Προοίµιο Όλες οι κοινοτικές πολιτικές δράσεις περιλαµβάνουν κοινωνικές και οικονοµικές συνιστώσες που χαρακτηρίζουν την επιθυµία της Κοινότητας για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, καθώς και της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων. Η οικονοµικήκαι η κοινωνικήπρόοδος πρέπει να συµβαδίζουν. Κατά τα τελευταία τριάντα έτη, η πολιτικήτης Επιτροπής για την υγεία και την ασφάλεια κατά την εργασία στόχευε στον περιορισµό των εργατικών ατυχηµάτων και επαγγελµατικών ασθενειών στο ελάχιστο δυνατό. Αυτήη κοινοτικήδράση για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία έχει ως νοµικήβάση το άρθρο 137 (πρώην άρθρο 118α) της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Το Συµβούλιο έχει εκδώσει περίπου δεκαπέντε οδηγίες, που όλες σχεδόν έχουν ήδη µεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο των κρατών µελών. Ωστόσο, για την Επιτροπή, η κατάρτιση µεγάλου αριθµού νοµοθετηµάτων και η µεταφορά τους στην εθνική νοµοθεσία των κρατών µελών αποτελεί µέσο και όχι σκοπό. Απώτερος στόχος είναι ο περιορισµός των εργατικών ατυχηµάτων και επαγγελµατικών ασθενειών, η πρόληψη του πόνου των εργαζοµένων και των οικογενειών τους και η αποφυγήτων προβληµάτων που αφορούν την ποιότητα της εργασίας, την κοινωνικήεπανένταξη και τις οικονοµικές επιπτώσεις όλων αυτών των καταστάσεων, οι οποίες έχουν συνέπειες στην κοινωνία ως σύνολο. Για το λόγο αυτό, και προκειµένου να παρακολουθείται η αποτελεσµατικότητα των υφιστάµενων νοµοθετικών και άλλων µέτρων, η οδηγία-πλαίσιο υποχρεώνει τις επιχειρήσεις να τηρούν κατάλογο των εργατικών ατυχηµάτων που είχαν ως συνέπεια για τον εργαζόµενο ανικανότητα εργασίας µεγαλύτερη των 3 εργάσιµων ηµερών. Το 1990 ξεκίνησαν, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εργασίες για την εναρµόνιση των κριτηρίων και των µεθοδολογιών που εφαρµόζονται για την καταγραφήστοιχείων σχετικά µε τα εργατικά ατυχήµατα. Ως αποτέλεσµα αυτού του ολοκληρωµένου έργου που πραγµατοποιήθηκε σε συνεργασία µε τα κράτη µέλη, η παρούσα έκδοση αποτελεί την τελικήµεθοδολογία για τις ευρωπαϊκές στατιστικές εργατικών ατυχηµάτων, συµπεριλαµβανοµένων εναρµονισµένων µέσων για την ανάλυση των αιτίων και των συνθηκών των εργατικών ατυχηµάτων (συλλογήστοιχείων, ταξινοµήσεις, κανόνες κωδικοποίησης). Τα αποτελέσµατα θα συµβάλουν στην παρακολούθηση της εφαρµογής των οδηγιών και, όπου είναι απαραίτητο, στην αναθεώρησήτους, ώστε αυτές οι οδηγίες να ανταποκρίνονται στις νέες απαιτήσεις, και στη χάραξη νέων πολιτικών σε κοινοτικό επίπεδο. Η παρούσα έκδοση απευθύνεται κυρίως στους εθνικούς οργανισµούς που είναι αρµόδιοι για την καταγραφήκαι την επεξεργασία των πληροφοριών σχετικά µε τα εργατικά ατυχήµατα, π.χ. στατιστικές υπηρεσίες, ασφαλιστικές εταιρίες, ταµεία αλληλασφάλισης και υπηρεσίες πρόληψης των ατυχηµάτων και των επαγγελµατικών ασθενειών. Γενικότερα, θα είναι χρήσιµη για τους τεχνικούς και εµπειρογνώµονες που δραστηριοποιούνται στον τοµέα, καθώς και για τις επιχειρήσεις. Γ Απασχόληση και Κοινωνικές Υποθέσεις ΣτατιστικήΥπηρεσία των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων J.R. Biosca De Sagastuy Μ. Σκαλιώτης Προϊστάµενος µονάδας -5 Προϊστάµενος µονάδας Ε-3 Υγεία, ασφάλεια και Εκπαίδευση, υγεία και υγιεινήστην εργασία λοιποί κοινωνικοί τοµείς 3
Πρόλογος Οι εργασίες για το σχέδιο εναρµόνισης των ευρωπαϊκών στατιστικών σχετικά µε τα εργατικά ατυχήµατα (ESAW) δροµολογήθηκαν το 1990 και συντονίζονται από κοινού από τη µονάδα E3 της Στατιστικής Υπηρεσίας των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (Eurostat) και τη µονάδα /5 της Γενικής ιεύθυνσης Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων (Γ EMPL) µε στόχο την κατάρτιση µεθοδολογίας για τη συλλογήσυγκρίσιµων στοιχείων στην ΕυρωπαϊκήΈνωση. Σκοπός αυτού του έργου είναι η εναρµόνιση των κριτηρίων και των µεθοδολογιών που πρέπει να εφαρµόζονται κατά την καταγραφή των στοιχείων που αφορούν τα εργατικά ατυχήµατα. Τα εν λόγω κριτήρια και µεθοδολογίες αναπτύχθηκαν σε διάφορα στάδια και απέβλεπαν στη βελτίωση των τεχνικών παρακολούθησης της εφαρµογής των µέτρων που λαµβάνονται δυνάµει του άρθρου 137 της Συνθήκης µε στόχο την προώθηση της βελτίωσης του εργασιακού περιβάλλοντος και της προστασίας της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων. Η οδηγία-πλαίσιο 89/391/ΕΟΚ ( 1 ) σχετικά µε την εφαρµογήµέτρων για την προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων κατά την εργασία θεσπίζει, πράγµατι, στο άρθρο 9 στοιχεία γ) και δ), την υποχρέωση των εργοδοτών να τηρούν κατάλογο των εργατικών ατυχηµάτων που είχαν ως συνέπεια για τον εργαζόµενο ανικανότητα εργασίας µεγαλύτερη των τριών εργάσιµων ηµερών, καθώς και να συντάσσουν, σύµφωνα µε τις εθνικές νοµοθεσίες ή/και πρακτικές, εκθέσεις για τα εργατικά ατυχήµατα, θύµατα των οποίων υπήρξαν οι υπ' αυτούς εργαζόµενοι. Στο ίδιο πλαίσιο, πρέπει επίσης να τονισθεί ότι το Συµβούλιο, στα ψηφίσµατά του της 21ης εκεµβρίου 1987( 2 ) και της 27ης Μαρτίου 1995( 3 ), κάλεσε ρητά την Επιτροπήνα υποβάλει προτάσεις για την εναρµόνιση των στατιστικών σχετικά µε τα εργατικά ατυχήµατα και στη συνέχεια να επιδιώξει την ολοκλήρωση του εν εξελίξει έργου στον τοµέα αυτό. Το πρόγραµµα για την προστασία της ασφάλειας, της υγιεινής και της υγείας στην εργασία (1996-2000) προβλέπει επίσης τη συνέχιση της εφαρµογής του σχεδίου ESAW. Τέλος, το σχέδιο αυτό αποτελεί αναπόσπαστο τµήµα του προγράµµατος-πλαισίου για δράσεις προτεραιότητας στον τοµέα της στατιστικής πληροφόρησης 1993-1997( 4 ). Οµοίως, η απόφαση του Συµβουλίου της 22ας εκεµβρίου 1998 σχετικά µε το κοινοτικό στατιστικό πρόγραµµα 1998-2002( 5 ), µε την οποία ορίζονται οι κύριοι τοµείς και στόχοι των στατιστικών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, προβλέπει τη κατάρτιση συνεκτικών σειρών στοιχείων σε ευρωπαϊκό επίπεδο προκειµένου να εξασφαλιστούν τα µέσα για την παρακολούθηση της υγείας και της ασφάλειας κατά την εργασία και για την αποτελεσµατικήρύθµιση στον εν λόγω τοµέα. Οι φάσεις I και II του σχεδίου ESAW είναι σε εξέλιξη από το 1993( 6 ) και το 1996( 6 ) αντίστοιχα. Η Επιτροπή (Γ EMPL και EUROSTAT) είχε αναπτύξει αυτές τις φάσεις από το 1990 σε συνεργασία µε τα κράτη µέλη. Η οµάδα εργασίας ESAW συγκροτήθηκε µε σκοπό να παρακολουθεί τις εργασίες και να παρέχει συστάσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπήσχετικά µε την ανάπτυξη αυτού του τοµέα στατιστικών. ηµιουργήθηκε επίσης µια οµάδα task force µε εθνικούς εµπειρογνώµονες µε σκοπό την παροχήτεχνικών συµβουλών σχετικά µε την ανάπτυξη µιας µεθοδολογίας η οποία λαµβάνει υπόψη - κατά το δυνατόν - τις υφιστάµενες διαδικασίες και µεθοδολογίες αναγγελίας στα διάφορα κράτη µέλη. Η φάση I καλύπτει τις µεταβλητές που αποσκοπούν στον προσδιορισµό της οικονοµικής δραστηριότητας του εργοδότη, του επαγγέλµατος, της ηλικίας και του φύλου του θύµατος, της φύσης του τραυµατισµού και του µέρους του σώµατος που υπέστη κάκωση, καθώς επίσης της γεωγραφικής θέσης, της ηµεροµηνίας και της ώρας του ατυχήµατος, ενώ η φάση II συµπληρώνει τα πρώτα αυτά στοιχεία µε πληροφορίες σχετικά µε το µέγεθος της επιχείρησης, την εθνικότητα και το καθεστώς απασχόλησης του θύµατος, καθώς και τις συνέπειες του ατυχήµατος - αριθµός απολεσθεισών ηµερών εργασίας, µόνιµη ανικανότητα ή θάνατος ως αποτέλεσµα του ατυχήµατος. ( 1 ) 89/391/ΕΟΚ, ΕΕ L 183 της 29.06.1989 ( 2 ) 88/C 28/01, ΕΕ C28της 03.02.1988 ( 3 ) 95/C 168/01, ΕΕ C 168 της 04.070,1995 ( 4 ) 93/464/ΕΟΚ, ΕΕ L 219 της 28.080.1993 ( 5 ) 99/126/ΕΚ, ΕΕ L42της 16.02.1999 ( 6 ) Έτος αναφοράς = συγκεντρωθέντα στοιχεία σχετικά µε τα εργατικά ατυχήµατα κατά το εν λόγω έτος. 4
