς την εσωτερική πλευρά µιας στροφής, αλλά και "ηλεκτρονικοί καθρέφτες", δηλαδή συστήµατα βιντεοκαµερών και οθονών που υποκαθιστούν τους παραδοσιακούς καθρέφτες. Παρακολούθηση οδηγού: στην κατηγορία αυτή εντάσσονται συστήµατα που παρακολουθούν την υγεία και την φυσική κατάσταση του οδηγού. Όταν παρατηρούνται πιθανώς επικίνδυνες συνθήκες (π.χ. υπνηλία, κούραση, υψηλή περιεκτικότητα αλκοόλ στην αναπνοή) τα συστήµατα αυτά έχουν τη δυνατότητα να σηµάνουν οπτικοακουστικά µηνύµατα στον οδηγό ή ακόµα και να ακινητοποιήσουν το όχηµα. Τα συστήµατα υποστήριξης οδηγού κατά τη σύγκρουση αποσκοπούν στην προστασία των επιβατών και τη µείωση των επιπτώσεων της σύγκρουσης σε αυτούς. Τέλος, Τα συστήµατα υποστήριξης οδηγού µετά τη σύγκρουση αφορούν στην υποβοήθηση της διαδικασίας διάσωσης. Για παράδειγµα, στην κατηγορία αυτή ανήκουν ενσωµατωµένα συστήµατα επικοινωνίας µε ένα κέντρο ελέγχου (π.χ. σύστηµα On-Star της General Motors), καθώς και τεχνολογίες κατασκευής αµαξωµάτων που επιτρέπουν την εύκολη πρόσβαση των συνεργείων διάσωσης στους επιβάτες. Στο Σχήµα 1 παρουσιάζεται µία κατάταξη των τεχνικών µέσων που παρουσιάζονται στους Πίνακες 1 και 2 στην ενότητα αυτή βάσει του κόστους και της τεχνολογικής τους ωριµότητας. Με βάση τους δύο αυτούς άξονες, είναι αναµενόµενο τα συστήµατα που βρίσκονται στην κάτω αριστερά περιοχή του γραφήµατος να έχουν υψηλότερες πιθανότητες διάδοσης στο προσεχές µέλλον, καθώς συνδυάζουν προσιτό κόστος και µεγάλο βαθµό ωριµότητας. Από το Σχήµα 1 προκύπτει επίσης µια σαφής (αρνητική) συσχέτιση µεταξύ του βαθµού ωριµότητας και του κόστους. Όπως και σε πολλούς άλλους κλάδους, αναµένεται ότι, καθώς οι τεχνολογίες ωριµάζουν και η εφαρµογή τους επεκτείνεται, το κόστος τους θα πέφτει κατακόρυφα. Οι Golias et al. [1] παρουσιάζουν µία ταξινόµηση είκοσι-τεσσάρων συστηµάτων υποστήριξης οδηγού µε κριτήριο την επίπτωση τους στην οδική ασφάλεια και την κυκλοφοριακή ικανότητα. 3 Συστήµατα ευρείας περιοχής Οι σύγχρονες εξελίξεις στους χώρους των αισθητήρων, υπολογιστών, και τηλεπικοινωνιών έχουν ανοίξει νέες προοπτικές στα πεδία συλλογής και µετάδοσης στοιχείων και πληροφοριών. Οι τεχνολογίες αυτές βρίσκουν σηµαντικές εφαρµογές σε πολλά επιστηµονικά πεδία, συµπεριλαµβανοµένης και της οδικής ασφάλειας. 4

Η έγκαιρη διάχυση πληροφοριών σχετικά µε την κατάσταση του οδικού δικτύου (π.χ. αισθητήρες συλλογής στοιχείων σχετικά µε την επιφάνεια της οδού και τις επικρατούσες κυκλοφοριακές συνθήκες) και τις καιρικές συνθήκες µπορεί να συµβάλει σηµαντικά στη βελτίωση της οδικής ασφάλειας. Ορισµένα συστήµατα επιτρέπουν την άµεση συλλογή και ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ των οχηµάτων ή των οχηµάτων και της υποδοµής χωρίς την παρέµβαση του οδηγού (Durresi et al. [2]). Τα στοιχεία αυτά µπορούν είτε να προβάλλονται στον οδηγό, π.χ. υπό τη µορφή προειδοποιητικών σηµάτων ή µηνυµάτων (εντός του οχήµατος ή σε κατάλληλα διαµορφωµένες πινακίδες µεταβλητών µηνυµάτων), είτε να αξιοποιούνται από κατάλληλα συστήµατα στο όχηµα, π.