Καραχρήστος Ιωάννης,, 2005, Εγκυκλοπαίδεια Περίληψη : Οικισμός της Καππαδοκίας κοντά στην Καισάρεια με ελληνορθόδοξο, μουσουλμανικό και αρμενικό πληθυσμό, που έφτανε συνολικά τους 3.000-6.000 κατοίκους κατά το 19ο αιώνα. Η μετανάστευση αποτελούσε την κύρια οικονομική διέξοδο για τον ελληνορθόδοξο πληθυσμό. Άλλες Ονομασίες α Γεωγραφική Θέση Κεντρική Μικρά Ασία Ιστορική Περιοχή Καππαδοκία Διοικητική Υπαγωγή Μουδουρλίκι Ταλάς, Μουτεσαριφλίκι Καισαρείας, Βιλαέτι Αγκύρας 1. Ανθρωπογεωγραφία Ιστορία Οικισμός της Καππαδοκίας, ο οποίος βρίσκεται ανατολικά της πόλης της Καισάρειας και απέχει από αυτή περίπου 5-6 χλμ. Είναι χτισμένος σε μια παράκαμψη του δρόμου που οδηγούσε από την Καισάρεια στη Σεβάστεια. Πρόκειται για μεικτό οικισμό, στον οποίο κατοικούσαν χριστιανοί ορθόδοξοι, μουσουλμάνοι και Αρμένιοι. Φαίνεται ότι οι δύο πολυπληθέστερες εθνοθρησκευτικές ομάδες ήταν οι ορθόδοξοι χριστιανοί και οι μουσουλμάνοι, με τρίτη κατά σειρά τους Αρμένιους. Δυστυχώς, όμως, δε διαθέτουμε αδιάψευστα και ακριβή στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των μελών τους και με το συνολικό πληθυσμό του οικισμού. 1 Ο αριθμός των Αρμενίων της πρέπει να μειώθηκε δραστικά λόγω των διώξεων που έγιναν σε βάρος τους και κυρίως των γεγονότων του 1916. Σχετικά με τους ορθόδοξους χριστιανούς κατοίκους αξίζει να αναφερθεί ότι ήταν τουρκόφωνοι. Τα ελληνικά ήταν μόνο η γλώσσα της εκπαίδευσης και της θρησκείας. Ο οικισμός ήταν χωρισμένος σε τέσσερις μεγάλους μαχαλάδες (συνοικίες), δύο χριστιανικούς και δύο μουσουλμανικούς. 2 Σύμφωνα πάντως με αρκετούς πληροφορητές, ο διαχωρισμός των κατοίκων σε μαχαλάδες ανάλογα με το θρήσκευμά τους δεν ήταν πολύ αυστηρός. Οι Αρμένιοι, οι οποίοι δε διέθεταν δικό τους ξεχωριστό μαχαλά, κατοικούσαν διάσπαρτοι, κυρίως μέσα στους χριστιανικούς μαχαλάδες, ενώ ανάλογες περιπτώσεις παρατηρούνταν και αναφορικά με τις δύο κυρίαρχες εθνοθρησκευτικές ομάδες. Δυστυχώς, δε γνωρίζουμε πότε ιδρύθηκε ο οικισμός. Η ύπαρξή του όμως μαρτυρείται τουλάχιστον από το 1687, χρονολογία κατά την οποία απαντά σε ιεροδικαστική απόφαση που αφορά διαμάχη μεταξύ της και του Ταβλοσούν σχετικά με την από κοινού χρήση του νερού από τους κατοίκους των δύο οικισμών. 3 Η πρώτη φάση της οικιστικής ανάπτυξης της ταυτίζεται πιθανώς με την κατασκευή κατοικιών λαξευμένων σε μαλακό βράχο. Οι κατοικίες αυτές επικοινωνούσαν μεταξύ τους με υπόγειες στοές που εκτείνονταν σε αρκετά μεγάλη απόσταση, δημιουργώντας ολόκληρα υπόγεια συγκροτήματα. Υπήρχαν επίσης και αυτόνομοι μικροί λαξευτοί χώροι εκτός των συγκροτημάτων. Αυτοί χρησίμευαν είτε ως κατοικίες είτε για την εκπλήρωση των θρησκευτικών αναγκών των κατοίκων εκκλησίες, παρεκκλήσια, αγιάσματα. Η επιλογή