ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ. με επιλεγμένα θέματα από την Τράπεζα Θεμάτων

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ με επιλεγμένα θέματα από την Τράπεζα Θεμάτων

226

Διαγώνισμα 1* Διδακτική ενότητα: Τύπος και Δημοκρατία Η πέμπτη εξουσία Κείμενο Απέναντι στις καταχρήσεις των εξουσιών, ο τύπος και τ άλλα μέσα ενημέρωσης υπήρξαν για αρκετές δεκαετίες, στα δημοκρατικά καθεστώτα κυρίως, ένα καταφύγιο για τους πολίτες. Αυτό συνέβαινε, γιατί οι δημοσιογράφοι θεωρούσαν συχνά μέγιστο καθήκον όχι μόνο να ελέγχουν τη λειτουργία των τριών εξουσιών (νομοθετικής, εκτελεστικής, δικαστικής), μα και να καταγγέλλουν τις λογής παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έτσι, για πολλά χρόνια τα μέσα μαζικής ενημέρωσης θεωρούνταν η «τέταρτη εξουσία». Η «τέταρτη εξουσία» ήταν, χάρη στην αίσθηση πολιτικής κουλτούρας των μέσων ενημέρωσης και χάρη στο θάρρος τολμηρών δημοσιογράφων, το μόνο μέσο που διέθεταν οι πολίτες για να επικρίνουν, να αποκρούσουν, να αντιταχθούν δημοκρατικά στις παράνομες αποφάσεις, οι οποίες μπορούσαν να είναι άδικες, ακόμη και εγκληματικές, ενάντια σε αθώους ανθρώπους. Ωστόσο, εδώ και δεκαπέντε χρόνια η «τέταρτη εξουσία» άδειασε από το περιεχόμενό της, έχασε σιγά σιγά την ουσιαστική της λειτουργία ως αντίβαρο των εξουσιών. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης εντάσσονται όλο και περισσότερο σε διογκούμενες δομές για να συγκροτήσουν ομίλους ενημέρωσης. Οι όμιλοι αυτοί έχουν παγκόσμια εξάπλωση, είναι πλανητικοί, αρπάζουν τους ποικίλους τομείς ενημέρωσης σε πολλές χώρες και ηπείρους, ασχολούνται με οτιδήποτε σχετίζεται με τον γραπτό λόγο, την εικόνα και τον ήχο και συγκεντρώνουν στους κόλπους τους όλες τις δραστηριότητες που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε τομείς της μαζικής κουλτούρας, της επικοινωνίας και της πληροφόρησης. Οι τομείς αυτοί ήταν κάποτε αυτόνομοι. Από τη μια πλευρά, η μαζική κουλτούρα με την εμπορική λογική της, τις λαϊκές δημιουργίες της, τους στόχους της, που είναι ουσιαστικά εμπορικοί. Από την άλλη, η επικοινωνία με τη διαφημιστική έννοια, το μάρκετινγκ, η προπαγάνδα, η ρητορική της πειθούς. Και, τέλος, η πληροφόρηση με τα πρακτορεία ειδήσεων και τα λογής μέσα ενημέρωσης. Οι κάποτε διαφορετικές τούτες σφαίρες σιγά σιγά μπλέχτηκαν και σήμερα συγκροτούν μία και μοναδική κυκλώπεια σφαίρα, μέσα στην οποία είναι πολύ δύσκολο να διακρίνουμε τις δραστηριότητες που σχετίζονται με τη μαζική κουλτούρα, την επικοινωνία ή την πληροφόρηση. * Το κείμενο και οι ασκήσεις (εκτός από όσες σημειώνονται με αστερίσκο) προέρχονται από τα διαγωνίσματα 19902 και 19904 της Τράπεζας Θεμάτων του Υπουργείου Παιδείας. 227

