Την παρούσα έκθεση σύνταξε και επιμελήθηκε ο επιστημονικός συνεργάτης του Παρατηρητηρίου, Σωκράτης Σεϊτανίδης, MSc χωροτάκτης πολεοδόμος.

Σύγκριιση των Περιιφερειιών της Ζώνης Επιιρροής IV της Εγνατίίας Οδού με βάση τα οιικονομιικά καιι πληθυσμιιακά χαρακτηριιστιικά τους Θεσσαλονίκη Οκτ. 2007

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα τεχνική έκθεση έχει ως θέμα την συγκριτική ανάλυση των Περιφερειών της Ζώνης Επιρροής ΙV της Εγνατίας Οδού, με βάση τα οικονομικά και πληθυσμιακά χαρακτηριστικά τους. Tα στοιχεία που παρουσιάζονται βασίζονται στα δελτία αποτελεσμάτων των δεικτών ΚΟ-Β-2: Μέγεθος Αγοράς (ΑΕΠ ανά νομό), ΚΟ-Β-4: Επίπεδο Ευημερίας (ΑΕΠ κατά κεφαλή), ΚΟ-Β-5: Επίπεδο Ανεργίας και ΚΟ-Π-4: Μεταβολή Πληθυσμού, του Παρατηρητηρίου της Εγνατίας Οδού, για το έτος 2007 (http://observatory.egnatia.gr/06_extras/6_1_results.htm). Την παρούσα έκθεση σύνταξε και επιμελήθηκε ο επιστημονικός συνεργάτης του Παρατηρητηρίου, Σωκράτης Σεϊτανίδης, MSc χωροτάκτης πολεοδόμος. Τα περιεχόμενα και οι τυχόν απόψεις που φιλοξενούνται στις εκθέσεις και τα κείμενα εργασίας του Παρατηρητηρίου δεν αντανακλούν απαραίτητα την σύμφωνη γνώμη της εταιρείας ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. Επιτρέπεται η αναπαραγωγή για μη εμπορικούς σκοπούς με την προϋπόθεση ότι θα αναφέρεται η πηγή (Παρατηρητήριο ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε.). Internet: http://www.egnatia.gr http://observatory.egnatia.gr Εγνατία Οδός Α.Ε. 2007 2

1. Εισαγωγή Στόχος της Έκθεσης είναι να δώσει μια συγκριτική ανάλυση των πέντε Περιφερειών από τις οποίες διέρχεται η Εγνατία Οδός («Ζώνη Επιρροής IV»: Ήπειρος, Δυτική Μακεδονία, Κεντρική Μακεδονία, Ανατολική Μακεδονία & Θράκη, Θεσσαλία) σε σχέση με τέσσερις βασικούς κοινωνικο-οικονομικούς δείκτες: Μέγεθος Αγοράς (περιφερειακό ΑΕΠ) Επίπεδο Ανάπτυξης και Ευημερίας (ΑΕΠ ανά κάτοικο) Επίπεδο Ανεργίας, και Μεταβολή πληθυσμού. Η μέθοδος που χρησιμοποιείται για τη συγκριτική ανάλυση των Περιφερειών (NUTS 2) σε σχέση με τους παραπάνω δείκτες περιλαμβάνει τα εξής: α) Σκιαγράφηση του βασικού χαρακτηριστικού των Περιφερειών ή κάποιας συγκριμένης Περιφέρειας σε κάθε δείκτη (Βασικό χαρακτηριστικό). β) Ταξινόμηση των Περιφερειών σύμφωνα με τις επιδόσεις τους σε κάθε δείκτη (Κατάταξη). γ) Ανάλυση της εξέλιξης των Περιφερειών σε κάθε δείκτη (Εξέλιξη τάσεις). δ) Ανάλυση σε επίπεδο Νομών (NUTS 3) με τη μέθοδο κατάταξης κατά τεταρτημόρια (quartiles) 1. Προκειμένου η Έκθεση να εστιάσει στη σύγκριση των Περιφερειών μεταξύ τους, δεν χρησιμοποιεί ως βάση σύγκρισης τις Εθνικές ή Ευρωπαϊκές τιμές για τους αντίστοιχους δείκτες. 2. Μέγεθος αγοράς Ο δείκτης καταγράφει το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) των Περιφερειών και των Νομών της Ζώνης IV. Ο δείκτης θεωρείται ότι εκφράζει το ΑΕΠ που είναι προσπελάσιμο από το σύστημα Εγνατία Οδός & Κάθετοι Άξονες, ως ένδειξη του μεγέθους της αγοράς, η οποία δυνητικά ενοποιείται από τη λειτουργία του συστήματος αυτού. Ο δείκτης αποτελεί μια ποσοτική εκτίμηση της δυνητικής επίδρασης του συστήματος Εγνατία Οδός & Κάθετοι Άξονες στην οικονομία της περιοχής μελέτης λόγω των επιδράσεων στην αύξηση της κινητικότητας των συντελεστών παραγωγής και στη βελτίωση της προσπελασιμότητας των αγορών. 1 Σχετική βιβλιογραφία: (a) Spiegel, M.R., Schiller, J.R., Srinivasan, R.A. (2000): Schaum's Outline of Theory and Problems of Probability and Statistics,, McGrow-Hill, pp.209, (b) Fielding, J.L. and Gilbert, G.N. (2000): Understanding Social Statistics, Sage Publications (reprinted 2002), pp.127. 3

