Πλάνο 4 ης Γραπτής Εργασίας ΕΠΟ20 ΘΕΜΑ: «Στις αρχές του 20 ου αιώνα οι δηµιουργοί προσπάθησαν να σπάσουν τις ακαδηµαϊκές κανονικές νόρµες της καλλιτεχνικής πρακτικής και αναζήτησαν νέους τρόπους έκφρασης. 1. Παρουσιάστε και σχολιάστε «την ανακάλυψη τα τέχνης των λαών της Αφρικής» στο έργο του Πικάσο. Αναφέρατε και άλλα παραδείγµατα καλλιτεχνών των πρώτων δεκαετιών του 20 ου αιώνα οι οποίοι επηρεάστηκαν από στοιχεία πρωτόγονων πολιτισµών. 2. Μελετήστε το έργο «Ιεροτελεστία της Άνοιξης» του Στραβίνσκι και σχολιάστε τους νεωτερισµούς που εισάγονται από τον καλλιτέχνη.» ΠΡΟΛΟΓΟΣ Κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο 20 ου αιώνα: - Α Παγκόσµιος Πόλεµος (1914-1918) - Β Παγκόσµιος Πόλεµος (1940-1944) - Ξεσπούν πόλεµοι µεταξύ κρατών καθ όλη τη διάρκεια του 20 ου αι. - Από τα κυρίαρχα γεγονότα που διαµόρφωσαν τη φυσιογνωµία του 20 ου αι. είναι η πολιτική επανάσταση στη Ρωσία το 1917 - Αναπτύσσονται ραγδαία η επιστήµη και η τεχνολογία - Σηµειώθηκε εξέλιξη στον τοµέα των µεταφορικών µέσων, ελαχιστοποίηση των αποστάσεων και δηµιουργία νέων δεδοµένων στην επικοινωνία και την πληροφόρηση - Ο 20 ος αι. είναι ο αιώνας της ψυχανάλυσης, της διερεύνησης του υποσυνειδήτου και των ονείρων Στην τέχνη οι τάσεις και τα κινήµατα διαδέχτηκαν το ένα το άλλο, προσαρµοσµένα κάθε φορά στις ανάγκες της εποχής. Οι ζωγράφοι και οι γλύπτες αποµακρύνονται από τα παραδοσιακά, αλλά χρονοβόρα µέσα καλλιτεχνικής έκφρασης, κι έτσι πολλές φορές οι καλλιτέχνες βασίζονται στην επιστήµη και την τεχνολογία για τη δηµιουργία έργων που ήταν συνδεδεµένα µε την ίδια τη ζωή. Στις αρχές του 20 ου αι. κυριάρχησαν 3 τάσεις: 1. η έκφραση που παρουσιάζεται µέσα από το κίνηµα του εξπρεσιονισµού και είχε ως αφετηρία το έργο του Βαν Γκογκ. Το κίνηµα αυτό φανερώνει την ανάγκη του καλλιτέχνη να εκφράσει τα συναισθήµατά του. 2. η αφαίρεση που παρουσιάζεται µέσα από το κίνηµα της αφαίρεσης και είχε ως αφετηρία το έργο του Σεζάν. Το κίνηµα αυτό αφορά τη δοµή του έργου τέχνης. 3. η φαντασία που παρουσιάζεται µέσα από το κίνηµα του σουρεαλισµού και είχε ως αφετηρία το έργο του Γκωγκέν και των συµβολιστών. Το συγκεκριµένο κίνηµα αφορά τη φαντασία και τις δυνατότητες της. Ιδιαίτερο ρόλο για την εξέλιξη της τέχνης έπαιξαν:
1. η ανακάλυψη της τέχνης των λαών της Αφρικής, που επηρέασε τους φωβιστές, τους εξπρεσιονιστές και τον Πικάσο και αποτέλεσε µια νέα πηγή έµπνευσης για τους Ευρωπαίους. 2. οι δηµιουργίες απαίδευτων καλλιτεχνών ή ανθρώπων µε κάποια ψυχική ασθένεια (Wolfli). 3. οι πίνακες του Henri Rousseau µε θέµατα εξωτικά, ζωγραφισµένα µε λαµπερά χρώµατα και µε λεπτοµερειακό σχέδιο. 4. οι µεγάλες αναδροµικές εκθέσεις που έγιναν στο Παρίσι από το 1901 µέχρι το 1906 µε έργα των Βαν Γκογκ, Σεζάν, Γκωγκέν, καθώς και σε άλλες πόλεις. Η περίοδος αυτή παρουσιάζει όµως και οπισθοδροµικές τάσεις, εξαιτίας πολιτικών επιλογών. Για παράδειγµα στη Γερµανία και Ιταλία προωθήθηκε στην περίοδο του µεσοπολέµου µια προπαγανδιστική τέχνη που είχε ως κύριο χαρακτηριστικό την επιστροφή στον κλασικισµό του 19 ου αιώνα, ενώ στην πρώην Σοβιετική Ένωση η τέχνη που προβλήθηκε µετά τον θάνατο του Λένιν είχε προπαγανδιστικό και διδακτικό στόχο. Έτσι κυριάρχησαν πορτρέτα, µνηµειακές διαστάσεις και η επιστροφή σε έναν ακαδηµαϊκό ρεαλισµό του 19 ου αιώνα. ( Ιστορία των τεχνών στην Ευρώπη, τόµος Β, σελ. 67-69) ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ 1. Το πλήρες όνοµα του Πικάσο ήταν Pablo (ή El Pablito) Diego José Santiago Francisco de Paula Juan Nepomuceno Crispín Crispiniano de los Remedios Cipriano de la Santísima Trinidad Ruiz Blasco y Picasso López. Ο πατέρας του ονοµαζόταν José Ruiz y Blasco και ήταν επίσης ζωγράφος ενώ µητέρα του ήταν η María Picasso y López. Τα πρώτα έργα του τα υπέγραφε ως Ruiz Blasco αλλά από το 1901 άρχισε να χρησιµοποιεί το όνοµα της µητέρας του. Γεννήθηκε στη Μάλαγα της Ισπανίας όπου πέρασε και τα δέκα πρώτα χρόνια της ζωής του. Τα πρώτα µαθήµατα ζωγραφικής, τα έλαβε από τον πατέρα του, ο οποίος δίδασκε σε διάφορες ακαδηµαϊκές σχολές. Ο ίδιος ο Πικάσο ξεκίνησε να ζωγραφίζει σε πολύ µικρή ηλικία και έδειξε από νωρίς δείγµατα του ταλέντου του. Το 1892 η οικογένειά του µετακόµισε στην Λα Κορούνια όπου έζησε για τα επόµενα τέσσερα χρόνια, σπουδάζοντας στην τοπική σχολή καλών τεχνών. Το 1895, ο πατέρας του έγινε καθηγητής στην ακαδηµία καλών τεχνών La Lonja της Βαρκελώνης, όπου σπούδασε και ο Πάµπλο Πικάσο. Αργότερα, µε την οικονοµική βοήθεια του θείου του, του δόθηκε η ευκαιρία να πραγµατοποιήσει ανώτερες σπουδές στην Βασιλική Ακαδηµία Σαν Φερνάντο της Μαδρίτης, ωστόσο τις εγκατέλειψε στη διάρκεια του πρώτου έτους. Το 1899, επέστρεψε στη Βαρκελώνη, όπου συναναστράφηκε µε την καλλιτεχνική πρωτοπορία της εποχής του, γεγονός που είχε σηµαντική επίδραση στο έργο του. Την ίδια περίοδο, εγκατέλειψε τον κλασικισµό και άρχισε να πειραµατίζεται µε νέες τεχνοτροπίες. Το 1900, εγκαταστάθηκε στο Παρίσι και συγκεκριµένα στη Μονµάρτη, που αποτελούσε σηµαντικό κέντρο της καλλιτεχνικής ζωής.
