Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων 8.12.2016 2016/2223(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με την πρωτοβουλία για την αποδοτική χρήση των πόρων: μείωση της σπατάλης τροφίμων, βελτίωση της ασφάλειας των τροφίμων (2016/2223(INI)) Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων Εισηγήτρια: Biljana Borzan PR\1112200.docx PE595.612v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
PR_INI ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ...3 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ...9 PE595.612v01-00 2/12 PR\1112200.docx
ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με την πρωτοβουλία για την αποδοτική χρήση των πόρων: μείωση της σπατάλης τροφίμων, βελτίωση της ασφάλειας των τροφίμων (2016/2223(INI)) έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Το κλείσιμο του κύκλου Ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία» (COM(2015)0614), έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Προς μια κυκλική οικονομία: πρόγραμμα μηδενικών αποβλήτων για την Ευρώπη» (COM(2014)0398), έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 9ης Ιουλίου 2015 «σχετικά με την αποδοτικότητα των πόρων: προς μια κυκλική οικονομία» 1, έχοντας υπόψη τη γραπτή δήλωση 0061/2015 της 14ης Οκτωβρίου 2015 σχετικά με τη δωρεά απούλητων αναλώσιμων τροφίμων σε φιλανθρωπικές οργανώσεις, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 19ης Ιανουαρίου 2012 σχετικά με το πώς θα αποφευχθεί η κατασπατάληση τροφίμων: στρατηγικές για μια αποδοτικότερη τροφική αλυσίδα στην ΕΕ 2, έχοντας υπόψη το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 7ης Ιουνίου 2016 σχετικά με τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων 3, έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 28ης Ιουνίου 2016 σχετικά με την απώλεια και σπατάλη τροφίμων 4, έχοντας υπόψη τη γνώμη της Επιτροπής των Περιφερειών της 15ης Ιουνίου 2016 σχετικά με τη σπατάλη τροφίμων 5, έχοντας υπόψη τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής της 20ής Μαρτίου 2013 με τίτλο «Η συμβολή της κοινωνίας πολιτών σε μια στρατηγική πρόληψης και μείωσης της απώλειας και της σπατάλης τροφίμων» 6, έχοντας υπόψη το ψήφισμα της Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον, της 27ης Μαΐου 2016, σχετικά με την πρόληψη, τη μείωση και την επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων τροφίμων, έχοντας υπόψη τη μελέτη για το έργο FUSIONS (Food Use for Social Innovation by Optimising Waste Prevention Strategies) σχετικά με τις εκτιμήσεις για τα ευρωπαϊκά επίπεδα αποβλήτων τροφίμων (2016), έχοντας υπόψη την επανεξέταση της νομοθεσίας της ΕΕ και των πολιτικών που έχουν 1 Κείμενα που εγκρίθηκαν, P8_TA(2015)0266. 2 Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2012)0014. 3 Κείμενα που εγκρίθηκαν, P8_TA(2016)0250. 4 Δεν έχει δημοσιευθεί ακόμη στην Επίσημη Εφημερίδα. 5 Δεν έχει δημοσιευθεί ακόμη στην Επίσημη Εφημερίδα. 6 ΕΕ C 161 της 6.6.2013, σ. 46. PR\1112200.docx 3/12 PE595.612v01-00
συνέπειες για τα απόβλητα τροφίμων (2015) η οποία διεξήχθη στο πλαίσιο του έργου FUSIONS, έχοντας υπόψη το πλαίσιο εννοιολογικών ορισμών για τα απόβλητα τροφίμων που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου FUSIONS (2014), έχοντας υπόψη το παγκόσμιο πρότυπο υπολογισμού και υποβολής εκθέσεων για την απώλεια και τη σπατάλη τροφίμων (πρότυπο FLW) το οποίο εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο του 2016, έχοντας υπόψη την έκθεση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) με τίτλο «Food wastage footprint Impacts on natural resources» (Αποτύπωμα σπατάλης