χ. για τον έλεγχο της ταχύτητας του οχήµατος. Συστήµατα και εφαρµογές ευρείας περιοχής, µε βάσει τις προαναφερθείσες εφαρµογές, παρέχουν τη δυνατότητα για βελτίωση της οδικής ασφάλειας. Αν και οι σχετικές τεχνολογίες είναι σε µεγάλο βαθµό ώριµες για εφαρµογή σήµερα, βασικά εµπόδια στην άµεση εφαρµογή τους αποτελούν: Το κόστος, το οποίο είναι σηµαντικό. Η διάσταση αυτή του θέµατος επιβαρύνεται από τη διαπίστωση ότι δεν είναι εύκολο να κατανεµηθεί το όφελος από το σύστηµα στους διάφορους χρήστες. Ιδανικά, τέτοια συστήµατα θα χρηµατοδοτούνταν από το κράτος (σε περιπτώσεις δηµοσίων οδών) ή τον ιδιοκτήτη του έργου (αν πρόκειται για ιδιωτικό έργο), οι οποίοι όµως δεν είναι οι τελικά άµεσα ωφελούµενοι. Η ανάγκη για δηµιουργία προτύπων επικοινωνίας µεταξύ των υποσυστηµάτων (που πιθανώς να είναι τοποθετηµένα σε διάφορα οδικά τµήµατα, από διάφορες υπηρεσίες, ιδιωτικές ή δηµόσιες), ώστε να εξασφαλίζεται η διαλειτουργικότητα τους. 4 Χρήση προσοµοίωσης για την βελτίωση των υποδοµών Σηµαντικές αιτίες τροχαίων ατυχηµάτων αποτελούν ο κακός σχεδιασµός και συντήρηση των οδών, η ακατάλληλη ή ελλιπής σήµανση και η κακή επιφάνεια της οδού (π.χ. ύπαρξη πάγου, βροχής, ή λαδιών και καυσίµων από ατύχηµα). Η κυκλοφοριακή προσοµοίωση είναι µία µεθοδολογία που χρησιµοποιείται συχνά για τη βελτίωση της κυκλοφοριακής ικανότητας οδικών δικτύων. Οι ίδιες αρχές και τεχνικές προσοµοίωσης µπορούν επίσης να χρησιµοποιηθούν για τη βελτίωση του σχεδιασµού των οδών (χάραξη, σήµανση, σηµατοδότηση, κτλ), καθώς και την προσοµοίωση της επίδρασης των τεχνικών µέσων βελτίωσης της οδικής ασφάλειας. Οι Golias et al. [3] παρουσιάζουν µία µεθοδολογία για τον υπολογισµό µέσω προσοµοίωσης των επιπτώσεων από την εισαγωγή συστηµάτων υποστήριξης οδικής ασφάλειας (π.χ. adaptive cruise control, ACC). Μία πολύ σηµαντική παράµετρος της οδικής ασφάλειας, στην οποία συχνά δεν αποδίδεται η πρέπουσα σηµασία είναι ο ανθρώπινος παράγοντας. Πρότυπα προσοµοίωσης µπορούν να χρησιµοποιηθούν αποτελεσµατικά για τον προσδιορισµό των επιπτώσεων συγκεκριµένων χαρακτηριστικών συµπεριφοράς στην οδική ασφάλεια, καθώς και για την πρόβλεψη των 5

ωφελειών από αλλαγές συµπεριφοράς (π.χ. εξαιτίας της κτήσης και χρήσης τεχνικών µέσων βελτίωσης της οδικής ασφάλειας). Η τεχνική αυτή µπορεί να χρησιµοποιηθεί για τη κατάρτιση προδιαγραφών που θα αποσκοπούν στη βελτίωση των ανθρωπίνων εκείνων παραγόντων µε την υψηλότερη αναµενόµενη θετική επίπτωση στην οδική ασφάλεια. Οι Antoniou και Koutsopoulos [4] παρουσιάζουν ένα πλαίσιο για την αξιολόγηση των συστηµάτων υποστήριξης οδικής ασφάλειας µε τη χρήση προσοµοίωσης. 