2.1. Βασικό χαρακτηριστικό Βασικό χαρακτηριστικό του μεγέθους αγοράς των Περιφερειών της Ζώνης IV είναι η κυριαρχία της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (βλ. Γράφημα 1). Το ΑΕΠ της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας είναι το υψηλότερο στη Ζώνη IV, κάθε χρόνο και με μεγάλη διαφορά από όλες τις υπόλοιπες Περιφέρειες κατά την εξεταζόμενη περίοδο (1996-2004). Οι τάσεις μεγέθυνσης της αγοράς της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας από το 2000 και μετά είναι υψηλές (9,4% μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ), με αποτέλεσμα το χάσμα μεταξύ ΑΕΠ Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και ΑΕΠ των άλλων Περιφερειών της Ζώνης IV να μεγαλώνει (βλ. Γράφημα 1). Την πιο πρόσφατη χρονιά για την οποία υπάρχουν στοιχεία του ΑΕΠ για τις Περιφέρειες, δηλαδή το 2004, το ΑΕΠ που παράχθηκε στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας ήταν μεγαλύτερο από το ΑΕΠ που παράχθηκε σε όλη την υπόλοιπη Ζώνη IV (βλ. Γράφημα 2). Γράφημα 1 Εξέλιξη του Μεγέθους Αγοράς των Περιφερειών της Ζώνης Επιρροής IV (1995-2004) 35.000 ΑΕΠ σε εκατ. (σταθερές τιμές 1995) 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Έτος Κεντρική Μακεδονία Θεσσαλία Ανατολική Μακεδονία και Θράκη Ηπειρος Δυτική Μακεδονία 4

Γράφημα 2 Μέγεθος Αγοράς των Περιφερειών της Ζώνης IV το 2004 (ΑΕΠ σε εκατ. ) Θεσσαλία 19% Ήπειρος 9% Ανατολική Μακεδονία και Θράκη 13% Δυτική Μακεδονία 7% Κεντρική Μακεδονία 52% Πηγή Δεδομένων : Eurostat, 07/2007 2.2. Κατάταξη Αν κατατάξουμε τις Περιφέρειες με βάση το μέγεθος της αγοράς τους, την Κεντρική Μακεδονία ακολουθούν κατά σειρά η Θεσσαλία και η Ανατολική Μακεδονία & Θράκη όλα τα έτη της περιόδου 2000-2004. Η Περιφέρεια της Ηπείρου, που είχε το χαμηλότερο ΑΕΠ από το 1995 μέχρι το 1999, ξεπέρασε το ΑΕΠ της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας το 2000, και από τότε μέχρι και το 2004 είναι η τέταρτη σε μέγεθος αγοράς Περιφέρεια της Ζώνης IV, με τελευταία την Δυτική Μακεδονία. 2. 3. Εξέλιξη τάσεις Η άνοδος της Περιφέρειας Ηπείρου, οφείλεται στο ότι εμφανίζει από το 1996 μέχρι το 2004, τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στη Ζώνη IV. Την περίοδο 2000-2004, την Ήπειρο ακολουθεί στον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης η Θεσσαλία και τρίτη έρχεται η Κεντρική Μακεδονία. Όλες οι Περιφέρειες εμφανίζουν πιο μεγάλη τάση αύξησης του ΑΕΠ την περίοδο 2000-2004 από ότι την περίοδο 1996-2000 (βλ. Πίνακας 1). 5

