ΕΚΤΑΚΤΟ ΕΥΡΩΒΑΡΟΜΕΤΡΟ 266 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ. Συνοπτική ανάλυση

Βρυξέλλες, 2 Μαρτίου 2009 ΕΚΤΑΚΤΟ ΕΥΡΩΒΑΡΟΜΕΤΡΟ 266 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ Συνοπτική ανάλυση Ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας και των επικείμενων εκλογών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Ιούνιο του 2009, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισαν να εκπονήσουν μια εμβριθή μελέτη σχετικά με τις γυναίκες ψηφοφόρους. Στόχος της παρούσας έρευνας του Έκτακτου Ευρωβαρόμετρου, η οποία διενεργήθηκε κυρίως τηλεφωνικά σε δείγμα άνω των 35 000 γυναικών και 5 500 ανδρών, ήταν να διαπιστωθούν οι αντιλήψεις των γυναικών για την πολιτική γενικότερα, για την εξισορρόπηση επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, οι αντιλήψεις τους για την Ευρωπαϊκή Ένωση, για τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και τα κίνητρά τους όταν ψηφίζουν. Στην πλειονότητα των απαντήσεων, δύο χαρακτηριστικά καθίστανται προφανή: υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ κρατών μελών και ένα σχετικά υψηλό ποσοστό απαντήσεων «Δεν γνωρίζω», το οποίο είναι παρόμοιο με εκείνο της κοινωνικοδημογραφικής ανάλυσης των ερευνών του Τακτικού Ευρωβαρομέτρου που διενεργήθηκαν σε περίοδο 12 μηνών 1. Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης μελέτης απέδειξαν ότι οι γυναίκες είναι πιο επιλεκτικές όταν καλούνται να διαλέξουν μεταξύ των πολιτικών προτεραιότητας που πρέπει να προασπισθεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πολιτική ένας ανδρικός κόσμος; Η μεγάλη πλειονότητα των γυναικών, αλλά και μια ελαφρώς μικρότερη πλειονότητα ανδρών, πιστεύουν ότι η πολιτική κυριαρχείται από τους άνδρες. Ένας διαφορετικός τρόπος άσκησης της πολιτικής; Ναι, οι γυναίκες στην πολιτική μπορούν να προσδώσουν πρόσθετη αξία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η δήλωση αυτή επιβεβαιώνεται από τη μεγάλη πλειονότητα των ερωτηθέντων, παρότι το ποσοστό είναι μεγαλύτερο στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες. Υπάρχουν διακρίσεις; Η μεγάλη πλειονότητα των γυναικών δεν νιώθουν ότι υφίστανται διακρίσεις λόγω του φύλου τους, αλλά το ποσοστό των γυναικών που αναφέρουν ότι έχουν αισθανθεί να υφίστανται διακρίσεις διαφέρει σημαντικά μεταξύ κρατών μελών, η δε απόκλιση φτάνει έως και τις 20 ποσοστιαίες μονάδες. Όταν αναφέρονται διακρίσεις λόγω φύλου, αυτές γίνονται αισθητές εξίσου στην εργασία και στην κοινωνία γενικότερα. Δυσκολίες στην επίτευξη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής; Η πλειονότητα των γυναικών σε όλες τις χώρες δεν αναφέρουν δυσκολίες. 1 Από τον Μάρτιο του 2008 (EB68) έως τον Μάρτιο του 2009 (EB70) 1

Γιατί ορισμένες γυναίκες δεν εργάζονται; Στις γυναίκες που δεν εργάζονται επί του παρόντος παρασχέθηκαν επιλογές από έναν κατάλογο δυνητικών απαντήσεων. Ως κύριο λόγο για το γεγονός ότι δεν εργάζονται, ανέφεραν οικογενειακές υποχρεώσεις. Ο δεύτερος κυριότερος λόγος ήταν ότι αναζητούσαν εκείνη την εποχή εργασία και ο τρίτος προσωπικοί λόγοι. Παρατηρούνται μεγάλες διαφορές μεταξύ ηλικιακών ομάδων όσον αφορά τους λόγους αυτούς. Προασπίζεται η ΕΕ τα συμφέροντα των γυναικών; Η πλειονότητα των γυναικών που ερωτήθηκαν είπαν ότι τα συμφέροντά τους δεν εκπροσωπούνται καλά από την ΕΕ, αλλά μια ισχυρή μειονότητα πιστεύει το αντίθετο. Και πάλι, τα αποτελέσματα αναδεικνύουν μεγάλες διαφορές μεταξύ κρατών μελών, οι οποίες φτάνουν έως και τις 40 ποσοστιαίες μονάδες. Οι δραστηριότητες του ΕΚ έχουν αντίκτυπο στη ζωή γενικά; Σημαντικό ποσοστό γυναικών απαντούν καταφατικά στην ερώτηση αυτή, ιδίως όσον αφορά την εκπαίδευση και τα δικαιώματα των γυναικών. Πώς πρέπει να προωθήσει το ΕΚ την ισότητα των φύλων στην οικογενειακή ζωή; Το ΕΚ πρέπει να ενεργήσει με διάφορους τρόπους: με τον συνυπολογισμό των ετών φροντίδας των παιδιών στα συντάξιμα έτη, την εξασφάλιση της παροχής επαρκών ημερήσιων παιδικών σταθμών, τη διασφάλιση της κοινής επιμέλειας των παιδιών σε περιπτώσεις διαζυγίου, καθώς και τη διασφάλιση μιας ελάχιστης διάρκειας γονικής άδειας. Πώς πρέπει να προωθήσει το επόμενο Κοινοβούλιο την ισότητα των φύλων γενικότερα; Σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, το Κοινοβούλιο πρέπει να δώσει προτεραιότητα στο θέμα της ίσης αμοιβής των φύλων και στην καταπολέμηση της βίας και της εμπορίας γυναικών. Οι δύο αυτές απαντήσεις επιλέχθηκαν συχνότερα τόσο από τις γυναίκες όσο και από τους άνδρες, παρότι το ποσοστό είναι ελαφρώς κατώτερο για τους άνδρες. Παραδόξως, η προώθηση των ίσων ευκαιριών απασχόλησης, απάντηση που κατέχει την τρίτη θέση, αναφέρεται συχνότερα από τους άνδρες παρά από τις γυναίκες. Πώς μπορεί να ξεπερασθεί η διαφορά αμοιβών μεταξύ των δύο φύλων; Με σειρά προτίμησης: παρέχοντας περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την υφιστάμενη νομοθεσία, θεσπίζοντας νέα νομοθεσία ή ενισχύοντας την ισχύουσα νομοθεσία. Πώς επιλέγουν έναν υποψήφιο; Πότε αποφασίζουν; Ποια πρέπει να είναι η αναλογία ανδρών/γυναικών βουλευτών στο ΕΚ; Όταν επιλέγουν έναν υποψήφιο στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι γυναίκες αποδίδουν τη μεγαλύτερη σημασία στην πείρα του σε ευρωπαϊκά θέματα. Με διαφορά 8 ποσοστιαίων μονάδων, η δεύτερη απάντηση είναι ότι ψηφίζουν πάντοτε το ίδιο κόμμα. Το ένα τέταρτο των γυναικών λένε ότι αποφασίζουν ποιον θα ψηφίσουν δύο ή περισσότερους μήνες πριν από τις εκλογές, σε σύγκριση με το 32% των ανδρών που πράττουν το ίδιο. Λιγότερο από 15% των γυναικών και των ανδρών αποφασίζουν την τελευταία στιγμή. 2