5 Η Ελληνική πραγµατικότητα Εκτός από διαφορετικά τεχνικά χαρακτηριστικά, τα τεχνικά µέσα που διατίθενται για τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας διακρίνονται και από διαφορετικούς δείκτες κόστους/οφέλους, επίπεδο ωριµότητας και αναµενόµενο συνολικό όφελος. Επίσης, υπάρχει ένας σηµαντικός αριθµός φορέων µε διαφορετικές (και πιθανόν ασύµβατες) προτεραιότητες για την υλοποίηση των συστηµάτων αυτών, συµπεριλαµβανοµένων ερευνητικών κέντρων, εταιριών κατασκευής συστηµάτων, εταιριών κατασκευής οχηµάτων, δηµοσίων φορέων οδικής ασφάλειας, και ενώσεων πολιτών. Ο µεγάλος αριθµός διαφορετικών παραµέτρων καθιστά δύσκολη την απόλυτη αξιολόγηση και ιεράρχηση των συστηµάτων αυτών. Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που επηρεάζουν την οδική ασφάλειας στην Ελλάδα. Μια επισκόπηση της οδικής ασφάλειας στην Ελλάδα παρέχεται από τους Matsoukis et al. [5]. Το πρώτο βήµα είναι ο εντοπισµός των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών που διαφοροποιούν την Ελλάδα από άλλες χώρες, τόσο σε επίπεδο υποδοµών, όσο και σε επίπεδο νοοτροπίας οδηγών (και χρηστών της οδού γενικότερα). Οι οδικές υποδοµές στην Ελλάδα χαρακτηρίζονται συχνά από προβλήµατα, τα οποία είτε οφείλονται σε έλλειψη συντήρησης και κακή κατασκευή, είτε σε ιδιαίτερες συνθήκες (όπως π.χ. το ορεινό ανάγλυφο) και η σύνθεση των διαθέσιµων αδρανών. Το (σχετικά χαµηλό, σε σχέση µε τη υτική Ευρώπη) κατά κεφαλήν εισόδηµα είναι ακόµα ένας παράγοντας που δεν πρέπει να αγνοείται. 'Όσον αφορά στον ανθρώπινο παράγοντα, οι Έλληνες οδηγοί χαρακτηρίζονται από επιθετικότητα (στην οδήγηση), έλλειψη οδηγικής παιδείας (π.χ. έλλειψη σεβασµού στους πεζούς και τους δικυκλιστές) και πιθανώς µία ελαφρά τάση για παραβατικότητα (π.χ. υπέρβαση ορίων ταχύτητας, µη χρήση ζώνης ασφαλείας και κράνους). Αν και η µέση ηλικία των οχηµάτων έχει βελτιωθεί αισθητά τα τελευταία χρόνια, τα οχήµατα που κινούνται στους Ελληνικούς δρόµους πάσχουν συχνά από έλλειψη συντήρησης. Τέλος, ο µεγάλος αριθµός δικύκλων που κυκλοφορούν στους Ελληνικούς δρόµους είναι ένα στοιχείο που επιβαρύνει την εικόνα της οδικής ασφάλειας (καθώς συµβάλλει στην τέλεση πολλών και κυρίως- σοβαρών ατυχηµάτων). Ασφαλώς δεν πρέπει να αγνοούνται τα θετικά στοιχεία της Ελληνικής πραγµατικότητας, όσον αφορά στην οδική ασφάλεια, τα οποία περιλαµβάνουν το ήπιο κλίµα και τη (σχετικά) χαµηλή κατανάλωση αλκοόλ από τους οδηγούς. 6

6 Επίλογος Ένας σηµαντικός αριθµός τεχνικών µέσων οδικής ασφάλειας είναι διαθέσιµα σήµερα και αρκετά άλλα βρίσκονται σε διάφορα στάδια ανάπτυξης. Εκτός από τα τεχνικό-οικονοµικά χαρακτηριστικά των συστηµάτων αυτών (τα οποία παρουσιάστηκαν στην παρούσα εργασία) υπάρχουν και άλλες πτυχές που πρέπει να εξεταστούν. Μία τέτοια διάσταση αφορά στη δηµιουργία νοµοθετικού πλαισίου για τη χρήση των συστηµάτων αυτών. Η ανάγκη αυτή γίνεται πιο εµφανής σε σχέση µε τα πιο εξελιγµένα από τα συστήµατα αυτά, τα οποία σε ορισµένες συνθήκες επεµβαίνουν στην οδηγική διαδικασία και πιθανώς αναλαµβάνουν τον έλεγχο του οχήµατος. Το θεσµικό πλαίσιο απόδοσης ευθυνών σχετικά µε ατυχήµατα που τελούνται υπό τέτοιες συνθήκες δεν είναι πάντα ξεκάθαρο. Μια δεύτερη παράµετρος αφορά στην επιβολή (έναντι σταδιακής υιοθέτησης) των συστηµάτων αυτών. Η χρήση των ζωνών ασφαλείας επιβάλλεται σήµερα νοµοθετικά. Ο βαθµός στον οποίο κάποια άλλα συστήµατα (π.