ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ Βουβάκη ήµητρα Τίτλος: «Αειφόρος Ανάπτυξη: Θεωρητική Θεµελίωση, Εµπειρικές Ενδείξεις και Σχεδιασµός Πολιτικής». Με την εισαγωγή της έννοιας της Aειφόρου ανάπτυξης στο διεθνές πολιτικό και επιστηµονικό προσκήνιο από την Επιτροπή Bruland, το 1987 και την υιοθέτησή της ως Ευρωπαϊκής Στρατηγικής από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2001, η Αειφόρος ανάπτυξη αποτελεί σηµαντικό πόλο επιστηµονικού και πολιτικού ενδιαφέροντος. Το 1987 η Επιτροπή Bruland εισήγαγε την έννοια της Αειφόρου ανάπτυξης στο διεθνές πολιτικό και επιστηµονικό προσκήνιο, µε την έκθεση Our Common Fuure (World Commission on Environmen and Developmen 1987). Η Επιτροπή πρότεινε τον καθολικά πλέον αποδεκτό ορισµό, ότι «Αειφόρος είναι η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του σήµερα χωρίς να υποσκάπτει την δυνατότητα των µελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες». Η εισαγωγή της έννοιας της Αειφόρου ανάπτυξης δηµιούργησε εκτεταµένες συζητήσεις τόσο σε πολιτικό όσο και σε επιστηµονικό επίπεδο. Με διακήρυξή του τον Ιούνιο του 1990, το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο επισηµαίνει την ανάγκη αυξηµένης δράσης που θα οδηγήσει στην κατεύθυνση της Αειφόρου ανάπτυξης. Με την επισήµανση αυτή εννοείται η χάραξη νέας στρατηγικής και πολιτικής για συνεχιζόµενη οικονοµική και κοινωνική ανάπτυξη, χωρίς υποβάθµιση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων. Μετά το 1992 η ιδέα της Αειφόρου ανάπτυξης αποκτά πλέον κεντρική σηµασία και αποτελεί την βάση του Πέµπτου Κοινοτικού Προγράµµατος ράσης για το περιβάλλον (1992 2000). Το πρόγραµµα ενσωµατώνει την περιβαλλοντική διάσταση σε όλες τις άλλες πολιτικές της Ε.Ε και ειδικότερα στοχεύει σε πέντε τοµείς κλειδιά, οι οποίοι έχουν σηµαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον: βιοµηχανία, ενέργεια, µεταφορές, γεωργία και τουρισµός. Τον Ιανουάριο του 1996 η Επιτροπή υιοθέτησε σχέδιο δράσης για την επιτάχυνση της υλοποίησης του πέµπτου Κοινοτικού Προγράµµατος και της Αειφόρου οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης, το οποίο έθεσε ως βασική προτεραιότητα την αυξανόµενη ενσωµάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με την σύνοδο του Ελσίνκι το 1999, η Ευρωπαϊκή στρατηγική για την Αειφόρο ανάπτυξη εξετάζει προβλήµατα όπως: η κλιµατική αλλαγή, οι κίνδυνοι για την δηµόσια υγεία, οι πιέσεις σε ζωτικούς φυσικούς πόρους (βιοποικιλότητα, αποθέµατα ψαριών, νερό), η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισµός, η πληθυσµιακή γήρανση, η ρύπανση. Στοιχεία της στρατηγικής αυτής είναι η ανάγκη διαχείρισης µε βάση µακροχρόνιους στόχους, καθώς και ο προσδιορισµός των «ορθών» τιµών ώστε οι τιµές αυτές να αντανακλούν τα περιβαλλοντικά κόστη και οφέλη. Έτσι, στο Γκέτεµποργκ τον Ιούνιο του 2001, διατυπώνεται πλέον η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη µε σαφώς καθορισµένο περιβαλλοντικό προσανατολισµό, ενώ ταυτόχρονα επιβεβαιώνεται η ανάγκη συστηµατικής παρακολούθησης της προόδου των χωρών-µελών για την επίτευξη των