EKΦPAΣH - EKΘEΣH Βã ΛYKEIOY Οι μεγάλοι όμιλοι, στους κόλπους των οποίων πραγματοποιείται η παραπάνω «συγχώνευση», ενδιαφέρονται πρωτίστως να συνεχίσουν τη γιγάντωσή τους και δεν έχουν πάντοτε ως στόχο να καταγγέλλουν τις καταχρήσεις ενάντια στο δίκαιο, ούτε να διορθώνουν τις δυσλειτουργίες της δημοκρατίας, ώστε να βελτιωθεί το πολιτικό σύστημα. Πολλές φορές δε δρουν ως αντίβαρο στην εξουσία, μερικές φορές μάλιστα την κολακεύουν. Επιπρόσθετα, στις μέρες μας η πληροφόρηση λόγω της υπεραφθονίας της δηλητηριάζεται από κάθε είδους ψέματα, ρυπαίνεται από τις φήμες, τις διαστρεβλώσεις, τις παραμορφώσεις, τις μεθοδεύσεις. Μας δηλητηριάζει το μυαλό, μας χειραγωγεί, προσπαθεί να ενσταλάξει στο ασυνείδητό μας ιδέες που δεν είναι δικές μας. Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι: πώς θα μπορέσουμε να αντισταθούμε σε αυτή την επίθεση των ομίλων και να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας απέναντι στην παραπληροφόρηση και την πλύση εγκεφάλου; Πρέπει, νομίζω, να δημιουργήσουμε μια «πέμπτη εξουσία» που θα μας επιτρέψει να αντιτάξουμε μια δύναμη κουλτούρας των πολιτών απέναντι στον συνασπισμό των ομίλων. Λειτουργία της εξουσίας αυτής θα είναι να καταγγέλλει την υπερεξουσία των μέσων μαζικής ενημέρωσης, των ομίλων πληροφόρησης, που όχι μόνο έπαψαν να υπερασπίζονται τους πολίτες, αλλά και που μερικές φορές δρουν ενάντια στο κοινό καλό. Γι αυτό προτείναμε τη δημιουργία ενός Διεθνούς Παρατηρητηρίου Μέσων Ενημέρωσης που θα προειδοποιεί την κοινωνία για τη χειραγώγηση που ασκούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, θα αγωνίζεται ενάντια στον σφετερισμό του δικαιώματος έκφρασης και θα συνιστά πεδίο διαλόγου και δημοκρατικής δράσης. (Διασκευή του άρθρου του Ramonet I. «Η πέμπτη εξουσία», 5/10/2003, εφημ. Ελευθεροτυπία) ΘΕΜΑΤΑ (Επιλέξτε μία άσκηση από κάθε θέμα.) Α α) Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80 έως 100 λέξεις. β)* Η σχολική σας ιστοσελίδα διοργανώνει αφιέρωμα με θέμα «Η δεοντολογία στη λειτουργία των ΜΜΕ», στο πλαίσιο του οποίου δημοσιεύονται σύντομες παρουσιάσεις σχετικών άρθρων και δοκιμίων. Εσείς αναλαμβάνετε να συντάξετε ένα σημείωμα (100 έως 120 λέξεις) στο οποίο παρουσιάζετε σύντομα και χωρίς δικά σας σχόλια τις απόψεις που περιέχονται στο άρθρο που σας δόθηκε. (Μονάδες 20) 228

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ B1 B2 Γ1 Γ2 α) Ποια είναι, σύμφωνα με τον αρθρογράφο, τα γνωρίσματα των ομίλων ενημέρωσης; (60 έως 80 λέξεις) β) Γιατί, κατά τον αρθρογράφο, ο τύπος και τα άλλα μέσα μαζικής ενημέρωσης χαρακτηρίστηκαν «τέταρτη εξουσία»; (60 έως 80 λέξεις) γ)* «εδώ και δεκαπέντε χρόνια η τέταρτη εξουσία άδειασε από το περιεχόμενό της»: Σε μία παράγραφο 60 έως 80 λέξεων να εξηγήσετε την άποψη αυτή. (Μονάδες 10) α) Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της