τροφίμων Επιπτώσεις στους φυσικούς πόρους) (FAO 2013), έχοντας υπόψη τη μελέτη του FAO σχετικά με την απώλεια και την σπατάλη τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο (FAO 2011), έχοντας υπόψη το άρθρο 52 του Κανονισμού του, έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων και τη γνωμοδότηση της Επιτροπής Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου (A8-0000/2017), Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του FAO, κάθε χρόνο χάνεται ή σπαταλιέται περίπου το ένα τρίτο του βάρους όλων των τροφίμων που παράγονται παγκοσμίως για κατανάλωση από τον άνθρωπο 1 Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι η σπατάλη τροφίμων έχει υψηλό κοινωνικό και οικονομικό κόστος λαμβάνοντας υπόψη ότι η απώλεια ή σπατάλη τροφίμων συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή με παγκόσμιο αποτύπωμα άνθρακα της τάξης του 8 % των συνολικών ανθρωπογενών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και συνιστά σπατάλη των πενιχρών χερσαίων, ενεργειακών και υδάτινων πόρων 2 Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο στόχος βιώσιμης ανάπτυξης 12.3 αποσκοπεί στη μείωση κατά το ήμισυ της κατά κεφαλήν παγκόσμιας σπατάλης τροφίμων σε επίπεδο λιανικής πώλησης και καταναλωτή έως το 2030, καθώς και στη μείωση των απωλειών τροφίμων κατά μήκος της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού, συμπεριλαμβανομένων των απωλειών μετά τη συγκομιδή Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, κάθε χρόνο σπαταλιούνται 88 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων στην ΕΕ, ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε σπατάλη 173 κιλών τροφίμων ανά άτομο λαμβάνοντας υπόψη ότι οι δαπάνες που συνδέονται με αυτό το επίπεδο σπατάλης τροφίμων εκτιμάται ότι ανέρχονται σε περίπου 143 δισεκατομμύρια ευρώ 3 Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι απώλεια και σπατάλη τροφίμων παρατηρείται σε όλα τα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού και κατανάλωσης λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα 1 FAO, 2011. Global Food Losses and Food Waste. 2 FAO, 2015. Food wastage footprint & climate change. 3 FUSIONS, Estimates of European food waste levels, Μάρτιος 2016. PE595.612v01-00 4/12 PR\1112200.docx
με εκτιμήσεις που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του έργου FUSIONS, οι τομείς που συμβάλλουν περισσότερο στη σπατάλη τροφίμων εντός της ΕΕ είναι τα νοικοκυριά και η μεταποίηση 1 ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν υπάρχει ακόμα κοινός ενιαίος ορισμός για τα «απόβλητα τροφίμων» ούτε κοινή μεθοδολογία για τη μέτρηση των αποβλήτων τροφίμων σε επίπεδο Ένωσης, γεγονός που δυσχεραίνει τη σύγκριση διαφορετικών συνόλων δεδομένων και τη μέτρηση της προόδου όσον αφορά τη μείωση των αποβλήτων σπατάλης τροφίμων λαμβάνοντας υπόψη ότι στο έργο FUSIONS, τα απόβλητα τροφίμων ορίζονταν ως οποιαδήποτε τρόφιμα και μη εδώδιμα μέρη τροφίμων, που αφαιρούνται από τη διατροφική αλυσίδα προκειμένου να ανακτηθούν ή να απορριφθούν (συμπεριλαμβανομένων σύνθετων προϊόντων, καλλιεργειών που οργώνονται/δεν συγκομίζονται, αναερόβιας χώνευσης, παραγωγής βιοενέργειας, συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας, αποτέφρωσης, απόρριψης σε υπονόμους, χώρους υγειονομικής ταφής αποβλήτων ή στη θάλασσα)» 2 Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ιεράρχηση της διαχείρισης των αποβλήτων που θεσπίστηκε με την οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα 3 (πρόληψη, προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση και διάθεση) δεν μπορεί να εφαρμοστεί πλήρως για τα