ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η ΗΜΟΣΙΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Α ΒΑΘΜΟΥ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ: ΗΜΟΣ ΜΕΣΣΑΠΙΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ Της σπουδάστριας Ασηµίνας Κυριακού Επιβλέπων: Κοσµάς Κ. Νικολόπουλος, /ντης ΟΤΑ A ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΑΘΗΝΑ 2007

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ---------------------------------------------------------------------- - 2 - ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΕΩΝ ---------------------------------------------------------------- - 4 - ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ --------------------------------------------------------------------------------- - 4 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ---------------------------------------------------------------------------------------------- - 5 - ΠΕΡΙΛΗΨΗ --------------------------------------------------------------------------------------------- - 7 - ABSTRACT ------------------------------------------------------------------------------------------- - 11 - ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η ΗΜΟΣΙΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ Προοίµιο ---------------------------------------------------------------------------------------------------- - 13 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: Ο ΚΡΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 1. Έννοια κρατικού προϋπολογισµού --------------------------------------------------------------------- - 14-2. Η νοµική φύση του Προϋπολογισµού ----------------------------------------------------------------- - 15-3. Οι αρχές που διέπουν τον Προϋπολογισµό ----------------------------------------------------------- - 15-4. Η κατάρτιση του κρατικού Προϋπολογισµού -------------------------------------------------------- - 17-5. Η διαδικασία κατάθεσης και ψήφισης του κρατικού Προϋπολογισµού ------------------------ - 19-6. Ο Απολογισµός του Κράτους --------------------------------------------------------------------------- - 20 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ: ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 1. ιενέργεια δηµοσίων εσόδων --------------------------------------------------------------------------- - 22-2. Βεβαίωση δηµοσίων εσόδων ---------------------------------------------------------------------------- - 23-3. Νόµιµος τίτλος --------------------------------------------------------------------------------------------- - 24-4. ιενέργεια δηµόσιων δαπανών ------------------------------------------------------------------------- - 25-5. Η διαδικασία διενέργειας δηµοσίων δαπανών ------ ------------------------------------------------ 26-5.1. Η ανάληψη και αναγνώριση της δαπάνης -------------------------------------------------- - 26-5.2. Έλεγχος, εκκαθάριση και εντολή πληρωµής των δαπανών του ηµοσίου ---------- - 27-5.3. Πληρωµή της δαπάνης ------------------------------------------------------------------------- - 28 - ΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ Η ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΗΜΟΣΙΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΣΤΟΥΣ ΟΤΑ Προοίµιο ---------------------------------------------------------------------------------------------------- - 30 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: Ο ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Α ΒΑΘΜΟΥ -------------------------------------------------------------------- - 31-1. Έννοια-------------------------------------------------------------------------------------------------------- - 31-2. Θεσµικό Πλαίσιο ------------------------------------------------------------------------------------------ - 32-3. Σύνταξη και ψήφιση του προϋπολογισµού των Ο.Τ.Α α βαθµού. ------------------------------ - 37 - - 2 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΈΣΟ Α ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ 1. ιάκριση Εσόδων ------------------------------------------------------------------------------------------ - 41-2. Θεσµικό Πλαίσιο ------------------------------------------------------------------------------------------ - 42-3. ιαδικασία Βεβαίωσης Εσόδων ------------------------------------------------------------------------ - 43-3.1 Βεβαίωση µε τη σύνταξη βεβαιωτικών καταλόγων -------------------------------------- - 44-3.2 Ταµειακή βεβαίωση ----------------------------------------------------------------------------- - 46-3.3 Οίκοθεν βεβαίωση ------------------------------------------------------------------------------- - 48-4. Ληξιπρόθεσµα χρέη --------------------------------------------------------------------------------------- - 49-5. Προσαυξήσεις εκπρόθεσµου καταβολής -------------------------------------------------------------- - 50-6. Συνείσπραξη εσόδων των Ο.Τ.Α. µε έσοδα άλλων φορέων -------------------------------------- - 51-7. Συµψηφισµός απαιτήσεων και οφειλών --------------------------------------------------------------- - 52-8. ιαγραφή χρεών ------------------------------------------------------------------------------------------- - 53-9. έσµευση Αποδεικτικού Φορολογικής Ενηµερότητας--------------------------------------------- - 54-10. ιευκολύνσεις τµηµατικής καταβολής χρεών ------------------------------------------------------ - 55-11. Λήψη αναγκαστικών µέτρων είσπραξης ------------------------------------------------------------ - 56-12. Παραγραφή απαιτήσεων των ήµων Αποσβεστική προθεσµία ------------------------------ - 57 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ: ΑΠΑΝΕΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ 1. Υποχρεωτικές δαπάνες ----------------------------------------------------------------------------------- - 59-2. Ανάληψη δαπάνης ----------------------------------------------------------------------------------------- - 60-3. Ψήφιση (διάθεση) της πίστωσης ------------------------------------------------------------------------ - 62-4. Εκκαθάριση δαπανών ------------------------------------------------------------------------------------- - 63-5. Χρηµατικό Ένταλµα Πληρωµής (ΧΕΠ) -------------------------------------------------------------- - 64-6. Προληπτικός έλεγχος των δαπανών των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης α βαθµού. - 66-7. Κατασταλτικός έλεγχος των δαπανών των ΟΤΑ α βαθµού. ------------------------------------ - 70-8. Πληρωµές δαπανών --------------------------------------------------------------------------------------- - 73 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ: ΤΑΜΙΑΚΟΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 1. Ταµιακός απολογισµός ----------------------------------------------------------------------------------- - 75 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒ ΟΜΟ: Η ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΗΜΟΣΙΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΤΑ Β ΒΑΘΜΟΥ 1. Θεσµικό πλαίσιο ------------------------------------------------------------------------------------------- - 77 - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ------------------------------------------------------------------------------------------ - 78 - - 3 -

ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓ ΟΟ : ΜΕΛΕΤΗ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΗΜΟ ΜΕΣΣΑΠΙΩΝ, ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ 1.Γενικά περί του ήµου Μεσσαπίων -------------------------------------------------------------------- - 79-2. Προϋπολογισµός οικονοµικού έτους 2006 του ήµου Μεσσαπίων ----------------------------- - 80 - ΤΕΛΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ------------------------------------------------------------------------- - 92 - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ------------------------------------------------------------------------------------- - 94 - ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ------------------------------------------------------------------------------------- - 98 - ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 ------------------------------------------------------------------------------------ - 159 - ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 ------------------------------------------------------------------------------------ - 238 - ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΕΩΝ Απογραφή ήµου Μεσσαπίων - 79 - Πληθυσµιακή εξέλιξη ήµου Μεσσαπίων - 80 - Γενική Ανακεφαλαίωση Ταµιακού Απολογισµού οικονοµικού έτους 2006-83 - Ανάλυση Εσόδων Οικονοµικού Έτους 2006-84 - Ανάλυση Εσόδων κατά κατηγορία Π/Υ - 85 - Εισπραχθέντα Έσοδα οικ. Έτους 2006 (1) - 86 - Εισπραχθέντα Έσοδα οικ. Έτους 2006 (2) - 86 - Σύγκριση Προϋπολογισθέντων και Εισπραχθέντων Εσόδων - 87 - Έξοδα Οικονοµικού Έτους 2006-88 - Πληρωθέντα Έξοδα κατά κατηγορία Π/Υ - 89 - απάνες Προσωπικού - 90 - απάνες για το Τεχνικό Πρόγραµµα του ήµου Μεσσαπίων έτους 2006-91 - ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - 4 -

Αρ. = άρθρο Α.Υ.Ο = Απόφαση του Υπουργού Οικονοµικών Β.. = Βασιλικό ιάταγµα Βλ. = βλέπε ΕΥΑ = ηµοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης ΚΚ = ηµοτικός και Κοινοτικός Κώδικας ΟΥ = ηµόσια Οικονοµική Υπηρεσία Εγκ. = Εγκύκλιος Ε.Σ = Ελεγκτικό Συνέδριο ΙΚΑ = Ίδρυµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων Κ.Α. = Κωδικοί Αριθµοί ΚΕ Ε = Κώδικας Είσπραξης ηµοσίων Εσόδων ΚΕ ΚΕ = Κεντρική Ένωση ήµων και Κοινοτήτων Ελλάδας Κ.Ο.Κ = Κώδικάς Οδικήδ Κυκλοφορίας Κ.Υ.Α. = Κοινή Υπουργική Απόφαση Ν. = νόµος Ν.. = Νοµοθετικό ιάταγµα ΝΠ = Νοµικά Πρόσωπα ηµοσίου ικαίου ΝΠΙ = Νοµικά Πρόσωπα Ιδιωτικού ικαίου Ν.Σ.Κ. = Νοµικό Συµβούλιο του Κράτους Οικον. = οικονοµικό Ολ. = Ολοµέλεια ΟΤΑ = Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Παρ. = παράγραφος Π.. = Προεδρικό ιάταγµα ΠΟΕ = Παρελθόντων Οικονοµικών Ετών Π/Υ = Προυπολογισµός Σελ. = σελίδα ΣτΕ = Συµβούλιο της Επικρατείας ΤΕ Κ = Τοπική Ένωση ήµων και Κοινοτήτων ΧΕΠ = Χρηµατικά Εντάλµατα Πληρωµής ΧΕΠΠ = Χρηµατικά Εντάλµατα Προπληρωµής ΕΙΣΑΓΩΓΗ - 5 -