προαναφερόµενων στόχων. Τέλος, στο Λάακεν, το εκέµβριο του 2001, επιβεβαιώθηκε η ανάγκη µετάβασης από το στάδιο του σχεδιασµού στο στάδιο της εφαρµογής της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής, ενώ κλήθηκαν οι χώρες µέλη να διατυπώσουν τη δική τους Εθνική Στρατηγική Αειφόρου Ανάπτυξης µέσα από µία διαδικασία ευρείας ανταλλαγής απόψεων και επίτευξης πολιτικών συναινέσεων. Η Ελλάδα τον Ιούνιο του 2002, µε βάση το γενικότερο Ευρωπαϊκό πλαίσιο στρατηγικής για την Αειφόρο ανάπτυξη, ενέκρινε την Εθνική Στρατηγική για Βιώσιµη Ανάπτυξη, που εκπονήθηκε από το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ). Παρ ότι όπως θα γίνει φανερό και στη συνέχεια η έννοια της Αειφορίας δεν σχετίζεται µόνο µε το φυσικό περιβάλλον, οι τοµείς οι οποίοι σχετίζονται µε το φυσικό περιβάλλον και έχουν στενή σχέση µε την Αειφορία στον Ελληνικό χώρο, περιλαµβάνουν, την κλιµατική αλλαγή, την ατµοσφαιρική ρύπανση, τους υδάτινους πόρους και το θαλάσσιο περιβάλλον, τα στερεά απόβλητα, την βιοποικιλότητα, την βιοµηχανία, τις µεταφορές, την γεωργία κτηνοτροφία αλιεία και τον τουρισµό. Υπάρχουν επίσης ειδικότερα θέµατα και πολιτικές οι οποίες θα πρέπει να διαµορφωθούν µε βάση το κριτήριο της Αειφορίας. Για παράδειγµα, είναι φανερό ότι είναι αναγκαίος ο περιορισµός των εκποµπών των αερίων του θερµοκηπίου για την εκπλήρωση των στόχων του Κιότο. Ο περιορισµός αυτός, καθώς και η επερχόµενη χρήση συστηµάτων εµπορεύσιµων αδειών για εκποµπές CO 2 θα έχει επιπτώσεις στην Ελληνική βιοµηχανία και ειδικότερα σε τοµείς όπου εµφανίζεται υψηλή ένταση ρύπων που σχετίζονται µε τα αέρια του θερµοκηπίου και σε τοµείς που χαρακτηρίζονται από χαµηλή αποτελεσµατικότητα στην χρήση ενέργειας. Στους τοµείς αυτούς, η εισαγωγή οποιασδήποτε περιβαλλοντικής πολιτικής στην βιοµηχανία ενδεχοµένως να έχει µεγαλύτερες αρνητικές επιπτώσεις σε όρους ανταγωνιστικότητας (π.χ. συρρίκνωση προϊόντος, αύξηση µοναδιαίου κόστους) σε σύγκριση µε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι είναι απόλυτα αναγκαίο η περιβαλλοντική πολιτική να συνδυαστεί µε βιοµηχανική πολιτική, η οποία θα δίνει κίνητρα για την εισαγωγή «καθαρών» τεχνολογιών έτσι ώστε να περιοριστούν οι αρνητικές επιπτώσεις ιδιαίτερα στη βραχυχρόνια περίοδο και να µην υπάρξουν δυσµενείς εξελίξεις που θα πλήξουν µακροχρόνια την ανταγωνιστικότητα της Ελληνικής Βιοµηχανίας. Παρ ότι ο ορισµός της Επιτροπής Bruland είναι πλέον καθολικά αποδεκτός, δηµιουργήθηκε