απόβλητα τροφίμων λαμβάνοντας υπόψη ότι επί του παρόντος δεν υπάρχει σε επίπεδο ΕΕ καμία συγκεκριμένη ιεραρχία για τη διαχείριση των τροφίμων που δεν καταναλώνονται Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με το άρθρο 9 παράγραφος 1 στοιχείο στ) του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1169/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2011, σχετικά με την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα στους καταναλωτές 4, οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων οφείλουν να αναφέρουν την ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας («ανάλωση κατά προτίμηση πριν από») ή την τελική ημερομηνία ανάλωσης («ανάλωση έως») των τροφίμων Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η αναγραφή της ημερομηνίας στα προϊόντα διατροφής δεν είναι επαρκώς κατανοητή λαμβάνοντας υπόψη ότι η ένδειξη «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» υποδεικνύει την ημερομηνία μετά την οποία το τρόφιμο εξακολουθεί να μπορεί να καταναλωθεί, αλλά μπορεί να μην βρίσκεται στην καλύτερη δυνατή κατάσταση από άποψη ποιότητας, και η ένδειξη «ανάλωση έως» υποδεικνύει την ημερομηνία μετά την οποία δεν είναι πλέον ασφαλές να καταναλωθεί ένα τρόφιμο λαμβάνοντας υπόψη ότι ούτε καν οι μισοί από τους πολίτες της ΕΕ δεν κατανοούν την έννοια της ένδειξης «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» και της ένδειξης «ανάλωση έως» 5 Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι η δωρεά των απούλητων τροφίμων, σε όλα τα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού, οδηγεί σε σημαντικές μειώσεις των αποβλήτων τροφίμων, ενώ παράλληλα βοηθά τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη 1 FUSIONS, Estimates of European food waste levels, Μάρτιος 2016. 2 Πλαίσιο εννοιολογικών ορισμών του έργου FUSIONS για τα απόβλητα τροφίμων, 3 Ιουλίου 2014. 3 Οδηγία 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Νοεμβρίου 2008, για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων οδηγιών (ΕΕ L 312 της 22.11.2008, σ. 3). 4 ΕΕ L 304 της 22.11.2011, σ. 18. 5 Έκτακτο Ευρωβαρόμετρο 425 σχετικά με την σπατάλη τροφίμων και την αναγραφή ημερομηνίας, Σεπτέμβριος 2015. PR\1112200.docx 5/12 PE595.612v01-00
ΙΑ. ΙΒ. ΙΓ. ΙΔ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι δωρητές τροφίμων θεωρούνται «επιχειρήσεις τροφίμων» στο πλαίσιο του γενικού κανονισμού για τα τρόφιμα 1 και, ως εκ τούτου, πρέπει να συμμορφώνονται με όλες τις νομοθετικές πράξεις της ΕΕ για τα τρόφιμα σχετικά με την ευθύνη, την ιχνηλασιμότητα και τους κανόνες ασφάλειας των τροφίμων που θεσπίζονται στη δέσμη κανόνων της ΕΕ για την υγιεινή των τροφίμων 2 λαμβάνοντας υπόψη ότι, πιθανόν, οι κίνδυνοι που συνδέονται με την ευθύνη για τα δωριζόμενα τρόφιμα εξωθούν τους χορηγούς τροφίμων να απορρίπτουν αντί να δωρίζουν τα πλεονάζοντα τρόφιμα 3 λαμβάνοντας υπόψη ότι χώρες όπως η Ιταλία έχουν θεσπίσει νομοθεσία που διευκολύνει τη δωρεά τροφίμων χωρίς να ευθύνεται ο δωρητής για τρόφιμα τα οποία δωρίζονται καλόπιστα και είναι γνωστό ότι είναι κατάλληλα για κατανάλωση κατά τον χρόνο της δωρεάς λαμβάνοντας υπόψη ότι η οδηγία 2006/112/ΕΚ του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2006, σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας 4 (οδηγία ΦΠΑ), προβλέπει ότι οι δωρεές τροφίμων φορολογούνται και ότι δεν επιτρέπονται φορολογικές απαλλαγές για δωρεές τροφίμων λαμβάνοντας υπόψη ότι η Επιτροπή συνιστά, για φορολογικούς σκοπούς, να θεσπίζεται η αξία δωριζόμενων τροφίμων που πλησιάζουν την ημερομηνία λήξης ή δεν είναι κατάλληλα προς πώληση «πολύ χαμηλή», ακόμη και «σχεδόν μηδενική» 