των λαξευτών αποδίδεται στην έλλειψη συνθηκών ασφαλείας στην ευρύτερη περιοχή. Με την πάροδο του χρόνου δίπλα στα λαξευτά χτίστηκαν και υπέργεια σπίτια, με αποτέλεσμα τα πρώτα να χρησιμεύουν πια ως αποθήκες. Η εξέλιξη αυτή στην αρχιτεκτονική των κατοικιών είναι γνωστή και από πολλούς άλλους οικισμούς της Καππαδοκίας. Σε αρκετούς από αυτούς μάλιστα συνδέεται με τις οικονομικές επιπτώσεις της συχνής Δημιουργήθηκε στις 4/2/2017 Σελίδα 1/5
Καραχρήστος Ιωάννης,, 2005, Εγκυκλοπαίδεια μετανάστευσης των ανδρών σε αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 2. Οικονομία Ο πρωτογενής τομέας της οικονομίας γεωργία και κτηνοτροφία σε καμία περίπτωση δεν αποτελούσε την κύρια οικονομική δραστηριότητα των ορθόδοξων χριστιανών κατοίκων της. Άλλωστε, η παραγωγή σιτηρών ήταν σταθερά ελλειμματική και οι κάτοικοι αναγκάζονταν να συμπληρώνουν την εντόπια παραγωγή με εισαγωγή σιταριού από την περιοχή της Υοσγάτης. 4 Καλλιεργούσαν επίσης λινάρι και από το σπόρο του παρήγαν λινέλαιο. Όμως, το μεγαλύτερο μέρος των κτημάτων του οικισμού καλυπτόταν από περιβόλια, στα οποία καλλιεργούσαν οπωροφόρα δέντρα βερικοκιές, μηλιές, μουριές και διάφορα ζαρζαβατικά. Η χαμηλή απόδοση ήταν προφανώς ο λόγος που οδήγησε πολλούς να αναθέτουν την καλλιέργεια των χωραφιών τους σε τρίτους με συμφωνίες αγροληψίας, συνήθως μισιακά, ώστε οι ίδιοι να μπορούν να ασχοληθούν με επικερδέστερες ασχολίες, όπως το εμπόριο. Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες οι αγρολήπτες συχνά προέρχονταν από τους μουσουλμάνους κατοίκους της. 5 Πολλοί πληροφορητές ισχυρίζονται ότι ο οικισμός σε παλαιότερες εποχές τις οποίες δυστυχώς δεν προσδιορίζουν γνώρισε αξιόλογη εμπορική ανάπτυξη, που οφειλόταν στη διέλευση καραβανιών. Αυτό είχε αποτέλεσμα να λειτουργούν δύο αγορές. Στη μία από αυτές πωλούνταν προϊόντα που μεταφέρονταν με τα καραβάνια από μακρινές περιοχές, ενώ στην άλλη προϊόντα από τα γύρω χωριά. Η κατάσταση όμως άλλαξε με την πάροδο του χρόνου και έτσι στην προ της Ανταλλαγής περίοδο το εμπόριο είχε παρακμάσει. Οι λίγοι έμποροι που δραστηριοποιούνταν στην προσανατολίζονταν πια στην κάλυψη μέρους των αναγκών του ντόπιου πληθυσμού, ο οποίος, ούτως ή άλλως, ακολουθούσε σταθερά φθίνουσα πορεία. Η μετανάστευση, όπως συνέβαινε και σε πολλούς ακόμα οικισμούς της Καππαδοκίας, αποτελούσε την κύρια οικονομική διέξοδο για τον οικονομικά ενεργό ανδρικό πληθυσμό. Οι μετανάστες κατευθύνονταν προς τα μεγάλα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως ήταν η Κωνσταντινούπολη και η Σμύρνη, αλλά και στην Αίγυπτο. Εκεί δραστηριοποιούνταν οικονομικά ως έμποροι στις πηγές γίνεται αναφορά σε εμπόρους υφασμάτων και σε καπνέμπορους 6 και ως τεχνίτες. Οι οικογένειες