ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Π.Μ.Σ. ΔΕΣ ερωτήματα στο μάθημα ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΑΓΟΡΩΝ από το βιβλίο των PAUL R. KRUGMAN & «ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Θεωρία και Πολιτική» MAURICE OBSTFELD Επιχειρήματα κατά των κυμαινόμεων συναλλαγματικών ισοτιμιών Διδάσκων : Αν. Μαστρογιάννης Φανή Ν. Κελεσίδου ΑΜ: 1207Μ073 Αθήνα 2008-2009
Ποια είναι τα επιχειρήματα κατά των κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών; Η θέση κατά των κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών βασίζεται σε πέντε επιχειρήματα: 1. Πειθαρχία 2. Αποσταθεροποιητική κερδοσκοπία και διαταραχές της αγοράς χρήματος 3. Αρνητικές συνέπειες για το διεθνές εμπόριο και τις επενδύσεις 4. Μη συντονισμένες οικονομικές πολιτικές 5. Η αυταπάτη της μεγαλύτερης αυτονομίας Επεξηγηματικά: Σε ένα σύστημα σταθερών ισοτιμιών είναι αυτονόητη η «πειθαρχία» κατά την χρησιμοποίηση της νομισματικής πολιτικής. Η μετάβαση σε κυμαινόμενες ισοτιμίες, όπως σημειώνουν οι επικριτές τους, εξάλειψε αυτή την «πειθαρχία». Με τον τρόπο αυτό υφίσταται ο κίνδυνος οι κυβερνήσεις να υιοθετήσουν πληθωριστικές πολιτικές. Οι τελευταίες απαλλαγμένες από περιορισμούς, από την ανησυχία περί της απώλειας ξένων διαθεσίμων και σε συνδυασμό με ποικίλους πολιτικούς στόχους ή ακόμη και απλή ανικανότητα άσκησης χρηστής κυβερνητικής πολιτικής είναι δυνατόν να ακολουθήσουν επεκτατικές δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές. Οι υποστηρικτές απαντούν πως οι κυμαινόμενες ισοτιμίες παγιδεύουν τις πληθωριστικές πιέσεις εντός της χώρας που δεν υιοθετεί την ενδεδειγμένη πολιτική, οπότε είναι στο χέρι των ψηφοφόρων να επιλέξουν την κυβέρνηση με την καλύτερη πολιτική. Επιπρόσθετα, οι ανορθολογικές και κερδοσκοπικές δυνάμεις αποτελούν χαρακτηριστικά στοιχεία ενός συστήματος κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών. Οι συμμετέχοντες στην αγορά συναλλάγματος τείνουν να αγνοούν τις μακροπρόθεσμες διακυμάνσεις ενός νομίσματος και να προβαίνουν σε αγοραπωλησίες που θα επιφέρουν πρόσκαιρο κέρδος. Λειτουργούν, με άλλα λόγια αποσταθεροποιητικά και επιτείνουν τις διακυμάνσεις γύρω από την
μακροχρόνια τιμή της συναλλαγματικής ισοτιμίας, διακυμάνσεις που θα προέκυπταν σε άλλη περίπτωση πολύ πιο φυσιολογικά, ως αποτέλεσμα αναπάντεχων οικονομικών διαταραχών. Αρνητικές συνέπειες θα ήταν για παράδειγμα σε περιπτώσεις αποσταθεροποιητικών πωλήσεων ενός ήδη ασθενούς νομίσματος να βυθιστεί η χώρα σε ένα φαύλο κύκλο υποτιμήσεων και πληθωρισμού. Επιπλέον η οικονομία καθίσταται περισσότερο ευάλωτη σε διαταραχές από την εγχώρια αγορά χρήματος. Μια αύξηση στην πραγματική εγχώρια ζήτηση χρήματος μπορεί να οδηγήσει σε πτώση του εγχώριου επιπέδου τιμών. Λειτουργεί όπως η μείωση της προσφοράς χρήματος. Σε ένα σύστημα με σταθερές ισοτιμίες η κεντρική τράπεζα θα μπορούσε να παρέμβει με την αγορά ξένων διαθεσίμων με εγχώριο νόμισμα, ώστε να αντισταθμιστεί η αύξηση της ζήτησης χρήματος. Στις σταθερές ισοτιμίες μια ενδεχόμενη αύξηση της ζήτησης δεν επηρεάζει την οικονομία. Οι υποστηρικτές των κυμαινόμενων ισοτιμιών θεώρησαν πως όποιος αγνοεί τις μακροπρόθεσμες τιμές ενός νομίσματος και αποφασίζει την αγοραπωλησία αυτού με βάση την