Πίνακας 1 NUTS ΕΤΗΣΙΟΣ ΡΥΘΜΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΑΕΠ 1996-2000 & 2000-2004 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ IV (σε εκατ. Ευρώ και σταθερές τιμές 1995) 1996 2000 2004 Μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής 1996-2000 Μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής 2000-2004 gr11 Ανατολική Μακεδονία και Θράκη 4.678,65 5.899,13 8.161,50 5,97% 8,45% gr12 Κεντρική Μακεδονία 18.231,20 21.596,56 30.898,18 4,33% 9,37% gr13 Δυτική Μακεδονία 2.850,05 3.100,86 4.380,05 2,13% 9,02% gr14 Θεσσαλία 6.410,66 7.607,59 11.605,04 4,37% 11,13% gr21 Ήπειρος 2.342,36 3.573,42 5.468,45 11,14% 11,22% Πηγή Δεδομένων : Eurostat 07/2007 2. 4. Ανάλυση σε επίπεδο Νομών Η Περιφέρεια Θεσσαλίας έχει δύο Νομούς (Λάρισας και Μαγνησίας) οι οποίοι εμφανίζουν «ακραίες υψηλές τιμές» (upper outliers) του ΑΕΠ τους σε σχέση με το σύνολο των νομών της Ζώνης IV. Στην Κεντρική Μακεδονία, ο Νομός Θεσσαλονίκης εμφανίζεται ως «εξαιρετικά ακραία τιμή» (extreme upper outlier), δηλαδή ξεχωρίζει και από τoυς δύο Νομούς της Θεσσαλίας που παρουσιάζουν ακραία υψηλή τιμή 2. Όλοι οι Νομοί που βρίσκονται στο κάτω τεταρτημόριο της κατάταξης ως προς το ΑΕΠ ανήκουν στη Δυτική Μακεδονία και την Ήπειρο. Η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη είναι η Περιφέρεια που εμφανίζει την πιο ισορροπημένη κατανομή του ΑΕΠ στους Νομούς της σε σχέση με τις υπόλοιπες Περιφέρειες της Ζώνης IV, αφού έχει τρεις Νομούς στο δεύτερο και έναν στο τρίτο τεταρτημόριο. Τέλος, στη Ζώνη IV δεν υπάρχουν Νομοί με ακραίες χαμηλές τιμές του ΑΕΠ το 2004. Διάγραμμα 1. Ταξινόμηση των Νομών της Ζώνης Επιρροής IV σε τεταρτημόρια σύμφωνα με το ΑΕΠ τους σε εκατ. Ευρώ, 2004. (Eurostat, 07/2007) 2 Συγκεκριμένα, το ΑΕΠ του Νομού Θεσσαλονίκης είναι μεγαλύτερο από την ποσότητα Q3 + 3(Q3-Q1). Όπου Q1 είναι η τιμή που ορίζει το πάνω όριο του πρώτου τεταρτημορίου και Q3 η τιμή που ορίζει το πάνω όριο του τρίτου (βλ. Διάγραμμα 1). 6