Το 1917 γνωρίζει τον συνθέτη Stravinsky και την µέλλουσα γυναίκα του την Olga Koklova, την οποία παντρεύεται ένα χρόνο µετά. Το πρώτο παιδί του Picasso, ο Πωλ, γεννιέται το 1921. Μερικά χρόνια αργότερα, ο Picasso χωρίζει την Όλγα και ζει µε την Maria-Therese Walter, µε την οποία αποκτά µια κόρη, την Maia. Το 1949 γεννιέται το τρίτο του παιδί, η Paloma. H ζωή του είναι γεµάτη µε αναζητήσεις και δηµιουργία. Είναι ένας άνθρωπος ανήσυχος, ένας επαναστάτης. Είναι εσωτεριστής. Πώς θα µπορούσε άλλωστε να µην είναι, αφού είναι καλλιτέχνης µε αναζητήσεις πέρα από τη µορφή, πέρα από αυτό που φαίνεται. Αφήνει την τελευταία του ανάσα στις 8 Απριλίου το 1973. ( Internet: www.el-wikipedia.org και ) Κυβισµός Ο κυβισµός σε σχέση µε το φοβισµό και το γερµανικό εξπρεσιονισµό είναι κίνηµα χωρίς πάθος και χωρίς τονισµό του χρώµατος, αλλά πολύ πιο τολµηρό και συστηµατικό στο γκρέµισµα των αισθητικών αξιών και των εκφραστικών µέσων του παρελθόντος. Είναι µια ανατροπή ήρεµη άλλα σταθερή, από την οποία έλειπε ο συναισθηµατισµός και οι λυρικές εκφράσεις. Ο Picasso κατάφερε πραγµατικά να σπάσει την εξωτερική εικόνα των αντικειµένων. Αρνήθηκε να µείνει σε ό,τι φαίνεται από έξω και θέλησε να δει την εσωτερική δοµή και να τη µεταφέρει στη δισδιάστατη επιφάνεια του ζωγραφικού πίνακα. Η διαδικασία αυτή έγινε µε έναν τρόπο συνεπή και συστηµατικό, που δε θυµίζει διαδικασία καλλιτεχνικής έµπνευσης και θυµικής παρόρµησης, αλλά επιστηµονικού εργαστηρίου! Από την πλευρά αυτή ο κυβισµός είναι υποχρεωµένος να αρνηθεί τον κόσµο των φαινοµένων και να προχωρήσει µε περισσότερη ασφάλεια στην ουσία των αντικειµένων. Ουσιαστικά αυτή η επίθεση κατά της οπτικής πραγµατικότητας είναι η συνέπεια της διαπίστωσης ότι τα αντικείµενα κι ο φυσικός κόσµος δεν εξαντλούνται µόνο µε το εξωτερικό τους, αφού τα αντικείµενα περισσότερο κρύβουν παρά αποκαλύπτουν την ουσία των πραγµάτων. Έτσι στον κυβισµό περιέχονται η κίνηση κι ο χρόνος, ενώ το αντικείµενο εικονίζεται όχι όπως φαίνεται πραγµατικά αλλά όπως υπάρχει στο πνεύµα του παρατηρητή, ή µάλλον δίνονται τόσα στοιχεία, όσα χρειάζονται να αναγνωρισθεί µε τις προσλαµβάνουσες παραστάσεις και τις γνώσεις που έχει για αυτό ο παρατηρητής. Όσο αφορά τη συµβολισµό στους πίνακες του Picasso, αυτός έχει να κάνει µε την προσωπική του ζωή και κυρίως µε τις δύο του γυναίκες, καθώς επίσης µε το χριστιανισµό, την αλχηµεία, την Αίγυπτο και την Ασία. Σε κάποιον πίνακά του παριστάνει