των μεταναστών συνέχιζαν να μένουν στην ιδιαίτερη πατρίδα τους και οικονομικά εξαρτιόνταν από εκείνους. Ένα συμπληρωματικό εισόδημα για κάποιες οικογένειες προερχόταν από την παραγωγή και πώληση παστουρμά. Την παραγωγή αναλάμβαναν οι γυναίκες και την πώληση του προϊόντος στην αγορά της Κωνσταντινούπολης οι άνδρες συγγενείς τους, οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι εκεί. Μια άλλη, επίσης γυναικεία και συμπληρωματική, οικονομική δραστηριότητα αποτελούσε η κατασκευή χαλιών για λογαριασμό εμπόρων της Καισάρειας. Οι τελευταίοι παρείχαν τον αργαλειό, την απαιτούμενη πρώτη ύλη και τα σχέδια, ενώ οι εργαζόμενες από την πλευρά τους αναλάμβαναν την εκτέλεση της παραγγελίας. 3. Διοικητικό καθεστώς, κοινωνική διαστρωμάτωση Διοικητικά η ανήκε στο μουδουρλίκι του Ταλάς, του μουτεσαριφλικίου της Καισάρειας, του βιλαετίου της Άγκυρας. Επικεφαλής της κοινότητας των χριστιανών της ήταν ένας μουχτάρης, ο οποίος, όπως άλλωστε και το μουχταρικό συμβούλιο που τον πλαισίωνε κατά την άσκηση των καθηκόντων του, εκλεγόταν από εκείνους. Το διοικητικό σχήμα συμπλήρωναν 6-7 δημογέροντες, οι οποίοι προέρχονταν από το στρώμα των προυχόντων του οικισμού. Οι δημογέροντες όριζαν τους επιτρόπους των ναών και διεκπεραίωναν υποθέσεις που αφορούσαν την εκπαίδευση και τη φιλανθρωπία. Ο αριθμός των δημογερόντων μειώθηκε μετά την α δεκαετία του 20ού αιώνα. 4. Θρησκεία Εκκλησιαστικά η υπαγόταν στη μητρόπολη Καισαρείας. Υπήρχαν δύο ορθόδοξοι ναοί, οι οποίοι ήταν τακτικά σε χρήση: των Αγίων Θεοδώρων, που χτίστηκε στο α τρίτο του 18ου αιώνα και ανακαινίστηκε το 1886, και της Παναγίας.Στον περίβολο του ναού της Παναγίας βρισκόταν το κτήριο του Ελληνικού Σχολείου. Εκεί λειτουργούσε και ξενώνας για τους Δημιουργήθηκε στις 4/2/2017 Σελίδα 2/5
Καραχρήστος Ιωάννης,, 2005, Εγκυκλοπαίδεια εμπόρους που έρχονταν στην. Εκεί τέλος υπήρχε και ειδικός χώρος που αρχικά χρησίμευε αποκλειστικά για την ταφή των ιερέων, στη συνέχεια όμως ενταφίαζαν και τα πλούσια μέλη της κοινότητας, οι οικογένειες των οποίων μπορούσαν να καταβάλουν το απαιτούμενο χρηματικό ποσό. Δεν το γνωρίζουμε με ακρίβεια, υποθέτουμε όμως ότι το ποσό αυτό δινόταν με τη μορφή δωρεάς. Η ταφή των υπολοίπων γινόταν σε χωριστό νεκροταφείο, το οποίο βρισκόταν έξω από τον περίβολο του ναού. Εκτός από τους δύο κύριους ναούς υπήρχαν και αρκετοί μικρότεροι εντός και εκτός του οικισμού. 5. Εκπαίδευση Δε διαθέτουμε ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τη χρονολογία ίδρυσης του πρώτου σχολείου στην. Γνωρίζουμε όμως ότι λειτουργούσε τουλάχιστον από το 1840, χρονιά κατά την οποία έλαβε με πατριαρχικό σιγίλιο χορηγία που ανερχόταν σε 5.000 γρόσια. 