5 λαμβάνοντας υπόψη ότι ορισμένα κράτη μέλη παρέχουν κίνητρα για τις δωρεές τροφίμων «εξαιρώντας» τες από την υποχρέωση καταβολής ΦΠΑ, αλλά δεν είναι σαφές κατά πόσον αυτό συνάδει με την οδηγία για τον ΦΠΑ λαμβάνοντας υπόψη ότι άλλα κράτη μέλη προσφέρουν έκπτωση φόρου εταιρειών για τις δωρεές τροφίμων 6 λαμβάνοντας υπόψη ότι σε πολλά κράτη μέλη, στοιχίζει περισσότερο η δωρεά πλεονάσματος τροφίμων από ό,τι η αποστολή τους για αναερόβια χώνευση 7 1. τονίζει την επείγουσα ανάγκη να μειωθεί η ποσότητα των αποβλήτων τροφίμων στην Ένωση σε κάθε στάδιο της αλυσίδας εφοδιασμού και κατανάλωσης 1 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Ιανουαρίου 2002, για τον καθορισμό των γενικών αρχών και απαιτήσεων της νομοθεσίας για τα τρόφιμα, για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων και τον καθορισμό διαδικασιών σε θέματα ασφαλείας των τροφίμων (ΕΕ L 31 της 1.2.2002, σ. 1). 2 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 852/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, για την υγιεινή των τροφίμων (ΕΕ L 139 της 30.4.2004, σ. 1), Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 853/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, για τον καθορισμό ειδικών κανόνων υγιεινής για τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης (ΕΕ L 139 της 30.4.2004, σ. 55). Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 854/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, για τον καθορισμό ειδικών διατάξεων για την οργάνωση των επίσημων ελέγχων στα προϊόντα ζωικής προέλευσης που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο (ΕΕ L 139 της 30.4.2004, σ. 206). 3 Συγκριτική μελέτη σχετικά με τη νομοθεσία και τις πρακτικές των κρατών μελών της ΕΕ για τη δωρεά τροφίμων (2014), την οποία ανέθεσε η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή. 4 ΕΕ L 347 της 11.12.2006, σ. 1. 5 Κοινή απάντηση σε δύο γραπτές κοινοβουλευτικές ερωτήσεις (E-003730/13, E-002939/13) της 7ης Μαΐου 2013. 6 Συγκριτική μελέτη σχετικά με τη νομοθεσία και τις πρακτικές των κρατών μελών της ΕΕ για τη δωρεά τροφίμων (2014), την οποία ανέθεσε η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή. 7 Συγκριτική μελέτη σχετικά με τη νομοθεσία και τις πρακτικές των κρατών μελών της ΕΕ για τη δωρεά τροφίμων (2014), την οποία ανέθεσε η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή. PE595.612v01-00 6/12 PR\1112200.docx
2. ζητεί μια συντονισμένη απάντηση πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών στην οποία θα λαμβάνονται υπόψη οι πολιτικές για τα απόβλητα, για την ασφάλεια των τροφίμων και για τις πληροφορίες που αναγράφονται στα τρόφιμα αλλά και πτυχές της οικονομικής πολιτικής, της πολιτικής έρευνας και καινοτομίας, της πολιτικής περιβάλλοντος, γεωργίας και εκπαίδευσης και της κοινωνικής πολιτικής 3. ζητεί να τεθεί δεσμευτικός στόχος μείωσης των αποβλήτων τροφίμων κατά 50% έως το 2030 και επαναλαμβάνει την έκκλησή του να τεθεί δεσμευτικός στόχος μείωσης των αποβλήτων τροφίμων κατά τουλάχιστον 30 % έως το 2025 4. καλεί την Επιτροπή να εγκρίνει το ταχύτερο μια κοινή μεθοδολογία για τη μέτρηση της σπατάλης τροφίμων 5. ζητεί τη θέσπιση στη νομοθεσία της ΕΕ μιας ιεραρχίας για τη διαχείριση των απούλητων τροφίμων 6. τονίζει ότι η ασφάλεια των τροφίμων είναι υψίστης σημασίας και ότι τα μέτρα για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων δεν πρέπει να θέτουν σε κίνδυνο τα υφιστάμενα πρότυπα για την ασφάλεια των τροφίμων 7. υποδέχεται ευνοϊκά την πρόσφατη δημιουργία της πλατφόρμας της ΕΕ για την απώλεια και την σπατάλη τροφίμων 8. ενθαρρύνει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να