Η μεγάλη πλειονότητα των γυναικών και ένα ελαφρώς μικρότερο ποσοστό ανδρών πιστεύουν ότι το ποσοστό των γυναικών βουλευτών στο ΕΚ πρέπει να είναι μεγαλύτερο ή ίσο του 50%, αλλά οι διαφορές μεταξύ κρατών μελών εμφανίζουν αποκλίσεις έως και 40 ποσοστιαίων μονάδων. Μόνον ένας μικρός αριθμός γυναικών και ανδρών υποστηρίζουν τις υποχρεωτικές ποσοστώσεις. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων της παρούσας έρευνας, όπως και της κοινωνικοδημογραφικής μελέτης που διενεργήθηκε από το ΕΚ και δημοσιεύεται παράλληλα με την παρούσα έρευνα του Έκτακτου Ευρωβαρόμετρου, δείχνει συγκεκριμένες διαφορές στις απαντήσεις ανδρών και γυναικών. Ωστόσο, παρότι η συμμετοχή των γυναικών ήταν χαμηλότερη έως τις τελευταίες εκλογές, οι εκλογές του 2004 έδειξαν ότι η συμμετοχή ανδρών/γυναικών ήταν ουσιαστικά ίδια. I. ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ A. Κυριαρχείται η πολιτική από τους άνδρες; Οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να απαντήσουν εάν συμφωνούν με τη δήλωση ότι η πολιτική κυριαρχείται από τους άνδρες: 45% των γυναικών (συμφωνούν πλήρως) πιστεύουν ότι η πολιτική κυριαρχείται από τους άνδρες έναντι μόλις 40% των ανδρών. Ένα περαιτέρω ποσοστό 32% των γυναικών συμφωνούν σε κάποιον βαθμό με τη δήλωση, έναντι 31% των ανδρών. Μόνον 9% των γυναικών διαφωνούν πλήρως με τη δήλωση αυτή (έναντι 14% των ανδρών). Εάν προστεθούν οι απαντήσεις «συμφωνώ πλήρως» και «συμφωνώ σε κάποιον βαθμό», η πλειονότητα των γυναικών σε όλα τα κράτη μέλη συμφωνούν με τη δήλωση αυτή. Οι άνδρες συμφωνούν λιγότερο από ό,τι οι γυναίκες. Οι γυναίκες στην Τσεχική Δημοκρατία (89%), στην Πολωνία (84%) και στην Πορτογαλία (83%) είναι οι περισσότερο πεπεισμένες για την κυριαρχία των ανδρών στην πολιτική. Λιγότερο πεπεισμένες είναι οι γυναίκες στη Φινλανδία: 51%, στη Μάλτα: 62% και στις Κάτω Χώρες: 66%. Β. Προσδίδουν οι γυναίκες «προστιθέμενη αξία» στη λήψη αποφάσεων; Οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να απαντήσουν εάν συμφωνούν με τη δήλωση ότι οι γυναίκες στην πολιτική προσθέτουν μια οπτική η οποία μπορεί να οδηγήσει στη λήψη διαφορετικών αποφάσεων γενικότερα, και τα αποτελέσματα δείχνουν τα εξής: 83% των γυναικών και 76% των ανδρών συμφωνούν ότι οι γυναίκες μπορούν να προσδώσουν μια διαφορετική οπτική στην πολιτική (σύνολο των απαντήσεων «συμφωνώ πλήρως» και «συμφωνώ σε κάποιον βαθμό»). Ωστόσο, οι διαφορές στον βαθμό βεβαιότητας μεταξύ των φύλων είναι εμφανής, καθώς 52% των γυναικών συμφωνούν πλήρως με τη δήλωση έναντι μόλις 45% των ανδρών. Στο άλλο άκρο, οι διαφορές μεταξύ των φύλων είναι επίσης εμφανείς: 6% των γυναικών έναντι 11% των ανδρών διαφωνούν πλήρως με την «προστιθέμενη αξία» των γυναικών στη λήψη αποφάσεων. Εάν προστεθούν οι απαντήσεις «συμφωνώ πλήρως» και «συμφωνώ σε κάποιον βαθμό»: Οι χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά γυναικών που συμφωνούν με την προτεινόμενη δήλωση είναι η Γαλλία (89%), η Πορτογαλία (91%) και η Σουηδία (83%). 3