η ανάγκη η έννοια της Αειφόρου ανάπτυξης να συνδεθεί µε ένα περισσότερο λειτουργικό ορισµό έτσι ώστε να είναι δυνατόν να δηµιουργηθούν κριτήρια αξιολόγησης πολιτικών µε βάση την συνεισφορά τους ή µη στην Αειφορία. Στην βιβλιογραφία των Οικονοµικών του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, αναπτύχθηκαν µια σειρά από ορισµοί οι οποίοι συνδέουν την Αειφόρο ανάπτυξη µε έννοιες όπως η διαδικασία ανάπτυξης η οποία χαρακτηρίζεται από: µη-φθίνουσα διαχρονική χρησιµότητα (uiliarian principle), µη-φθίνον διαχρονικά καθαρό εισόδηµα (Hicksian principle), βελτιστοποίηση της ευηµερίας των ασθενέστερων εισοδηµατικών τάξεων (Rawlsian principle), 2
µη-φθίνουσα διαχρονικά ευηµερία από γενιά σε γενιά (Well Being principle) Ο τελευταίος ορισµός είναι και ο πλέον αποδεκτός σήµερα και είναι αυτός που θα αποτελέσει την βάση για την προτεινόµενη διατριβή. Από τον ορισµό αυτό προκύπτουν µια σειρά από επί µέρους αποτελέσµατα: Η διασφάλιση της µη φθίνουσας ευηµερίας απαιτεί την διατήρηση της παραγωγικής βάσης της Οικονοµίας. Η παραγωγική βάση της οικονοµίας ορίζεται µε την ευρεία έννοια ως: το Παραγόµενο Κεφάλαιο, το Ανθρώπινο Κεφάλαιο και η Γνώση, το Κοινωνικό Κεφάλαιο και το Φυσικό Κεφάλαιο. Γνήσια Επένδυση (genuine invesmen), είναι το άθροισµα των επενδύσεων στις παραπάνω µορφές Κεφαλαίου Αν η γνήσια επένδυση είναι µη φθίνουσα διαχρονικά τότε και η ευηµερία είναι µη φθίνουσα και κατ επέκταση η Ανάπτυξη µπορεί να χαρακτηρισθεί ως Αειφόρος. Εποµένως πολιτικές µπορεί να χαρακτηρισθούν ως Αειφόρες ή όχι µε βάση το κριτήριο της µη φθίνουσας γνήσιας επένδυσης. Οι παραπάνω διαπιστώσεις οδηγούν στην ανάγκη για την αποτίµηση του Φυσικού Κεφαλαίου και των Οικοσυστηµάτων µαζί µε τις άλλες µορφές κεφαλαίου. Οι τιµές που πρέπει να χρησιµοποιηθούν για την αποτίµηση αυτή µε δεδοµένη την απουσία ή την ανεπάρκεια των αγοραίων τιµών, είναι οι λεγόµενες λογιστικές τιµές (accouning prices). Η λογιστική τιµή ενός αποθέµατος φυσικού πόρου (π.χ. βιοµάζα, νερό, ορυκτά), ορίζεται ως η παρούσα αξία της ροής των ωφελίµων υπηρεσιών που δηµιουργούνται από µια µονάδα του πόρου αυτού. Αν οι λογιστικές τιµές είναι γνωστές, τότε είναι δυνατόν να αποτιµηθούν οι ποσότητες του φυσικού κεφαλαίου και η γνήσια επένδυση. Γίνεται φανερό ότι η Αειφόρος ανάπτυξη έχει σηµαντική θέση στην διαµόρφωση τόσο υπερεθνικών όσο και εθνικών αναπτυξιακών στρατηγικών καθώς και στην διαµόρφωση των επί µέρους εξειδικευµένων πολιτικών. Είναι εποµένως αναγκαίο να υπάρχει τόσο ένα καλώς ορισµένο θεωρητικό πλαίσιο για τον προσδιορισµό της έννοιας της Αειφόρου ανάπτυξης, όσο και ένα καλώς ορισµένο εµπειρικό πλαίσιο για την ποσοτικοποίηση των χαρακτηριστικών της. Στόχος της προτεινόµενης διδακτορικής διατριβής είναι η ανάπτυξη ενός θεωρητικού και εµπειρικού πλαισίου για την ανάλυση της έννοιας της Αειφόρου ανάπτυξης, η αξιολόγηση και ο σχεδιασµός πολιτικών µε βάση την συνεισφορά τους στην Αειφόρο ανάπτυξη και η εξειδίκευση του θεωρητικού και εµπειρικού πλαισίου για την περίπτωση της Ελλάδας. Πιο αναλυτικά στόχοι της προτεινόµενης διατριβής είναι: 3