αã παραγράφου («Απέναντι στις καταχρήσεις... τέταρτη εξουσία») του κειμένου; β) Να επισημάνετε δύο λέξεις ή φράσεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή στη δã παράγραφο («Οι τομείς αυτοί... πληροφόρηση») του κειμένου και να προσδιορίσετε τη σχέση που η καθεμιά σηματοδοτεί. γ)* Το κείμενο διακρίνεται σε τρεις (3) επιμέρους νοηματικές ενότητες. Να τις οριοθετήσετε και να αποδώσετε σε καθεμία έναν τίτλο ενδεικτικό του περιεχομένου της. δ)* Λαμβάνοντας υπόψη ότι βασική λειτουργία του τίτλου στα άρθρα είναι να συνοψίζει το περιεχόμενό τους, να αξιολογήσετε την αποτελεσματικότητα του τίτλου του κειμένου που διαβάσατε. (Μονάδες 5) α) Να συντάξετε μία παράγραφο 50 έως 60 λέξεων χρησιμοποιώντας τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή: «δημοσιογράφοι», «καθήκον», «καταγγέλλουν», «πολίτες», «πληροφόρηση». (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το ρηματικό πρόσωπο, τον χρόνο κτλ.) β) «μαζική κουλτούρα», «να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας»: Χρησιμοποιώντας την υπογραμμισμένη φράση και πρόταση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50 έως 60 λέξεων. γ)* «ελέγχουν», «καταχρήσεις», «χειραγωγεί», «παραπληροφόρηση», «δικαιώματος έκφρασης»: Χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με τη διπλή υπογράμμιση σε οποιονδήποτε τύπο τους (πτώση, αριθμό, πρόσωπο, φωνή, χρόνο κτλ.), να γράψετε μία παράγραφο 50 έως 60 λέξεων με θέμα τον ρόλο των ΜΜΕ σε μια δημοκρατική κοινωνία. (Μονάδες 10) α) Η λέξη «αντίβαρο» ( 3) χρησιμοποιείται με την κυριολεκτική/δηλωτική ή με τη μεταφορική/συνυποδηλωτική της σημασία; Γράψτε μία περίοδο λόγου 20 έως 30 λέξεων, χρησιμοποιώντας τη λέξη «αντίβαρο» με την αντίθετη σημασία από αυτήν που διαπιστώσατε στο κείμενο. β) Για ποιους λόγους ο αρθρογράφος χρησιμοποιεί το αã πληθυντικό πρόσωπο στις δύο τελευταίες παραγράφους («Επιπρόσθετα... δράσης») του κειμένου; 229

EKΦPAΣH - EKΘEΣH Βã ΛYKEIOY γ)* «Πρέπει, νομίζω, να δημιουργήσουμε... δρουν ενάντια στο κοινό καλό» (ζã παράγραφος): Να εντοπίσετε τις ονοματικές αναφορικές προτάσεις που υπάρχουν στο απόσπασμα αυτό, να τις κατατάξετε στις κατηγορίες των προσδιοριστικών και των παραθετικών και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας. δ)* «στις μέρες μας η πληροφόρηση... τις μεθοδεύσεις»: Να δικαιολογήσετε την επιλογή της σύνταξης (ενεργητική παθητική) από τον αρθρογράφο και την τρέψετε στο άλλο είδος. (Μονάδες 5) Δ α)* Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου (3η Μαΐου), δημοσιεύετε ένα κείμενο προβληματισμού (400 έως 500 λέξεις) στη σχολική ιστοσελίδα, στο οποίο αναδεικνύετε τη σημασία της ελεύθερης πληροφόρησης στον σύγχρονο κόσμο και προτείνετε τρόπους με τους οποίους οι πολίτες θα