Τα χαμηλότερα ποσοστά συμφωνίας (παρότι η πλειονότητα των γυναικών που ερωτήθηκαν εξακολουθούν να συμφωνούν με τη δήλωση) καταγράφονται στην Πολωνία (70%), στη Λετονία (77%) και στη Λιθουανία (79%). II. ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΛΟΓΩ ΦΥΛΟΥ Α. Εμπειρίες διακρίσεων: Στην περίπτωση αυτή, ερωτήθηκαν μόνον γυναίκες εάν ένιωσαν ποτέ θύματα άδικης μεταχείρισης λόγω του φύλου τους. Όσες απάντησαν θετικά, ερωτήθηκαν πού συνέβη κάτι τέτοιο (στην εργασία, στο σπίτι ή στην κοινωνία γενικότερα); Η μεγάλη πλειονότητα (67%) των γυναικών δηλώνουν ότι δεν ένιωσαν ποτέ θύματα άδικης μεταχείρισης λόγω του φύλου τους. Κατά μέσο όρο, 32% των γυναικών στην Ευρώπη (ΕΕ27) αναφέρουν ότι έχουν υποστεί διακρίσεις λόγω του φύλου τους. Τα υψηλότερα ποσοστά γυναικών που αναφέρουν ότι υπήρξαν θύματα διακρίσεων λόγω φύλου καταγράφονται στη Σουηδία (43%), στην Ελλάδα (40%) και στη Φινλανδία (38%). Τα χαμηλότερα ποσοστά αναφέρονται στη Μάλτα και στην Πορτογαλία (22%), στην Ουγγαρία και στις Κάτω Χώρες (23%). Β. Το πλαίσιο αυτής της διάκρισης: Οι γυναίκες που αναφέρουν ότι ένιωσαν θύματα άδικης μεταχείρισης λόγω του φύλου τους λένε ότι: Η διάκριση που βίωσαν έλαβε χώρα στην εργασία (58%) και στην κοινωνία γενικότερα 56%, σε αντίθεση με τη διάκριση λόγω φύλου στο σπίτι (13%). Στις γυναίκες που ανέφεραν εμπειρίες διακρίσεων λόγω φύλου, παρατηρείται μεγάλος αριθμός διαφορών μεταξύ κρατών μελών: Διακρίσεις λόγω φύλου στην εργασία αναφέρονται συχνότερα από γυναίκες στην Τσεχική Δημοκρατία (78% των αναφερόμενων περιπτώσεων), στο Ηνωμένο Βασίλειο (76%) και στην Ιρλανδία (68%). Τα υψηλότερα ποσοστά άδικης μεταχείρισης στην κοινωνία γενικότερα σημειώνονται στη Ρουμανία (65%), στην Πορτογαλία (64%) και στο Ηνωμένο Βασίλειο (63%). Οι αναφορές διακρίσεων λόγω φύλου στο σπίτι, παρότι σπάνιες, είναι συχνότερες στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ελλάδα (αμφότερες με 21%), καθώς και στην Ισπανία και στην Ιρλανδία (17%). III. ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ Α. Εξισορρόπηση προσωπικής και επαγγελματικής ζωής Η ερώτηση αυτή είναι μία από τις ερωτήσεις που υποβλήθηκαν μόνον στις γυναίκες: 4