1. Η επέκταση του υπάρχοντος θεωρητικού πλαισίου σχετικά µε την Αειφόρο ανάπτυξη µε βάση τις παραπάνω κατευθύνσεις των επιπτώσεων από πληθυσµιακή αλλαγή και µετανάστευση, αβεβαιότητα ή µη αναστρεψιµότητα και µη γραµµικότητες ορισµένων φυσικών φαινοµένων, µε την εισαγωγή γενικότερων συναρτήσεων χρησιµότητας. 2. Η χρήση του θεωρητικού πλαισίου ως βάση, έτσι ώστε να δηµιουργηθεί ένα συνεπές εµπειρικό πλαίσιο ποσοτικοποίησης της έννοιας της Αειφορίας µε εκτίµηση λογιστικών τιµών και αποτίµηση φυσικού κεφαλαίου. Οι λογιστικές τιµές θα «βλέπουν στο µέλλον» (foreword looking), λαµβάνοντας υπ όψη ότι οι οικονοµίες δεν βρίσκονται κατά βάση σε βέλτιστες αναπτυξιακές διαδροµές (non opimizing economies). 3. Εφαρµογή του εµπειρικού πλαισίου και ποσοτικές εκτιµήσεις που θα αφορούν τον Ελληνικό χώρο. 4. Ο συνδυασµός του θεωρητικού πλαισίου και των εµπειρικών ενδείξεων για την ανάπτυξη µεθόδων οφέλους-κόστους και συναφών εφαρµοσµένων κριτηρίων πολιτικής, ώστε να είναι δυνατόν να επιτευχθεί η αξιολόγηση µιας οικονοµίας και των επιµέρους πολιτικών που θα ακολουθηθούν, µε βάση το κριτήριο της Αειφορίας, όπως για παράδειγµα οι επιπτώσεις που θα έχει η πρακτική εφαρµογή του κριτηρίου αυτού στην βιοµηχανική ή στην αγροτική πολιτική. 5. Ανάλυση ενός συναφούς επιστηµονικού θέµατος που είναι κατά πόσο οι µετρήσεις της παραγωγικότητας µε βάση το «κατάλοιπο του Solow» (Solow residual) είναι µεροληπτικές επειδή κατά την εκτίµηση δεν λαµβάνονται υπ όψη οι µεταβολές του φυσικού κεφαλαίου. Η αποτίµηση του φυσικού κεφαλαίου σε προηγούµενο στάδιο της προτεινόµενης διατριβής, θα δώσει την δυνατότητα να ελεγχθεί η υπόθεση ότι το «κατάλοιπο του Solow» χωρίς προσαρµογές για τις µεταβολές του φυσικού κεφαλαίου οδηγεί σε µεροληπτικές εκτιµήσεις της παραγωγικότητας. Στόχος είναι εποµένως η διόρθωση της µεροληπτικής εκτίµησης παραγωγικότητας βάση του κατάλοιπο Solow µε χρήση των εκτιµήσεων του Φυσικού Κεφαλαίου. Για να επιτευχθούν όλα τα παραπάνω και να αναπτυχθεί περαιτέρω η έννοια της Αειφόρου ανάπτυξης µε την χρήση της µη-φθίνουσας διαχρονικής ευηµερίας, (Well Being principle) απαιτείται κατ αρχή ένας ορισµός διαχρονικής κοινωνικής ευηµερίας. Ο σχετικά απλούστερος ορισµός, µε συνάρτηση ευηµερίας της µορφής Ramsey-Koopmans για µια κλειστή οικονοµία µε άπειρο χρονικό ορίζοντα είναι: W = 0 U ( ( C ) e δ τ τ ) d τ όπου τ U C είναι µια τυπική αυστηρά κοίλη και µονοτονικά αύξουσα συνάρτηση χρησιµότητας. Η κατάσταση της οικονοµίας περιγράφεται σε κάθε χρονική στιγµή από ένα διάνυσµα κεφαλαιουχικών αγαθών K = ( k, H, R, S ), όπου k,h,r,s συµβολίζουν παραγόµενο κεφάλαιο, ανθρώπινο κεφάλαιο και γνώση, φυσικό κεφάλαιο και κοινωνικό C είναι η ροή της κατανάλωσης την χρονική περίοδο τ, και ( ) (1) 4