7

3. Επίπεδο Ανάπτυξης και Ευημερίας (ΑΕΠ ανά κάτοικο 3 ) Ο δείκτης προσδιορίζει το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) ανά κάτοικο των Περιφερειών και των Νομών της Ζώνης IV. Το ΑΕΠ ανά κάτοικο αποτελεί βασική συνιστώσα του επιπέδου ανάπτυξης και ευημερίας μιας Περιφέρειας. Η σύγκριση με το μέσο ΑΕΠ ανά κάτοικο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί βασική παράμετρο της οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης. 3.1. Βασικό χαρακτηριστικό Βασικό χαρακτηριστικό των Περιφερειών της Ζώνης IV όσον αφορά το ΑΕΠ ανά κάτοικο, είναι η απότομη πτώση του το έτος 2000 και η σταθερή και έντονη ανοδική τάση του ΑΕΠ ανά κάτοικο της Περιφέρειας Ηπείρου (βλ. Γράφημα 3). Η Περιφέρεια Ηπείρου, ενώ το 1995 είχε το χαμηλότερο ΑΕΠ ανά κάτοικο, με διαφορά σχεδόν 2.300 από το μεγαλύτερο ΑΕΠ ανά κάτοικο της Ζώνης IV, το 2004 είχε το δεύτερο μεγαλύτερο ΑΕΠ ανά κάτοικο στη Ζώνη IV, αγγίζοντας την πρώτη στην κατάταξη Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, αφού η διαφορά τους ήταν μόλις 88. Την περίοδο 1995-2004 η Ήπειρος εμφανίζει συνεχόμενη ετήσια αύξηση του ΑΕΠ κατά 5%. Για όλες τις υπόλοιπες Περιφέρειες, αξιοσημείωτη είναι η σημαντική πτώση του ΑΕΠ ανά κάτοικο το 2000 με μεγαλύτερη την πτώση της Δυτικής Μακεδονίας κατά 23%, ενώ τα υπόλοιπα έτη για όλες τις Περιφέρειες, η μεταβολή του ΑΕΠ ανά κάτοικο ήταν θετική ή αμελητέα. 3 Για λόγους διαχρονικής σύγκρισης, σε αυτήν την ενότητα χρησιμοποιήθηκαν οι τιμές του ΑΕΠ ανά κάτοικο σταθμισμένες ως προς το έτος 1995. 8

Γράφημα 3 11.000 Εξέλιξη του ΑΕΠ/ κάτοικο των Περιφερειών της Ζώνης Επιρροής IV (1995-2004) Ποσοστό των ανέργων στον ενεργό πληθυσμό 10.000 9.000 8.000 7.000 6.000 Κεντρική Μακεδονία Θεσσαλία Ανατολική Μακεδονία, Θράκη Ήπειρος Δυτική Μακεδονία 5.000 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Έτος 3.2. Κατάταξη Το 2004, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας έχει το υψηλότερο ΑΕΠ ανά κάτοικο στη Ζώνη Επιρροής IV, και ακολουθεί με πολύ μικρή διαφορά η Ήπειρος και μετά η Θεσσαλία και η Δυτική Μακεδονία. Το χαμηλότερο ΑΕΠ ανά κάτοικο έχει η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, η οποία έχει αυτή τη θέση από το 1998. Παρατηρούμε ότι σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, που αφορούν το έτος 2004, όσο πιο χαμηλή θέση έχει μια Περιφέρεια στην κατάταξη, τόσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά της στο ΑΕΠ ανά κάτοικο από την επόμενη Περιφέρεια που προηγείται στην κατάταξη. (βλ. Γράφημα 3, έτος 2004). Πίνακας 2 ΕΤΗΣΙΟΣ ΡΥΘΜΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΑΕΠ/κάτ. 1996 2004 (σε ευρώ και σε σταθερές τιμές 1995) NUTS ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ IV 1996 2000 2004 1996-2000 2000-2004 1996-2004 gr11 Ανατ. Μακεδ. & Θράκη 6.929,58 6.966,84 7.695,31 0,13% 2,52% 1,32% gr12 Κεντρική Μακεδονία 8.817,46 8.262,77 9.252,19-1,61% 2,87% 0,6% gr13 Δυτική Μακεδονία 8.575,21 7.541,62 8.508,32-3,16% 3,06% -0,10% gr14 Θεσσαλία 7.618,31 7.347,29 9.002,12-0,90% 5,21% 2,11% gr21 Ήπειρος 6.177,65 7.601,69 9.164,22 5,32% 4,78% 5,05% Πηγή Δεδομένων: Eurostat 07/2007 9