Στην εργασία αυτή επιχειρείται µια συνοπτική παρουσίαση των βασικών αρχών και εννοιών, τόσο του ηµοσιονοµικού ικαίου, όσο και ειδικών θεµάτων της οικονοµικής διαχείρισης των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως κατάρτιση και εκτέλεση του προϋπολογισµού, o προληπτικός και κατασταλτικός έλεγχος των δαπανών των ΟΤΑ, ο Ταµιακός Απολογισµός και γενικά της εφαρµοστέας δηµοσιολογιστικής διαδικασίας που τηρείται από αυτούς. Επέλεξα το συγκεκριµένο θέµα της εργασίας µε σκοπό να κατανοήσω καλύτερα τη δηµοσιολογιστική διαδικασία που εφαρµόζεται από τις Κεντρικές Υπηρεσίες του ηµόσιου µέσα στα πλαίσια του ηµοσιονοµικού ικαίου και των πηγών αυτού, αλλά και την εφαρµοστέα δηµοσιολογιστική διαδικασία των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης µέσα στα πλαίσια της γενικής αλλά και ειδικής νοµοθεσίας που τους διέπει. Η αλήθεια είναι ότι αφού θα κληθούµε να υπηρετήσουµε είτε σε Περιφέρειες που µεταξύ των άλλωναρµοδιοτήτων είναι επιφορτισµένες µε την έγκριση του προϋπολογισµού των ΟΤΑ, είτε στους ίδιους τους ΟΤΑ, το συγκεκριµένο θέµα θα µου φανεί πολύ χρήσιµο στην περαιτέρω εξέλιξη µου, ώστε να µπορέσω να ανταπεξέλθω καλύτερα στις ανάγκες της Υπηρεσίας µου και στις απαιτήσεις των καθηκόντων που θα µου ανατεθούν. Μελετώντας τη νοµοθεσία που αφορά το ηµοσιονοµικό ίκαιο αλλά και το πολύπλοκο θεσµικό πλαίσιο που διέπει τους ήµους και τις Κοινότητες, µελετώντας αρκετά εγχειρίδια που συγκεντρώνουν και αναλύουν την πληθώρα των σχετικών νοµοθετικών κειµένων αλλά και όλων των µετέπειτα τροποποιήσεων τους, προσπάθησα να περιγράψω περιληπτικά και κατανοητά όλες τις φάσεις της δηµοσιολογιστικής διαδικασίας, από την κατάρτιση του Προϋπολογισµού µέχρι τη σύνταξη του Ταµιακού Απολογισµού, τόσο που έχει εφαρµογή στο ηµόσιο, όσο και στους ΟΤΑ και να τις συγκρίνω. Αφού κατέγραψα συνοπτικά την όλη θεωρία της δηµοσιολογιστικής διαδικασίας προσπάθησα να την κατανοήσω και στην πράξη. Για να επιτευχθεί αυτό επέλεξα, σε συνεργασία µε τον κ. Νικολόπουλο, ως µελέτη περίπτωσης τον ήµο Μεσσαπίων του Νοµού Ευβοίας. Αφού συγκέντρωσα όλα τα απαιτούµενα στοιχεία (Προϋπολογισµός οικονοµικού έτους 2006, Απολογισµός οικ. έτους 2006, Ισολογισµός 31 ης /12/2006, εκδοθέντα Γραµµάτια Είσπραξης, Χρηµατικά Εντάλµατα Πληρωµής γενικές πληροφορίες για το ήµο κλπ) προχώρησα στην περαιτέρω ανάλυση τους. Η εργασία διαρθρώνεται σε τρία µέρη: - 6 -

- Στο πρώτο µέρος περιγράφεται η δηµοσιολογιστική διαδικασία, που ισχύει για τις κεντρικές υπηρεσίες του ηµόσιου τοµέα, στα πλαίσια του ηµοσιονοµικού δικαίου και των πηγών του. Συγκεκριµένα το πρώτο µέρος αποτελείται από τα εξής κεφάλαια: 1) Ο Κρατικός Προϋπολογισµός Και Απολογισµός 2) Εκτέλεση Προϋπολογισµού - Στο δεύτερο µέρος αναλύεται η εφαρµοστέα δηµοσιολογιστική διαδικασία στους Πρωτοβάθµιους Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, µέσα στο πλαίσιο της ιδαίτερης νοµοθεσίας που τους διέπει, ενώ γίνεται και αναφορά στο θεσµικό πλαίσιο που ρυθµίζει την εφαρµοστέα δηµοσιολογιστική