κεφάλαιο αντίστοιχα. Η συνάρτηση αξίας (value funcion) αντανακλά την συνάρτηση κοινωνικής ευηµερίας (1) ως συνάρτηση του αποθέµατος των κεφαλαιουχικών αγαθών, ή W = V K (2) ( ), Η λογιστική τιµή του κεφαλαιακού αποθέµατος ορίζεται ως η µεταβολή της συνάρτησης αξίας η οποία οφείλεται σε µια µικρή µεταβολή του αντίστοιχου κεφαλαιακού αποθέµατος. Εποµένως λογιστικές τιµές για παραγόµενο κεφάλαιο, ανθρώπινο κεφάλαιο, γνώση, φυσικό κεφάλαιο και κοινωνικό κεφάλαιο ορίζονται αντίστοιχα ως εξής: ( K, ) V ( K, ) V ( K, ) V ( K, ) V pk =, ph =, pr =, ps = k H R S Οι λογιστικές τιµές εξειδικεύονται µε την χρήση των συνθηκών Ponryagin σε διαδροµές βέλτιστης Οικονοµικής Μεγέθυνσης αλλά και σε µη βέλτιστες οικονοµίες. Ένα οικονοµικό πρόγραµµα { C, K } = 0 στο οποίο περιγράφονται οι χρονικές διαδροµές κατανάλωσης και κεφαλαιουχικών αποθεµάτων αντιστοιχεί σε µία διαδροµή Αειφόρου ανάπτυξης αν: dv 0 (3) d Μπορεί να δειχθεί ότι: dv d dk dh dr ds = pk + ph + pr + ps (4) d d d d Από την σχέση (4) ορίζεται ως γνήσια επένδυση (genuine invesmen) σε συγκεκριµένο τύπο κεφαλαιουχικού αγαθού ή αξία της επένδυσης στο αγαθό αυτό υπολογισµένη σε λογιστικές τιµές. Για παράδειγµα για το φυσικό κεφάλαιο η dr γνήσια επένδυση ορίζεται ως: p R. Από την (3) και την (4) προκύπτει ότι µια d Αειφόρος διαδροµή ανάπτυξης ορίζεται η διαδροµή κατά την οποία η γνήσια επένδυση είναι µη-φθίνουσα. Οι λογιστικές τιµές µπορούν να προσεγγισθούν είτε οικονοµετρικά µέσω κατάλληλης εξειδίκευσης της συνάρτησης της αξίας, είτε µε προσδιορισµό τους ως βοηθητικών µεταβλητών (cosae variables) της συνάρτησης Hamilon η οποία αντιστοιχεί στο συγκεκριµένο πρόβληµα οικονοµικής µεγέθυνσης της υπό εξέταση οικονοµίας. Είναι σαφές ότι και οι δύο προσεγγίσεις µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την επίτευξη µιας καλύτερης εικόνας σχετικά µε την εκτίµηση των λογιστικών τιµών. Όλα τα παραπάνω, συνθέτουν το βασικό πλαίσιο για τον ορισµό της έννοιας της Αειφόρου ανάπτυξης το οποίο έχει αναπτυχθεί πρόσφατα κυρίως από τους Dasgupa-Maler. Στο πλαίσιο αυτό θα στηριχθεί και η προτεινόµενη διδακτορική διατριβή για να προχωρήσει σε θεωρητικές επεκτάσεις του ορισµού εισάγοντας νέες έννοιες στο υπάρχον υπόδειγµα όπως: 5