3.3. Εξέλιξη τάσεις Το μεγαλύτερο ΑΕΠ ανά κάτοικο τα έτη 1995 και 1997-1999 εμφάνισε η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Μετά την απότομη πτώση του ΑΕΠ το 2000, η Δυτική Μακεδονία εμφάνισε χαμηλότερους ρυθμούς αύξησης από τις Περιφέρειες Θεσσαλίας και Ηπείρου και βρέθηκε στην τέταρτη θέση (βλ. Γράφημα 3). Εντυπωσιακή ήταν η ανοδική εξέλιξη του ΑΕΠ ανά κάτοικο της Περιφέρειας Ηπείρου, το οποίο εμφανίζει τη μεγαλύτερη αύξηση σε αριθμητική τιμή τη χρονιά 2003-2004. Πρέπει να σημειωθεί ότι η επερχόμενη ολοκλήρωση της Εγνατίας Οδού και σύνδεση της Περιφέρειας Ηπείρου με την Δυτική και Κεντρική Μακεδονία σε πρώτη φάση και η κατασκευή της Ιόνιας Οδού σε δεύτερη φάση θα δώσουν νέες διαστάσεις στην εξέλιξη του ΑΕΠ ανά κάτοικο της Περιφέρειας τα επόμενα χρόνια. Σε γενικές γραμμές, συγκρίνοντας την εξέλιξη του ΑΕΠ ανά κάτοικο των Περιφερειών, μπορούμε να πούμε ότι με εξαίρεση την Ήπειρο, εμφανίζουν όλες παρόμοια πορεία, δηλαδή, αύξηση του ΑΕΠ ανά κάτοικο την περίοδο 1995-1999, απότομη πτώση το 2000 και αύξηση την περίοδο 2001-2004. 3.4. Ανάλυση σε επίπεδο Νομών Σε καμία Περιφέρεια δεν εμφανίζονται ακραίες χαμηλές ή ακραίες υψηλές τιμές του ΑΕΠ ανά κάτοικο των Νομών. Η κατανομή του ΑΕΠ ανά κάτοικο, εμφανίζει παρόμοια μορφή με αυτήν του ΑΕΠ. Η Ήπειρος εμφανίζεται πιο ενισχυμένη, έχοντας δύο Νομούς στο τρίτο τεταρτημόριο και έναν στο άνω, ενώ η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη είναι η μόνη Περιφέρεια που δεν εμφανίζει κανέναν Νομό στο άνω τεταρτημόριο. Διάγραμμα 2. Ταξινόμηση των Νομών της Ζώνης Επιρροής IV σε τεταρτημόρια σύμφωνα με το ΑΕΠ ανά κάτοικο, Ευρώ, 2004. (Eurostat, 07/2007) 10

11

4. Επίπεδο Ανεργίας 4.1. Βασικό χαρακτηριστικό Βασικό χαρακτηριστικό των Περιφερειών της Ζώνης IV όσον αφορά την ανεργία είναι η συμπεριφορά της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας (βλ. Γράφημα 4), αφού έχει σταθερά από το 1999 έως το 2005 το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας, το οποίο κάθε έτος αυξάνεται, με μόνη εξαίρεση το 2002. Αξιοσημείωτο είναι ότι το ίδιο χρονικό διάστημα όλες οι άλλες Περιφέρειες εμφάνισαν μείωση της ανεργίας (βλ. Πίνακας 3). Tο 2005 το ποσοστό ανεργίας στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας έφτασε το 18%, δηλαδή ήταν μεγαλύτερο από τα επίπεδα ανεργίας στις υπόλοιπες Περιφέρειες της Ζώνης IV, κατά 6,2 έως 8,6 ποσοστιαίες μονάδες (βλ. Πίνακας 3). 4.2. Κατάταξη Μετά την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας το 2005 έχουν κατά σειρά η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, η Ήπειρος, η Κεντρική Μακεδονία, στις οποίες το ποσοστό κυμαίνεται ανάμεσα σε 11,8 και 11,1%. Η μόνη Περιφέρεια με μονοψήφιο ποσοστό ανεργίας είναι η Θεσσαλία (9,4%). Πίνακας 3 NUTS ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ 1999-2005 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ IV Ανεργία 1999 Ανεργία 2005 gr11 Ανατολική Μακεδονία και Θράκη 12,6% 11,8% gr12 Κεντρική Μακεδονία 11,9% 11,1% gr13 Δυτική Μακεδονία 14,6% 18,0% gr14 Θεσσαλία 13,4% 9,4% gr21 Ήπειρος 14,1% 11,5% Πηγή Δεδομένων: EUROSTAT 07/2007 4.3. Εξέλιξη τάσεις Εκτός από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, στην οποία το ποσοστό ανεργίας εξελίσσεται με πολύ υψηλούς ρυθμούς σε σχέση με τις υπόλοιπες Περιφέρειες, αξιοσημείωτη είναι η εξέλιξη της ανεργίας στη Θεσσαλία, όπου το ποσοστό ανεργίας εμφανίζει σταθερά πτωτικές τάσεις από το 1999 μέχρι το 2005. Αν συγκρίνουμε τις δύο Περιφέρειες, βλέπουμε ότι οι τάσεις της ανεργίας είναι αντίθετες (βλ. Γράφημα 4). Ενώ το 1999 η διαφορά του ποσοστού ανεργίας των δύο Περιφερειών ήταν 1,2%, το 2005 η διαφορά αυτή αυξήθηκε σε 8,6% (Πίνακας 3). Μεγάλες διακυμάνσεις στο ποσοστό της ανεργίας την περίοδο 1999-2005 εμφανίζει 12