μπορούσαν να θωρακιστούν απέναντι στον κίνδυνο της παραπληροφόρησης και της υπερπληροφόρησης. β)* Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου (3η Μαΐου), δημοσιεύετε ένα κείμενο (400 έως 500 λέξεις) στην ιστοσελίδα του σχολείου σας, στο οποίο αναδεικνύετε τη συμβολή του τύπου στη δημοκρατική λειτουργία των σύγχρονων κοινωνιών και προσδιορίζετε την ευθύνη των λειτουργών του, αλλά και της κοινωνίας των πολιτών, για την αναβάθμιση του ρόλου του αυτού. (Μονάδες 50) 230

AΠANTHΣEIΣ ΣTA ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ

280

AΠANTHΣEIΣ ΣTΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ 1 A. α) Το άρθρο του Ignacio Ramonet ερμηνεύει την απόκλιση των σύγχρονων ΜΜΕ από τον ρόλο τους ως «τέταρτης εξουσίας». Ο χαρακτηρισμός αυτός τους αποδόθηκε, γιατί στο παρελθόν, ασκώντας κριτική στην εξουσία, προάσπιζαν τα δικαιώματα των πολιτών. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια αποκλίνουν από τον ρόλο τους αυτό, καθώς εντάσσονται σε μεγάλους, πολυεθνικούς ομίλους που ενεργοποιούνται γενικά στον χώρο της μαζικής κουλτούρας. Οι όμιλοι αυτοί, στοχεύοντας στην αύξηση της πολιτικής τους επιρροής, έπαψαν να ελέγχουν την εξουσία, ενώ μέσω της υπερπληροφόρησης χειραγωγούν τους πολίτες. Γι αυτό και ο αρθρογράφος προτείνει τη συγκρότηση από την κοινωνία μιας «πέμπτης εξουσίας», που θα ελέγχει τη λειτουργία των ΜΜΕ. (99 λέξεις) β)* Ο Ignacio Ramonet σε άρθρο του με τίτλο «Η πέμπτη εξουσία», που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία τον Οκτώβριο του 2003, επιχειρεί να ερμηνεύσει την απόκλιση των σύγχρονων ΜΜΕ από τον ρόλο τους ως «τέταρτης εξουσίας». Ο χαρακτηρισμός αυτός τους αποδόθηκε, γιατί στο παρελθόν, ασκώντας κριτική στην εξουσία, προάσπιζαν τα δικαιώματα των πολιτών. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια αποκλίνουν από τον ρόλο τους αυτό, καθώς εντάσσονται σε μεγάλους, πολυεθνικούς ομίλους που ενεργοποιούνται γενικά στον χώρο της μαζικής κουλτούρας. Οι όμιλοι αυτοί, στοχεύοντας στην αύξηση της πολιτικής τους επιρροής, έπαψαν να ελέγχουν την εξουσία, ενώ μέσω της υπερπληροφόρησης χειραγωγούν τους πολίτες. Γι αυτό ο Ramonet, ολοκληρώνοντας το άρθρο του, προτείνει τη συγκρότηση από την κοινωνία μιας «πέμπτης εξουσίας», που θα ελέγχει τη λειτουργία των ΜΜΕ. (120 λέξεις) B1. α) Οι όμιλοι ενημέρωσης αποτελούν, αναμφίβολα, «πεδία συγκέντρωσης» των σύγχρονων ΜΜΕ. Η εξάπλωσή τους σε παγκόσμιο επίπεδο, η ενασχόλησή τους με τον γραπτό λόγο, την εικόνα και τον ήχο, καθώς και η συσπείρωση στους κόλπους τους όσων ανήκουν στη σφαίρα της μαζικής κουλτούρας, της επικοινωνίας και της πληροφόρησης, είναι τα κύρια γνωρίσματά τους, σύμφωνα με τον αρθρογράφο. Μοναδικός στόχος των ομίλων είναι να κατευθύνουν τον παγκόσμιο