Πληθυσµιακή αλλαγή και µετανάστευση, Αποστροφή αβεβαιότητας (uncerainy aversion) και υιοθέτηση της αρχής της προφύλαξης (precauionary principle) στον ορισµό της Αειφορίας, Μη γραµµικότητες και µη αναστρεψιµότητα ορισµένων φυσικών φαινοµένων τα οποία επηρεάζουν την διαδικασία αποτίµησης του φυσικού κεφαλαίου, H επίδραση στα κριτήρια Aειφορίας από την χρήση περισσότερο γενικών συναρτήσεων ευηµερίας σε σύγκριση µε την χρησιµοποιούµενη ως τώρα αθροιστική και χρονικά διαχωρίσιµη συνάρτηση ευηµερίας. Θα γίνει χρήση της έννοιας της aggregaor funcion για να κατασκευασθούν περισσότερο γενικές συναρτήσεις αξίας (value funcions). Προσδιορισµός λογιστικών τιµών και αποτίµηση του φυσικού κεφαλαίου στην Ελλάδα καθώς και σχεδιασµός κριτηρίων πολιτικής και την διόρθωση της εκτίµησης της παραγωγικότητας µε βάση το κατάλοιπο Solow. Η βιβλιογραφία η οποία θα αποτελέσει την βάση της προτεινόµενης διατριβής είναι η ακόλουθη: 1. Anasasios Xepapadeas, Seve Carpener, Sara Aniyar, Kenneh Arrow, Grechen Daily, Parha Dasgupa, Paul Ehrlich, Carl Folke, Geoff Heal, Michael Hoel, Nils Kausky, Simon Levin, Jane Lubchenco, Karl-Goran Maler, Elinor Osrom, Thomas Rosswall, David Sarre and Brian Walker, (2004), Susainabiliy's Compass: Indicaors of Genuine Wealh, Beijer Insiue Discussion Paper, 188-2004 2. Arrow K., Bolin B., Cosanza R., Dasgupa P., Folke C., Holling C., S., Jansson B., Levin S., Karl-Goran Mäler, Perrins C., Pimenel D., (1996), "Economic Growh, Carrying Capaciy and he Environmen", Ecological Applicaions, vol. 6, no.1, 13-15 3. Arrow J. Kenneh, Dasgupa Parha, Karl-Goran Mäler, 2003(a), "The genuine savings crierion and he value of populaion", Economic Theory, 21, 217-225 4. Arrow J. Kenneh, Dasgupa Parha, Karl-Goran Mäler, 2003(b), "Evaluaing Projecs and Assesing Susainable Developmen in Imperfec Economies", Environmenal and Resource Economics", 26, 647-685 5. Asheim Geir, (1997), "Adjusing Green NNP o Measure Susainabiliy", Scand. J. of Economics, 99(3), 355-370. 6. Asheim Geir, Weizman Marin, 2001(a), "Does NNP growh indicae welfare improvemen", Economic Leers, 73, 233-239 7. Asheim Geir, Buchholz Wolfgang, Tungodden Beril, 2001(b), "Jusifying Susainabiliy", Journal of Environmenal Economic and Managemen, 41, 252-268 8. Asheim Geir, (2003), "Green naional accouning wih a changing populaion", Economic Theory, 23, 601-619. 9. Barro R., Xavier Sala-i-Marin, Economic Growh, McGraw-Hill Advanced Series in Economics, USA, 1995. 6
10. Becker A., and J.H. Boyd III, (1997), Capial Theory, Equilibrium Analysis and Recursive Uiliy, Blackwell Publishers 11. Becker S.Gary, Edward L., Glaeser, Kevin M., Murphy, (May 1999), "Populaion and Economic Growh", The American Economic Review, vol. 89, Papers and Proceedings of he One hundred Elevenh Annual Meeing of he American Economic Associaion, 145-149. 12. Bond A., Graig (2004), "Muliple Nurien Socks and Susainable Agriculure", European Summer School, EAERE FEEM VIU in Resources and Environmenal Economics. 