η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, η οποία παρότι το 2000 εμφάνισε τη χαμηλότερη ανεργία στη Ζώνη IV, τα έτη 2004 και 2005, είχε το δεύτερο μεγαλύτερο ποσοστό μετά τη Δυτική Μακεδονία. Η Ήπειρος και η Κεντρική Μακεδονία είναι οι μόνες Περιφέρειες που έχουν παρόμοια συμπεριφορά, δηλαδή εμφανίζουν σχεδόν κάθε έτος της περιόδου 1999-2005 αυξομειώσεις της ανεργίας, αλλά στο σύνολο της περιόδου 1999-2005 υπάρχει και στις δύο τάση μείωσής της. Γράφημα 4 σε σταθερές τιμές 1995 20% 19% 18% 17% 16% 15% 14% 13% 12% 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% Δυτική Μακεδονία Ανατολική Μακεδονία και Θράκη Ήπειρος Κεντρική Μακεδονία Θεσσαλία Εξέλιξη της ανεργίας των Περιφερειών της Ζώνης Επιρροής IV (1999-2005) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Έτος Πηγή δεδομένων : Eurostat, 07/2007 4.4. Ανάλυση σε επίπεδο Νομών 4 Το 2005, στις Περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης εμφανίζονται Νομοί με ποσοστά ανεργίας άνω του 22% (Νομός Καστοριάς 28,5%, Ν. Φλώρινας 22,2% και Ν. Δράμας, 22,3%). Στους Νομούς της Κεντρικής Μακεδονίας, τα ποσοστά ανεργίας κυμαίνονται από 8% μέχρι 15%, με εξαίρεση τον Νομό Ημαθίας, που εμφανίζει το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Περιφέρεια (20,5%). Η καλή θέση της Θεσσαλίας όσον αφορά το επίπεδο ανεργίας, είναι εμφανής και σε επίπεδο Νομών. Στην Περιφέρεια Θεσσαλία, ο Νομός με την υψηλότερη τιμή είναι ο Νομός Λάρισας (10,4%), που έχει τουλάχιστον 6 μονάδες 4 Μέχρι σήμερα δεν έχει δημοσιευθεί από την Eurostat ή την ΕΣΥΕ η ανεργία σε όλους τους Νομούς της Ελλάδας ανά έτος. Η συγκεκριμένη ενότητα βασίζεται στην τελευταία ενημέρωση των στοιχείων της Eurostat, που έγινε τον Μάρτιο του 2004, και δεν περιλαμβάνει τους Νομούς Χαλκιδικής, Γρεβενών, Θεσπρωτίας και Πρέβεζας. Λόγω αυτής της έλλειψης στοιχείων, δεν γίνεται ανάλυση σε επίπεδο νομών με βάση την ταξινόμηση σε τεταρτημόρια, αλλά παράθεση των δεδομένων σε πίνακα. 13