7 Το 1892 λειτουργούσαν συνολικά 4 σχολεία, στα οποία δίδασκαν 5 εκπαιδευτικοί, ενώ ο συνολικός αριθμός μαθητών και μαθητριών ανερχόταν σε 242. Τα σχολεία αυτά ήταν νηπιαγωγείο, πρωτοβάθμιο και δευτεροβάθμιο σχολείο αρρένων και πρωτοβάθμιο παρθεναγωγείο. Μέχρι το 1905 η κατάσταση της εκπαίδευσης μάλλον βελτιώθηκε, καθώς στα παραπάνω σχολεία είχε προστεθεί και ένα ημιγυμνάσιο αρρένων. 8 Στη συνέχεια, υπό την επήρεια ίσως και της συνεχούς συρρίκνωσης του πληθυσμού, εξαιτίας της μετανάστευσης ολόκληρων πια οικογενειών, ο αριθμός των σχολείων μειώθηκε και πριν από την Ανταλλαγή λειτουργούσε μόνο ένα εξατάξιο δημοτικό. 9 Από τη δεκαετία του 1890 μέχρι την Ανταλλαγή η εκπαίδευση στα σχολεία της παρεχόταν δωρεάν. Οι μαθητές πλήρωναν μόνο 5 γρόσια ετησίως για θέρμανση. Τα υπόλοιπα έξοδα καλύπτονταν από δωρεές και ενοίκια ακινήτων της κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η κοινότητα εξάλλου παρείχε και τα βιβλία στους φτωχούς μαθητές. 10 6. Σύλλογοι Ακολουθώντας τη γενικότερη τάση για δημιουργία συλλόγων, η οποία επικράτησε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ιδιαίτερα από το β μισό του 19ου αιώνα, ιδρύθηκαν και στην φιλεκπαιδευτικοί και φιλανθρωπικοί σύλλογοι. Το 1886 μαρτυρείται η ύπαρξη φιλεκπαιδευτικής αδελφότητας. Λίγο αργότερα, την περίοδο 1891-1894, έχουμε πληροφορίες που αφορούν τη λειτουργία του συλλόγου «Ταμείον Φιλοπτώχου Εκκλησίας Θεοτόκου και Αγίων Θεοδώρων», τα έσοδα του οποίου προέρχονταν από εισφορές, ιεροπραξίες και δικαιοπραξίες. 11 Είναι πιθανόν το φιλόπτωχο ταμείο να ταυτίζεται με έναν άλλο σύλλογο που εμφανίζεται να λειτουργεί επίσης το 1891 με την ονομασία «Ταμείον Πτωχών του Ρωμέικου Έθνους ας». 12 Ανεξάρτητα πάντως από την πιθανή ταύτιση, ο δεύτερος σύλλογος φέρει ένα πολύ ενδιαφέρον όνομα, το οποίο μας παρέχει σημαντική μαρτυρία σχετικά με την ταυτότητα των ορθόδοξων χριστιανών της. Ο όρος «έθνος» χρησιμοποιείται εδώ για να δηλώσει τη θρησκευτική (Ρωμιός= Ρουμ, χριστιανός ορθόδοξος) ταυτότητα, που αποτελούσε άλλωστε και το βασικό παράγοντα διαφοροποίησης των υπηκόων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κλείνοντας θα πρέπει να αναφέρουμε ότι μετανάστες, εγκατεστημένοι στην Κωνσταντινούπολη, ίδρυσαν το 1879 αδελφότητα με την επωνυμία «Η αρωγός του Λύχνου Αρμονία». Στόχος της ήταν η ενίσχυση των σχολείων και των ναών της ιδιαίτερης πατρίδας τους. Η λειτουργία της αδελφότητας, η οποία διατηρήθηκε μέχρι και την Ανταλλαγή, φανερώνει τη στενή σχέση που διατήρησαν οι μετανάστες όχι μόνο ατομικά με τις οικογένειές τους, αλλά και συλλογικά με την κοινότητα και τα διάφορα ιδρύματα του τόπου καταγωγής τους. 1. Όπως συμβαίνει και σε άλλες ανάλογες περιπτώσεις, τα διαθέσιμα στοιχεία είναι ουσιαστικά εκτιμήσεις και παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ τους. Ο Σολδάτος, Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας (1800-1922), τόμ. 1: Η γέννηση και η εξέλιξη των σχολείων (Αθήνα 1989), σελ. 61, κάνει λόγο για 400 χριστιανικές, 300 μουσουλμανικές και 100 αρμενικές οικογένειες κατά την περίοδο ακμής του οικισμού, την οποία και τοποθετεί στην τριακονταετία 1840-1870. Σημαντική απόκλιση από τα παραπάνω παρουσιάζουν τα στοιχεία που δίνει ο Ρίζος, Ν.Σ., Καππαδοκικά (1895), σελ. 73, ο οποίος ανεβάζει τον αριθμό των ορθόδοξων χριστιανικών οικογενειών σε 600 και των αρμενικών σε 350, μειώνοντας παράλληλα τον αριθμό των μουσουλμανικών σε 200. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Ξενοφάνης 2 (1905), σελ. 230, Δημιουργήθηκε στις 4/2/2017 Σελίδα 3/5
Καραχρήστος Ιωάννης,, 2005, Εγκυκλοπαίδεια ο αριθμός των ορθόδοξων χριστιανών κατοίκων της ανερχόταν σε 2.500 και των μουσουλμάνων σε 100 κατοίκους. Ο Σταματόπουλος, Α., Μικρά Ασία (Αθήνα 1907), σελ. 230 αναφέρει ότι το 1905 υπήρχαν 500 οικογένειες ορθόδοξων χριστιανών, άλλες τόσες μουσουλμανικές και 30 αρμενικές. Ο Κοντογιάννης, Π., Γεωγραφία της Μικράς Ασίας (Αθήνα 1921), σελ. 139, εκτιμά το συνολικό πληθυσμό του οικισμού σε 6.000 κατοίκους, ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες που προέρχονται από μέλος της Τοπικής Επιτροπής Ανταλλαγής, ο αριθμός των ορθόδοξων χριστιανών κατοίκων που το 1924 έφυγαν από την ανερχόταν σε μόλις 211 άτομα που ανήκαν σε 62 οικογένειες. Α.Κ.Μ.Σ., α, ΚΠ. 86, φάκ. 2, κεφ. Β, Κάτοικοι. 2. Οι 4 αυτοί κύριοι μαχαλάδες θα πρέπει να διαιρούνταν σε μικρότερους, καθώς σε κώδικα της καταγράφονται 11, ενώ κάποιοι πληροφορητές μάλιστα τους ανεβάζουν σε 12. 3. Α.Κ.Μ.Σ., α, ΚΠ. 86, φάκ. 2, κεφ. Η, Εσωτερική μορφή του οικισμού. 4. Α.Κ.Μ.Σ., α, ΚΠ. 86, φάκ. 2, κεφ. Η, σελ. 64. 5. Α.Κ.Μ.Σ., α, ΚΠ. 86, φάκ. 2, κεφ. Η, σελ. 64. 6. Α.Κ.Μ.Σ., α, ΚΠ. 86, φακ. 2, κεφ. Ι, Σχέσεις και Συναλλαγές. 7. Σολδάτος, Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας (1800-1922), τόμ. 1: Η γέννηση και η εξέλιξη των σχολείων (Αθήνα 1989), σελ. 62. Η χορηγία αυτή διακόπηκε το 1854, με αποτέλεσμα να υποβληθεί από την κοινότητα αίτημα για συνέχισή της. 8. Τσαλίκογλου, Ε., Ελληνικά εκπαιδευτήρια και ελληνορθόδοξοι κοινότητες της περιφέρειας Καισαρείας: Βάσει των εις τα Γενικά Αρχεία του Κράτους Κωδίκων (Αθήνα 1976), σελ. 11-12. 9. Α.Κ.Μ.Σ., α, ΚΠ. 86, φακ. 2, κεφ. Η, Εσωτερική Μορφή του Οικισμού. 10. Τσαλίκογλου, Ε., Ελληνικά εκπαιδευτήρια και ελληνορθόδοξοι κοινότητες της περιφέρειας Καισαρείας: Βάσει των εις τα Γενικά Αρχεία του Κράτους Κωδίκων (Αθήνα 1976), σελ. 43 και Α.Κ.Μ.Σ., α, ΚΠ. 86, φακ. 2, κεφ. Η, Εσωτερική Μορφή του Οικισμού. 