διαδικασία των ΟΤΑ β βαθµού Τα κεφάλαια που το διαρθώνουν είναι: 3) Ο Προϋπολογισµός των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α Βαθµού 4) Έσοδα ΟΤΑ α βαθµού 5) απάνες ΟΤΑ α βαθµού 6) Ταµιακός Απολογισµός Ισολογισµός ΟΤΑ α βαθµού 7) Η εφαρµοστέα δηµοσιολογιστική διαδικασία στους ΟΤΑ β βαθµού. - Στο τρίτο και τελευταίο µέρος αναπτύσσεται η µελέτη περίπτωσης, το πώς δηλαδή υλοποιείται στην πράξη η εφαρµοστέα δηµοσιολογιστική διαδικασία στους ΟΤΑ α βαθµού, η οποία αφορά το ήµο Μεσσαπίων του Νοµού Ευβοίας. ΠΕΡΙΛΗΨΗ - 7 -

Η δηµοσιολογιστική διαδικασία που ισχύει για τις υπηρεσίες του ηµοσίου, δηλαδή για τις υπηρεσίες της Κεντρικής ιοίκησης, ρυθµίζεται από το Σύνταγµα της Ελλάδας, το Νόµο 2362/1995 περί «ηµόσιου Λογιστικού - Έλεγχος των απανών του Κράτους και άλλες διατάξεις» και τον Κώδικα Είσπραξης ηµοσίων Εσόδων (Κ.Ε..Ε. - Ν.. 356/1974). Συγκεκριµένα, σύµφωνα µε το άρθρο 72 παρ. 1 του Συντάγµατος 75/86/01, ο Προϋπολογισµός του Κράτους είναι νόµος που ψηφίζεται, από την Ολοµέλεια της Βουλής κατά την τακτική ετήσια σύνοδό της. Ο Προϋπολογισµός είναι ενιαύσιος νόµος, δηλαδή ισχύει για ένα οικονοµικό έτος και προσδιορίζει τα δηµόσια έσοδα και καθορίζει τα όρια των εξόδων του Κράτους για ένα συγκεκριµένο οικονοµικό έτος. Η κατάρτιση του σχεδίου του προϋπολογισµού ανήκει στην αρµοδιότητα της εκτελεστικής εξουσίας και συγκεκριµένα του Υπουργού Οικονοµικών. Η διενέργεια των δηµόσιων εσόδων αποτελεί το ένα µέρος της εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισµού, ενώ το άλλο µέρος συνίσταται στη διενέργεια των δηµόσιων δαπανών. Η διενέργεια των δηµοσίων εσόδων ρυθµίζεται κατά βάση, από τον Κώδικα Είσπραξης ηµοσίων Εσόδων (Νοµοθετικό ιάταγµα 356/1974). Η είσπραξη των δηµοσίων εσόδων εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της διενέργειας των δηµοσίων εσόδων και έπεται του σταδίου της βεβαίωσης. Η είσπραξη των δηµοσίων εσόδων ενεργείται δυνάµει νόµιµου τίτλου από τις ηµόσιες Οικονοµικές Υπηρεσίες, τα Τελωνεία, τα λοιπά όργανα εισπράξεως του ηµοσίου και τους Ειδικούς Ταµίες, στους οποίους έχει ανατεθεί η είσπραξη ειδικών εσόδων. Τα έξοδα του προϋπολογισµού ρυθµίζονται από τις διατάξεις του άρθρου 13 του Ν. 2362/1995 «ηµόσιο λογιστικό Έλεγχος των απανών του Κράτους». Η πληρωµή των εξόδων του Προϋπολογισµού θεωρείται ότι πραγµατοποιείται µε την εξόφληση του τίτλου πληρωµής. Η εκτέλεση του προϋπολογισµού των εξόδων του κράτους εκτελείται µε σειρά διοικητικών πράξεων, που καταλήγουν στην υλική ενέργεια της εκταµίευσης χρηµατικών ποσών από το δηµόσιο ταµείο και της απόσβεσης της απαίτησης του δικαιούχου, οι οποίες συνίστανται: α) Η ανάληψη της δαπάνης ή της υποχρέωσης για τη διενέργεια της δαπάνης, β) Η αναγνώριση της δαπάνης, γ) Η εκκαθάριση της δαπάνης, δ) Ο έλεγχος της δαπάνης, ε) Η εντολή πληρωµής της δαπάνης και - 8 -