συμμετάσχουν, σε συνεργασία με τους ενδιαφερόμενους φορείς, στη βελτίωση της κατανόησης από τους καταναλωτές των ημερομηνιών «ανάλωση έως» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» ζητεί από την Επιτροπή να αξιολογήσει κατά πόσον η ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ και η υφιστάμενη πρακτική σε σχέση με τη χρήση των ημερομηνιών «ανάλωση έως» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» στα διάφορα κράτη μέλη είναι κατάλληλες για τον σκοπό τους 9. καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τις γνώσεις των καταναλωτών σχετικά με τα απόβλητα τρόφιμα, την ασφάλεια των τροφίμων και τις ορθές πρακτικές διαχείρισης και κατανάλωσης των τροφίμων 10. καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να προωθήσουν τις επιτυχημένες πρακτικές μείωσης των αποβλήτων τροφίμων και μεθόδους διατήρησης των πόρων που χρησιμοποιούνται ήδη από τα ενδιαφερόμενα μέρη 11. επικροτεί το σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών της ΕΕ σχετικά με τη δωρεά τροφίμων ως πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση ωστόσο, λόγω των διαφόρων εμποδίων στη δωρεά τροφίμων που περιέχονται στη νομοθεσία της ΕΕ, θεωρεί ότι θα πρέπει να προωθηθεί περαιτέρω η δωρεά απούλητων τροφίμων στο σύνολο της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων με τη θέσπιση νομοθετικών αλλαγών 12. ζητεί από την Επιτροπή να διερευνήσει τη δυνατότητα και τις επιπτώσεις της θέσπισης νομοθεσίας «Καλού Σαμαρείτη» ζητεί από την Επιτροπή να διευκρινίσει τον τρόπο με τον οποίο νομοθετικές πράξεις, όπως ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002 και η οδηγία 85/374/ΕΟΚ, ρυθμίζουν την ευθύνη στις δωρεές τροφίμων 13. ζητεί από την Επιτροπή να προτείνει τροποποίηση της οδηγίας για τον ΦΠΑ που θα PR\1112200.docx 7/12 PE595.612v01-00
επιτρέπει ρητά τη θέσπιση φορολογικών απαλλαγών για τις δωρεές τροφίμων 14. ζητεί από τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν οικονομικά κίνητρα για τον περιορισμό της σπατάλης τροφίμων 15. τονίζει ότι οι καινοτόμες και φιλικές προς το περιβάλλον λύσεις σε τομείς όπως η διαχείριση παραπροϊόντων και υποπροϊόντων της παραγωγής τροφίμων, η αποθήκευση τροφίμων, οι ψηφιακές τεχνολογίες και η συσκευασία, μπορούν να προσφέρουν σημαντικές δυνατότητες μείωσης των αποβλήτων τροφίμων 16. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή, καθώς και στα εθνικά κοινοβούλια. PE595.612v01-00 8/12 PR\1112200.docx
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως μία από τις πλουσιότερες και πιο ευημερούσες κοινωνίες στον κόσμο, έχει ηθική και πολιτική υποχρέωση να μειώσει τις τεράστιες ποσότητες τροφίμων που σπαταλιούνται κάθε χρόνο. Η σπατάλη και η απώλεια τροφίμων συνεπάγεται επίσης σπατάλη νερού, εδάφους, ωρών εργασίας, ενέργειας, καθώς και άλλων πολύτιμων και συχνά περιορισμένων πόρων. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι στην ΕΕ σπαταλιούνται 88 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων ετησίως. Η παραγωγή και διάθεση των αποβλήτων τροφίμων στην ΕΕ έχει ως αποτέλεσμα την εκπομπή 170 εκατομμυρίων τόνων CO2 και την κατανάλωση 261 εκατομμυρίων τόνων πόρων. Ο στόχος βιώσιμης ανάπτυξης 12.3 αποσκοπεί στη μείωση κατά το ήμισυ της κατά κεφαλήν των αποβλήτων τροφίμων σε επίπεδο λιανικής πώλησης και καταναλωτή έως το 2030, καθώς και στη μείωση των απωλειών τροφίμων κατά μήκος της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού, συμπεριλαμβανομένων των απωλειών μετά τη συγκομιδή. Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχουν διαφορές όσον αφορά το πότε και πού υπάρχει απώλεια και σπατάλη τροφίμων. Στις βιομηχανικές χώρες, η μεγαλύτερη σπατάλη διαπιστώνεται στα τελικά στάδια, δηλαδή τη διανομή και την κατανάλωση. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, αντίθετα, διαπιστώνεται στα αρχικά στάδια, λόγω της έλλειψης προηγμένων γεωργικών πρακτικών, αποτελεσματικών συστημάτων μεταφοράς, υποδομών και ασφαλών εγκαταστάσεων αποθήκευσης. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του έργου FUSIONS, οι κλάδοι που συμβάλλουν τα μέγιστα στη σπατάλη τροφίμων στην ΕΕ είναι τα νοικοκυριά με 53% και η μεταποίηση με 19%. Ο κλάδος των υπηρεσιών εστίασης συμβάλλει κατά 12%, ο κλάδος της πρωτογενούς παραγωγής κατά 10% και ο κλάδος της χονδρικής και της λιανικής σε ποσοστό 5%. Η πολυπλοκότητα του προβλήματος απαιτεί μια συντονισμένη απάντηση πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών, στην οποία θα λαμβάνονται υπόψη οι πολιτικές για τα απόβλητα, για την ασφάλεια των τροφίμων και για τις πληροφορίες που αναγράφονται στα τρόφιμα αλλά και πτυχές της οικονομικής πολιτικής, της πολιτικής έρευνας και καινοτομίας, της πολιτικής περιβάλλοντος, γεωργίας και εκπαίδευσης και της κοινωνικής πολιτικής. Σπατάλη τροφίμων συμβαίνει στο σύνολο της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων και αποτελεί ευθύνη όλων των φορέων να λάβουν μέτρα για την πρόληψη και τη μείωση του προβλήματος. Ως εκ τούτου, η παρούσα έκθεση προορίζεται να αποτελέσει ένα περιεκτικό έγγραφο που θα αντιμετωπίζει το πρόβλημα στο σύνολο της αλυσίδας εφοδιασμού και κατανάλωσης και θα αναζητά πολιτικά και πρακτικά μέσα και τρόπους για τη μείωσή του. Ταυτόχρονα, η διατήρηση και η βελτίωση της ασφάλειας των τροφίμων πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα. Το πρόβλημα της αποδοτικής χρήσης των πόρων και των αποβλήτων τροφίμων κατέχει πρωτεύουσα θέση στην πολιτική ατζέντα της ΕΕ και όλων των θεσμικών της οργάνων. Η πλατφόρμα της ΕΕ για την απώλεια και τη σπατάλη τροφίμων δημιουργήθηκε πρόσφατα από την Επιτροπή και οι εργασίες για τη σύνταξη των κατευθυντήριων γραμμών της ΕΕ σχετικά με τη δωρεά τροφίμων προχωρούν. Όταν ολοκληρωθούν, αναμένεται να αποτελέσουν PR\1112200.docx 9/12 PE595.612v01-00
πολύτιμο εργαλείο που θα συμβάλει στην αύξηση των ποσοτήτων των δωριζόμενων τροφίμων στα κράτη μέλη, ωστόσο πολλά ζητήματα σχετικά με τα απόβλητα τροφίμων είναι πιθανό να παραμείνουν εκτός του πεδίου εφαρμογής των κατευθυντηρίων γραμμών. Το σχέδιο δράσης σχετικά με την κυκλική οικονομία προχωρεί και αναμένεται να αποτελέσει τη βάση για συντονισμένη ευρωπαϊκή δράση. Χρειαζόμαστε κοινούς εννοιολογικούς ορισμούς, ιεραρχία και μεθοδολογίες, προκειμένου η ΕΕ να αντιμετωπίσει το πρόβλημα συστηματικά. Η έλλειψη κοινού, ενιαίου ορισμού για τα «απόβλητα τροφίμων» και κοινής μεθοδολογίας για τη μέτρηση των αποβλήτων τροφίμων σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης δυσχεραίνουν τη σύγκριση διαφορετικών συνόλων δεδομένων και τη μέτρηση της προόδου όσον αφορά τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να έχει συνεκτική θέση σχετικά με τα θέματα αυτά. Ως εκ τούτου, όπου είναι δυνατόν, η παρούσα έκθεση θα πρέπει να ευθυγραμμίζεται με τις σχετικές αποφάσεις που λαμβάνονται στο πλαίσιο των τρεχουσών σημαντικών εργασιών σχετικά με τη δέσμη νομοθετικών διατάξεων για τα απόβλητα. Βάσει των προαναφερθέντων, το πρόβλημα της σπατάλης και της απώλειας τροφίμων είναι πιο περίπλοκο από ό,τι αυτό των άλλων αποβλήτων. Ζητήματα όπως η επισήμανση, η ευθύνη, η εκπαίδευση, η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και η απόρριψη, απαιτούν περαιτέρω προσοχή και τονίζουν την ανάγκη για