11. Για τους δύο συλλόγους βλ. Μαμώνη, Κ., «Η σωματειακή οργάνωση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Γ : Σύλλογοι της Καππαδοκίας και του Πόντου», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 6 (1986-1987), σελ. 164. 12. Μαμώνη, Κ. Ιστικοπούλου, Λ., «Σωματειακή οργάνωση του ελληνισμού στη Μικρά Ασία. Δ : Σύλλογοι Κιλικίας, Μυσίας και Παφλαγονίας. Προσθήκες στα δημοσιεύματα Α, Β, Γ. Επίλογος», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 14 (2004), σελ. 101. Βιβλιογραφία : Μαμώνη Κ., "Σωματειακή οργάνωση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας Γ : Σύλλογοι της Καππαδοκίας και του Πόντου", Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, 6, 1986-7, 155-225 Αντωνόπουλος Σ., Μικρά Ασία, Αθήναι 1907 Ασβέστη Μ., Επαγγελματικές ασχολίες των Ελλήνων της Καππαδοκίας, Αθήνα 1980 Σαραντίδης Αρχέλαος, Ελληνικά εκπαιδευτήρια και ελληνορθόδοξοι κοινότητες της περιφέρειας Καισαρείας: Βάσει των εις τα Γενικά Αρχεία του Κράτους Κωδίκων, Αθήνα 1976 Μαμώνη Κ., Ιστικοπούλου Λ., "Σωματειακή οργάνωση του ελληνισμού στη Μικρά Ασία. Δ : Σύλλογοι Κιλικίας, Μυσίας και Παφλαγονίας. Προσθήκες στα δημοσιεύματα Α, Β, Γ. Επίλογος", Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, 14, 2004, 67-112 Δημιουργήθηκε στις 4/2/2017 Σελίδα 4/5
Καραχρήστος Ιωάννης,, 2005, Εγκυκλοπαίδεια Σολδάτος Χ., Η εκπαιδευτική και πνευματική κίνηση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας (1800-1922), Α': Η γέννηση και η εξέλιξη των σχολείων, Αθήνα 1989 Κύριλλος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Ιστορική περιγραφή του εν Βιέννη προεκδοθέντος χωρογραφικού πίνακος της μεγάλης αρχισατραπίας Ικονίου, Κωνσταντινούπολη 1815 Γλωσσάριo : βιλαέτι (βαλιλίκι), το Η ανώτατη βαθμίδα της διοίκησης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία αφορούσε μεγάλες διοικητικές περιοχές. Οι μεγάλες επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ονομάζονταν αρχικά εγιαλέτ. Η νέα διαίρεση του 1864 εισήγαγε τον όρο βιλαγέτ (vilayet), κατά αντιστοιχία προς το γαλλικό διοικητικό όρο départment, μικρότερης όμως έκτασης. Ο διοικητής του βιλαετιού ονομαζόταν βαλής και είχε εκτεταμένες δικαιοδοσίες. μουδιρλίκι (μουδουρλίκι), το Οθωμανική διοικητική μονάδα στην Ύστερη Οθωμανική περίοδο, υποδιαίρεση του καϊμακαμλικιού, με διοικητή το μουδίρη ή μουδούρη. μουτεσαριφλίκι, το Οθωμανική διοικητική μονάδα μεσαίου μεγέθους που αντικατέστησε το σαντζάκι κατά την Ύστερη Οθωμανική περίοδο, μετά τη διοικητική μεταρρύθμιση του 1864. μουχτάρης, ο Αιρετός κοινοτικός υπάλληλος, ο επικεφαλής της κοινότητας σε επίπεδο χωριού ή συνοικίας. Πηγές Α.Κ.Μ.Σ., ΚΠ. 86, φάκ. 2, Κερμίρα. Δημιουργήθηκε στις 4/2/2017 Σελίδα 5/5