μικρότερη ανεργία από τους υπόλοιπους Νομούς που έχουν τη μεγαλύτερη ανεργία στις Περιφέρειές τους. Πίνακας 4 ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ, 2005 Ποσοστό των ανέργων (άνω των 15 ετών) επί του συνολικού πληθυσμού άνω των 15 ετών NUTS ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ/ NOMOΣ Ανεργία (%) gr111 ΕΒΡΟΥ 12,40 gr112 ΞΑΝΘΗΣ 9,00* gr113 ΡΟΔΟΠΗΣ 5,20* gr114 ΔΡΑΜΑΣ 22,30 gr115 ΚΑΒΑΛΑΣ 12,80 gr121 ΗΜΑΘΙΑΣ 20,50 gr122 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 10,50 gr123 ΚΙΛΚΙΣ 14,60 gr124 ΠΕΛΛΑΣ 10,90 gr125 ΠΙΕΡΙΑΣ 8,20* gr126 ΣΕΡΡΩΝ 9,10 gr127 ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ** gr131 ΓΡΕΒΕΝΩΝ ** gr132 ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 28,50 gr133 ΚΟΖΑΝΗΣ 13,00 gr134 ΦΛΩΡΙΝΑΣ 22,20 gr141 ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 9,30* gr142 ΛΑΡΙΣΑΣ 10,40 gr143 ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 8,50 gr144 ΤΡΙΚΑΛΩΝ 8,70 gr211 ΑΡΤΑΣ 16,20 gr212 ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ** gr213 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 10,60 gr214 ΠΡΕΒΕΖΑΣ ** Πηγή Δεδομένων: Eurostat 07/2007 * Μη αξιόπιστα στοιχεία σύμφωνα με την Eurostat, 20/09/2007. ** Για τους Νομούς Χαλκιδικής, Γρεβενών, Θεσπρωτίας και Πρέβεζας δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία από τη Eurostat. 14

5. Μεταβολή πληθυσμού 5.1. Βασικό χαρακτηριστικό Βασικό χαρακτηριστικό όσον αφορά τα πληθυσμιακά μεγέθη των Περιφερειών της Ζώνης IV είναι η υπεροχή της Κεντρικής Μακεδονίας, τόσο στο ποσοστό συμμετοχής της στο σύνολο του πληθυσμού της Ζώνης (Γράφημα 5), όσο και στο ρυθμό αύξησης του πληθυσμού (Πίνακας 5). Ο βασικότερος και προφανής παράγοντας που διαμορφώνει αυτήν την υπεροχή είναι η μητροπολιτική περιοχή της Θεσσαλονίκης. Γράφημα 5 Κατανομή του μόνιμου πληθυσμού στις Περιφέρειες της Ζώνης IV, 2001 Θεσσαλία 19% Ήπειρος 9% Ανατολική Μακεδονία & Θράκη 16% Δυτική Μακεδονία 8% Κεντρική Μακεδονία 48% Πηγή δεδομένων : Eurostat, 07/2007 Πίνακας 5 NUTS ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΜΟΝΙΜΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ IV ANA ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ, 1991-2001 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ IV 1991 2001 Μεταβολή 1991-2001 gr11 Ανατολική Μακεδονία & Θράκη 570.197 607.162 6,5% gr12 Κεντρική Μακεδονία* 1.706.338 1.874.597 9,9% gr13 Δυτική Μακεδονία 288.495 294.317 2,0% gr14 Θεσσαλία 729.268 740.115 1,5% gr21 Ήπειρος 327.176 336.392 2,8% Πηγή Δεδομένων: ΕΣΥΕ 2001, Eurostat 07/ 2007 * Χωρίς τον πληθυσμό του Αγίου Όρους 5.2. Κατάταξη Την Κεντρική Μακεδονία ακολουθούν σε πληθυσμιακό μέγεθος η Θεσσαλία και η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, ενώ στις τελευταίες θέσεις βρίσκονται η Ήπειρος 15

και η Δυτική Μακεδονία (Γράφημα 6). Η Θεσσαλία, παρότι κατέχει τη δεύτερη θέση σε πληθυσμιακό μέγεθος, είναι τελευταία στον ρυθμό αύξησης του πληθυσμού (Πίνακας 5). Γράφημα 6 Μόνιμος πληθυσμός 1991 και 2001 2,000,000 1,500,000 1,000,000 500,000 1991 2001 0 Ανατολική Μακεδονία & Θράκη Κεντρική Μακεδονία Δυτική Μακεδονία Θεσσαλία Ήπειρος Πηγή δεδομένων : ΕΣΥΕ, 2001 Περιφέρειες 5.3. Εξέλιξη τάσεις Η θέση της Περιφέρειας Θεσσαλίας στην κατάταξη, τη διαφοροποιεί αισθητά από τις υπόλοιπες. Παρατηρούμε ότι για όλες τις υπόλοιπες Περιφέρειες, όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό συμμετοχής τους στην Ζώνη IV τόσο μεγαλύτερος είναι ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού τους (Γράφημα 7). 16