Επτά στις 10 γυναίκες στην ΕΕ λένε ότι μπορούν να επιτύχουν την κατάλληλη ισορροπία επαγγελματικής προσωπικής ζωής τα ποσοστά κυμαίνονται από 57% στην Ελλάδα έως 84% στις Κάτω Χώρες. Το πρόβλημα της παρεμπόδισης της επαγγελματικής ζωής τους λόγω των απαιτήσεων της προσωπικής ζωής τους αναφέρθηκε κυρίως από γυναίκες στην Ελλάδα (32%), στη Γαλλία (26%) και στη Σλοβακία (25%). Από την άλλη πλευρά, το ποσοστό των γυναικών που λένε ότι η επαγγελματική ζωή τους παρεμποδίζεται από τις απαιτήσεις της προσωπικής ζωής τους είναι κατά μέσο όρο πολύ χαμηλό (8%), με τα υψηλότερα ποσοστά να καταγράφονται στη Σλοβενία (21%), στην Τσεχική Δημοκρατία (15%) και στην Κύπρο (14%). Β. Λόγοι μη εργασίας: Μόνον οι γυναίκες που δεν εργάζονται επί του παρόντος (εξαιρουμένων των συνταξιούχων και των σπουδαστριών με καθεστώς πλήρους φοίτησης) ρωτήθηκαν σχετικά με την κατάστασή τους. Εξετάζοντας τον μέσο όρο της ΕΕ, το μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών (32%) αναφέρουν ότι μένουν στο σπίτι λόγω των οικογενειακών ευθυνών τους. Ο δεύτερος συχνότερα επικαλούμενος λόγος (23%) είναι ότι αναζητούν αυτή τη στιγμή εργασία. 20% των γυναικών στην ΕΕ αναφέρουν ότι πρόκειται για προσωπική επιλογή τους. Η παραμονή στο σπίτι λόγω οικογενειακών ευθυνών αναφέρεται ως λόγος μη εργασίας από μόλις 3% των ερωτηθεισών στη Σουηδία έναντι 51% των ερωτηθεισών στη Μάλτα. IV. ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Α. Εκπροσώπηση των συμφερόντων των γυναικών από την ΕΕ: Η ερώτηση αυτή υποβλήθηκε μόνον σε γυναίκες, οι οποίες την αξιολόγησαν με βάση μια κλίμακα 4 βαθμίδων, και με την προσθήκη των απαντήσεων «πολύ καλή εκπροσώπηση» και «αρκετά καλή εκπροσώπηση» αφενός και «όχι πολύ καλή εκπροσώπηση» και «καθόλου καλή εκπροσώπηση» αφετέρου, τα αποτελέσματα έδειξαν τα εξής: Κατά μέσο όρο στην ΕΕ, 39% των γυναικών νιώθουν ότι τα συμφέροντά τους εκπροσωπούνται από την ΕΕ («πολύ καλή εκπροσώπηση» και «αρκετά καλή εκπροσώπηση») έναντι 46% των γυναικών που πιστεύουν ότι τα συμφέροντά τους δεν εκπροσωπούνται από την ΕΕ και 16% που δηλώνουν ότι δεν γνωρίζουν. Οι γυναίκες στο Λουξεμβούργο είναι περισσότερο ικανοποιημένες από τον τρόπο με τον οποίο εκπροσωπούνται τα συμφέροντά τους από την ΕΕ (66%), και τα ποσοστά είναι παρόμοια στις Κάτω Χώρες (56%) και στη Δανία (55%). Τη μικρότερη ικανοποίηση όσον αφορά την εκπροσώπηση των συμφερόντων τους εξέφρασαν οι γυναίκες στη Λετονία (20%), στη Βουλγαρία (23%) και στην Ουγγαρία (23%). Το ποσοστό των απαντήσεων «δεν γνωρίζω» είναι υψηλότερο στη Σουηδία (33%), στην Εσθονία (31%) και στις Κάτω Χώρες (25%). 5

Β. Αντίκτυπος του ΕΚ στη ζωή γενικά: Πιστεύουν οι γυναίκες ότι το ΕΚ έχει αντίκτυπο στη ζωή τους γενικότερα; Από έναν κατάλογο προτεινόμενων απαντήσεων, τα αποτελέσματα σε επίπεδο ΕΕ είναι τα εξής: Οι γυναίκες πιστεύουν ότι οι δραστηριότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στην εκπαίδευση (13% απάντησαν «σημαντικό αντίκτυπο» και ένα ποσοστό 31% πιστεύουν ότι ο αντίκτυπος αυτός είναι μέτριος, δηλαδή σύνολο 44%). Παρόμοιες απαντήσεις δόθηκαν όσον αφορά τον αντίκτυπο του ΕΚ στα δικαιώματα των γυναικών (9% απάντησαν ότι ο αντίκτυπος είναι σημαντικός, 35% ότι είναι μέτριος, σύνολο 44%). Οι γυναίκες πιστεύουν ότι το ΕΚ έχει ελαφρώς μικρότερο, αλλά πάντως κάποιον, αντίκτυπο στην ευημερία και στην επαγγελματική ζωή τους (41% αξιολογούν τον αντίκτυπο ως σημαντικό ή μέτριο). Το ΕΚ έχει τον χαμηλότερο αντίκτυπο στην οικογενειακή ζωή των γυναικών (σύνολο 34% για τις απαντήσεις «σημαντικός αντίκτυπος» και «μέτριος αντίκτυπος»). Η ανάλυση αναδεικνύει μεγάλες διαφορές. Στην Αυστρία, στο Λουξεμβούργο, στη Δανία και στη Γερμανία οι γυναίκες πιστεύουν ότι οι δραστηριότητες του ΕΚ έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο σε όλους τους αναφερόμενους τομείς της ζωής τους. Το αντίθετο συμβαίνει στη Βουλγαρία, στην Ουγγαρία, στην Τσεχική Δημοκρατία, στη Λετονία και στη Λιθουανία. Γ. Πολιτικές προτεραιότητας για το ΕΚ: οικογενειακή ζωή Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες κλήθηκαν να επιλέξουν έναν τομέα προτεραιότητας από έναν κατάλογο πολιτικών για την ισότητα των φύλων. Από τα θέματα που σχετίζονται με την οικογένεια, σε ποια πρέπει να δοθεί προτεραιότητα από το επόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο; Οι γυναίκες επικεντρώνονται σε πολιτικές που σχετίζονται με τη φροντίδα των παιδιών. Πιστεύουν ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε μέτρα που θα επιτρέπουν τον συνυπολογισμό των ετών φροντίδας παιδιών στα συντάξιμα έτη (32%), και ακολουθεί με μικρή διαφορά η παροχή επαρκών ημερήσιων παιδικών σταθμών. Οι άνδρες αποδίδουν μεγαλύτερη σημασία στην παροχή παιδικών σταθμών (28%). Τοποθετούν στη δεύτερη θέση τα μέτρα που θα επιτρέπουν τον συνυπολογισμό των ετών φροντίδας παιδιών στα συντάξιμα έτη (25%), και αποδίδουν σχεδόν την ίδια σημασία στη διασφάλιση της κοινής επιμέλειας των παιδιών σε περιπτώσεις διαζυγίου (24%). Μέτρα που θα επιτρέπουν τον συνυπολογισμό των ετών φροντίδας παιδιών στα συντάξιμα έτη: Έχουν τη μεγαλύτερη σημασία για τις γυναίκες στη Σουηδία (51%), στην Ουγγαρία (50%) και στην Αυστρία (49%). 6

