Προληπτική συντήρηση: µια ασπίδα για την προστασία των µνηµείων ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ/ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Εκπαιδευτικοί στόχοι των προτεινόµενων δραστηριοτήτων
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΑΙΤΙΕΣ ΦΘΟΡΑΣ Στον άνθρωπο Στο περιβάλλον Ήλιος, νερό, φωτιά, σελοτέιπ, πινέζα Αφίσα Στο υλικό & τον τρόπο κατασκευής αντικειμένου Χ Χ Χ Σ ΧΑ ΠΩ Γυάλινο ποτήρι Φύλλα Εργασίας Κατσαρόλα ΙΕ Σ Α ΙΤ ΡΑΣ ΦΘΟ ΝΟ ΙΜ Ε Ι ΝΤΑ ; ΙΛ Ο Σ ΟΦΕ ΟΡΑ ό Π Ο Υ ΙΕ Σ Φ Θ υλικ Στο ΙΤ ρόπο ΟΙ Α ον τ Στο ν άλλο περιβ Στον ωπο άνθρ &τ ής σκευ κατα νου ειμέ αντικ Χ Χ ωτιά, ρό, φ ς, νε α Ήλιο ιπ, πινέζ τέ ο λ σε Χ τήρι ινο πο Γυάλ 1η ραστηριότητα Ηλεκτρονικό ος Τοίχ α αρόλ Κατσ ύτο Φρο νικό κτρο Ηλε ι τύπου ίδ παιχν TENDO NIN α ρέκλ η κα µα Ξύλιν κάθισ άθινο ψ ε µ ία γραφ Φωτο παιχνίδι τύπου NINTENDO Πώς χάλασε πάλι; Ξύλινη καρέκλα Συµπλήρωση πίνακα µε ψάθινο κάθισµα ών Υλικ Λ α Αφίσ Φρούτο σχετικά µε τη φθορά ίο Βιβλ ση εόρα Τηλ α λ ε κ Κάγ ύ κονιο µπαλ α βάρκ η ιν Ξύλ η ν τι σµά λίας Υφα παρα έλα οµπρ των υλικών. Φωτογραφία Βιβλίο ΙΚ Ε ράς θο ίστα Φ Τοίχος ΑΝΤ Ι; ΑΛ ΕΠ ΛΑΣ ΣΠΙΤΙ ΤΟ ΤΟ ΑΙ Σ ΑΥ ΤΙ ΕΙΝ ΟΛΑ ΝΕ ΓΙΑ ΑΠΟ ΧΑΛΑ ΜΕΝΑ ΦΤΙΑΓ ΙΚΑ! Α ΥΛ ΗΝ ΦΘ Τηλεόραση Κάγκελα - µπαλκονιού να αναγνωρίσουν τη διαδικασία της φθοράς των υλικών, καθώς και τις αιτίες που την προκαλούν Ξύλινη βάρκα - Υφασµάτινη να κατανοήσουν ότι οι διάφορες αιτίες φθοράς οφείλονται οµπρέλα εξίσουπαραλίας στη φύση, τον άνθρωπο, τα υλικά και τον τρόπο κατασκευής των αντικειµένων - να αναπτύξουν αίσθηµα συνεργασίας, αλληλεγγύης και σεβασµού µεταξύ τους. ΓΙΑΤΙ ΔΕ ΒΑΛΑΤΕ ΤΟ ΟΛΑ Σ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΧΑΛΑΝΕ ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΤΙΑΓΜΕΝΑ ΑΠΟ ΦΘΗΝΑ ΥΛΙΚΑ! ΦΑΓΗΤΟ ΣΤΟ ΨΥΓΕΙΟ ΚΑΙ ΞΙΝΙΣΕ; ΤΙ ΘΑ ΦΑΜΕ ΤΩΡΑ; ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΟΤΙΣΑΤΕ ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΜΟΥ ΟΣΟ ΕΛΕΙΠΑ; 1 ΤΕ ΤΟ ΒΑΛΑ ΚΑΙ ΔΕ ΓΕΙΟ ΓΙΑΤΙ Ο ΨΥ ΤΟ ΣΤ ΦΑΜΕ ΑΤΕ ΘΑ ΦΑΓΗ ; ΤΙ ΠΟΤΙΣ Υ ; ΞΙΝΙΣΕ ΔΕΝ Α ΜΟ ΤΩΡΑ ΓΙΑΤΙ ΟΥΔΙ ΛΟΥΛ Α; ΤΑ ΕΛΕΙΠ ΟΣΟ
ΓΡΗΓΟΡΕΣΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΦύλλα Εργασίας 2η ραστηριότητα Ποιοι κίνδυνοι απειλούν τα µνηµεία; Συµπλήρωση πίνακα σχετικά µε τη φθορά των υλικών. - να κατανοήσουν ότι µνηµεία δεν είναι µόνο οι αρχιτεκτονικές και γλυπτές δηµιουργίες του ανθρώπου - να κατανοήσουν τους κινδύνους που απειλούν τα µνηµεία, καθώς και την προέλευσή τους, αξιοποιώντας την προϋπάρχουσα γνώση τους - να αναπτύξουν αίσθηµα συνεργασίας, αλληλεγγύης και σεβασµού µεταξύ τους. 2 1 1ΑΒροχή, ΡΓΕΣΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣΣεισµός, Ατµοσφαιρική Ρύπανση, Εµπρησµός, Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Γ Ε Ν Ε Ι Σ Π Α Ρ Α Γ Ο Ν Τ Ε Σ ΣΦ Υ Σ Ι Κ Ε Σ Α Ι Τ Ι Ε Σ Φ Υ Σ