Γράφημα 7 12% Συσχέτιση πληθυσμιακού μεγέθους (μόνιμος πληθυσμός 2001) και ρυθμού αύξησης του πληθυσμού (μεταβολή μόνιμου πληθυσμού 1991-2001) Ρυθμός αύξησης του πληθυσμού 10% 8% 6% 4% 2% 0% Κεντρική Μακεδονία Ανατολική Μακεδονία και Θράκη Ήπειρος Θεσσαλία Δυτική Μακεδονία 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 55% Ποσοστό συμμετοχής στον πληθυσμό της Ζώνης IV 5.4. Ανάλυση σε επίπεδο Νομών Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας εμφανίζει τις πιο μεγάλες τάσεις αύξησης του πληθυσμού και έχει τρεις Νομούς στο άνω τεταρτημόριο, τον μοναδικό με ακραία υψηλή τιμή στη Ζώνη IV (Ν. Κιλκίς), ενώ έχει μόλις έναν (Ν. Ημαθίας) στο δεύτερο τεταρτημόριο, δηλαδή κάτω από την ενδιάμεση τιμή των νομών της Ζώνης IV. Την ακολουθεί η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, που έχει δύο Νομούς στο άνω τεταρτημόριο, και δύο στο τρίτο, ενώ την χειρότερη εικόνα παρουσιάζει η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας της οποίας οι Νομοί είναι μοιρασμένοι στο κάτω και στο δεύτερο τεταρτημόριο, είναι δηλαδή όλοι κάτω από την ενδιάμεση τιμή αύξησης πληθυσμού των νομών της Ζώνης IV. Δύο από τους τέσσερις Νομούς της Περιφέρειας Θεσσαλίας (Ν. Τρικάλων και Καρδίτσας) εμφάνισαν μείωση του μόνιμου πληθυσμού τους κατά τη δεκαετία 1991-2001, όπως και οι Νομοί Γρεβενών και Άρτας. Όπως φαίνεται στον χάρτη που ακολουθεί, η Περιφέρεια Θεσσαλίας εμφανίζει την ίδια κατάταξη των Νομών σε τεταρτημόρια με την Περιφέρεια Ηπείρου. Έχουν και οι δύο, δύο νομούς στο κάτω τεταρτημόριο, έναν στο δεύτερο και έναν στο τρίτο. Οι Περιφέρειες της Ζώνης IV, μπορούν να ομαδοποιηθούν ως προς την μεταβολή του μόνιμου πληθυσμού των Νομών τους ως εξής: Στο βόρειοανατολικό τμήμα (Κεντρική Μακεδονία και Ανατολική Μακεδονία και Θράκη) όπου κυριαρχούν οι αυξητικές πληθυσμιακές τάσεις, με τιμές πάνω από την ενδιάμεση 17

τιμή αύξησης του πληθυσμού των Νομών της Ζώνης IV και στο δυτικό-νότιο τμήμα (Ήπειρος, Δυτική Μακεδονία, Θεσσαλία), όπου υπάρχουν Νομοί που εμφανίζουν μείωση του μόνιμου πληθυσμού τους, αλλά και όσοι εμφανίζουν αύξηση έχουν αύξηση μικρότερη από την ενδιάμεση τιμή των Νομών της Ζώνης IV, με εξαίρεση τους Νομούς Μαγνησίας και Ιωαννίνων. Διάγραμμα 3. Ταξινόμηση των Νομών της Ζώνης Επιρροής IV σε τεταρτημόρια σύμφωνα με το ποσοστό αύξησης του μόνιμου πληθυσμού 1991-2001, (ΕΣΥΕ, 2001) 18

19

Πηγές Τα στοιχεία ΑΕΠ, Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ), απασχόλησης, εργατικού δυναμικού και ανεργίας προέρχονται από τη βάση δεδομένων της Eurostat (Ιούλιος 2007). Τα στοιχεία πληθυσμού βασίζονται στην επεξεργασία των αποτελεσμάτων των απογραφών της ΕΣΥΕ 1991 και 2001 και αφορούν τον «μόνιμο πληθυσμό». 20

21