Έχουν τη μικρότερη σημασία στην Κύπρο (16%), στη Δανία (18%) και στην Πορτογαλία (20%) Παροχή επαρκών ημερήσιων παιδικών σταθμών: Φαίνεται να αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για τις γυναίκες στην Πορτογαλία (49%), στην Ελλάδα (40%) και στην Κύπρο (39%). Η κατώτερη σημασία στο θέμα αυτό αποδίδεται στη Λιθουανία (13%), στη Σουηδία (15%) και στη Σλοβακία (20%). Διασφάλιση κοινής επιμέλειας των παιδιών σε περιπτώσεις διαζυγίου: Η μεγαλύτερη σημασία στο θέμα αυτό αποδίδεται στην Ισπανία (29%), στην Ιταλία (27%), στην Ιρλανδία και στη Λιθουανία (26%). Τα χαμηλότερα ποσοστά γυναικών που αποδίδουν προτεραιότητα στο θέμα αυτό καταγράφονται στην Ουγγαρία (8%), στη Λιθουανία και στη Γερμανία (9%). Διασφάλιση ελάχιστης διάρκειας γονικής άδειας: Η μεγαλύτερη σημασία στο θέμα αυτό αποδίδεται στην Τσεχική Δημοκρατία (20%), στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία και στην Εσθονία (19%) Οι μικρότεροι αριθμοί γυναικών που θεωρούν το θέμα αυτό προτεραιότητα καταγράφονται στην Ουγγαρία (5%), στην Ιταλία (6%), στη Γερμανία και στην Πορτογαλία (7%). Δ. Πολιτικές προτεραιότητας για το ΕΚ: η ισότητα των φύλων στην κοινωνία γενικότερα Όσον αφορά τις ενδεχόμενες προτεραιότητες στον τομέα της ισότητας των φύλων γενικά, οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να επιλέξουν και πάλι από έναν κατάλογο πέντε θεμάτων στα οποία θα πρέπει να επικεντρωθεί το επόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στην ΕΕ, κατά μέσο όρο, οι γυναίκες δίνουν προτεραιότητα στην ίση αμοιβή ανδρών και γυναικών (31%), και ακολουθούν η καταπολέμηση της βίας και της εμπορίας γυναικών (27%) καθώς και οι ίσες ευκαιρίες απασχόλησης (22%). Συνολικά, οι άνδρες δίνουν λίγο πολύ την ίδια προτεραιότητα στην καταπολέμηση της βίας και της εμπορίας γυναικών (27%), και ακολουθούν η ίση αμοιβή για τα δύο φύλα και οι ίσες ευκαιρίες απασχόλησης (26%). Ίση αμοιβή ανδρών και γυναικών: Η ισότητα αυτή θεωρείται κύρια προτεραιότητα από τις γυναίκες στην Αυστρία (45%), στη Γερμανία (43%), στη Γαλλία και στη Σουηδία (42%). Η χαμηλότερη προτεραιότητα δίνεται στην Ιταλία (11%), στη Ρουμανία (14%) και στην Ελλάδα (15%). Καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της εμπορίας γυναικών: Θεωρείται κύρια προτεραιότητα στην Ισπανία (48%), στη Δανία (43%) και στην Πορτογαλία (38%). Αποτελεί τη χαμηλότερη προτεραιότητα στην Ουγγαρία (14%), στη Σλοβακία (16%), στην Πολωνία και στην Εσθονία (16%). 7

Ίσες ευκαιρίες απασχόλησης Αποτελεί τη σημαντικότερη προτεραιότητα για τις γυναίκες στην Ουγγαρία (35%), στη Λιθουανία και στην Τσεχική Δημοκρατία (31%). Έχει τη μικρότερη σημασία στη Γαλλία και στη Σουηδία (13%) καθώς και στη Δανία (15%). V. ΙΣΗ ΑΜΟΙΒΗ Α. Ίση αμοιβή πώς μπορεί να επιτευχθεί; Όλοι οι συμμετέχοντες στην έρευνα, άνδρες και γυναίκες, κλήθηκαν να απαντήσουν στην ερώτηση με ποιον τρόπο μπορεί να επιτευχθεί η ίση αμοιβή ανδρών και γυναικών. Αμφότερες οι ομάδες πιστεύουν ότι η αποτελεσματικότερη λύση είναι η παροχή περισσότερων πληροφοριών σχετικά με τα υφιστάμενα δικαιώματα των γυναικών, παρότι οι γυναίκες επιλέγουν την απάντηση αυτή συχνότερα (41%) από ό,τι οι άνδρες (37%). Το θέμα αυτό αναφέρεται από μεγαλύτερα ποσοστά γυναικών στη Ρουμανία (53%), στη Λετονία (51%), στην Ελλάδα και στη Μάλτα (50%). Επιλέγεται από τα μικρότερα ποσοστά γυναικών στην Τσεχική Δημοκρατία (30%), στην Πολωνία, στην Ουγγαρία και στη Σλοβακία (32%). Η θέσπιση νέας νομοθεσίας είναι η δεύτερη συχνότερα επιλεγείσα λύση (γυναίκες: 26%, άνδρες: 27%) Επιλέγεται ως η πιο αποτελεσματική λύση από τις γυναίκες στην Ουγγαρία (39%), στην Πολωνία (35%), στην Κύπρο και στη Σλοβακία (32%). Επιλέγεται λιγότερο συχνά στη Μάλτα (11%), στη Ρουμανία (20%) και στη Λιθουανία (21%). Η ενίσχυση της ισχύουσας νομοθεσίας καταλαμβάνει την τρίτη θέση (γυναίκες: 23%, άνδρες: 24%). Η απάντηση αυτή θεωρείται ως η αποτελεσματικότερη λύση από τις γυναίκες στην Τσεχική Δημοκρατία (30%), στη Φινλανδία (27%), στη Λιθουανία και στην Κύπρο (26%). Θεωρείται ως η λιγότερο αποτελεσματική λύση στην Αυστρία (15%), στη Ρουμανία και στη Σλοβενία (16%). Β. Ίση αμοιβή σε ποιο επίπεδο πρέπει να ληφθούν μέτρα; Όποια και αν είναι τα μέτρα, η πλειονότητα τόσο των γυναικών όσο και των ανδρών (55% και 58% αντίστοιχα) προτιμούν τη λήψη μέτρων σε επίπεδο ΕΕ παρά σε εθνικό επίπεδο. 8