Φύλλα Εργασίας 3η ραστηριότητα Οκτώ άνεµοι ψάχνουν τη µύτη τους... ραστηριότητα σχετικά µε το Ωρολόγιον του Ανδρόνικου Κυρρήστου στην Αθήνα. - να γνωρίσουν τη γλυπτή διακόσµηση του µνηµείου - να ταυτίσουν τις διάφορες µορφές φθοράς µε τις περιβαλλοντικές σ υ ν θ ή κ ε ς π ο υ ο φ ε ί λ ο ν τ α ι σ τ ο κ λ ί µ α κ α ι τ η ν α ν θ ρ ώ π ι ν η δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ α - να κατανοήσουν την επίδραση της διεύθυνσης του ανέµου στο κλίµα, στην ποιότητα της ατµόσφαιρας ενός τόπου, καθώς και στη φθορά των µνηµείων. 3
Πειράµατα Το ύ β λ ο 1 ι ά σ τ α σ η 0 1 2 Μ ή κ ο ς Π ά χ ο ς Ύψ ο ς Το ύ β λ ο 2 Μ ή κ ο ς 4η ραστηριότητα Νεροφουσκώµατα! Το ύ β λ ο 3 Π ά χ ο ς Ύψ ο ς Μ ή κ ο ς Π ά χ ο ς Ύψ ο ς Πείραµα για την επίδραση της υγρασίας στη διαστολή των στερεών. - να κατανοήσουν τη διαστολή των στερεών και την καταστροφική επίδραση της υγρασίας στα στερεά - να εξοικειωθούν µε ένα όργανο ακριβείας για τη µέτρηση του µήκους, το παχύµετρο - να έρθουν σε επαφή και να πειραµατιστούν µε υλικά της καθηµερινής ζωής - να αναπτύξουν αίσθηµα συνεργασίας, αλληλεγγύης και σεβασµού µεταξύ τους. 4
Πειράµατα 5η ραστηριότητα Όνοµα ερευνητή/ερευνήτριας:... 0 1 2 3 4 5 Βάρος (κ): Παρατηρήσεις: Τούβλο στην άλµη! Πείραµα για την επίδραση των αλάτων σε σκληρά και ανθεκτικά δοµικά υλικά. Ηµεροµηνία: Βάρος (κ): Παρατηρήσεις: Ηµεροµηνία: 6 7 8 9 10 11 - να κατανόησουν την καταστροφική επίδραση των αλάτων στα σκληρά και ανθεκτικά δοµικά υλικά - να έρθουν σε επαφή και να πειραµατιστούν µε υλικά της καθηµερινής ζωής. - να αναπτύξουν αίσθηµα συνεργασίας, αλληλεγγύης και σεβασµού µεταξύ τους. 5
Πειράµατα Τι π α ρ α τ η ρ ε ί τ α ι ; 1) Παρατηρείτε κάποια χρωµατική διαφοροποίηση των υφασµάτων κάτω από τις χαρτοταινίες; 2) Γιατί; 6η ραστηριότητα Ρούχα στον ήλιο! Πείραµα για την επίδραση του ηλιακού φωτός στα χρώµατα. Ν Α Ι Ο Χ Ι - να κατανόησουν την καταστρεπτική επίδραση του ηλιακού φωτός στα χρώµατα - να έρθουν σε επαφή και να πειραµατιστούν µε υλικά της καθηµερινής ζωής - να αναπτύξουν αίσθηµα συνεργασίας, αλληλεγγύης και σεβασµού µεταξύ τους. 6
Πειράµατα 7η ραστηριότητα Καλλιεργήστε τη µούχλα σας! Αρχική κατάσταση Κατά τη διάρκεια Τελική κατάσταση Χρώµα Οσµή Σκληρότητα Πείραµα σχετικά µε την ανάπτυξη των µικροοργανισµών πάνω σε υλικά της καθηµερινής ζωής. - να κατανοήσουν ότι η ζέστη και η υγρασία αποτελούν ιδανικές περιβαλλοντικές συνθήκες για την ανάπτυξη µικροοργανισµών - να κατανοήσουν ότι ο ρυθµός της βιολογικής ανάπτυξης είναι διαφορετικός πάνω σε κάθε υλικό - να έρθουν σε επαφή και να πειραµατιστούν µε υλικά της καθηµερινής ζωής - να αναπτύξουν αίσθηµα συνεργασίας, αλληλεγγύης και σεβασµού µεταξύ τους. 7