ιστό της ενημέρωσης και να γιγαντώσουν την επιρροή τους στην πολιτική, κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή του πλανήτη. (79 λέξεις) β) Σύμφωνα με τον συντάκτη του άρθρου, τα ΜΜΕ χαρακτηρίστηκαν όχι άδικα «τέταρτη εξουσία». Η διαπίστωση αυτή είναι κοινός τόπος, γιατί οι δημοσιογράφοι αφενός φροντίζουν να ελέγχουν τις τρεις άλλες εξουσίες (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική), να στιγματίζουν την αυθαιρεσία, την παρανομία και την κοινωνική αδικία, και αφετέρου ωθούν τους πολίτες σε κοινωνική και πολιτική δράση. Με τον καιρό, όμως, προσχώρησαν στους σύγχρονους επιχειρηματικούς ομίλους ενημέρωσης, γεγονός το οποίο μετέβαλε τον ρόλο τους. (75 λέξεις) γ)* Τα σύγχρονα ΜΜΕ έχασαν τον ελεγκτικό ρόλο τους, στην εξουσία, και τον προστατευτικό τους, στους ανθρώπους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι συγκεντρώθηκαν σε επιχειρηματικούς ομίλους ενημέρωσης, οι οποίοι είναι υπέρμαχοι της παγκοσμιοποίησης του λόγου, της εικόνας και του ήχου. Έχουν συνδέσει την ενημέρωση με την εμπορική νοοτροπία, αποβλέποντας στην κερδοσκοπία. Αντιστρατεύονται το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου, συσκοτίζουν, αποσιωπούν πραγματικά γεγονότα και 281

EKΦPAΣH - EKΘEΣH Βã ΛYKEIOY γίνονται όργανα προπαγάνδας. Η ουσιαστική λειτουργία της «τέταρτης εξουσίας» χάθηκε και η δημιουργία μιας «πέμπτης», για το κοινό καλό, επιβάλλεται. (81 λέξεις) B2. α) Θεματική πρόταση: «Απέναντι στις καταχρήσεις... καταφύγιο για τους πολίτες». Λεπτομέρειες: «Αυτό συνέβαινε... ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Κατακλείδα: «Έτσι,... η τέταρτη εξουσία». β) (δύο από τις τρεις) «Από τη μια πλευρά»: διαίρεση / απαρίθμηση. «Από την άλλη»: διαίρεση / απαρίθμηση. «Και, τέλος»: διαίρεση / απαρίθμηση. γ)* 1η νοηματική ενότητα («Απέναντι στις καταχρήσεις... αθώους ανθρώπους»): Η «τέταρτη εξουσία» ως ελεγκτικό όργανο και μέσο αποφυγής αυθαιρεσιών της εξουσίας. 2η νοηματική ενότητα («Ωστόσο,... ιδέες που δεν είναι δικές μας»): Η εξουδετέρωση του ευγενούς ρόλου των ΜΜΕ από τους αδηφάγους ομίλους ενημέρωσης. 3η νοηματική ενότητα («Το ερώτημα... δημοκρατικής δράσης»): Η συγκρότηση ενός οργανισμού με αρμοδιότητες καταγγελίας της κατάχρησης εξουσίας των ΜΜΕ και προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. δ)* Ο τίτλος του κειμένου έχει μικρή έκταση και η χρήση του είναι ποιητική. Προσελκύει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και είναι αντιπροσωπευτικός του νοήματος, καθώς αντιπαραθέτει την «πέμπτη» στην «τέταρτη» εξουσία. Η απουσία του ρηματικού προσώπου κάνει το ύφος στοχαστικό και συνάμα ζωντανό. Γ1. α) Αναφαίρετο δικαίωμα του πολίτη είναι να πληροφορεί και να πληροφορείται ελεύθερα. Η πληροφόρηση είναι κοινωνικό