Λαμβάνοντας υπόψη μόνον τις γυναίκες, η υψηλότερη προτίμηση για τη λήψη μέτρων σε επίπεδο ΕΕ καταγράφεται στο Λουξεμβούργο (80%), στην Ισπανία (74%), στην Πορτογαλία και στο Βέλγιο (70%). Ωστόσο, οι γυναίκες στο Ηνωμένο Βασίλειο (62%), στη Ρουμανία (61%) και στη Μάλτα (59%) προτιμούν τη λήψη μέτρων για τη μείωση της διαφοράς της αμοιβής μεταξύ των φύλων σε εθνικό επίπεδο. VI. ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΚΛΟΓΕΣ Α. Εκλογές γενικά: πώς επιλέγεται ένας υποψήφιος; Όλοι οι ερωτηθέντες κλήθηκαν πρώτα να απαντήσουν πώς αποφασίζουν ποιον θα ψηφίσουν γενικά, ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για τοπικές, περιφερειακές, εθνικές ή ευρωπαϊκές εκλογές. Τα μεγαλύτερα ποσοστά των ερωτηθέντων και από τα δύο φύλα αποφασίζουν πρωτίστως βάσει των θεμάτων της προεκλογικής εκστρατείας: γυναίκες: 37%, άνδρες: 41%. Η Φινλανδία είναι η χώρα στην οποία η διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι περισσότερο αξιοσημείωτη (33% των γυναικών έναντι 20% των ανδρών). Η λήψη αποφάσεων έχει τη μεγαλύτερη σημασία για μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών στο Ηνωμένο Βασίλειο (67%), στην Ιρλανδία (64%) και στη Σουηδία (51%). Έχει τη μικρότερη σημασία για τις γυναίκες στην Κύπρο (12%), στην Ελλάδα (15%) και στη Βουλγαρία (17%). Η δεύτερη συνηθέστερα χρησιμοποιούμενη στρατηγική είναι η ψήφος πάντοτε για το ίδιο κόμμα. 29% των γυναικών και 28% των ανδρών λένε ότι έτσι επιλέγουν έναν υποψήφιο. Η απάντηση αυτή αναφέρθηκε από το μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών στην Ελλάδα και στην Ισπανία (42%) καθώς και στην Κύπρο (41%). Ωστόσο, αναφέρθηκε από το μικρότερο ποσοστό γυναικών στη Λετονία (14%), στην Ιρλανδία (15%), στη Σλοβακία και στη Λιθουανία (16%). Το τρίτο στοιχείο που αναφέρεται συχνότερα όσον αφορά την απόφαση ψήφου είναι η προσωπικότητα του υποψηφίου. Το στοιχείο αυτό είναι ελαφρώς σημαντικότερο για τις γυναίκες (25%) από ό,τι για τους άνδρες (21%). Τα μεγαλύτερα ποσοστά γυναικών που αναφέρουν το στοιχείο αυτό ως αποφασιστικό παράγοντα καταγράφονται στη Λιθουανία (52%), στη Σλοβενία, στη Βουλγαρία και στη Σλοβακία (48%). Τα μικρότερα ποσοστά γυναικών με αυτή τη γνώμη καταγράφονται στο Ηνωμένο Βασίλειο (7%), στη Σουηδία (10%) και στις Κάτω Χώρες (12%). 9