Όλες αυτές οι µεταβλητές παρέχουν πληροφορίες οι οποίες καθιστούν δυνατό τον προσδιορισµό των χαρακτηριστικών της επιχείρησης, του θύµατος, του τραυµατισµού και των συνεπειών του, καθώς και της ηµεροµηνίας και του τόπου του ατυχήµατος. Ωστόσο, για την προώθηση µιας πιο δραστήριας ευρωπαϊκής πολιτικής για την πρόληψη των εργατικών ατυχηµάτων, η φάση III του σχεδίου ESAW καλύπτει άλλες εναρµονισµένες µεταβλητές και ταξινοµήσεις σχετικά µε τις αιτίες και τις συνθήκες υπό τις οποίες συµβαίνουν τα εργατικά ατυχήµατα( 7 ), οι οποίες θα µπορούσαν να συµβάλουν στην εξακρίβωση των περιστάσεων και των συνθηκών που επικρατούν κατά τη χρονική στιγµή του ατυχήµατος. Τα αποτελέσµατα αυτών των αναλύσεων θα παράσχουν χρήσιµες πληροφορίες, οι οποίες θα συµβάλουν στην ανάπτυξη νέων και δεόντως στοχοθετηµένων πολιτικών πρόληψης. Το πρώτο έτος αναφοράς για τη φάση III του σχεδίου είναι το έτος 2001( 6 ). Πρέπει να σηµειωθεί ότι το σχέδιο ESAW έτυχε διεθνούς αναγνώρισης µε το ψήφισµα του ΓΕ του 1998 σχετικά µε τις «Στατιστικές επαγγελµατικών τραυµατισµών που οφείλονται σε εργατικά ατυχήµατα»( 8 ), το οποίο υιοθέτησε σε µεγάλο ποσοστό τη µεθοδολογία ESAW της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ειδικότερα, η φάση III αποτελεί τόσο τη µεθοδολογικήβάση όσο και την πρώτη ουσιαστικήπροσπάθεια να αξιοποιηθούν οι συµπληρωµατικές πληροφορίες σχετικά µε τις συνθήκες υπό τις οποίες συµβαίνουν τα εργατικά ατυχήµατα, στην εξέλιξη των οποίων αναφέρεται το ψήφισµα. Κατά την εν λόγω φάση θα εναρµονιστούν τα σχετικά µε το θέµα αυτό στοιχεία από τα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από οποιεσδήποτε άλλες χώρες επιθυµούν να εφαρµόσουν το σύστηµα. Συγχρόνως, το µέσο αυτό είναι παρόµοιο µε τα εθνικά συστήµατα που εφαρµόζονται ήδη πλήρως ή εν µέρει σε ορισµένες χώρες, προκειµένου η εφαρµογήτου να στεφθεί µε απόλυτη επιτυχία στους εθνικούς οργανισµούς που παρέχουν τα στοιχεία (σύστηµα κοινωνικής ασφάλισης, ασφαλιστικός τοµέας, επιθεώρηση εργασίας). Εφόσον χρειασθεί, θα µπορούσε να εφαρµοσθεί και από τις ίδιες τις επιχειρήσεις. Η παρούσα έκδοση παρουσιάζει τα αποτελέσµατα των εργασιών σχετικά µε τη µεθοδολογία για τις τρεις φάσεις του σχεδίου ESAW που πραγµατοποιήθηκαν από το 1990 από τις υπηρεσίες της Επιτροπής και από εµπειρογνώµονες συναφών οργανισµών των κρατών µελών (εθνικές στατιστικές υπηρεσίες, υπουργεία ήυπηρεσίες εργασίας και κοινωνικών υποθέσεων, ιδρύµατα κοινωνικών ασφαλίσεων) στον τοµέα της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία. Τα απτά αποτελέσµατα συνίστανται σε ένα ολοκληρωµένο σύνολο µεταβλητών σε συνδυασµό µε τις ταξινοµήσεις, τις επεξηγηµατικές σηµειώσεις και τους οδηγούς κωδικοποίησής τους. Κατά την κατάρτιση αυτού του συστήµατος, οι σχεδιαστές του δεν παρεξέκλιναν από το στόχο της δηµιουργίας ενός µέσου για τη συλλογήπληροφοριών, οι οποίες θα µπορούσαν να συµβάλουν στην πρόληψη των εργατικών ατυχηµάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη, διασφαλίζοντας τη µέγιστη συµβατότητα µε τα υφιστάµενα στατιστικά συστήµατα των κρατών µελών. Για το λόγο αυτό ελήφθησαν δεόντως υπόψη τα συστήµατα αυτά, καθώς και οι προτάσεις που υποβλήθηκαν από τους εταίρους του σχεδίου. Γενικός στόχος ήταν η κατάρτιση µιας µεθοδολογίας επαρκώς λεπτοµερούς ώστε να είναι αποτελεσµατική, αλλά όχι ιδιαίτερα πολύπλοκης, τόσο συνολικά όσο και για κάθε επιµέρους µεταβλητή, ώστε να είναι απλήη εφαρµογήαυτού του στατιστικού συστήµατος. Το σύστηµα αυτό, εκτός από την απλότητά του, σχεδιάστηκε επίσης ώστε να είναι ανοικτό και διαχρονικά προσαρµόσιµο. Αυτά τα χαρακτηριστικά του συστήµατος παρέχουν στα επιµέρους κράτη µέλη τη δυνατότητα να επιφέρουν τυχόν απαραίτητες βελτιώσεις µε την προσθήκη νέων ψηφίων σε εθνικό επίπεδο, µε τη σταδιακήυιοθέτηση της µεθόδου από διάφορους εθνικούς οργανισµούς και, εφόσον είναι απαραίτητο, µε την αναζήτηση περαιτέρω πληροφοριών σχετικά µε τα αίτια και τις συνθήκες των εργατικών ατυχηµάτων, χωρίς ωστόσο να αποκλίνουν ποτέ από τη γενική δοµήτου σχεδίου. ( 7 ) Βάσει ενός σχεδίου για τη θέσπιση ενός ευρωπαϊκού συστήµατος κωδικοποίησης σχετικά µε τα αίτια και τις συνθήκες των εργατικών ατυχηµάτων, το οποίο έχει προταθεί από οµάδα κρατών µελών (DWES της ανίας, HVBG της Γερµανίας, CNAMTS της Γαλλίας και INAIL της Ιταλίας) υπό το συντονισµό της EUROGIP (Γαλλία), που επικυρώθηκε εκ των προτέρων βάσει δείγµατος άνω των 6.000 πραγµατικών ατυχηµάτων σε διάφορα κράτη µέλη της ΕΕ (Βέλγιο, Ισπανία, Λουξεµβούργο, Πορτογαλία, Φινλανδία, Σουηδία και Ηνωµένο Βασίλειο). ( 8 ) Εγκρίθηκε από το 16 ο ιεθνές Συνέδριο Στατιστικολόγων επί θεµάτων Εργασίας, Γενεύη, 6-15Οκτωβρίου 1998. 5
Πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι οι δραστηριότητες της Επιτροπής στον τοµέα των στατιστικών σχετικά µε τα εργατικά ατυχήµατα συνδέονται µε την κοινοτική έρευνα εργατικού δυναµικού. Ειδικότερα, ο πληθυσµός αναφοράς ESAW για τον υπολογισµό της συχνότητας των εργατικών ατυχηµάτων βασίζεται σε στοιχεία της έρευνας εργατικού δυναµικού. Επιπλέον, προκειµένου να σχηµατίσει ευρύτερη εικόνα της κατάστασης, η Επιτροπήεισήγαγε µια ενότητα ad hoc για την υγεία και την ασφάλεια κατά την εργασία στην έρευνα εργατικού δυναµικού του 1999 - κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 1571/98 της Επιτροπής της 20/07/1998( 9 )-.Η ανάλυση των αποτελεσµάτων αυτής της ενότητας θα προσδώσει σηµαντικήπροστιθέµενη αξία στις πληροφορίες που έχουν ήδη συγκεντρωθεί στο πλαίσιο του σχεδίου ESAW: ατυχήµατα µε απουσία κάτω των 4 ηµερών, ανάλυση µε διασταύρωση στοιχείων σχετικά µε την αγορά εργασίας, χαρακτηριστικά θέσεων εργασίας, συνθήκες εργασίας ή κατάρτισης. Η νέα φάση III σχετικά µε τα αίτια και τις συνθήκες των εργατικών ατυχηµάτων εφαρµόζεται σταδιακά στα κράτη µέλη από το 2001 και ύστερα, αφού γίνουν στα εθνικά σχέδια εφαρµογής οι απαραίτητες προσαρµογές των εθνικών συστηµάτων δήλωσης και κωδικοποίησης των εργατικών ατυχηµάτων. Τα πρώτα αποτελέσµατα για µια πρώτη οµάδα κρατών µελών αναµένονται το 2003 και θα αφορούν στοιχεία του έτους αναφοράς 2001( 6 ). Γ Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων -5 και EUROSTAT E-3 Μάρτιος 2001 ( 9 ) Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 1571/98 της Επιτροπής της 20.07.1998 για την εφαρµογή του κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 577/98 της Επιτροπής σχετικά µε τη διενέργεια δειγµατοληπτικής έρευνας εργατικού δυναµικού στην Κοινότητα - ΕΕ L 205 της 22.07.1998 6
Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2001 Έγγρ. ESTAT/E3/HSW/2001/1130 Για περισσότερες πληροφορίες: Didier Dupré Eurostat E3 Κτίριο Bech D2/723 Τηλ.: (352) 4301-35034 Φαξ: (352) 4301-35399 E-mail: Didier.Dupre@cec.eu.int Angel Fuente Γ Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων 5 Κτίριο Jean Monnet C3/79 Τηλ.: (352) 4301-32739 Φαξ: (352) 4301-34259 E-mail: Angel.Fuente-Martin@cec.eu.int Ιστοχώρος της Eurostat : http://europa.eu.int/comm/eurostat/ Ιστοχώρος της Γ Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία : http://europa.eu.int/comm/employment_social/h&s/index_en.htm 7
Περιεχόµενα ΠΡΟΟΊΜΙΟ... 3 ΠΡΌΛΟΓΟΣ... 4 ΙΣΤΟΡΙΚΌ ΚΑΙ ΣΤΌΧΟΙ ΤΟΥΣΧΕ ΊΟΥESAW... 12 Ιστορικό του σχεδίου ESAW... 12 Στόχοι του σχεδίου ESAW... 12 ΒΑΣΙΚΈΣ ΈΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΊ... 13 Ιδιαιτερότητες σχετικά µε τον ορισµό του εργατικού ατυχήµατος... 13 Τροχαία ατυχήµατα και ατυχήµατα επί άλλων µεταφορικών µέσων... 13 Άλλα ατυχήµατα εκτός της επιχείρησης... 14 Μέλη του κοινού... 15 Ατυχήµατα που έχουν µόνο παθολογικά αίτια... 15 Εργατικό ατύχηµα µε απουσία άνω των 3 ηµερών από την εργασία... 15 Θανατηφόρα εργατικά ατυχήµατα... 16 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΌΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΏΝ... 17 Γενική εισαγωγή στο σύστηµα... 17 Μεταβλητές... 18 Αριθµός περίπτωσης... 19 Οικονοµικήδραστηριότητα του εργοδότη... 19 Επάγγελµα του θύµατος... 19 Ηλικία του θύµατος... 19 Φύλο του θύµατος... 19 Φύση της κάκωσης... 19 Μέρος του σώµατος που υπέστη κάκωση... 19 Γεωγραφική θέση του ατυχήµατος... 19 Ηµεροµηνία του ατυχήµατος... 20 Ώρα του ατυχήµατος... 20 Μέγεθος επιχείρησης... 20 Εθνικότητα του θύµατος... 20 Καθεστώς απασχόλησης του θύµατος... 20 Απολεσθείσες ηµέρες... 21 Ορισµός της τοπικής µονάδας της επιχείρησης... 21 Θέση εργασίας... 21 Το εργασιακό περιβάλλον... 22 Η εργασιακήδιαδικασία... 22 Η ειδικήσωµατικήδραστηριότητα... 22 Ο υλικός παράγοντας της ειδικής σωµατικής δραστηριότητας... 22 Η απόκλιση... 22 Ο υλικός παράγοντας της απόκλισης... 22 Η επαφή ο τρόπος τραυµατισµού... 22 Ο υλικός παράγοντας της επαφής του τρόπου τραυµατισµού... 23 Η βαρύτητα... 23 ΕΊΚΤΕΣ ΚΑΙ ΜΈΘΟ ΟΙ ΤΥΠΟΠΟΊΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΊΩΝ... 24 είκτες επίπτωσης... 24 Συντελεστές διόρθωσης και µέθοδοι τυποποίησης... 24 ιόρθωση... 24 Τυποποίηση... 24 8
ΣΥΛΛΟΓΉ ΚΑΙ ΕΝΑΡΜΌΝΙΣΗ ΣΤΟΙΧΕΊΩΝ... 26 ιαδικασίες αναγγελίας στα κράτη µέλη... 26 Συστήµατα βασιζόµενα και µη βασιζόµενα στην ασφάλιση... 26 Αξιολόγηση των εθνικών διαδικασιών αναγγελίας... 26 Συλλογή εναρµονισµένων στοιχείων ESAW... 27 Ορισµός του εργατικού ατυχήµατος... 27 Μη θανατηφόρα ατυχήµατα... 27 Θανατηφόρα ατυχήµατα... 28 Οµάδες που καλύπτονται από τα εθνικά συστήµατα αναγγελίας... 28 Κάλυψη των αυτοαπασχολουµένων και των συµβοηθούντων µελών οικογενείας... 29 Τοµείς... 30 Κάλυψη ατυχηµάτων εκτός των εγκαταστάσεων της επιχείρησης (συµπεριλαµβανοµένων των τροχαίων ατυχηµάτων)... 31 Εθνικά επίπεδα αναγγελίας... 31 ΠΛΗΘΥΣΜΌΣ ΑΝΑΦΟΡΆΣ (ΜΕ ΒΆΣΗ ΤΗΝ ΈΡΕΥΝΑ ΕΡΓΑΤΙΚΟΎ ΥΝΑΜΙΚΟΎ - ΕΕ )... 32 Έτος αναφοράς... 32 Κατάρτιση φίλτρων... 32 Εκτιµηθείς πληθυσµός αναφοράς για το 1998... 32 ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΈΣ ΕΞΕΛΊΞΕΙΣ... 33 Βελτίωση της ποιότητας των στοιχείων... 33 Κάλυψη... 33 Επίπεδα αναγγελίας... 33 Συµπερίληψη / µη συµπερίληψη συγκεκριµένων τύπων ατυχηµάτων... 34 Ανάπτυξη νέων δεικτών... 34 ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ A: ΕΦΑΡΜΟΓΉ ΤΗΣ ΦΆΣΗΣ III ESAW ΑΠΌ ΤΟ ΈΤΟΣ ΑΝΑΦΟΡΆΣ 2001 ΚΑΙ ΎΣΤΕΡΑ... 36 Επιλογή των µεταβλητών... 36 Μεταβλητές για τις αιτίες και τις συνθήκες υπό τις οποίες συµβαίνουν τα εργατικά ατυχήµατα... 36 Μεταβλητές προτεραιότητας... 37 Ενδιάµεση επιλογή... 37 Πρόσθετη προαιρετικήµεταβλητή Θέση εργασίας... 37 Χρήση του συνόλου των 9 µεταβλητών... 37 Ιδιαιτερότητες της µεταβλητής «απόκλιση» και των υλικών της παραγόντων... 38 Προαιρετικές βελτιώσεις για τις µεταβλητές των φάσεων I και II... 38 Οικονοµικήδραστηριότητα του εργοδότη... 38 Καθεστώς απασχόλησης... 39 ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ B: ΤΑΞΙΝΟΜΉΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΌΤΥΠΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΝΤΑΙ ΣΤΟ ΠΛΑΊΣΙΟ ΤΟΥ ΣΧΕ ΊΟΥ ESAW... 40 Ταξινοµήσεις... 40 Ταξινοµήσεις για τα αίτια και τις συνθήκες... 54 Οµαδοποιηµένα µορφότυπα... 68 ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ Γ: ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΉΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΈΣ ΣΧΕΤΙΚΆ ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΞΙΝΌΜΗΣΗ... 69 Φύση της κάκωσης... 69 Γενικά σχόλια σχετικά µε τις µεταβλητές για τα αίτια και τις συνθήκες των εργατικών ατυχηµάτων... 74 Η οργάνωση των µεταβλητών... 74 Λεπτοµέρειες σχετικά µε τη χρήση των κωδικών 00 ή 99... 74 Ειδικές πτυχές που αφορούν στον υλικό παράγοντα... 75 Η θέση εργασίας... 75 Το εργασιακό περιβάλλον... 76 Υπενθύµιση του ορισµού... 76 Προσέγγιση... 76 010-019 Βιοµηχανικές εγκαταστάσεις... 76 020-029 Εργοτάξια, τεχνικά και οικοδοµικά έργα, επιφανειακά λατοµεία ήορυχεία... 76 9
030-039 Γεωργία κτηνοτροφία, ιχθυοτροφία, δασικήζώνη... 76 040-049 Χώροι τριτογενούς δραστηριότητας, χώροι γραφείων, χώροι ψυχαγωγίας, διάφοροι χώροι... 76 050-059 Ιδρύµατα υγειονοµικής περίθαλψης... 76 060-069 ηµόσιοι χώροι... 77 070-079 Κατοικία... 77 080-089 Χώροι αθλοπαιδιών... 77 Εγκαταστάσεις µε εξαιρετικές συνθήκες - 090-099 εναέριες ήσε µεγάλα ύψη εξαιρουµένων των εργοταξίων - 100-109 υπόγειες - εξαιρουµένων των εργοταξίων - 110-119 επί / υπεράνω υδάτων - εξαιρουµένων των εργοταξίων... 77 120-129 Περιβάλλοντα υψηλής πίεσης εξαιρουµένων των εργοταξίων... 77 Γενικά σχόλια... 77 Η εργασιακή διαδικασία... 78 Υπενθύµιση του ορισµού... 78 Προσέγγιση... 78 10-19 Παραγωγή, µεταποίηση, επεξεργασία, αποθήκευση παντός τύπου... 79 20-29 Χωµατουργικές εργασίες, τεχνικά και οικοδοµικά έργα, συντήρηση, κατεδάφιση... 79 30-39 Αγροτικές, δασοκοµικές, φυτοκοµικές, ιχθυοτροφικές εργασίες και εργασίες µε ζώντα ζώα... 79 40-49 Παροχή υπηρεσιών σε επιχειρήσεις ή/και στο ευρύ κοινό - πνευµατικήεργασία... 80 50-59 Άλλες εργασίες που συνδέονται µε καθήκοντα τα οποία κωδικοποιούνται στις οµάδες 10, 20, 30 και 40.. 