13. Clark G. John, (1995), "Economic Developmen vs. Susainable Socieies: Reflecions on he Players in a Crucial Cones", Annual Review of Ecology and Sysemaics, vol. 26, 225-248 14. Daly Herman (1990), "Susainable developmen: From Concep and Theory o Operaional Principles", Populaion and Developmen Review, vol. 16, Supplemen: Resources, Environmen and Populaion: Presen knoledge, Fuure Opions, pp. 25-43 15. Dasgupa P., Heal Geoffrey, (1974), "The Opimal Depleion of Exhausible Resources", The Review of Economic Sudies, vol. 41, Symposium on he Economics of Exhausible Resources, 3-28. 16. Dasgupa P., (1995), "The Populaion Problem: Theory and Evidence", Journal of Economic Lieraure, vol. 33, no.4. 1879-1902 17. Dasgupa P., Mäler K., (2001), "Wealh as a crierion for susainable developmen", mimeo Beijer Inernaional Insiue of Ecological Economics, Swedish Academy of Sciences, Socholm. 18. Dasgupa Parha, (2002), "Susainable developmen: Pas Hopes and Presen Realizaions among he World's Poor", prepared for he occasion of he World Summi on Susainable Developmen 2002. 19. Dasgupa P.,Karl-Goran Mäler, (2004), "Environmenal and Resource Economics: Some Recen Developmens", Beijer Inernaional Insiue of Ecological Economics, Sockholm. 20. Delegaes of he Unied Naions Conference on Environmen and Developmen, (1992), "The Earh Summi on Populaion", Populaion and Developmen Review, vol. 18, no.3, 571-582. 21. Goodland Rober, (1995), "The Concep of Environmenal Susainabiliy", Annual Review of Ecology and Sysemaics, vol.26, 1-24 22. Goodland R., Daly H., (1996), "Environmenal Susainabiliy: Universal and non negoiable", Ecological Applicaions, vol. 6, no.4, 1002-1017. 23. Hardin G., (1968), "The ragedy of he Commons", Science, New Series, vol.162, no. 3859, 1243-1248. 24. Heal, G. M. (1998), Inerpreing Susainabiliy, in Chichilnisky, G., Heal, G., and A. Vercelli, (Eds), Susainabiliy: Dynamics and Uncerainy, Kluwer Academic Publishers, Dordrech. 25. Keyfiz N., (1996), "Populaion Growh, Developmen and he Environmen", Populaion Sudies, vol. 50, no.3, 335-359 26. Mohadi Hamid, (1996), "Environmen, growh and opimal policy design", Journal of Public Economics 63, 119-140. 7
27. Pemberon M., & Ulph D., (2001), "Measuring Income and Measuring Susainabiliy", Scand. J. of Economics, 103(1), 25-40. 28. Pezzey J., (1992), "Susainable Developmen Conceps: An Economic Analyses", World Bank Environmenal Paper, no. 2 29. Pezzey C. V. John, 2004(a), "Susainabiliy Policy and Environmenal Policy", Scand J. of Economics, 106(*), *--*. 30. Pezzey C. V. John, 2004(b), "One-sided susainabiliy ess wih ameniies, and changes in echnology, rade and populaion", Journal of Environmenal Economics and Managemen, 48, 613-631. 