χ. "µαύρα κουτιά") θα επιβληθούν κατά τον ίδιο τρόπο είναι ένα ανοικτό θέµα. Ένα ακόµα θέµα, αφορά στο κόστος υιοθέτησης των συστηµάτων αυτών. Όσον αφορά το κόστος, σε περιπτώσεις όπου η χρήση των συστηµάτων αυτών αποδειχθεί επωφελής από πλευράς οδικής ασφάλειας, µπορεί να εξεταστεί η επιδότηση τους από το κράτος. 7 Αναφορές 1. J. Golias, G. Yannis, C. Antoniou. A classification of driver assistance systems according to their impact on road safety and traffic efficiency. Transport Reviews, Vol. 22, No. 2, 2002. 2. M. Durresi, A. Durresi, L. Barolli. "Sensor Inter-Vehicle Communication for Safer Highways," 19th International Conference on Advanced Information Networking and Applications (AINA'05) Vol. 2, no. 2, pp. 599-604, 19th 2005. 3. J. Golias, C. Antoniou and G. Yannis. A methodology for the estimation of traffic and related impacts of advanced driver assistance systems. Intelligent Transportation Systems Journal, Vol. 7, No. 3-4, July-December 2002. 4. C. Antoniou, and H. N. Koutsopoulos. Simulation-based evaluation of of safety performance of Intelligent Vehicle Safety Systems. Proceedings of the 3 rd Conference on Road Safety in Greece, October 2005. 5. E.Matsoukis, J.Golias, G.Yannis, An overview of Road Safety in Greece, Transport Reviews, Vol.16, No.4, 1996, pp. 357-367. 7

Πίνακας 1. Ταξινόµηση τεχνικών µέσω οδικής ασφάλειας (επίδραση προ της σύγκρουσης) Προ της σύγκρουσης Υποστήριξη οχήµατος Παρακολούθηση οχήµατος Αποφυγή πρόσκρουσης Έλεγχος οχήµατος Αντίληψη οδηγού 1. Συστήµατα ειδοποίησης - διαγνωστικοί έλεγχοι οχήµατος 2. Ειδοποίηση εξόδου από λωρίδα/οδό 3. Αποτροπή πρόσκρουσης κατά την αλλαγή λωρίδας 4. Αποφυγή οπισθιας σύγκρουσης 5. Εντοπισµός πεζών και εµποδίων 6. Ειδοποίηση πρόσκρουσης σε διασταύρωση 7. Υποβοήθηση πέδησης (ABS, antispin) 9. Κίνηση σε φάλαγγα (Platooning) 10. Έλεγχος ταχύτητας (πιθανώς σε συνεργασία µε υποδοµή ή GPS) 11. υναµικός έλεγχος πορείας (Adaptive control) cruise 8. Automatic stopand-go 12. Υποβοήθηση όρασης, π.χ. σύστηµα νυχτερινής όρασης (nightvision), ειδικά φώτα πορείας (xeon), κινητά φώτα πορείας 13. "Ηλεκτρονικός καθρέφτης" (electronic mirror) Υποστήριξη οδηγού Παρακολούθηση οδηγού 14. Κατάσταση οδηγού (υπνηλία, κούραση, αποσπάσεις) 15. Υγεία οδηγού (π.χ., πίεση, σφυγµοί, εφίδρωση) 16. Σύστηµα εκκίνησης µε έλεγχο περιεκτικότητας αλκοολ στο αίµα 8