μια συντονισμένη απάντηση πολιτικής σε όλους τους τομείς πολιτικής. Σύμφωνα με την έκθεση για το έργο FUSIONS, επί του παρόντος υπάρχουν 52 πράξεις της ΕΕ που έχουν επίπτωση, είτε θετική είτε αρνητική, στα απόβλητα τροφίμων: 29 κανονισμοί, 10 οδηγίες, 3 αποφάσεις, 10 ανακοινώσεις και 1 ψήφισμα. Οι τομείς πολιτικής της ΕΕ που καλύπτουν είναι: η γεωργία, η αλιεία, η φορολογία, η προστασία του καταναλωτή, το περιβάλλον, ο χρηματοπιστωτικός τομέας, η οικονομία, η δημόσια υγεία, η βιομηχανική πολιτική και η εσωτερική αγορά. Στο πλαίσιο του στόχου της μείωσης των αποβλήτων τροφίμων, η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει τη σχετική νομοθεσία για να διαπιστώσει αν είναι κατάλληλη για τον σκοπό της και να προσδιορίσει αν υπάρχουν κενά, επικαλύψεις ή σημεία που χρήζουν διευκρίνισης ή περαιτέρω δράσης. Όσον αφορά το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο και λαμβάνοντας υπόψη τις παρερμηνείες της υφιστάμενης νομοθεσίας της ΕΕ σε εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να εξηγείται σαφώς στις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τη δωρεά τροφίμων τι είναι υπό την ευθύνη της ΕΕ και τι είναι υπό την ευθύνη των κρατών μελών, προκειμένου να καταστεί δυνατόν να υλοποιηθούν αποτελεσματικές αλλαγές. Επιπλέον, υπάρχει σαφής ανάγκη να κατανοηθεί καλύτερα από τους πολίτες τι είναι τα τρόφιμα, η ασφάλεια των τροφίμων, καθώς και τα απόβλητα τροφίμων και τα αίτιά τους. Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου που διεξήχθη το 2015, το 47% των Ευρωπαίων κατανοούν την έννοια της ένδειξης «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» και το 40% γνωρίζουν την έννοια της ένδειξης «ανάλωση έως». Παράλληλα, σχεδόν έξι στους δέκα Ευρωπαίους δηλώνουν ότι ελέγχουν πάντα τις ενδείξεις «ανάλωση έως» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» κατά την αγορά και την προετοιμασία των γευμάτων, ενώ ελάχιστοι αναφέρουν ότι δεν το κάνουν ποτέ. Οι δύο αυτές PE595.612v01-00 10/12 PR\1112200.docx
διαπιστώσεις επιβεβαιώνουν ότι η έννοια της ένδειξης ημερομηνίας που βρίσκεται στα προϊόντα τροφίμων είναι ελάχιστα κατανοητή και ότι η σύγχυση αυτή συμβάλλει στα ποσοστά της σπατάλης τροφίμων. Η εκπαίδευση των καταναλωτών αποτελεί κρίσιμο τομέα όπου απαιτείται συντονισμένη προσπάθεια για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, οι καταναλωτές αναγνωρίζουν ότι διαδραματίζουν και οι ίδιοι σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων. Πάνω από τα τρία τέταρτα των Ευρωπαίων πιστεύουν ότι ο μεμονωμένος καταναλωτής αποτελεί έναν από τους παράγοντες που εμπλέκονται στην πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων. Επιπλέον, στην υφιστάμενη νομοθεσία υπάρχουν και άλλα ζητήματα που ενδέχεται να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στα επίπεδα των αποβλήτων τροφίμων. Για παράδειγμα, στην οδηγία 2006/112/ΕΚ του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2006, σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας (οδηγία ΦΠΑ) προβλέπεται ότι οι δωρεές τροφίμων φορολογούνται και ότι δεν επιτρέπονται φορολογικές απαλλαγές για δωρεές τροφίμων. Για να παρακαμφθεί αυτό, η Επιτροπή συνιστά τα εξής: για φορολογικούς σκοπούς, η αξία δωριζόμενων τροφίμων που πλησιάζουν την ημερομηνία λήξης ή δεν είναι κατάλληλα προς πώληση, θα πρέπει να ορίζεται «πολύ χαμηλή» ή ακόμη και «σχεδόν μηδενική». Ορισμένα κράτη μέλη έχουν εφεύρει νόμιμους τρόπους για την απαλλαγή των δωρεών από τη φορολογία, αλλά κάποια άλλα, ειδικά ορισμένα από τα νεότερα, δεν έχουν. Ως εκ τούτου, είναι σκόπιμο να ζητηθεί από την Επιτροπή να προτείνει τροποποίηση