αγαθό και όχι εμπόρευμα ή μέσο προπαγάνδας. Γι αυτό και ο δημοσιογράφος, ως ευσυνείδητος λειτουργός του τύπου, έχει καθήκον να δημοσιοποιεί την αλήθεια και να καταγγέλλει την όποια παραποίηση και διαστρέβλωση αυτής. β) Ο κόσμος της υλικής αφθονίας χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση της μαζικής κουλτούρας. Όλοι σήμερα είναι αφοσιωμένοι στην παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων και επιδίδονται στη δημιουργία πλαστών αναγκών, οι οποίες διογκώνονται υπέρμετρα και υπονομεύουν την προσωπικότητα του ατόμου. Είναι καιρός λοιπόν να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας, αναπαράγοντας παραδεδομένες αξίες και ανάγκες, εξουδετερώνοντας τον εφησυχασμό και ενεργοποιώντας τη σκέψη. γ)* Ο ρόλος των ΜΜΕ στη λειτουργία μιας δημοκρατικής κοινωνίας είναι αποφασιστικός. Πληροφορούν, επηρεάζουν, μορφώνουν και ψυχαγωγούν, παρέχοντας ελεύθερα σε κάθε άνθρωπο το δικαίωμα της έκφρασης. Ωστόσο, υπάρχει και η άποψη ότι χειραγωγούν, αποβλακώνουν, αποπροσανατολίζουν την κοινή γνώμη, με σκοπό την παραπληροφόρηση και τη διαστρέβλωση της αλήθειας. Γι αυτό είναι απαραίτητη η ανάπτυξη κριτικής σκέψης και πνευματικών αντιστάσεων εκ μέρους του κοινού, ώστε να ελέγχεται η όποια κατάχρηση των ΜΜΕ. Γ2. α) «αντίβαρο»: Μεταφορική/συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας. Ύστερα από πολύωρη χειρουργική επέμβαση, το οστό του ασθενούς έπρεπε να συγκρατείται σταθερά με ένα σύστημα τροχαλιών και βαρών, γι αυτό οι γιατροί χρησιμοποίησαν ως αντίβαρο δύο φιάλες ορού: Κυριολεκτική/δηλωτική χρήση της γλώσσας. β) Ο αρθρογράφος στις δύο τελευταίες παραγράφους χρησιμοποιεί το αã πληθυντικό πρόσωπο, για να χαρίσει οικείο και άμεσο τόνο στον λόγο, καθώς και για να τονίσει 282

AΠANTHΣEIΣ ΣTΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ την καθολικότητα των απόψεων που διατυπώνει (στã παράγραφος: «Μας δηλητηριάζει το μυαλό... ιδέες που δεν είναι δικές μας»). Στην τελευταία παράγραφο επιδιώκει να προσδώσει συλλογικό χαρακτήρα στις σκέψεις και στα αιτήματα που αναπτύσσει, τονίζοντας ότι για τον περιορισμό της εξουσίας των ΜΜΕ απαιτείται συλλογική δράση και κινητοποίηση («πώς θα μπορέσουμε... στον συνασπισμό των ομίλων»). Τέλος, προβάλλει την προσωπική του άποψη και εντάσσει τον εαυτό του στο σύνολο, γεγονός που του επιτρέπει να προσεγγίσει τον αναγνώστη και να τον πείσει για τις απόψεις του. («Γι αυτό προτείνουμε... δημοκρατικής δράσης»). γ)* Ονοματικές αναφορικές προτάσεις: Προσδιοριστική: «που θα μας επιτρέψει... των ομίλων» αναγκαίος προσδιορισμός του ονοματικού όρου «πέμπτη εξουσία» και ακολουθεί χωρίς κόμμα. Παραθετικές: 1) «που όχι μόνο... τους πολίτες», 2) «αλλά και που μερικές φορές... κοινό καλό» δεν αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα του ονοματικού συνόλου «των ομίλων πληροφόρησης» στο οποίο αναφέρονται και χωρίζονται από αυτό με κόμμα. δ)* «στις μέρες μας η πληροφόρηση... μεθοδεύσεις»: Παθητική Σύνταξη Δίνεται έμφαση στην επιτελούμενη πράξη ή ενέργεια. Αυτή εκφράζεται με το ποιητικό αίτιο, το οποίο αποτελεί έμμεσα το λογικό υποκείμενο. Η πλοκή του λόγου αποκτά ποικιλία και το νόημα γίνεται αόριστο. «Στις μέρες μας κάθε είδους ψέματα δηλητηριάζουν την πληροφόρηση λόγω της υπεραφθονίας της και οι φήμες, οι διαστρεβλώσεις, οι παραμορφώσεις, οι μεθοδεύσεις τη ρυπαίνουν»: Ενεργητική Σύνταξη. Δ. α)* Τίτλος: «Η σημασία της ενημέρωσης» 1 (πρόλογος): 1) Παρουσίαση της περίστασης επικοινωνίας: Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου ευκαιρία στοχασμού για τον ρόλο της ενημέρωσης στον σύγχρονο κόσμο. 2) Επιβεβαίωση Δ1 (Σύγχρονες κοινωνίες): ανάπτυξη της τεχνολογίας κοινωνία και οικονομία της πληροφορίας και της γνώσης παγκοσμιοποίηση πολυπολιτισμικότητα. 3) Σκοπός σύνδεση με Ζ1: συνειδητοποίηση της σημασίας της ενημέρωσης στη σύγχρονη εποχή. 2 (Ζ1 - Α): Κοινωνικές επιδράσεις 1) Κατανόηση της πραγματικότητας παρέμβαση στις εξελίξεις, δημιουργία ενεργών πολιτών. 2) Εκδημοκρατισμός της γνώσης και της πληροφορίας άμβλυνση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων. 3 (Ζ1 - Β): Πολιτικές επιδράσεις 1) Πολυφωνία ωριμότητα στη λήψη αποφάσεων. 2) Έλεγχος της εξουσίας αποφυγή αυθαιρεσιών. 4 (μεταβατική): 1) Συμπέρασμα: Στην κοινωνία της γνώσης η πληροφόρηση είναι αναγκαία προϋπόθεση για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα άτομα και οι κοινωνίες. 2) Επιβεβαίωση Δ2: α. Παραπληροφόρηση (ψευδής πληροφόρηση, εστίαση σε μικρό μόνο μέρος της πραγματικότητας κτλ.) αλλοίωση της πραγματικότητας. β. Υπερπληροφόρηση (αύξηση του όγκου των πληροφοριών) σύγχυση, αποπροσανατολισμός, αδιαφορία κτλ. 283

EKΦPAΣH - EKΘEΣH Βã ΛYKEIOY 284 3) Σύνδεση με Ζ2: Είναι απαραίτητη η θωράκιση των ατόμων απέναντι στις στρεβλώσεις αυτές. 5 (Ζ2 - Α): Ευθύνη των πολιτών 1) Κώδικας δεοντολογίας των δημοσιογράφων δέσμευση για αντικειμενικότητα στην ενημέρωση. 2) Παιδεία του δέκτη διασταύρωση και κριτική προσέγγιση των πληροφοριών. 6 (Ζ2 - Β): Ευθύνη της πολιτείας 1) Έλεγχος του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των ΜΜΕ (αποτροπή συγκέντρωσης μέσων σε λίγους κολοσσούς της ενημέρωσης) πολυφωνία. 2) Ανεξάρτητες αρχές ελέγχου (π.χ. ΕΣΡ) κυρώσεις σε όσους παραβιάζουν τις αρχές της αντικειμενικότητας στην ενημέρωση. 7 (επίλογος): 1) Συμπέρασμα: Η ενημέρωση, αν είναι νηφάλια και αντικειμενική, συμβάλλει στην κατάκτηση του αυτοκαθορισμού των ατόμων στον σύγχρονο κόσμο. 