Β. Εκλογές γενικά: πότε λαμβάνεται η απόφαση; Και πάλι, ερωτηθέντες σχετικά με τις εκλογές γενικά, οι συμμετέχοντες στην έρευνα κλήθηκαν να απαντήσουν στην ερώτηση πότε αποφασίζουν συνήθως ποιον υποψήφιο θα ψηφίσουν. 28% των γυναικών και 32% των ανδρών γνωρίζουν ποιον θα ψηφίσουν περισσότερο από 2 μήνες πριν από τις εκλογές. Η απάντηση αυτή επιλέχθηκε από 48% των γυναικών στην Ελλάδα, 47% στην Ισπανία και 38% στη Μάλτα. Ωστόσο, επιλέχθηκε μόνον από 8% των γυναικών στη Φινλανδία, 12% στην Ιρλανδία και 19% των γυναικών στην Πολωνία και στη Λετονία. 10% των γυναικών (11% των ανδρών) αποφασίζουν 1 2 μήνες πριν από τις εκλογές. 18% των γυναικών και 16% των ανδρών απαντούν ότι αποφασίζουν περίπου ένα μήνα πριν από τις εκλογές. 24% των γυναικών και 22% των ανδρών δηλώνουν ότι αποφασίζουν ποιον θα ψηφίσουν τις τελευταίες δύο εβδομάδες και την τελευταία εβδομάδα πριν από τις εκλογές. 13% των γυναικών και 12% των ανδρών λένε ότι αποφασίζουν την τελευταία στιγμή. Οι γυναίκες στη Ρουμανία (18%), στη Μάλτα και στις Κάτω Χώρες (17%) αποφασίζουν συχνότερα την τελευταία στιγμή. Αυτό συμβαίνει λιγότερο συχνά στη Σουηδία και στη Δανία (6%), στη Λιθουανία και στην Αυστρία (8%). Γ. Εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: πώς επιλέγεται ένας υποψήφιος; Οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να αναφέρουν τους συγκεκριμένους λόγους για τους οποίους επιλέγουν έναν υποψήφιο στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Τους παρασχέθηκε κατάλογος δυνητικών απαντήσεων, από τις οποίες μπορούσαν να επιλέξουν δύο απαντήσεις με σειρά προτεραιότητας. Η πείρα σε ευρωπαϊκά θέματα είναι η πρώτη επιλογή. Αυτό είναι το κύριο αποφασιστικό στοιχείο τόσο για τις γυναίκες (39% πρώτη επιλογή συν 23% δεύτερη επιλογή, σύνολο 62%) όσο και για τους άνδρες (34% πρώτη επιλογή συν 23% δεύτερη επιλογή, σύνολο 57%), αλλά είναι προφανές ότι οι γυναίκες δίνουν σε αυτό μεγαλύτερη σημασία. Το στοιχείο αυτό είναι το πιο σημαντικό στην Κύπρο (81%), στην Ιρλανδία, στη Φινλανδία και στη Μάλτα (74%). 10

Είναι λιγότερο κρίσιμο, αλλά παραμένει πολύ σημαντικό, στην Τσεχική Δημοκρατία (46%), στη Δανία, στη Λιθουανία και στη Σουηδία (52%). Το δεύτερο σημαντικότερο στοιχείο είναι ο πολιτικός προσανατολισμός του υποψηφίου. Το στοιχείο αυτό έχει μεγαλύτερη σημασία για τους άνδρες από ό,τι για τις γυναίκες. Είναι το σημαντικότερο κριτήριο για περισσότερους άνδρες (34% πρώτη επιλογή συν 21% δεύτερη επιλογή, σύνολο 55%) από ό,τι γυναίκες (29% πρώτη επιλογή συν 22% δεύτερη επιλογή, σύνολο 51%). Είναι το σημαντικότερο κριτήριο για τις γυναίκες στη Δανία (65%), στη Γερμανία (64%) και στην Πορτογαλία (62%). Ο μικρότερος αριθμός απαντήσεων υπέρ του στοιχείου αυτού καταγράφεται στη Λετονία (26%), στη Βουλγαρία (28%) και στη Σλοβενία (29%). Η προβολή/οικειότητα είναι η τρίτη συχνότερα αναφερόμενη απάντηση. Αναφέρεται συνολικά από 19% των γυναικών (8% των γυναικών θεωρούν το κριτήριο αυτό ως πρώτη επιλογή τους, 11% ως δεύτερη επιλογή τους). 17% των ανδρών επιλέγει το στοιχείο αυτό ως απάντηση (7% ως πρώτη επιλογή, 11% ως δεύτερη επιλογή). Το φύλο του υποψηφίου καταλαμβάνει την τελευταία θέση. Επιλέγεται μόνον από 5% των γυναικών (σύνολο των δύο επιλογών) και 3% των ανδρών. Το φύλο έχει τη μεγαλύτερη σημασία για τους ερωτηθέντες στη Φινλανδία (17%), στη Δανία (16%), στο Βέλγιο και στις Κάτω Χώρες (11%). Έχει τη μικρότερη σημασία στη Λιθουανία, στη Λετονία, στη Γαλλία (2%) και στην Πορτογαλία (1%). Δ. Ποσοστώσεις γυναικών: τι ποσοστό των βουλευτών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πρέπει να είναι γυναίκες; 48% των γυναικών και 39% των ανδρών πιστεύουν ότι τουλάχιστον οι μισοί ή και περισσότεροι βουλευτές του ΕΚ πρέπει να είναι γυναίκες. Επίσης, 22% των γυναικών και 21% των ανδρών θα ήταν ικανοποιημένοι με ποσοστό 40 έως 49% γυναικών αντιπροσώπων στο ΕΚ. Και πάλι, οι άνδρες (17%) τείνουν περισσότερο να μην απαντούν στην ερώτηση αυτή σε σχέση με τις γυναίκες (11%). Ποσοστό γυναικών βουλευτών ίσο ή ανώτερο του 50%: απαιτείται πιο έντονα στη Σουηδία (74%), στην Ιρλανδία (67%) και στην Πορτογαλία (62%), 11