της οδηγίας για τον ΦΠΑ, ώστε να επιτρέπεται ρητά η θέσπιση φορολογικών απαλλαγών για δωρεές τροφίμων. Τα οικονομικά και άλλα κίνητρα σε επίπεδο κράτους μέλους μπορεί να ενθαρρύνουν σημαντικά τους ενδιαφερόμενους φορείς να εντείνουν τις προσπάθειες για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων. Τα κίνητρα σε σχέση με τη φορολογία των εταιρειών έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητά τους στην ενθάρρυνση των δωρεών τροφίμων σε τράπεζες τροφίμων, σε χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία. Από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 178/2002 που περιέχει τη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα και από την οδηγία 85/374/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 25ης Ιουλίου 1985, για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών σε θέματα ευθύνης λόγω ελαττωματικών προϊόντων, προκύπτουν ζητήματα σχετικά με την ευθύνη των δωρητών που αποτελούν παράδειγμα ελλιπούς ασφάλειας δικαίου. Στην ουσία, τα τρόφιμα που δωρίζονται καλόπιστα και είναι σύμφωνα με όλους τους νόμους για την ασφάλεια των τροφίμων και λοιπούς νόμους δεν πρέπει να φέρνουν τους δωρητές αντιμέτωπους με νομικά προβλήματα. Μια μορφή νομοθεσίας «Καλού Σαμαρείτη» σε επίπεδο ΕΕ, η οποία θα τηρεί την αρχή της επικουρικότητας, θα μπορούσε να αυξήσει τον όγκο των δωριζόμενων τροφίμων. Η Επιτροπή θα πρέπει να διερευνήσει τη δυνατότητα και τις επιπτώσεις της θέσπισης τέτοιας νομοθεσίας για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων και την ασφάλεια των τροφίμων. Όσον αφορά το θέμα αυτό, πρέπει να υπάρχει επίγνωση ότι η ασφάλεια των τροφίμων αποτελεί προτεραιότητα και ότι τα μέτρα μείωσης των αποβλήτων τροφίμων δεν πρέπει να θέτουν σε κίνδυνο τα υφιστάμενα πρότυπα ασφάλειας των τροφίμων. Για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων, τη βελτίωση της ασφάλειας των τροφίμων, καθώς και την ενίσχυση της συνολικής βιωσιμότητας της παραγωγής τροφίμων, η έρευνα και η ανάπτυξη διαδραματίζουν άκρως σημαντικό ρόλο σε όλους τους τομείς της αλυσίδας PR\1112200.docx 11/12 PE595.612v01-00
εφοδιασμού και κατανάλωσης τροφίμων. Η ανάπτυξη καινοτόμων και φιλικών προς το περιβάλλον λύσεων θα πρέπει να ενθαρρύνεται και να υποστηρίζεται σε τομείς όπως η διαχείριση παραπροϊόντων και υποπροϊόντων της παραγωγής τροφίμων, η αποθήκευση τροφίμων, οι ψηφιακές τεχνολογίες και η συσκευασία. Είναι πάντως ξεκάθαρο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη μέλη, οι γεωργοί, οι μεταποιητές, οι συσκευαστές, οι μεταφορείς, οι έμποροι λιανικής, οι υπηρεσίες εστίασης, οι καταναλωτές και όλα τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη έχουν υποχρέωση να δράσουν. Η πείρα αποδεικνύει ότι οι αυθόρμητες πρωτοβουλίες εθελοντικών και επαγγελματικών φορέων για την προώθηση και την εξάπλωση της ιδέας περιορισμού της σπατάλης είχαν μεγάλη επιτυχία στις περιοχές στις οποίες αναπτύχθηκαν. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθήσουν τις επιτυχημένες πρακτικές μείωσης των αποβλήτων τροφίμων και μεθόδους διατήρησης των πόρων που χρησιμοποιούνται ήδη από τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ωστόσο, για να υπάρξει αποτελεσματική δράση για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων, απαιτείται συνολική αναθεώρηση του τρόπου με τον οποίο παράγουμε, αγοράζουμε και καταναλώνουμε τρόφιμα σε κάθε στάδιο της αλυσίδας εφοδιασμού και κατανάλωσης τροφίμων. Αυτό προϋποθέτει κοινή αντίληψη των ζητημάτων που διακυβεύονται και στενή συνεργασία μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων φορέων. PE595.612v01-00 12/12 PR\1112200.docx