80 60-69 Μετακίνηση, αθλητισµός, καλλιτεχνικήδραστηριότητα... 80 Η ειδική σωµατική δραστηριότητα... 80 Υπενθύµιση του ορισµού... 80 Προσέγγιση... 81 ιάκριση µεταξύ εργαλείου και µηχανήµατος σταθερού και κινητού µηχανήµατος... 81 10-19 Χειρισµός µηχανηµάτων... 81 20-29 Εργασία µε εργαλεία χειρός... 82 30-39 Οδήγηση ή παρουσία επί εξοπλισµού µετακίνησης ή µέσου µεταφοράς... 82 40-49 Χειρισµός αντικειµένων...83 50-59 Μεταφορά µε το χέρι... 84 60-69 Κίνηση... 84 70 Παρουσία... 84 Η απόκλιση... 84 Υπενθύµιση του ορισµού... 84 Προσέγγιση... 85 10-19 Απόκλιση λόγω ηλεκτρικών προβληµάτων, έκρηξης, πυρκαγιάς... 85 20-29 Απόκλιση λόγω υπερχείλισης, ανατροπής, διαρροής, ροής, εξάτµισης, εκποµπής... 85 30-39 Θραύση, διάρρηξη, διάσπαση, ολίσθηση, πτώση, κατάρρευση υλικού παράγοντα... 85 40-49 Απώλεια (πλήρης ήµερική) ελέγχου µηχανήµατος, µέσου µεταφοράς ήεξοπλισµού, εργαλείου χειρός, αντικειµένου, ζώου... 86 50-59 Ολίσθηση ήπαραπάτηµα µε πτώση, πτώση ατόµων... 87 Προκαταρκτική σηµείωση σχετικά µε τη χρήση των κωδικών 60-69 και 70-79... 87 60-69 Κίνηση του σώµατος χωρίς σωµατικήένταση (που οδηγεί γενικά σε εξωτερικές κακώσεις)... 88 70-79 Κίνηση του σώµατος υπό ήµε σωµατικήένταση (που οδηγεί γενικά σε εσωτερικήκάκωση)... 88 80-89 Σοκ, φόβος, βία, επιθετικότητα, απειλή, παρουσία... 89 Ηεπαφή ο τρόπος τραυµατισµού... 89 Υπενθύµιση του ορισµού... 89 Προσέγγιση... 89 10-19 Επαφήµε ηλεκτρικήτάση, θερµότητα, επικίνδυνες ουσίες... 90 20-29 Πνιγµός, ταφή, εγκλωβισµός... 90 31-39 Οριζόντια ήκατακόρυφη πρόσκρουση µε σταθερό αντικείµενο (το θύµα κινείται)... 90 40-49 Πλήγµα από κινούµενο αντικείµενο, σύγκρουση... 91 50-59 Επαφήµε οξύ, αιχµηρό, σκληρό ήτραχύ υλικό παράγοντα... 91 60-69 Παγίδευση, σύνθλιψη κ.λπ... 92 70-79 Σωµατικήήψυχικήένταση... 92 80-89 ήγµα, λάκτισµα κ.λπ. (ζώου ήανθρώπου)... 92 Ο υλικός παράγοντας... 93 Υπενθύµιση του ορισµού... 93 Προσέγγιση... 93 Περιγραφήτων οµάδων στο επίπεδο 1 θέσης... 93 Προαιρετικήδυνατότητα λεπτοµερέστερης ταξινόµησης... 94 Παραδείγµατα κωδικοποίησης των αιτιών και των συνθηκών... 95 10
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΈΣ ΤΕΤΡΑΨΉΦΙΕΣ ΤΑΞΙΝΟΜΉΣΕΙΣ... 101 Οικονοµική δραστηριότητα του εργοδότη (NACE)... 101 Υλικός παράγοντας... 117 ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ E: ΣΤΆΘΜΙΣΗ... 210 ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ ΣΤ: ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΊΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΤΥΧΉΜΑΤΑ ΚΑΤΆ ΤΗ ΙΑ ΡΟΜΉ... 214 Εισαγωγή... 214 Μεθοδολογία... 214 Ορισµοί... 214 Μεταβλητές... 214 Ερωτηµατολόγιο αξιολόγησης... 214 ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ Ζ: ΑΝΑΦΟΡΈΣ... 215 ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ H: ΕΘΝΙΚΟΊ ΦΟΡΕΊΣ ΠΑΡΟΧΉΣ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΊΩΝ ESAW... 216 11
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ESAW Ιστορικό και στόχοι του σχεδίου ESAW Ιστορικό του σχεδίου ESAW Με την οδηγία-πλαίσιο για την υγεία και την ασφάλεια κατά την εργασία( 10 ) η Επιτροπήκαλείται να προβεί στην εναρµόνιση των στοιχείων σχετικά µε τα εργατικά ατυχήµατα. Η οδηγία ορίζει ότι «... ο εργοδότης οφείλει να τηρεί κατάλογο των εργατικών ατυχηµάτων που είχαν ως συνέπεια για τον εργαζόµενο ανικανότητα εργασίας µεγαλύτερη των τριών εργάσιµων ηµερών» και «να συντάσσει και να θέτει στη διάθεση των αρµόδιων αρχών, σύµφωνα µε τις εθνικές νοµοθεσίες ή/και πρακτικές, εκθέσεις για τα εργατικά ατυχήµατα, θύµατα των οποίων υπήρξαν οι υπ αυτόν εργαζόµενοι.» Στη βάση αυτή, δροµολογήθηκε το 1990 το σχέδιο ESAW µε σκοπό την εναρµόνιση των στοιχείων σχετικά µε τα εργατικά ατυχήµατα για όλα τα ατυχήµατα που συνεπάγονται απουσία από την εργασία µεγαλύτερη των τριών ηµερών. Το 1992 η Eurostat και η Γ Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων εξέδωσαν µια «Μεθοδολογία για την εναρµόνιση των ευρωπαϊκών στατιστικών σχετικά µε τα εργατικά ατυχήµατα»( 11 ). Το σχέδιο ESAW αποτελεί αναπόσπαστο τµήµα του προγράµµατος-πλαισίου για δράσεις προτεραιότητας στον τοµέα της στατιστικής πληροφόρησης 1993-1997( 12 ). Εκτός αυτού, το ψήφισµα 95/C 168/01 του Συµβουλίου( 13 ) καλεί ειδικά την Επιτροπή: «να υποβάλει προτάσεις για την εναρµόνιση των στατιστικών για τα εργατικά ατυχήµατα...». Το πρόγραµµα σχετικά µε την ασφάλεια, την υγιεινή και την υγεία κατά την εργασία (1996-2000) προβλέπει επίσης τη συνέχιση της εφαρµογής αυτού του σχεδίου. Ακόµη, το στατιστικό πρόγραµµα 1998-2002 της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το οποίο καθορίζει τους κύριους τοµείς και στόχους των κοινοτικών στατιστικών, προβλέπει την κατάρτιση συνεκτικών σειρών στοιχείων σε ευρωπαϊκό επίπεδο προκειµένου να εξασφαλιστούν τα µέσα για την παρακολούθηση της υγείας και της ασφάλειας κατά την εργασία και για την αποτελεσµατικήρύθµιση στον εν λόγω τοµέα 14. Στόχοι του σχεδίου ESAW Στόχος του σχεδίου ESAW είναι η συλλογή, σε επίπεδο Ένωσης, συγκρίσιµων στοιχείων σχετικά µε τα εργατικά ατυχήµατα και η κατάρτιση µιας βάσης δεδοµένων. Η ύπαρξη συγκρίσιµων στοιχείων σχετικά µε τα εργατικά ατυχήµατα αποτελεί προϋπόθεση για την παρακολούθηση των τάσεων στην υγεία και την ασφάλεια κατά την εργασία στην Ένωση και για την προώθηση της πρόληψης των ατυχηµάτων σε κοινοτικό επίπεδο και στα επιµέρους κράτη µέλη. Οι στόχοι είναι η παροχήστοιχείων σχετικά µε τις οµάδες και τους τοµείς υψηλού κινδύνου, καθώς και η εξασφάλιση δεικτών σχετικά µε τις αιτίες και το κοινωνικοοικονοµικό κόστος των εργατικών ατυχηµάτων. Θα πρέπει να καταρτιστούν συνεκτικές σειρές στοιχείων προκειµένου να εξασφαλιστούν τα µέσα για την παρακολούθηση της υγείας και της ασφάλειας κατά την εργασία καθώς και για την αποτελεσµατικήρύθµιση στον εν λόγω τοµέα. Στόχος του σχεδίου ESAW είναι επίσης η ανάπτυξη µιας µεθοδολογίας που θα είναι κατά το δυνατόν συγκρίσιµη µε άλλες διεθνείς στατιστικές και η συµµετοχήστο συντονισµό τέτοιων εργασιών. Η µεθοδολογία του ESAW είναι σύµφωνη µε το ψήφισµα του ΓΕ του 1998 σχετικά µε τις «Στατιστικές επαγγελµατικών τραυµατισµών που οφείλονται σε εργατικά ατυχήµατα»( 15 ). ( 10 ) Οδηγία 89/391/EΟΚ του Συµβουλίου της 12ης Ιουνίου 1989 σχετικά µε την εφαρµογή µέτρων για την προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων κατά την εργασία, ΕΕ L183, 29.06.1989. Στο εξής: οδηγίαπλαίσιο (για την υγεία και την ασφάλεια κατά την εργασία). ( 11 ) Υπηρεσία Επισήµων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Θέµα 3 σειρά Ε, ISBN 92-826-4099-X, Αριθµός καταλόγου CA-74-92-257-GR-C. ( 12 ) Απόφαση 93/464/EΟΚ του Συµβουλίου της 22ας Ιουλίου 1993 σχετικά µε το πρόγραµµα-πλαίσιο για τις δράσεις προτεραιότητας στον τοµέα της στατιστικής πληροφόρησης 1993 έως 1997, ΕΕ L219, 28.08.93. ( 13 ) ΕΕ C168 της 4.07.95, σ. 1-2. ( 14 ) Απόφαση 99/126/EΚ του Συµβουλίου για το κοινοτικό στατιστικό πρόγραµµα 1998-2002, ΕΕ L42 της 16.02.99. ( 15 ) Εγκρίθηκε από το έκατο Έκτο ιεθνές Συνέδριο Στατιστικολόγων επί θεµάτων Εργασίας, Γενεύη, 6-15Οκτωβρίου 1998. 12
ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ Βασικές έννοιες και ορισµοί Τα στοιχεία των φάσεων I, II και III του σχεδίου ESAW συλλέγονταν αντίστοιχα από τα έτη αναφοράς 1993, 1996 και 2001 και ύστερα. Η περίοδος αναφοράς ορίζεται ως το έτος δήλωσης του ατυχήµατος. Όλες οι περιπτώσεις εργατικών ατυχηµάτων που συνεπάγονται απουσία άνω των τριών ηµερολογιακών ηµερών( 16 ) περιλαµβάνονται στα στοιχεία ESAW. Στην πράξη, αυτό σηµαίνει ότι ένα εργατικό ατύχηµα περιλαµβάνεται στο ESAW εάν συνεπάγεται για τον εργαζόµενο ανικανότητα εργασίας µεγαλύτερη των τριών ηµερών, ακόµη και αν στις ηµέρες αυτές περιλαµβάνονται Σάββατα, Κυριακές ήάλλες ηµέρες κατά τις οποίες ο εργαζόµενος συνήθως δεν εργάζεται. Το εργατικό ατύχηµα ορίζεται ως ένα ασυνεχές συµβάν κατά τη διάρκεια της εργασίας το οποίο προκαλεί σωµατική ή διανοητική βλάβη. Ο ορισµός αυτός περιλαµβάνει περιπτώσεις οξείας δηλητηρίασης και ηθεληµένων ενεργειών άλλων προσώπων, καθώς και ατυχήµατα που συµβαίνουν κατά την εργασία, αλλά εκτός των εγκαταστάσεων της εταιρίας, ακόµη και αυτά που προκαλούνται από τρίτους. εν περιλαµβάνει τους εσκεµµένους αυτοτραυµατισµούς, τα ατυχήµατα καθ' οδόν από και προς την εργασία (ατυχήµατα κατά τη διαδροµή, βλέπε παράρτηµα ΣΤ), τα ατυχήµατα που έχουν µόνο παθολογικά αίτια και τις επαγγελµατικές ασθένειες( 17 ). Η φράση «κατάτηδιάρκειατης εργασίας» σηµαίνει «ενώ εκτελεί µια επαγγελµατικήδραστηριότητα ήκατά τη διάρκεια του χρόνου εργασίας». Συµπεριλαµβάνονται τα τροχαία ατυχήµατα κατά τη διάρκεια της εργασίας. Ως θανατηφόρο ατύχηµα ορίζεται ένα ατύχηµα που οδηγεί στο θάνατο του θύµατος µέσα σε ένα έτος από το ατύχηµα. Ιδιαιτερότητες σχετικά µε τον ορισµό του εργατικού ατυχήµατος Περιλαµβανόµενες περιπτώσεις Τα ακόλουθα είδη ατυχηµάτων καλύπτονται από τον παραπάνω ορισµό του εργατικού ατυχήµατος (συνοπτική παρουσίαση στον πίνακα 1). Τροχαία ατυχήµατα και ατυχήµατα επί άλλων µεταφορικών µέσων Τα τροχαία ατυχήµατα κατά τη διάρκεια της εργασίας περιλαµβάνονται στη µεθοδολογία ESAW. Τα ατυχήµατα αυτά αφορούν όχι µόνο τα άτοµα των οποίων οι επαγγελµατικές δραστηριότητες ασκούνται κυρίως στις δηµόσιες οδούς, π.χ. οδηγοί φορτηγών ήλεωφορείων, αλλά και εκείνα των οποίων οι επαγγελµατικές δραστηριότητες συχνά ήπεριστασιακά συνεπάγονται ταξίδια σε δηµόσιες οδούς. Οι επαγγελµατικές αυτές δραστηριότητες περιλαµβάνουν π.χ. επισκευαστικές δραστηριότητες, εµπορικές δραστηριότητες ήάλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών που πραγµατοποιούνται στις εγκαταστάσεις των πελατών. Περιλαµβάνεται επίσης η περίπτωση αυτοκινητικού ατυχήµατος, π.χ. ενός στελέχους το οποίο περιστασιακά µεταβαίνει, κατά τη διάρκεια της εργασίας του, από το γραφείο του σε µια εξωτερικήσυνεδρίαση. Ένα τέτοιο ατύχηµα θα πρέπει να θεωρείται εργατικό ατύχηµα και να περιλαµβάνεται στη µεθοδολογία ESAW είτε αυτός ο χώρος ανήκει στην επιχείρησήτου είτε σε πελάτη, είτε σε άλλη εταιρία ήάλλο φορέα. Τα τροχαία ατυχήµατα, όπως περιγράφονται παραπάνω, περιλαµβάνουν επίσης τα ατυχήµατα σε χώρους στάθµευσης αυτοκινήτων και στους εσωτερικούς δρόµους εντός των εγκαταστάσεων της επιχείρησης. Η έκφραση ενώ εκτελεί επαγγελµατική δραστηριότητα ή κατά τη διάρκεια του χρόνου εργασίας θα πρέπει, ως εκ τούτου, να νοείται µε την ευρεία έννοια. Έτσι, θα πρέπει επίσης να συµπεριληφθούν και τα λοιπά ατυχήµατα στις δηµόσιες οδούς ή µέρη, όπως π.χ. το γλίστρηµα στο πεζοδρόµιο ήη πτώση σε σκάλες, ή, ακόµη, επιθέσεις από άλλα άτοµα, µε την προϋπόθεση ότι το θύµα εκτελεί ακόµη την επαγγελµατικήτου δραστηριότητα. ( 16 ) Η οδηγία-πλαίσιο (άρθρο 9) αναφέρεται σε εργάσιµες ηµέρες. Ωστόσο, αποφασίστηκε να ακολουθήσει η µεθοδολογία ESAW την πιο κοινή πρακτική στα κράτη µέλη, η οποία προβλέπει τη χρήση ηµερολογιακών ηµερών στον υπολογισµό του αριθµού των ηµερών απουσίας από την εργασία. ( 17 ) Η Επιτροπή έχει αναπτύξει τις Ευρωπαϊκές Στατιστικές Επαγγελµατικών Ασθενειών (EODS φάση I) που εφαρµόζονται από το έτος αναφοράς 2001 και ύστερα (βλέπε µέρος Μελλοντικές εξελίξεις ) 13
ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ Το ίδιο ισχύει και για τα ατυχήµατα επί οποιουδήποτε µεταφορικού µέσου, π.χ. υπόγειος σιδηρόδροµος, τραµ, σιδηρόδροµος, πλοίο, αεροπλάνο κ.λπ. Συµπεριλαµβάνονται, εν προκειµένω, και τα ατυχήµατα στα σηµεία άφιξης και αναχώρησης κάθε µεταφορικού µέσου, π.χ. σταθµός, αεροδρόµιο, λιµάνι κ.λπ., µε την προϋπόθεση ότι το θύµα εκτελεί ακόµη την επαγγελµατικήτου δραστηριότητα. Πρέπει να σηµειωθεί ότι τα ατυχήµατα κατά την διαδροµή, ήτοι τα τροχαία ατυχήµατα κατά τη διάρκεια της διαδροµής µεταξύ της οικίας και του τόπου εργασίας, δεν περιλαµβάνονται στη µεθοδολογία ΕSAW( 18 ). Άλλα ατυχήµατα εκτός της επιχείρησης Τα ατυχήµατα τα οποία έχουν συµβεί εντός των εγκαταστάσεων µιας άλλης επιχείρησης διαφορετικής από εκείνη που απασχολεί το θύµα θα πρέπει επίσης να θεωρούνται εργατικά ατυχήµατα. Τέτοιες δραστηριότητες περιλαµβάνουν όλα τα είδη συνεδριάσεων και υπηρεσιών που λαµβάνουν χώρα εκτός των εγκαταστάσεων της επιχείρησης µε την προϋπόθεση ότι το θύµα εκτελεί ακόµη την επαγγελµατικήτου δραστηριότητα. Περιλαµβάνονται επίσης τα ακόλουθα παραδείγµατα: ατυχήµατα που συµβαίνουν κατά τη διάρκεια µιας συνεδρίασης ή επαγγελµατικής επίσκεψης εκτός της επιχείρησης ατυχήµατα κατά τη διάρκεια της παράδοσης αγαθών στις εγκαταστάσεις ενός πελάτη (εταιρίας ήιδιώτη) ήκατά τη διάρκεια επισκευής ήσυντήρησης ήεκτέλεσης κάποιας εργασίας κ.λπ. στις εγκαταστάσεις του πελάτη ατυχήµατα κατά τη διάρκεια απόσπασης σε άλλη εταιρία ήκατά τη διάρκεια επαγγελµατικής δραστηριότητας κατ οίκον ατυχήµατα που προκαλούνται από άλλες µορφές δραστηριοτήτων που δεν σχετίζονται µε τις δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της εργασίας των θυµάτων κ.λπ. Εν συντοµία, όλα τα ατυχήµατα που αντιστοιχούν σε όλους τους κινδύνους στους οποίους εκτίθεται ένας εργαζόµενος κατά τη διάρκεια της εργασίας του περιλαµβάνονται στη µεθοδολογία ESAW. Αυτό αφορά όχι µόνο τους συγκεκριµένους κινδύνους στους οποίους εκτίθεται εντός των εγκαταστάσεων του εργοδότη του, αλλά επίσης και τους εξωτερικούς κινδύνους στους οποίους µπορεί να εκτίθεται κατά τη διάρκεια της εργασίας του, π.