Πίνακας 2. Ταξινόµηση τεχνικών µέσω οδικής ασφάλειας (επίδραση κατά και µετά τη σύγκρουση) Κατά τη σύγκρουση Υποστήριξη οχήµατος Υποστήριξη οδηγού 17. ιακοπή ροής καυσίµου, αποφυγή έκρηξης 19. Αερόσακοι, "κουρτίνες" προστασίας 18. Κλωβοί ασφαλείας, σασί ελεγχόµενης παραµόρφωσης, µπάρες ασφαλείας στις πόρτες, τιµόνια, πενταλ κτλ. που δεν εισβάλουν στην καµπίνα 20. "Έξυπνες" ζώνες ασφαλείας Μετά τη σύγκρουση 21. Συστήµατα καταγραφής δεδοµένων (Event data recorders) 24. Σύστηµα άµεσης κλήσης, π.χ. On-Star (για ζήτηση βοήθειας) 22. Μαύρα κουτιά (στοιχεία οχήµατος για τα τελευταία 5-10 δευτερόλεπτα) 23. GPS για εντοπισµό οχήµατος (σε περίπτωση ατυχήµατος σε αποµακρυσµένη περιοχή) 25. Σασί κατασκευασµένο ώστε να προσφέρει εύκολη πρόσβαση στον οδηγό (στα συνεργεία διάσωσης) 9

Σχήµα 1. Κατάταξη τεχνικών µέσων οδικής ασφάλειας βάσει κόστους και (τεχνολογικής) ωριµότητας 10

Beyond the seat-belt and the air-bag. Technical measures for the improvement of road safety for the 21st century. Constantinos Antoniou National Technical University of Athens, Greece Extended Abstract Road safety is arguably one of the most important problems tormenting modern societies, as road accidents are one of the leading causes for deaths and serious injuries. Systematic enforcement, driver education, and wide use of technical measures for the improvement of road safety are only some of the actions that can contribute to the improvement of road safety. While the development of safety measures during the past few decades was focused on passive safety, most systems under development during the past few years aim at improving the active safety of vehicles. In this research, a wide survey of modern technical measures for the improvement of road safety are presented, and classified according to several criteria. Most systems are installed on a single vehicle and only directly affect that vehicle and its passengers. Using the time of the crash as a natural reference point, systems are classified with respect to the time period at which they are expected to improve safety. Furthermore, these systems are classified according to their direct focus (vehicle or driver). A graphical classification of these systems according to their cost and level of maturity is also provided. A special category of technologies that can lead to wide-area systems that are not limited to individual vehicles is also presented. Such systems would be based on the collection of information from the network and the vehicles and its dissemination to a wide area. After a relaxation of the term "technical measure", a reference is also made to the use of simulation for the improvement of road safety (e.g. through the improvement in the design of the networks or freeways, the lighting conditions, and the signs). The presented road-safety measures are also put into perspective with respect to the specific characteristics of Greek drivers, vehicles and infrastructure. In particular, the individualities, advantages, and disadvantages of the Greek reality are discussed. Finally, a number of issues relating to the deployment of technical measures for the improvement of road safety are raised, including social, legal and financial issues. 11