βραχυχρόνια υποτίμηση ή ανατίμηση είναι καταδικασμένος να χάνει χρήματα, ως εκ τούτου εκτοπίζεται από την αγορά. Υποστήριξαν, επίσης, πως οι ροές κεφαλαίων μπορεί να λειτουργήσουν αποσταθεροποιητικά και σε ένα σύστημα με σταθερές ισοτιμίες (μια απροσδόκητη απώλεια διαθεσίμων από την κεντρική τράπεζα θα δημιουργούσε προσδοκίες υποτίμησης, άρα και ενδεχόμενη διαρροή κεφαλαίων που θα οδηγούσε τελικά σε υποτίμηση, εφόσον τα μέτρα αντιστάθμισης κρίνονταν αναποτελεσματικά). Ακόμη ένα επιχείρημα των επικριτών εξηγεί πως οι διακυμάνσεις των κυμαινόμενων ισοτιμιών ενδέχεται να βλάψουν το διεθνές εμπόριο και τις επενδύσεις. Οι διακυμάνσεις στις τιμές οδηγούν σε αβεβαιότητα που επιδρά τόσο στις εισαγωγές όσο και στις εξαγωγές. Η αβεβαιότητα συρρικνώνει τον όγκο του εμπορίου και τα κέρδη από αυτό και προκαλεί εμπόδια στην διεθνή κίνηση παραγωγικών κεφαλαίων. Ένα ακόμη πρόβλημα που βλέπουν στις κυμαινόμενες ισοτιμίες αφορά τις ασυντόνιστες οικονομικές πολιτικές θεωρώντας πως οι χώρες θα έχουν την δυνατότητα να λειτουργήσουν με βάση το ίδιον
συμφέρον και υιοθετώντας αντίστοιχες μακροοικονομικές πολιτικές. Ο επερχόμενος ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών θα εξάλειφε το ενδιαφέρον των κυβερνήσεων για τις επιπτώσεις της οικονομικής μακροοικονομικής πολιτικής τους σε άλλες οικονομίες, διαταράσσοντας έτσι το διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Τέλος, για τους επικριτές η μεγαλύτερη πολιτική αυτονομία που θα προσέφερε στην άσκηση της νομισματικής πολιτικής το σύστημα των κυμαινόμενων ισοτιμιών δεν ήταν παρά μια αυταπάτη. Θεωρήθηκε πως οι κυμαινόμενες ισοτιμίες θα μπορούσαν θεωρητικά να παρεμποδίσουν τον εισαγόμενο πληθωρισμό και να επιτρέψουν στις κεντρικές τράπεζες να καθορίζουν αυτές την προσφορά χρήματος. Η σημασία όμως, της συναλλαγματικής ισοτιμίας σε μακροοικονομικό επίπεδο και κυρίως στην εγχώρια πληθωριστική διαδικασία, είναι τόσο έντονη, ώστε οι επιπτώσεις οποιασδήποτε πολιτικής πάνω σε αυτή δεν μπορούν να αφήσουν αδιάφορο κανένα σχεδιαστή οικονομικής πολιτικής. Επεξηγηματικά, η υποτίμηση του νομίσματος θα κάνει τα εισαγόμενα προϊόντα πιο ακριβά, για αυτό το λόγο οι πολίτες θα ζητήσουν αύξηση των μισθών τους. Η αύξηση των μισθών θα ενσωματωθεί στις τιμές των τελικών αγαθών οδηγώντας έτσι σε άνοδο των τιμών, δηλαδή σε πληθωρισμό και σε περαιτέρω άνοδο των μισθών. Το σύστημα των κυμαινόμενων ισοτιμιών αναμένεται να επιταχύνει την αντίδραση των εγχώριων τιμών στις αυξήσεις της προσφοράς χρήματος. Οι κεντρικές τράπεζες, όμως στο σύστημα αυτό, ελέγχουν περισσότερο την ονομαστική προσφορά χρήματος χωρίς αυτό να σημαίνει πως μπορούν να ασκήσουν έλεγχο σε μεταβλητές που επηρεάζουν την πραγματική προσφορά χρήματος, όπως η απασχόληση. Η αντίδραση αυτή μεταβολές της συναλλαγματικής ισοτιμίας θα είναι πιο γρήγορη σε χώρες στις οποίες η κατανάλωση στηρίζεται κυρίως στις εισαγωγές, διότι στις χώρες αυτές μια ενδεχόμενη μεταβολή στην ισοτιμία θα είχε άμεσο αντίκτυπο στην αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Επίσης, οι επικριτές θεωρούν πως η ικανότητα των κυμαινόμενων ισοτιμιών να μπλοκάρει τον εισαγόμενο πληθωρισμό κρίνεται ανεπαρκής, διότι η συναλλαγματική ισοτιμία τελικώς προσαρμόζεται έτσι