αλλά έχει τη μικρότερη απήχηση στην Εσθονία (20%), στην Τσεχική Δημοκρατία (28%), στη Λιθουανία και στη Βουλγαρία (31%). Σημείωση. Οι χώρες με τη χαμηλότερη εκπροσώπηση γυναικών στα εθνικά τους κοινοβούλια συγκαταλέγονται κυρίως στα νέα κράτη μέλη της ΕΕ στις χώρες αυτές καταγράφεται επίσης ο χαμηλότερος αριθμός γυναικών (και ανδρών) που πιστεύουν ότι η ίση εκπροσώπηση των γυναικών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να αποτελεί τον κανόνα. Ε. Ποσοστώσεις γυναικών: πώς μπορεί να επιτευχθεί μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών στο ΕΚ; Αφού ενημερώθηκαν σχετικά με το ποσοστό των γυναικών βουλευτών στα εθνικά τους κοινοβούλια, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες ερωτήθηκαν κατά πόσον και με ποιον τρόπο πρέπει να αυξηθεί το ποσοστό αυτό (πίνακας των τρεχόντων ποσοστών των γυναικών βουλευτών στα εθνικά κοινοβούλια παρατίθεται στο παράρτημα). Πρώτον, μέσω της ενθάρρυνσης της συμμετοχής των γυναικών στην πολιτική: 53% των γυναικών και 42% των ανδρών. Την απάντηση αυτή επέλεξαν μεγαλύτερα ποσοστά γυναικών στην Ιρλανδία (69%), στη Μάλτα (67%), στο Λουξεμβούργο, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Ρουμανία (65%). Ήταν, όμως, η απάντηση που επιλέχθηκε λιγότερο στην Εσθονία (31%), στη Λετονία (37%) και στη Βουλγαρία (39%). Δεύτερον, μέσω της εθελοντικής δέσμευσης των πολιτικών κομμάτων: 12% των γυναικών και 15% των ανδρών. Παρότι είναι η δεύτερη συχνότερα αναφερόμενη απάντηση, έχει πολύ μικρότερη απήχηση από την πρώτη επιλογή. Η απάντηση αυτή θεωρείται ως η καλύτερη επιλογή στη Δανία (24%), στην Ιταλία και στη Σουηδία (17%). Ωστόσο, θεωρείται ως η λιγότερο αποτελεσματική λύση από τις γυναίκες στη Λιθουανία και στη Ρουμανία (5%), στη Βουλγαρία και στη Σλοβενία (6%). Η απάντηση «δεν χρειάζεται να γίνει οτιδήποτε, δεν συμφωνώ με την αύξηση της αναλογίας» επιλέγεται μόνον από 5% των γυναικών και 9% των ανδρών. Το ποσοστό των γυναικών που δίνουν την απάντηση αυτή είναι μεγαλύτερο στις τρεις χώρες της Βαλτικής (Λιθουανία και Εσθονία: 10%, Λετονία: 11%). Είναι χαμηλότερο στην Πορτογαλία (1%), στη Σουηδία, στην Ιρλανδία και στη Μάλτα (3%). 12

Μονάδα «Παρακολούθηση της κοινής γνώμης» Jacques Nancy Τηλ. 02/284 24 85 Jacques.Nancy@europarl.europa.eu Nives Zun Τηλ. 02/284 43 99 Nives.Zun@europarl.europa.eu Elise Defourny Τηλ. 02/284 11 23 Elise.Defourny@europarl.europa.eu Aine Cadogan Τηλ. 02/284 20 54 Nathalie Lefèvre Τηλ. 02/284 12 26 13

ANNEXE 1 Proportion of Women in the European Parliament since 1979 and in the current National Parliament by Member State Country EP 1979 EP 1984 EP 1989 EP 1994 EP 1999 EP 2004 1984 1 1989 2 1994 3 1999 4 2004 5 2009 6 Current National Parliament 7 % % % % % % % BE 8,33 16,67 16,67 32 28 33,33 38 BG 44,44 21,7 CZ 20,83 16,5 DK 31,25 37,5 37,5 43,75 37,5 42,86 36,9 DE 14,81 19,75 30,86 35,35 37,37 33,33 32,2 EE 50 20,8 EL 8,33 4,16 16 16 29,17 16 ES 15 32,81 34,37 25,93 35,7 FR 22,22 20,99 23,46 29,89 40,23 44,87 18,5 IE 13,33 13,33 6,67 26,67 33,33 38,46 13,3 IT 13,58 9,88 12,35 12,64 11,49 20,51 21,3 CY 0 16,1 LV 22,22 22 LT 38,46 18,4 LU 16,67 50 50 50 33,33 50 23,3 HU 37,5 10,9 MT 0 8,7 NL 20 28 28 32,26 35,48 48,15 41,3 AT 38,1 27,78 28,4 PL 14,81 20,2 PT 12,5 8 20 25 40,2 RO 28,57 11,4 SI 42,86 13,3 SK 35,71 19,3 FI 43,75 42,86 41,5 SE 40,91 47,37 47,3 UK 13,58 14,81 14,81 18,39 24,14 25,64 24 Average 16,34 17,74 19,31 25,93 30,19 31,08 24,3 1) Situation on 17 July 1979, 2) Situation on 24 July 1984, 3) Situation on 25 July 1989, 4) Situation on 19 July 1994, 5) Situation in July 1999, 6) Situation on 30 January 2009, 7) Situation in January 2009

ANNEXE 2 Participation aux élections européennes Répartition Hommes/Femmes 80 75 70 65 Men Women 60 55 50 1979 1984 1989 1994 1999 2004 Source : Eurobarometer, European Election Study 1999 & EP Post Election Survey 2004 Voir BANDUCCI Susan, University of Exeter Extrait de la présentation réalisée au PE le 5 mars 2008 "Gender, Electoral Turnout and Abstention in Europe" 15