χ. σε δηµόσιες οδούς, µεταφορικά µέσα ήκινδύνους που προκαλούνται από τρίτους, ανεξάρτητα από το αν ο εργοδότης του µπορεί να προλάβει ήνα µειώσει εν µέρει το επίπεδο των εν λόγω κινδύνων εκτός των εγκαταστάσεών του. Πίνακας 1 Είδη ατυχηµάτων που περιλαµβάνονται / δεν περιλαµβάνονται στη µεθοδολογία ESAW Τύπος ατυχηµάτων Περιλαµβάνονται ΝΑΙ / ΟΧΙ Ορισµός: Ένα ασυνεχές συµβάν κατά τη διάρκεια της εργασίας το οποίο προκαλεί σωµατική ή διανοητική βλάβη. Η φράση κατά τη διάρκεια της εργασίας» σηµαίνει «ενώ εκτελεί µια επαγγελµατική δραστηριότητα ή κατά τη διάρκεια του χρόνου εργασίας. Οξεία δηλητηρίαση ΝΑΙ Ηθεληµένες πράξεις άλλων ατόµων ΝΑΙ Ατυχήµατα σε δηµόσιους χώρους ή επί µεταφορικών µέσων σε µια διαδροµή κατά τη διάρκεια της ΝΑΙ εργασίας: Τροχαία ατυχήµατα κατά τη διάρκεια της εργασίας (δηµόσιες οδοί, χώροι στάθµευσης αυτοκινήτων, ΝΑΙ εσωτερικοί οδοί εντός των εγκαταστάσεων της επιχείρησης) Λοιπά ατυχήµατα (γλιστρήµατα, πτώσεις, επιθέσεις κ.λπ.) σε δηµόσιο χώρο (πεζοδρόµιο, ΝΑΙ κλιµακοστάσιο κ.λπ.) ή στα σηµεία άφιξης και αναχώρησης (σε σταθµούς, λιµάνια, αεροδρόµια κ.λπ.) κάθε µεταφορικού µέσου σε µια διαδροµή κατά τη διάρκεια της εργασίας Ατυχήµατα επί κάθε µεταφορικού µέσου που χρησιµοποιείται κατά τη διάρκεια της εργασίας (υπόγειος ΝΑΙ σιδηρόδροµος, τραµ, σιδηρόδροµος, πλοίο, αεροπλάνο κ.λπ.) Ατυχήµατα που συµβαίνουν εντός των εγκαταστάσεων άλλης επιχείρησης διαφορετικής από εκείνη ΝΑΙ που απασχολεί το θύµα ή στο χώρο ενός ιδιώτη, κατά τη διάρκεια της εργασίας Εκούσιοι αυτοτραυµατισµοί ΟΧΙ Ατυχήµατα που συµβαίνουν καθ οδόν από και προς τον τόπο εργασίας (ατυχήµατα κατά τη ΟΧΙ διαδροµή, βλέπε παράρτηµα ΣΤ) Ατυχήµατα που έχουν µόνο παθολογικά αίτια κατά τη διάρκεια της εργασίας και επαγγελµατικές ΟΧΙ ασθένειες Μέλη του κοινού, χωρίς οιαδήποτε επαγγελµατική δραστηριότητα ΟΧΙ ( 18 ) Ωστόσο, έχει επίσης καταρτιστεί µια πρόσθετη συλλογή στοιχείων σχετικά µε τα ατυχήµατα κατά τη διαδροµή, µε χρήση της ίδιας µεθοδολογίας µε εκείνη του σχεδίου ESAW. Οι προδιαγραφές για την εν λόγω συλλογή στοιχείων, που αφορούν προς το παρόν µόνο 8 κράτη µέλη, παρατίθενται στο παράρτηµα ΣΤ. 14
ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ Εξαιρέσεις Τα ακόλουθοι είδη ατυχηµάτων δεν καλύπτονται από τον ανωτέρω ορισµό του εργατικού ατυχήµατος (συνοπτική παρουσίαση στον πίνακα 1). Μέλη του κοινού Τα ατυχήµατα που συµβαίνουν στα µέλη του κοινού δεν περιλαµβάνονται στη µεθοδολογία ESAW. Ακόµη και αν ένα τέτοιο ατύχηµα οφείλεται σε εργασιακήδραστηριότητα εντός µιας επιχείρησης, δεν πρέπει να θεωρείται εργατικό ατύχηµα στο πλαίσιο της µεθοδολογίας ESAW. Στην περίπτωση αυτήπεριλαµβάνονται τα ατυχήµατα τα οποία συµβαίνουν σε άτοµα που κινούνται ανεξάρτητα των επαγγελµατικών τους δραστηριοτήτων, π.χ. όταν επισκέπτονται ένα κατάστηµα, µια υπηρεσία, µια τράπεζα, ένα ασφαλιστικό γραφείο, σταθµούς, τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες, νοσοκοµεία, ταχυδροµεία, λιµάνια, αεροδρόµια κ.λπ. Τα µέλη της οικογενείας του εργαζοµένου ήτου εργοδότη που παρευρίσκονται στην επιχείρηση και πέφτουν θύµατα ατυχήµατος θεωρούνται µέλη του κοινού και δεν περιλαµβάνονται στη µεθοδολογία ESAW. Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά, π.χ. στον παιδικό σταθµό της εταιρίας. Ατυχήµατα που έχουν µόνο παθολογικά αίτια Τα ατυχήµατα που έχουν µόνο παθολογικά αίτια δεν περιλαµβάνονται στη µεθοδολογία ΕSAW. Αυτό το είδος ατυχηµάτων αφορά π.χ. καρδιακά ήεγκεφαλικά επεισόδια ήκάθε άλλο αιφνίδιο ιατρικό πρόβληµα, το οποίο παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της εργασίας, αλλά κατ αρχήν δεν σχετίζεται µε την επαγγελµατικήδραστηριότητα του θύµατος και ο τραυµατισµός σχετίζεται µόνο µε το ιατρικό πρόβληµα. Εν τούτοις, το ατύχηµα πρέπει να εξαιρείται µόνο όταν δεν διαπιστώνονται άλλα αίτια περισσότερο σχετιζόµενα µε την επαγγελµατικήδραστηριότητα. Σε περίπτωση, π.χ., κατά την οποία ένας κτίστης λιποθυµήσει (παθολογική αιτία) µε αποτέλεσµα την πτώση του από τη σκαλωσιά (µέρος του ατυχήµατος που σχετίζεται µε την επαγγελµατική δραστηριότητα), το ατύχηµα πρέπει να περιληφθεί στη µεθοδολογία ESAW. Το ίδιο ισχύει ακόµη και αν η πτώση δεν θα είχε συµβεί αν ο κτίστης δεν είχε αδιαθετήσει, επειδή η σοβαρότητα των συνεπειών της πτώσης αυξήθηκε έντονα λόγω της παρουσίας του ατόµου στη σκαλωσιά, στοιχείο που αφορά καθαρά την επαγγελµατική δραστηριότητα. Εργατικό ατύχηµα µε απουσία άνω των 3 ηµερών από την εργασία Η οδηγία-πλαίσιο επέλεξε την έννοια της «απουσίας από την εργασία για περισσότερες από 3 εργάσιµες µέρες». Εν τούτοις, καθώς µεγάλος αριθµός κρατών µελών δεν µπορεί να κάνει διάκριση µεταξύ εργάσιµων ήµη ηµερών, επειδήη διακοπήεργασίας συνιστάται (από τους ιατρούς) σε ηµερολογιακές ηµέρες, για το ESAW επελέγη η έννοια των «3 ηµερολογιακών ηµερών», ήτοι απλούστερα «3 ηµερών». Η έννοια του «άνω» των 3 ηµερών απουσίας από την εργασία χρησιµοποιήθηκε από τη µεθοδολογία ESAW κατά τον ακόλουθο τρόπο (συνοπτικήπαρουσίαση στον πίνακα 2): Πρέπει να λαµβάνονται υπόψη µόνο οι πλήρεις εργάσιµες ηµέρες απουσίας του θύµατος από την εργασία µη συµπεριλαµβανοµένης της ηµέρας του ατυχήµατος. Οπότε, η περίπτωση «άνω των 3 ηµερών» σηµαίνει «τουλάχιστον 4 ηµέρες», πράγµα που συνεπάγεται ότι πρέπει να συµπεριλαµβάνονται µόνο τα ατυχήµατα µε ανάληψη των καθηκόντων όχι πριν από την πέµπτη ηµέρα µετά την ηµεροµηνία του ατυχήµατος. Εποµένως, ο «αριθµός απολεσθεισών ηµερών» πρέπει να υπολογίζεται ως εξής: 4απολεσθείσες ηµέρες, αν η ανάληψη των καθηκόντων πραγµατοποιηθεί την πέµπτη ηµέρα µετά την ηµέρα του ατυχήµατος, 5απολεσθείσες ηµέρες αν η ανάληψη των καθηκόντων πραγµατοποιηθεί την έκτη ηµέρα µετά την ηµέρα του ατυχήµατος κ.λπ. 15
ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ Πίνακας 2 Οι έννοιες των ατυχηµάτων µε άνω των 3 ηµερών απουσία από την εργασία και των αριθµών των µετρηµένων απολεσθεισών ηµερών στη µεθοδολογία ESAW Επιστροφή στην εργασία: Ίδια ηµέρα του ατυχήµατος Πρώτη έως τέταρτη µέρα µετά το ατύχηµα Πέµπτη ηµέρα µετά το ατύχηµα Έκτη ηµέρα µετά το ατύχηµα και επόµενες Ατύχηµα ΟΧΙ ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ περιλαµβανόµενο στο ESAW Αριθµός απολεσθεισών ηµερών εν περιλαµβάνεται εν περιλαµβάνεται 4 5 ή περισσότερες Θανατηφόρα εργατικά ατυχήµατα Ο ορισµός που εγκρίθηκε από το σχέδιο ESAW είναι εκείνος των «εργατικών ατυχηµάτων που οδηγούν στο θάνατο του θύµατος εντός ενός έτους (από την ηµεροµηνία του ατυχήµατος)». Στην πράξη, η πλειονότητα των κρατών µελών γνωστοποιεί τις περιπτώσεις θανατηφόρων εργατικών ατυχηµάτων που καταγράφονται στις εθνικές τους στατιστικές. Όντως, η πλειονότητα των θανάτων λόγω ατυχήµατος επέρχεται είτε αµέσως τη στιγµή του ατυχήµατος είτε εντός ολίγων ηµερών ήολίγων εβδοµάδων µετά το ατύχηµα. 16