31. Pezzey C. V. John, 2004(c), "Exac measures of income in a hyperbolic economy", Environmenal and Developmen Economics, 9: 473-484, Cambridge Universiy Press. 32. Pezzey C. V. John, Toman Michael, (2004), "Susainabiliy and is Economic Inerpeaions", draf paper in Ayres R., U., R. David Simpson and Michael A. Toman (eds). Scarciy and Growh in he Millenium. 33. Romer D., (2001), Advanced Macroeconomics, 2 nd ed. McGraw Hill 34. Schulze, G., Ursprung H., (2001), "Susainable Growh in Open Economies", Inernaional Environmenal Economics, Oxford UK: Oxford Universiy Press, S.183-208 35. Sollow R. M., (1974), "Inergeneraional Equiy and Exhausible Resources", The Review of Economic Sudies, vol. 41, Symposium on he Economics of Exhausible Resources, 29-45. 36. Savins N. Rober, Wagnerb, F., Alexander, Wagnerc Gerno, "Inerpreing Susainabiliy in Economic Terms: Dynamic Efficiency Plus Inergeneraional Equiy", Deparmen of Economics, Harvard Universiy, Cambridge, MA 02138, USA 37. Sigliz J., (1974), "Growh wih Exhausible Naural Resources: Efficien and Opimal Growh Pahs", The Review of Economic Sudies vol. 41, Symposium on he Economics of Exhausible Resources. 38. Uzawa Hirofumi, 2003, Dynamic Opimaliy and Susainabiliy, in Economic Theory and Global Warming, Cambridge Universiy Press, New York. 39. Weizman Marin, (1976), "On he Welfare Significance of Naional Produc in a Dynamic Economy", The Quarerly Journal Of Economics, vol.90, no.1, 156-162. 40. Weizman Marin, (1997), "Susainabiliy and Technical Progress", Scand. J. of Economics, 99(1), 1-13. 41. Weizman Marin, (2001), "A Conribuion o he Theory of Welfare Accouning", Scand. J. of Economics, 103(1), 1-23. 42. Xepapadeas A., 1997, Advanced Principles in Environmenal Policy, Edward Elgar Publishers, Chelenham UK 43. Xepapadeas A., (2004), "Economic Growh and he Environmen", prepared for he Handbook of Environmenal Economics (a volume in he series Handbooks in Economics, Elsevier Publishers. 44. Kαλαιτζιδάκης Παντελής, Kαλυβίτης Σαράντης, (2002), Oικoνoµική Μεγέθυνση: Θεωρία και Πoλιτική, Eκδόσεις Kριτική 8
45. Kιντής Aνδρέας -Yamane Taro, (1999), Mαθηµατικά, Guenberg, Aθήνα 46. Ξεπαπαδέας A., (1989), Mαθηµατικές Mέθοδοι στα Oικoνoµικά :Θεωρία και Εφαρµογές, Eκδόσεις Mπίλιας, Aθήνα Τέλος η τριµελής επιτροπή η οποία θα αναλάβει την εποπτεία της συγκεκριµένης διατριβής θα αποτελείτε από τους: Ξεπαπαδέας Αναστάσιος, Καθηγητής του Τµήµατος Οικονοµικών Επιστηµών του Πανεπιστηµίου Κρήτης, (Επόπτης) Καλαιτζιδάκης Παντελής, Επίκουρος Καθηγητής του Τµήµατος Οικονοµικών Επιστηµών του Πανεπιστηµίου Κρήτης, (Συνεπόπτης) Παπανδρέου Ανδρέας, Aναπληρωτής Καθηγητής του Τµήµατος Οικονοµικών Επιστηµών του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών (Συνεπόπτης). 9