τον Άνουβη και την Ίσιδα, θεά των Αιγυπτίων, η οποία αποτελεί το γυναικείο αρχέτυπο, µητέρα θεά και βασίλισσα του κάτω κόσµου. Έργο του Πικάσο Λόγω της ποικιλοµορφίας αλλά και της χρονικής έκτασης που παρουσιάζει το έργο του Πικάσο, χωρίζεται συνήθως σε διαφορετικές περιόδους. Ο κυριότερες από αυτές είναι: Μπλε ή Γαλάζια περίοδος (1901-1904): οι πίνακες του Πικάσο, αυτής της περιόδου, χαρακτηρίζονται από το µπλε χρώµα ή αποχρώσεις του και συµβολίζουν µία συναισθηµατικά φορτισµένη περίοδο της ζωής του. Μερικά
από τα πιο γνωστά έργα του ανήκουν σε αυτή, απεικονίζοντας ακροβάτες, αρλεκίνους, πόρνες, επαίτες και καλλιτέχνες. Η µπλε περίοδος περιλαµβάνει πίνακες που ολοκληρώθηκαν κυρίως στο Παρίσι αλλά είναι περισσότερο επηρεασµένοι από την ισπανική ζωγραφική. Ροζ ή Ρόδινη περίοδος (1905-1907): Στους πίνακες αυτής της περιόδου, κυριαρχούν τα κεραµικά χρώµατα και οι γήινοι τόνοι, ενώ συχνά χαρακτηρίζονται ως περισσότερο λυρικοί και εύθυµοι. Θεωρείται η περίοδος κατά την οποία ο Πικάσο επηρεάστηκε περισσότερο από την γαλλική ζωγραφική. Αναλυτικός κυβισµός (1907-1912): είναι η τεχνοτροπία που ανέπτυξε ο ίδιος ο Πικάσο µαζί µε τον Μπρακ και ένας από τους δύο βασικούς τοµείς του ρεύµατος του κυβισµού. Συνθετικός κυβισµός (1912-1915): η περίοδος κατά την οποία ο Πικάσο και ο Μπρακ εξέλιξαν την κυβιστική οπτική, χρησιµοποιώντας την τεχνική του κολάζ. Οι επόµενες περίοδοι στο έργο του Πικάσο περιλαµβάνουν µια στροφή του σε περισσότερο κλασικές µορφές και ένα µεσογειακό πνεύµα (1916-1924), την αλληλεπίδρασή του µε το υπερρεαλιστικό κίνηµα στα µέσα της δεκαετίας του 1920, την ενασχόλησή του µε την γλυπτική (από τα τέλη της δεκαετίας του '20) καθώς και το έργο που πραγµατοποίησε µετά το Β' Παγκόσµιο πόλεµο. Οι δεσποινίδες της Αβινιόν (Ιστορία της Τέχνης, 4, εικ. 19,2 και στο www.elwikipedia.org) Γύρω στα τέλη του 1906 ο Πικάσο άρχισε να δουλεύει σε µια µεγάλη σύνθεση που κατέληξε στις «εσποινίδες της Αβινιόν» (1907). Η βίαιη απόδοση του γυναικείου σώµατος και τα ζωγραφισµένα σα µάσκες πρόσωπα (επηρεασµένα από την σπουδή της αφρικανικής τέχνης) έχουν προκαλέσει πολλές συζητήσεις. Μολαταύτα, το έργο βασιζόταν σταθερά στην παράδοση της ιστορίας της τέχνης: ένα ανανεωµένο ενδιαφέρον για τον Ελ Γκρέκο συνέβαλε στη διάσπαση του χώρου και στις εκφραστικές χειρονοµίες των µορφών, ενώ η όλη σύνθεση όφειλε πολλά στις «Λουόµενες του Σεζάν», όσο και στις σκηνές από χαρέµια του