Πειράµατα 8η ραστηριότητα Ξύδι και αυγό οξύ συν άλας! Πείραµα σχετικά µε τις συνέπειες της όξινης βροχής στο µάρµαρο των µνηµείων. - να αναπαράγαγουν µια παρατήρηση των αρχαίων συγγραφέων - να κατανοήσουν τις καταστρεπτικές συνέπειες της όξινης βροχής στο µάρµαρο των µνηµείων να έρθουν σε επαφή και να πειραµατιστούν µε υλικά της καθηµερινής ζωής - να αναπτύξουν αίσθηµα συνεργασίας, αλληλεγγύης και σεβασµού µεταξύ τους. 8
Πειράµατα ΦΥΛΛΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ 1 Όνοµα παρατηρητή: Ηµεροµηνία έναρξης πειράµατος: Ηµεροµηνία παρατήρησης: 9η ραστηριότητα Το βάζο µε τα υλικά! Πείραµα σχετικά µε το ρυθµό διάβρωσης των υλικών. ΧΡΩΜΑ ΟΣΜΗ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΣΧΟΛΙΑ 1 Τυπώστε το Φύλλο του Ηµερολόγιου Καταγραφής Παρατηρήσεων αρκετές φορές για να συµπληρώνετε ένα κάθε φορά που κάνετε τις παρατηρήσεις σας. Να κατανοήσουν ότι ο ρυθµός διάβρωσης κάθε αντικειµένου εξαρτάται από το υλικό του. Να εκτελέσουν ένα πείραµα. Να καταγράψουν τις παρατηρήσεις τους σε ηµερολόγιο. Να συσχετίσουν τα αποτελέσµατά τους µε φαινόµενα της καθηµερινής ζωής. Να γράψουν έκθεση αποτελεσµάτων. Να έρθουν σε επαφή και να πειραµατιστούν µε υλικά της καθηµερινής ζωής. Να αναπτύξουν αίσθηµα συνεργασίας, αλληλεγγύης και σεβασµού µεταξύ τους. 9
Πρόταση ραµατοποίησης 10η ραστηριότητα Οι πέτρες πηγαίνουν στον παράδεισο ηµιουργία θεατρικής παράστασης. Να γνωρίσουν τους κινδύνους που απειλούν τα µνηµεία, καθώς και την προέλευσή τους. Να γνωρίσουν το ρόλο των συντηρητών και άλλων ειδικοτήτων στη συντήρηση των γλυπτών και αρχιτεκτονικών µνηµείων. Να ευαισθητοποιηθούν και να ευαισθητοποιήσουν το κοινό στο θέµα της συντήρησης των γλυπτών και των αρχιτεκτονικών µνηµείων. Να αναπτύξουν τις «υποκριτικές» τους δεξιότητες. Να αναπτύξουν δεξιότητες προσοχής, συγκέντρωσης και συντονισµού. Να εξερευνήσουν τις σχέσεις του σώµατός τους µε το χώρο. Να αναπτύξουν τη φαντασία και τη δηµιουργικότητά τους. Να ανακαλύψουν πτυχές του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς τους. Να αναπτύξουν τη διαπροσωπική τους επικοινωνία. Να έρθουν σε επαφή και να πειραµατιστούν µε υλικά της καθηµερινής ζωής. Να αναπτύξουν αίσθηµα συνεργασίας, αλληλεγγύης και σεβασµού µεταξύ τους. 10
Προτάσεις για τα Σχέδια Εργασίας 11η ραστηριότητα Αντίο Λένιν και καλωσήρθες! Συζήτηση σχετικά µε την ιστορία του µνηµείου του Λένιν στη Ρωσία. - να καλλιεργήσουν τον προφορικό τους λόγο - να διαπιστώσουν την αλλαγή των αξιών ενός µνηµείου στο πέρασµα του χρόνου - να έρθουν σε επαφή µε τις διαφορετικές αναγνώσεις της ιστορίας - να αναζητήσουν κι άλλες πηγές της ιστορίας - να γνωρίσουν µια διαφορετική ιστορία καταστροφής ενός µνηµείου - να πάρουν αποφάσεις, ερχόµενοι σε επαφή µε πραγµατικά διλήµµατα έχοντας ακούσει πολλές και διαφορετικές απόψεις - να αναπτύξουν αίσθηµα συνεργασίας, αλληλεγγύης και σεβασµού µεταξύ τους. 11