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ Χαρακτηρισµός µεταβλητών Γενική εισαγωγή στο σύστηµα Για τη δέουσα κωδικοποίηση ενός ατυχήµατος απαιτούνται τρία είδη βασικών πληροφοριών: Πληροφορίες για τον προσδιορισµό του τόπου όπου συνέβη το ατύχηµα, του θύµατος και της χρονικής στιγµής του ατυχήµατος: δηλαδή: οικονοµικήδραστηριότητα του εργοδότη επάγγελµα, επαγγελµατικό καθεστώς, φύλο, ηλικία και εθνικότητα του θύµατος γεωγραφικήθέση και µέγεθος της τοπικής µονάδας της επιχείρησης ηµεροµηνία και ώρα εργασιακό περιβάλλον, θέση εργασίας και εργασιακήδιαδικασία. Πληροφορίες για τον προσδιορισµό του τρόπου µε τον οποίο συνέβη το ατύχηµα, των συνθηκών υπό τις οποίες συνέβη και του τρόπου πρόκλησης των τραυµατισµών: δηλαδή: το συµβάν αναλύεται σε τρία στάδια: ειδικήσωµατικήδραστηριότητα, απόκλιση και επαφή τρόπος τραυµατισµού και σχετικοί υλικοί παράγοντες. Πληροφορίες σχετικά µε τη φύση και τη σοβαρότητα των τραυµατισµών και τις συνέπειες του ατυχήµατος: δηλαδή: το µέρος του σώµατος που υπέστη κάκωση, τη φύση της κάκωσης και τον αριθµό των απολεσθεισών ηµερών. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ - οικονοµικήδραστηριότητα - µέγεθος της επιχείρησης - γεωγραφικήθέση, ηµεροµηνία και ώρα ΕΚΘΕΣΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - εργασιακό περιβάλλον ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - επάγγελµα - εργασιακήδιαδικασία - ηλικία και φύλο - θέση εργασίας - εθνικότητα - επαγγελµατικό καθεστώς ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ - ειδικήσωµατικήδραστηριότητα και σχετικός υλικός παράγοντας - απόκλιση και σχετικός υλικός παράγοντας - επαφή -τρόπος τραυµατισµού και σχετικός υλικός παράγοντας ΘΥΜΑ - φύση της κάκωσης - µέρος του σώµατος που υπέστη κάκωση - απολεσθείσες ηµέρες Η µεθοδολογία που παρουσιάζεται στην παρούσα έκδοση αποσκοπεί στο να παράσχει αναλυτικήπεριγραφήτων χαρακτηριστικών του θύµατος, της επιχείρησης και του τραυµατισµού, καθώς επίσης και µια ανάλυση της ακολουθίας των γεγονότων που οδήγησαν στο ατύχηµα, µε σκοπό τη χάραξη µιας πολιτικής πρόληψης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι µεταβλητές που περιλαµβάνονται στη µεθοδολογία ESAW παρατίθενται στον πίνακα 3. Ο ορισµός των επιµέρους µεταβλητών δίδεται ακολούθως. Οι αντίστοιχες ταξινοµήσεις και τα µορφότυπα ορίζονται στο παράρτηµα B. Για τις µεταβλητές σχετικά µε τα αίτια, παρέχονται στο παράρτηµα Γ κατευθυντήριες γραµµές και παραδείγµατα σχετικά µε τη χρήση τους ως βοήθηµα για τους αρµόδιους για την κωδικοποίηση (παρέχονται επίσης κατευθυντήριες γραµµές για το είδος των ατυχηµάτων). 17
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ Μεταβλητές Πίνακας 3 ιάρθρωση εγγραφής για τα στοιχεία ESAW Μεταβλητή Αριθµός χαρακτήρων Υποχρεωτικά Στοιχεία της φάσης III Προαιρετικά ( 1 ) Σύνολο ( 1 ) Στοιχεία των φάσεων I και II ελάχιστα στοιχεία πρόσθετα στοιχεία Αριθµός περίπτωσης 11 11 11 Οικονοµική δραστηριότητα του 2 2 4 2 εργοδότη Επάγγελµα του θύµατος 2 2 2 Ηλικία του θύµατος 2 2 2 Φύλο του θύµατος 1 1 1 Φύση της κάκωσης 3 3 3 Μέρος του σώµατος που υπέστη 2 2 2 κάκωση Γεωγραφικός τόπος 5 5 5 Ηµεροµηνία του ατυχήµατος 8 8 8 Ώρα του ατυχήµατος 2 2 2 Μέγεθος της επιχείρησης 1 1 1 Εθνικότητα 1 1 1 Καθεστώς απασχόλησης 1 2 3 1 Απολεσθείσες ηµέρες 3 3 3 Θέση εργασίας 0 1 1 Εργασιακό περιβάλλον ( 2 ) 3 ή 0( 2 ) 0 ή 3( 2 ) 3 Εργασιακή διαδικασία ( 2 ) 2 ή 0( 2 ) 0 ή 2( 2 ) 2 Ειδική σωµατική δραστηριότητα ( 2 ) 2 ή 0( 2 ) 0 ή 2( 2 ) 2 Υλικός παράγοντας της ειδικής 0 4 4 σωµατικής δραστηριότητας 2θέσεις (=4χαρακτήρες) Απόκλιση 2 2 Υλικός παράγοντας της απόκλισης 2 4 ή 0( 3 ) 0 ή 4( 3 ) 4 θέσεις (=4χαρακτήρες) ( 3 ) Επαφή τρόπος τραυµατισµού 2 2 Υλικός παράγοντας της επαφής 2 4 ή 0( 3 ) 0 ή 4( 3 ) 4 θέσεις (=4χαρακτήρες) ( 3 ) Βαρύτητα ( 4 ) 9 (3,6) ( 4 ) 9 Συνολικός αριθµός χαρακτήρων ( 5 ) 63 ή 64 ( 2 )( 5 ) 18 ή 17 ( 2 ) 81 ( 5 ) 44 ( 1 ) Όταν δεν χρησιµοποιείται (χρησιµοποιούνται) η προαιρετική (οι προαιρετικές) θέση (θέσεις) για µια µεταβλητή, πρέπει, ανάλογα µε τη µεταβλητή, να αναφέρεται η τιµή 0, 00, 000 ή 00,00 ως αντίστοιχος κωδικός ή τµήµα κωδικού. ( 2 ) Είναι υποχρεωτική η κωδικοποίηση τουλάχιστον 1 από τις 3 µεταβλητές Εργασιακό περιβάλλον, Εργασιακή διαδικασία ή Ειδική σωµατική δραστηριότητα (ανάλογα µε την επιλογή, καθώς η µεταβλητή Εργασιακό περιβάλλον έχει 3 χαρακτήρες, ενώ οι άλλες 2 µεταβλητές έχουν 2 χαρακτήρες και, κατά συνέπεια, ο συνολικός αριθµός των χαρακτήρων που χρησιµοποιούνται διαφέρει κατά 1). Συνεπώς, οι λοιπές 2 µεταβλητές που δεν χρησιµοποιούνται για το υποχρεωτικό τµήµα είναι προαιρετικές. ( 3 ) Είναι υποχρεωτική η κωδικοποίηση τουλάχιστον 1 από τις 2 µεταβλητές Υλικός παράγοντας της απόκλισης ή Υλικός παράγοντας της επαφής τρόπου τραυµατισµού. Συνεπώς, η µεταβλητή που δεν χρησιµοποιείται για το υποχρεωτικό τµήµα είναι προαιρετική. ( 4 ) Η βαρύτητα έχει 9 χαρακτήρες, συµπεριλαµβανοµένων 3 για τον ακέραιο αριθµό και 6 για τις θέσεις των δεκαδικών αριθµών. ( 5 ) Όταν χρησιµοποιείται µόνο ο ελάχιστος αριθµός των 4 µεταβλητών προτεραιότητας, από τις οποίες µία µε 1 θέση (οι υπόλοιπες πρέπει υποχρεωτικά να έχουν 2 θέσεις), ο ελάχιστος συνολικός αριθµός χρησιµοποιούµενων χαρακτήρων είναι 63 ή 64. Παρ όλα αυτά, το µήκος του αρχείου στοιχείων πρέπει πάντοτε να συνίσταται σε 81 ψηφία, συµπεριλαµβανοµένων όλων των µεταβλητών. 18
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ Αριθµός περίπτωσης Πρέπει πάντοτε να παρέχεται ένας µόνο αριθµός περίπτωσης για να µπορεί η Eurostat να διακρίνει κάθε χωριστή εγγραφήκαι το κράτος µέλος να διασφαλίζει ότι κάθε εγγραφήαντιπροσωπεύει µία συγκεκριµένη περίπτωση εργατικού ατυχήµατος, ώστε να αποφεύγεται η διπλήκαταµέτρηση. Αυτός ο αριθµός περίπτωσης είναι επίσης απαραίτητος ούτως ώστε να δίδονται απαντήσεις σε οποιαδήποτε ερωτήµατα για τα οποία απαιτείται η ανάκτηση και η διόρθωση κάποιας µεµονωµένης εγγραφής κατά την ανάλυση των στοιχείων. Ο αριθµός περίπτωσης προορίζεται αποκλειστικά για εσωτερικήχρήση και δεν περιλαµβάνεται στα στοιχεία που διαδίδονται από την Eurostat. Κάθε κράτος µέλος καθορίζει το µορφότυπο του αριθµού περίπτωσης. Ωστόσο, αυτός ο αριθµός δεν πρέπει να επιτρέπει την αναγνώριση ατόµων. Επιπλέον, ο επιλεγείς αριθµός περίπτωσης πρέπει να έπεται των τεσσάρων τελευταίων ψηφίων του έτους κατά τη διάρκεια του οποίου έγινε η δήλωση του ατυχήµατος στις αρµόδιες αρχές. Πρέπει να τονιστεί ότι το έτος δήλωσης, το οποίο αποτελεί επίσης την περίοδο αναφοράς για τα στοιχεία ESAW, δεν είναι απαραιτήτως ταυτόσηµο µε το έτος κατά το οποίο συνέβη το ατύχηµα. Για το λόγο αυτό, τα τέσσερα πρώτα ψηφία του αριθµού περίπτωσης αντιπροσωπεύουν το έτος αναφοράς για τα συλλεγέντα στοιχεία. Οικονοµική δραστηριότητα του εργοδότη Υπό τον όρο «οικονοµικήδραστηριότητα του εργοδότη» νοείται η κύρια «οικονοµική» δραστηριότητα της τοπικής µονάδας της επιχείρησης του θύµατος. Η κύρια δραστηριότητα ορίζεται εδώ ως η σηµαντικότερη οικονοµική δραστηριότητα ως προς τον µεγαλύτερο αριθµό εργαζοµένων. Ως τοπικήµονάδα της επιχείρησης νοείται η γεωγραφική θέση κάθε επιχειρηµατικής δραστηριότητας, άσκησης ελεύθερου επαγγέλµατος, αγροτικής εκµετάλλευσης, βιοµηχανίας, δηµόσιου οργανισµού κ.λπ. (βλέπε κατωτέρω). Ταξινοµείται σύµφωνα µε αναλυτική έκδοση (τετραψήφιο επίπεδο) της NACE αναθ. 1.