Ενγκρ. Οι «δεσποινίδες», όµως, που ονοµάστηκαν έτσι από το φίλο του Πικάσο Μαξ Ζακόµππου έµενε στην οδό Αβινιόν της Βαρκελώνης, όπου οι ναύτες έβρισκαν λαϊκά πορνεία- θεωρήθηκαν ως σκανδαλώδεις και άµεση προσβολή: οι γυναίκες δεν ήταν συµβατικές απεικονίσεις της οµορφιάς, αλλά πόρνες που προκαλούσαν αυτή ακριβώς την ιστορική παράδοση που τις είχε γεννήσει. Μολονότι την εποχή εκείνη είχε ήδη τους συλλέκτες του, ο Πικάσο προτίµησε να διπλώσει τον µουσαµά µε τις «εσποινίδες» και να τον κρατήσει κρυµµένο για πολλά χρόνια. Στη γυναίκα που εικονίζεται προφίλ, αριστερά, της οποίας τα µάτια έχουν απεικονιστεί σαν να πρόκειται για µετωπική αναπαράσταση, παρατηρούνται στοιχεία από την αιγυπτιακή γλυπτική σε συνδυασµό µε χαρακτηριστικά από τις µορφές του έργου της τελευταίας περιόδου του Γκωγκέν. Τα µάτια µε τα βαριά περιγράµµατα των γυναικείων µορφών στο κέντρο του πίνακα προέρχονται από τα µεσαιωνικά γλυπτά της Ισπανίας, ενώ, δεξιά, τα άσχηµα, παραµορφωµένα πρόσωπα
θυµίζουν αφρικανικά ξυλόγλυπτα από το γαλλικό Κονγκό και την Ακτή του Ελεφαντοστού. Η αφρικανική πλαστική έχει επηρεάσει πολύ αυτές τις µορφές. Το 1908 οι επηρεασµένες από την αφρικανική τέχνη γραµµώσεις και τα σαν µάσκες κεφάλια έδωσαν τη θέση τους σε µια τεχνική που εµπεριείχε στοιχεία, τα οποία ο ίδιος και ο νέος φίλος του Ζωρζ Μπρακ είχαν ανακαλύψει στο έργο του Σεζάν, όπως τον αβαθή χώρο και την χαρακτηριστική επίπεδη πινελιά, που είναι ιδιαίτερα εµφανή στα έργα του Πικάσο το 1909. Νεκρές φύσεις, επηρεασµένες από τον Σεζάν, έγιναν επίσης σηµαντικό θέµα για πρώτη φορά στην καλλιτεχνική σταδιοδροµία του Πικάσο. Με την πρώτη µάτια, θα έλεγε κανείς ότι καµία σχέση δεν έχει ο καλλιτέχνης µε τον εσωτερισµό! Προχωρώντας όµως πιο βαθιά, µπορεί να ανακαλύψει έναν άνθρωπο µε έντονες θρησκευτικές καταβολές, παραδοσιακό κατά τα άλλα, µε µεγάλη ικανότητα όµως να καινοτοµεί! ( INTERNET www.el-wikipedia.org και Ιστορία των τεχνών, τόµος Β, σελ. 79-85) Άλλοι καλλιτέχνες των πρώτων δεκαετιών του 20 ου αι. που επηρεάστηκαν από στοιχεία «πρωτόγονων» πολιτισµών είναι: 1. ο Ανρί Ματίς. Κυρίως φαίνεται στο έργο «Η σερβάντα» ή «Αρµονία σε κόκκινο» ή «Κόκκινο δωµάτιο» (Χρονικό της Τέχνης, εικ. 373, σελ. 572), στο έργο «Η χαρά της ζωής» (Ιστορία Τέχνης 4, εικ. 19,3) και στο έργο «Μαυριτανικό παραβάν»( Ιστορία Τέχνης 4, εικ. 20,7) (Η Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη, τόµος Β, σελ.70-71) 2. ο γλύπτης Henry