ώστε να αντισταθμίσει τον ξένο πληθωρισμό. Η πράξη μας έχει δείξει πως βραχυχρόνια, οι επιπτώσεις των νομισματικών καθώς και των δημοσιονομικών πολιτικών μεταδίδονται από τη μια χώρα στην άλλη σε καθεστώς κυμαινόμενων ισοτιμιών. Γιατί οι κεντρικές τράπεζες συνέχισαν να παρεμβαίνουν στην αγορά συναλλάγματος παρά το γεγονός ότι δεν είχαν πλέον αυτή την τυπική υποχρέωση; Κρίθηκε αναγκαία σε περιπτώσεις διαταραχών στην εγχώρια αγορά χρήματος για να σταθεροποιήσουν τις τιμές. Επίσης σε περιπτώσεις διαταραχών στην αγορά προϊόντος η παρέμβαση είχε στόχο την επιβράδυνση των συναλλαγματικών ισοτιμιών ώστε να μπορέσουν να διατηρήσουν τη διεθνή ανταγωνιστικότητα στον τομέα της παραγωγής διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών σε λογικά πλαίσια. Οι μεταβολές εδώ θεωρήθηκε πως αν έμεναν ανεξέλεγκτες ενδεχομένως να οδηγούσαν σε υπερβολικές διακυμάνσεις της απασχόλησης και σε λήψη προστατευτικών μέτρων. Κυρίως, υπήρχε ο φόβος πως ακόμα και βραχυχρόνιες διακυμάνσεις της συναλλαγματικής ισοτιμίας μπορούσαν μεσοπρόθεσμα να οδηγήσουν σε πληθωριστικές πιέσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός πως την περίοδο αμέσως μετά το 1973, οι κεντρικές τράπεζες συνέχισαν να παρεμβαίνουν στην αγορά συναλλάγματος για να αλλάξουν την τιμή των νομισμάτων τους. Την περίοδο αυτή οι ισοτιμίες παρατηρούνται περισσότερο «ελεγχόμενες» παρά «καθαρές κυμαινόμενες».
Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. Σύμφωνα με τους επικριτές των κυμαινόμενων ισοτιμιών σε ένα τέτοιο σύστημα: Α. οι κυβερνήσεις μπορούν να ασκούν ελεύθερα την νομισματική τους πολιτική χωρίς να ανησυχούν για τις μεταβολές στην ισοτιμία Β. το διεθνές εμπόριο και η επιχειρηματική δράση δεν επηρεάζεται από την υποτίμηση του εγχώριου νομίσματος Γ. οι κερδοσκόποι εντείνουν τις διακυμάνσεις γύρω από την μακροχρόνια τιμή της συναλλαγματικής ισοτιμίας Δ. η μείωση της προσφοράς χρήματος αφήνει την οικονομία ανεπηρέαστη 2. Στις κυμαινόμενες ισοτιμίες οι διαταραχές που προέρχονται από την εγχώρια αγορά χρήματος Α. θα αφήσουν την οικονομία ανεπηρέαστη Β. θα καταστήσουν την οικονομία περισσότερο ευάλωτη Γ. θα ενεργοποιήσουν τις κερδοσκοπικές δυνάμεις Δ. αντιμετωπίζονται όπως ακριβώς και οι διαταραχές στην αγορά προϊόντος 3. Στις κυμαινόμενες ισοτιμίες η αύξηση της πραγματικής εγχώριας ζήτησης χρήματος Α. προκαλεί ανατίμηση του νομίσματος Β. προκαλεί υποτίμηση του νομίσματος Γ. δεν επηρεάζει τις ισοτιμίες γιατί παρεμβαίνει η κεντρική τράπεζα Δ. προκαλεί ανατίμηση του νομίσματος και πτώση του εγχώριου επιπέδου τιμών
4. Αξιολογήστε με λάθος ή σωστό Α. Βραχυχρόνια, οι επιπτώσεις των νομισματικών καθώς και των δημοσιονομικών μεταβολών μεταδίδονται από τη μία χώρα στην άλλη σε καθεστώς κυμαινόμενων ισοτιμιών Β. Στις κυμαινόμενες ισοτιμίες οι κεντρικές τράπεζες «αδιαφορούν» για την τιμή του εγχώριου νομίσματος στην αγορά συναλλάγματος Γ. Οι κεντρικές τράπεζες συνέχισαν να παρεμβαίνουν στην αγορά συναλλάγματος παρά το γεγονός ότι η μετάβαση σε καθεστώς κυμαινόμενων ισοτιμιών τις απήλλαξε από αυτή την υποχρέωση Δ. Η αντίδραση των εγχώριων τιμών στις μεταβολές της συναλλαγματικής ισοτιμίας είναι ταχεία σε χώρες που οι πολίτες καταναλώνουν κυρίως εισαγόμενα προϊόντα Απαντήσεις 1 Γ 2 Β 3 Δ 4Α 4Β 4Γ 4Δ Σ Λ Σ Σ