Ωστόσο, η τέταρτη θέση µε την τιµή '0' ήητρίτηκαιητέταρτη θέση µε την τιµή '00 ' είναι αποδεκτές µόνο όταν είναι γνωστός ο κωδικός του τριψήφιου ή του διψήφιου επιπέδου. Επάγγελµα του θύµατος Το επάγγελµα του θύµατος κατά τη στιγµήτου ατυχήµατος ταξινοµείται σύµφωνα µε συνοπτικήέκδοση (διψήφιο επίπεδο) της ISCO-88 (COM). Ηλικία του θύµατος Η ηλικία πρέπει να εκφράζεται µε την ηλικία του θύµατος κατά τη στιγµή του ατυχήµατος. Οι τιµές κάτω του 10 πρέπει να εισάγονται έπειτα από µηδενικό, δηλαδήτα 7 έτη πρέπει να καταγράφονται ως 07. Φύλο του θύµατος Το φύλο είναι απλήκατηγορικήµεταβλητή. Φύση της κάκωσης Η µεταβλητή «φύση της κάκωσης» περιγράφει τις σωµατικές επιπτώσεις στο θύµα, π.χ. κατάγµατα, τραύµατα κ.λπ. Για την κωδικοποίηση των πληροφοριών αναφορικά µε τη µεταβλητήαυτήπρέπει να χρησιµοποιείται η τριψήφια έκδοση της ταξινόµησης ESAW για τη «φύση της κάκωσης». Η τρέχουσα ταξινόµηση είναι νέα και χρησιµοποιείται από τα στοιχεία ESAW 1997 και ύστερα, σύµφωνα µε την προαναφερθείσα σύσταση του ΓΕ. Μέρος του σώµατος που υπέστη κάκωση Η µεταβλητήαυτήπεριγράφει το µέρος του σώµατος που υπέστη κάκωση. Πρέπει να χρησιµοποιείται η τρέχουσα διψήφια έκδοση της ταξινόµησης για το «µέρος του σώµατος που υπέστη κάκωση», που εισήχθη από το έτος αναφοράς 1995 και ύστερα. Είναι, στο σύνολό της, σύµφωνη µε την προαναφερθείσα σύσταση του ΓΕ. Η ταξινόµηση επιτρέπει µία µόνο επιλογή, δηλαδήµπορεί να επιλεγεί ένας µόνο κωδικός για να περιγραφεί το µέρος (τα µέρη) του σώµατος που υπέστη (-σαν) κάκωση. Σε περιπτώσεις που έχουν υποστεί κάκωση αρκετά µέρη του σώµατος, πρέπει να επιλεγούν τα πλέον σοβαρά, π.χ. ο ακρωτηριασµός προτάσσεται του κατάγµατος, το οποίο προτάσσεται των τραυµάτων κ.λπ. Σε άλλες περιπτώσεις θα πρέπει να χρησιµοποιείται ένας κωδικός για πολλά σηµεία του σώµατος στο κατάλληλο επίπεδο της ταξινόµησης, π.χ. σπασµένο χέρι και πόδι. Σε περιπτώσεις που µεγαλύτερα µέρη του σώµατος έχουν υποστεί κάκωση, π.χ. από εγκαύµατα κάθε είδους, πρέπει επίσης να χρησιµοποιείται ένας κωδικός για πολλά σηµεία του σώµατος. Γεωγραφική θέση του ατυχήµατος Με τη µεταβλητή «γεωγραφικήθέση» ορίζεται η εδαφική µονάδα όπου συνέβη το ατύχηµα. Πρέπει να χρησιµοποιείται το προσδιορισµένο επίπεδο της ονοµατολογίας NUTS που αναφέρεται στο παράρτηµα Β (έκδοση NUTS 95, συµπεριλαµβανοµένης της αναθεώρησης του 1998). Η ταξινόµηση αυτήπεριγράφει την εκάστοτε χώρα και τις καθορισµένες περιφέρειές της. 19
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ Ηµεροµηνία του ατυχήµατος Η µεταβλητήαυτήπεριγράφει την ηµεροµηνία κατά την οποία συνέβη το ατύχηµα. Αποτελεί αριθµητικήµεταβλητή που καθορίζεται µε ένα έτος, µήνα και ηµέρα (ΕΕΕΕMMΗΗ). Ώρα του ατυχήµατος Η µεταβλητήαυτήπεριγράφει την ώρα της ηµέρας κατά την οποία συνέβη το ατύχηµα. Αποτελεί αριθµητική µεταβλητήπου περιγράφει ολόκληρες ώρες (HH), π.χ. 2 µ.µ. γράφεται 14 και καλύπτει το χρόνο 2 µ.µ. έως 2:59 µ.µ. Μέγεθος επιχείρησης Το µέγεθος επιχείρησης ορίζεται εδώ ως ο αριθµός των εργαζοµένων (ισοδύναµα πλήρους απασχόλησης, βλέπε ορισµό και ταξινόµηση στο παράρτηµα Β) στην τοπική µονάδα της επιχείρησης του θύµατος. Για τον ορισµό της τοπικής µονάδας βλέπε κατωτέρω. Εθνικότητα του θύµατος Η µεταβλητήαυτήορίζεται ως η χώρα ιθαγένειας. Εάν κάποιος έχει περισσότερες από µία ιθαγένειες, θα πρέπει να χρησιµοποιείται η ιθαγένεια της χώρας στην οποία αυτός έχει δηλώσει το ατύχηµα. Για τη µεταβλητήαυτή χρησιµοποιείται ενοποιηµένο µορφότυπο. Καθεστώς απασχόλησης του θύµατος Η µεταβλητήαυτήαφορά το καθεστώς απασχόλησης (επαγγελµατικό καθεστώς) του θύµατος, π.χ. µισθωτός, αυτοαπασχολούµενος, συµβοηθούν µέλος οικογενείας κ.λπ. Για τους εργαζόµενους (1 ο ψηφίο =3),όταν οι πληροφορίες είναι διαθέσιµες, ορίζονται στο 2 ο ψηφίο εφόσον η θέση απασχόλησης είναι µόνιµη (σύµβασης αορίστου χρόνου) ήόχι (έκτακτη ήορισµένου χρόνου), και στο 3 ο ψηφίο αν είναι πλήρους ή µερικής απασχόλησης. Ελλιπείς τιµές είναι αποδεκτές ('000'), όπως επίσης εν µέρει ελλιπείς τιµές για το 2 ο ή/και το 3 ο ψηφίο (300, 301, 302, 310 και 320). Ως µονιµότητα της θέσης απασχόλησης που πρέπει να λαµβάνεται υπόψη νοείται ο σχετικός ορισµός της έρευνας εργατικού δυναµικού (Στήλη 45 Μονιµότητα της θέσης απασχόλησης ): Στην πλειονότητα των κρατών µελών, οι περισσότερες θέσεις απασχόλησης βασίζονται σε έγγραφες συµβάσεις εργασίας. Ωστόσο, σε ορισµένες χώρες, οι συµβάσεις αυτές υφίστανται µόνο για ειδικές περιπτώσεις (για παράδειγµα, στο δηµόσιο τοµέα, για µαθητευόµενους ήγια άλλα άτοµα που παρακολουθούν κάποια τυπική κατάρτιση εντός της επιχείρησης). Λαµβάνοντας υπόψη αυτές τις διαφορετικές θεσµικές ρυθµίσεις, οι έννοιες έκτακτη θέση εργασίας και σύµβαση εργασίας ορισµένου χρόνου (όπως επίσης µόνιµη θέση εργασίας και θέση εργασίας αορίστου χρόνου ) περιγράφουν καταστάσεις οι οποίες, σε διαφορετικά θεσµικά πλαίσια, µπορούν να θεωρηθούν αντίστοιχες. Η απασχόληση δύναται να θεωρείται ως έκτακτη εφόσον τόσο ο εργοδότης όσο και ο εργαζόµενος θεωρούν ότι η λήξη της σύµβασης καθορίζεται βάσει αντικειµενικών συνθηκών όπως η επέλευση µιας συγκεκριµένης ηµεροµηνίας, η ολοκλήρωση ενός ανατεθέντος έργου ήη επιστροφήενός άλλου εργαζόµενου που είχε αντικατασταθεί προσωρινά. Στην περίπτωση της σύµβασης εργασίας περιορισµένου χρόνου, οι προϋποθέσεις για την καταγγελία της αναφέρονται συνήθως στη σύµβαση. Στις κατηγορίες αυτές περιλαµβάνονται επίσης άτοµα εποχικής απασχόλησης, άτοµα που απασχολούνται από γραφεία ήεπιχειρήσεις ευρέσεως εργασίας και παραχωρούνται (προσωρινά) σε τρίτους για την εκτέλεση µιας εργασιακής αποστολής, καθώς και άτοµα µε ειδικές συµβάσεις κατάρτισης. Αν δεν υφίσταται αντικειµενικό κριτήριο για τη λήξη µιας σύµβασης απασχόλησης ή εργασίας, οι συµβάσεις αυτές πρέπει να θεωρούνται µόνιµες ήαορίστου χρόνου. Όσον αφορά την έννοια της πλήρους / µερικής απασχόλησης, σύµφωνα µε τις ενδείξεις της έρευνας εργατικού δυναµικού (ΕΕ Στήλη 44 διάκριση πλήρους / µερικής απασχόλησης ) και του Πάνελ Νοικοκυριών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ECHP), ως το µοναδικό ενδεικτικό όριο για τη διάκριση µεταξύ της µερικής και της πλήρους απασχόλησης θα µπορούσε να θεωρηθεί εκείνο των 30 ωρών ανά εβδοµάδα (π.χ. 6 ώρες ηµερησίως επί 5 ηµέρες ή 7,5 ώρες ηµερησίως επί 4 ηµέρες). Ωστόσο, το όριο αυτό παραµένει ευέλικτο, καθώς ορισµένα ειδικά επαγγέλµατα, όπως αυτό των καθηγητών, µπορούν να έχουν θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης µε πολύ µικρότερο αριθµό ωρών διδασκαλίας, ενώ αντίθετα, στην περίπτωση ορισµένων βιοτεχνικών ήεµπορικών επαγγελµάτων, οι ώρες εργασίας µπορεί να υπερβαίνουν κατά πολύ το µέσο όρο. Στην πραγµατικότητα, όταν οι πληροφορίες λαµβάνονται από τη δήλωση του ατυχήµατος, καταγράφεται ο σχετικός µε την επιχείρηση χαρακτηρισµός πλήρης και µερική απασχόληση. 20