Moore κυρίως µε το έργο «Πλαγιασµένη µορφή» ο οποίος κατά τη δηµιουργία του δεν στόχευε στο να κάνει µια γυναικεία µορφή από πέτρα αλλά µια πέτρα που υποβάλλει τη γυναικεία µορφή. Αυτή η στάση βοήθησε τους καλλιτέχνες του 20 ου αι. να κατανοήσουν µ έναν καινούριο τρόπο την τέχνη των πρωτόγονων. Το µυστήριο των παλιών ειδώλων και των προαιώνιων φετίχ ξυπνάει τη ροµαντική τους επιθυµία να φύγουν µακριά από έναν πολιτισµό που τον µόλυνε η εµπορικότητα. Ο πρωτόγονος µπορεί να είναι άγριος και ανελέητος αλλά είναι απαλλαγµένος από την υποκρισία. Γι αυτόν ακριβώς το λόγο είχε πάει ο Ντελακρουά στη Β. Αφρική και ο Γκωγκέν στον Ν. Ειρηνικό. (Χρονικό της Τέχνης, σελ. 585-586) 3. ο Ανρί Ρουσσώ µε το έργο «Προσωπογραφία του Joseph Brummer», ο οποίος µάλιστα απέδειξε ότι όχι µόνο δεν είναι απαραίτητες οι σπουδές του επαγγελµατία ζωγράφου, αλλά µπορεί και να τον καταστρέψουν. (Χρονικό της Τέχνης, σελ.586-587) 4. ο Αλµπέρτο Τζιακοµέττι µε το γλυπτό «Κεφάλι». Αν και το µόνο που βλέπουµε στην πλάκα είναι δυο βαθουλώµατα, το έργο µας κοιτάζει πάντα όπως ακριβώς εκείνα τα έργα της πρωτόγονης τέχνης. (Χρονικό της Τέχνης, σελ. 592) 3. Τα γεγονότα που επιφέρουν εναρµόνηση στις µουσικές δοµές της κεντρικής Ευρώπης αλλά και οµοιογένεια της µουσικής ζωής σε πανευρωπαϊκό επίπεδο κατά τον 20 ο αι. είναι: - ο Α και Β Παγκόσµιος Πόλεµος
- η ενσωµάτωση όλων των χωρών σε ένα κεφαλαιοκρατικό σύστηµα - η απαίτηση για διεθνείς συναλλαγές Κατά συνέπεια δηµιουργούνται νέες ορχήστρες, οικοδοµούνται καινούρια λυρικά θέατρα και ωδεία και οργανώνονται εποχικές συναυλίες. Επίσης εγκαθιδρύονται µονοπωλιακά συγκροτήµατα που στρέφονται προς την αγορά, διαµορφώνουν το γούστο και κατευθύνουν τη µαζική κατανάλωση. Τα µεγάλα συµφωνικά έργα αποτελούν τον κεντρικό ιστό ενός ρεπερτορίου διεθνούς προβολής και αποδοχής. Κάτι ανάλογο συµβαίνει και µε τα έργα των εθνικών σχολών. Το φολκλόρ παύει να αποτελεί σφραγίδα εθνικής αυθεντικότητας και αποβαίνει έκτοτε το µοναδικό διεθνές λεξιλόγιο µε στιλιζαρισµένα λογότυπα, εµπλουτισµένο χάρη στη συµβολή των νέων αποικιών της Ανατολής. Παρουσιάζεται επίσης αναβίωση του Μπαχ, Μότσαρτ και Σούµπερτ. Το κοινό αποµακρύνεται από τις σύγχρονες µουσικές τάσεις και τα ευρύτερα κοινωνικά στρώµατα παρακολουθούν όλο και λιγότερο τις µουσικές εξελίξεις. Έτσι, εµφανίζεται το φαινόµενο της πρωτοπορίας, αφού οι συνθέτες προσπαθούν να δηµιουργήσουν έργα κατανοητά και αποδεκτά από το