Προτάσεις για τα Σχέδια Εργασίας 12η ραστηριότητα Π α ι χ ν ί δ ι ρ ό λ ω ν Το «Γερµανικό Πουλί» στα Χανιά της Κρήτης Παιχνίδι ρόλων σχετικά µε το µνηµείο του Γερµανικού πουλιού στα Χανιά. Υπέρ Κατά Αδιάφοροι - να καλλιεργήσουν τον προφορικό τους λόγο - να διαπιστώσουν την αλλαγή των αξιών ενός µνηµείου στο πέρασµα του χρόνου - να έρθουν σε επαφή µε τις διαφορετικές αναγνώσεις της ιστορίας - να αναζητήσουν κι άλλες πηγές της ιστορίας - να γνωρίσουν µια διαφορετική ιστορία καταστροφής ενός µνηµείου - να πάρουν αποφάσεις, ερχόµενοι σε επαφή µε πραγµατικά διλήµµατα κι έχοντας ακούσει πολλές απόψεις - να αναπτύξουν αίσθηµα συνεργασίας, αλληλεγγύης και σεβασµού µεταξύ τους. 12
Προτάσεις για τα Σχέδια Εργασίας Βήµα 1 ο 13η ραστηριότητα Η υιοθεσία ενός µνηµείου σε δέκα βήµατα! Βήµα 2 ο Σχέδιο εργασίας µε θέµα τη συντήρηση ενός τοπικού µνηµείου. Βήµα 3 ο Να εντοπίσουν µνηµεία της γειτονιάς τους. Να αναζητήσουν και να συλλέξουν υλικό από τοπικές βιβλιοθήκες και αρχεία. Να συντάξουν ερωτηµατολόγια, να πραγµατοποιήσουν έρευνες κοινού και να καταγράψουν τα αποτελέσµατά τους σε εκθέσεις διατήρησης. Να κάνουν σχεδιαστικές αποτυπώσεις και να φωτογραφίσουν. Να αναπτύξουν την παρατηρητικότητά τους. Να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης. Να έρθουν σε επαφή µε τοπικές αρχές και αρµόδιες υπηρεσίες. Να αναπτύξουν αίσθηµα συνεργασίας, αλληλεγγύης και σεβασµού µεταξύ τους. 13
Αθήνα, 2015 Συντονισµός έργου Μαρία Λαγογιάννη, ρ Αρχαιολογίας Σουζάνα Χούλια - Καπελώνη, Αρχαιολόγος Γενική επιµέλεια Τόνια Κουτσουράκη, Αρχαιολόγος Αλεξάνδρα Σέλελη, Αρχαιολόγος - Μουσειολόγος Γραφιστική επιµέλεια Σπήλιος Πίστας, Γραφίστας Κείµενα Σοφία Παπιδά, Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης - Μουσειολόγος Παιδαγωγική επιµέλεια Αθανάσιος Σκρέκας, Εκπαιδευτικός ΠΕ 02 Μαρία Τσαλκιτζή, Εκπαιδευτικός ΠΕ 70 ιορθώσεις κειµένων Βιολέττα Ζεύκη, Αρχαιολόγος - Μεταφράστρια Ηλεκτρονική και καλλιτεχνική επιµέλεια Πασχαλιά Τσαγκαριάν, Γραφίστρια Εικονογράφος Ηλίας Καρράς, Ζωγράφος 2015 Υπουργείο Πολιτισµού, Παιδείας και Θρησκευµάτων ISBN 978-960-386-216-1 Το έντυπο Εκπαιδευτικοί στόχοι των προτεινόμενων δραστηριοτήτων της θεματικής Προληπτική συντήρηση: μια ασπίδα για την προστασία των μνημείων δημιουργήθηκε και ψηφιοποιήθηκε το 2015 για την Πράξη με κωδικό ΜΙS 339815 Επικαιροποίηση και ψηφιοποίηση πολιτιστικού εκπαιδευτικού υλικού για την ενίσχυση της εκπαιδευτικής διαδικασίας που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ενώση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.