2) Επιλογική αναφορά στον σκοπό: Ειδικά η νέα γενιά οφείλει να σταθεί κριτικά απέναντι στην ενημέρωση. β)* Τίτλος: «Τύπος και Δημοκρατία» 1 (πρόλογος): 1) Παρουσίαση της περίστασης επικοινωνίας: Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου ευκαιρία στοχασμού για τον ρόλο του τύπου στις δημοκρατικές κοινωνίες. 2) Επιβεβαίωση Δ1: α. Τύπος: έντυπος (εφημερίδα, περιοδικό κτλ.) και ηλεκτρονικός (ίντερνετ). β. Σύγχρονες κοινωνίες: ανάπτυξη της τεχνολογίας κοινωνία και οικονομία της πληροφορίας και της γνώσης παγκοσμιοποίηση πολυπολιτισμικότητα, μεταφορά εξουσιών από τα «εθνικά κράτη» σε υπερεθνικούς οργανισμούς κτλ. γ. Δημοκρατική λειτουργία κοινωνιών: σεβασμός στους νόμους και στα ανθρώπινα δικαιώματα, ενεργή συμμετοχή των πολιτών στα κοινά κτλ. 3) Σκοπός σύνδεση με Ζ1: συνειδητοποίηση της σημασίας της αδέσμευτης λειτουργίας του τύπου στη σύγχρονη εποχή. 2 (Ζ1 - Α): Συμβολή στην πολιτική ζωή 1) Πολυφωνία (ελεύθερη άποψη και διάδοση γνώμης) πολιτικός διάλογος ώριμη λήψη αποφάσεων των πολιτών (σύνθεση απόψεων). 2) Έλεγχος της εξουσίας (άσκηση κριτικής σε πράξεις και παραλείψεις της εξουσίας). 3 (Ζ1 - Β): Συμβολή στην κοινωνική ζωή 1) Διάδοση της γνώσης (δυνατότητα όλων των πολιτών στην πρόσβαση) πνευματική ελευθερία, άμβλυνση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων. 2) Ευαισθητοποίηση των πολιτών (ενημέρωση για τα τοπικά και διεθνή προβλήματα) ενεργοποίηση των πολιτών. 4 (μεταβατική): 1) Συμπέρασμα: Ο τύπος αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο μιας σύγχρονης δημοκρατικής κοινωνίας. 2) Επιβεβαίωση Δ2 (δυσλειτουργίες του τύπου): συγκέντρωση των μέσων μαζικής ενημέρωσης στα χέρια λίγων επιχειρηματικών ομίλων, διαπλοκή με πολιτικούς παράγοντες κτλ.

AΠANTHΣEIΣ ΣTΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ 3) Σύνδεση με Ζ2: Η εξυγίανση της λειτουργίας του τύπου αποτελεί ευθύνη των ίδιων των λειτουργών του, αλλά και της κοινωνίας. 5 (Ζ2 - Α): Ευθύνη των λειτουργών του τύπου 1) Σεβασμός του κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας (δέσμευση για αντικειμενική ενημέρωση και σεβασμός της αλήθειας, ανεξαρτησία, σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κτλ.). 2) Απομόνωση του «κιτρινισμού» βελτίωση της ποιότητας της προσφερόμενης ενημέρωσης. 6 (Ζ2 - Β): Ευθύνη της κοινωνίας 1) Πολιτεία: εξυγίανση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος του τύπου (αποτροπή της συγκέντρωσης ΜΜΕ σε λίγα εκδοτικά συγκροτήματα) διασφάλιση της πολυφωνίας. 2) Πολίτες: παιδεία κριτική προσέγγιση της πληροφόρησης, αυξημένες απαιτήσεις από τον τύπο. 7 (επίλογος): 1) Συμπέρασμα: Η ελευθεροτυπία αποτελεί συστατικό στοιχείο μιας δημοκρατικής κοινωνίας. 2) Επιλογική αναφορά στον σκοπό: Οι πολίτες οφείλουν να αναγνωρίσουν την προσφορά αυτή, αλλά και να αντιμετωπίζουν κριτικά την πληροφόρηση που λαμβάνουν. 285