ευρύ κοινό, επιδιώκοντας να συνδέσουν σε βάθος τα εκάστοτε µουσικά ρεύµατα µε την εποχή τους, αλλά και να καταγγείλουν την κρίση της υπάρχουσας κατεστηµένης µουσικής γλώσσας. Η τέχνη τείνει να είναι φετιχιστική και η άρχουσα τάξη νιώθοντας απειλή από αναταραχές των ευρύτερων στρωµάτων, αναζήτησε στο µεγαλείο του παρελθόντος τη σιγουριά µια ιστορικής λειτουργίας, που φαινόταν να κινδυνεύει. (Η Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη, τόµος Γ, σελ. 173-174) Ο Στραβίνσκι είναι από τους συνθέτες που αποφάσισαν ότι έφτασε η στιγµή για µια καινούρια αρχή, και γι αυτό επιστρατεύει την παλαιότερη µουσική στην περιπέτεια του νεοκλασικισµού. Οι µουσικές σχέσεις µεταξύ γαλλικής πρωτεύουσας και Ρωσίας υπήρξαν ιδιαίτερα στενές. Από το 1906 ο Ντιάγκιλεφ επισκέπτεται κάθε χρόνο το Παρίσι µε µια οµάδα από Ρώσους καλλιτέχνες, χορογράφους, ρώσικα µπαλέτα, ζωγράφους, µουσικού κι ερµηνευτές. Με τα θεάµατα που παρουσιάζει προκαλεί σκάνδαλα στην παριζιάνικη κοινωνία αλλά και επιζητεί την ανάδειξη νέων ειδώλων. Τα πρώτα του µπαλέτα τα ανέθεσε στον συνθέτη Ίγκορ Στραβίνσκι. Με το µπαλέτο του «Ιεροτελεστία της Άνοιξης» που παρουσιάστηκε το 1913, προκάλεσε µεγάλο σκάνδαλο όχι µόνο εξαιτίας της βιαιότητας των ορχηστικών χρωµάτων και της ορµητικότητας των άγριων ρυθµών, αλλά και εξαιτίας της αµφισβήτησης που θέτει στις αισθητικές αρχές της µουσικής. Το έργο αποδοκιµάστηκε από το κοινό, αλλά άνοιξε νέους ορίζοντες για την τέχνη του νεοκλασικισµού και για την εκλεπτυσµένη παρωδία, την αποδοχή της αριστοκρατικής τέχνης, και µιας µεταγλωσσικής διάστασης, συνέπεια της αφοµοίωσης του παριζιάνικου πολιτισµικού κλίµατος, το οποίο δεν κατάφερε να πετύχει κάποιο υψηλότερο επίπεδο οµοιογένειας. (Η Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη, τόµος Γ, σελ. 174-176)Άτλας της Μουσικής ) Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης: εικόνες από την ειδωλολατρική Ρωσία υπόθεση των I. S. και N. Roerich. Ι. Η λατρεία της γης, ΙΙ. Η θυσία. Το στοιχείο της τελετουργίας, η σκληρότητα της µουσικής και η µέχρι υπερβολής έµφαση στο ρυθµό σοκάρισαν το κοινό. Ο Debussy αποκαλεί τον Στραβίνσκι «νέο άγριο». Ο Στραβίνσκι είναι ο δηµιουργός των µηχανικών, ασύµµετρων ρυθµών, παραµένει τονικός στη θέση του ροµαντικού ιδεώδους της µίξης των ηχοχρωµάτων
αντιπαραθέτει αυτό του ψυχρού, αναλυµένο σε διακριτά, διάφανα ηχοχρώµατα συνολικού ήχου. ( Άτλας της Μουσικής, τόµος ΙΙ, σελ. 530-531)