στ) Η πληρωµή της δαπάνης. Με το κλείσιµο του οικονοµικού έτους συντάσσεται ο Απολογισµός του Κράτους, ο οποίος είναι ο νόµος στον οποίο εµφανίζονται τα αποτελέσµατα της εκτελέσεως του προϋπολογισµού των εσόδων και εξόδων του κράτους κάθε οικονοµικού έτους και µε το οποίο εγκρίνονται οι σηµειωθείσες κατά το ίδιο έτος υπερβάσεις πιστώσεων (άρθρο 72 παρ. 1 του Ν. 2362/1995). Ο Απολογισµός καταρτίζεται από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, βάσει των στοιχείων που υποβάλλουν σε αυτό οι αρµόδιες υπηρεσίες, αφού ληφθούν υπόψη και οι αναγγελθείσες, µέχρι τέλος Αυγούστου του έτους κατά το οποίο καταρτίζεται ο Απολογισµός, µεταβολές που έχει επιφέρει το Ελεγκτικό Συνέδριο στις διαχειριστικές πράξεις των υπολόγων. Στους Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης α βαθµού η εφαρµοστέα δηµοσιολογιστική διαδικασία ρυθµίζεται από το Βασιλικό ιάταγµα 17-5/15-6-1959 «Οικονοµική ιαχείριση και Λογιστικό των ήµων και Κοινοτήτων» και το οποίο ανάγεται, εναρµονίζεται και εκδόθηκε στα πλαίσια του ηµόσιου Λογιστικού και από το νέο ηµοτικό και Κοινοτικό Κώδικα που κυρώθηκε µε το Νόµο 3463/2006. Σύµφωνα µε τη διάταξη του άρθρου 175 παρ.2 του νέου ΚΚ προβλέπεται έµµεσα η τροποποίηση του προαναφερόµενου Βασιλικού ιατάγµατος. Βέβαια, σύµφωνα µε τις γενικές αρχές και τη νοµολογία, έχει γίνει δεκτό και εφαρµοστέο, ότι δεν προβλέπεται από το Λογιστικό των ΟΤΑ, έχουν εφαρµογή οι διατάξεις του ηµόσιου Λογιστικού όπως θεσπίσθηκαν από το Νόµο 2362/1995. Επιπροσθέτως, σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 167 παρ. 1 του νέου ΚΚ «Για την είσπραξη των εσόδων των ήµων και των Κοινοτήτων εφαρµόζονται οι διατάξεις του Κώδικα Εισπράξεως ηµοσίων Εσόδων (ΚΕ Ε), όπως αυτές κάθε φορά ισχύουν», µε την επιφύλαξη των διατάξεων του νέου ΚΚ. Από τις διατάξεις των άρθρων 155 162 του νέου Κώδικα ήµων και Κοινοτήτων (Ν. 3463/06) που αφορούν τον Προϋπολογισµό των ήµων και Κοινοτήτων, αλλά και από τις διατάξεις του άρθρου 1 του Βασιλικού ιατάγµατος 17-5/15-6-1959 συνάγεται ότι για τους ΟΤΑ ο Προϋπολογισµός έχει την έννοια διοικητικής απόφασης, µε την οποία προσδιορίζονται τα έσοδα και τα έξοδα για ένα οικονοµικό έτος, που κατατάσσονται σε ειδικούς λογαριασµούς κατά κεφάλαιο και άρθρο (Κωδικούς Αριθµούς). Πριν από τη σύνταξη του προϋπολογισµού θα πρέπει να ληφθούν από το ηµοτικό Συµβούλιο οι αποφάσεις περί επιβολής ή αναπροσαρµογής τελών, φόρων, δικαιωµάτων και εισφορών, ώστε συµπεριληφθούν σε αυτόν. Οµοίως πριν από την κατάρτιση του - 9 -

προϋπολογισµού θα πρέπει να έχει συνταχθεί και εγκριθεί το Τεχνικό Πρόγραµµα του ήµου, ώστε να ενταχθούν σε αυτόν τα εκτελεστέα έργα. Σύµφωνα µε τα οριζόµενα στο Βασιλικό ιάταγµα της 17-5/15-6-1959, στον προϋπολογισµό του ήµου εγγράφονται αναλυτικά σε αντίστοιχους κωδικούς αριθµούς (Κ.Α.) όλα τα έσοδα (ανάλογα µε την προέλευσή τους) και τα έξοδα (ανάλογα µε τον προορισµό τους) που αφορούν σε συγκεκριµένο οικονοµικό έτος. Οµοίως σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 219 του π.δ.410/1995, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 25 παρ.7 του Ν.3202/2003 και το άρθρο 159 του νέου ΚΚ (Ν.3463/06), η σύνταξη του σχεδίου του προϋπολογισµού των εσόδων και εξόδων του ήµου πραγµατοποιείται αναλυτικά και αιτιολογηµένα από τη ηµαρχιακή Επιτροπή µέχρι τέλος Οκτωβρίου (στην πράξη το προσχέδιο το συντάσσει η Οικονοµική Υπηρεσία του ήµου), ενώ η ψήφιση του προϋπολογισµού πραγµατοποιείται από το ηµοτικό Συµβούλιο σε ειδική για το σκοπό αυτό συνεδρίαση µέχρι το τέλος Νοεµβρίου (ενδεικτική προθεσµία). Συνοπτική κατάσταση του προϋπολογισµού δηµοσιεύεται σε µία (1) τουλάχιστον ηµερήσια ή εβδοµαδιαία τοπική εφηµερίδα ή, σε περίπτωση που δεν υπάρχει τέτοια, σε εφηµερίδα που εκδίδεται στα όρια του νοµού που εδρεύει ο δήµος. Ο προϋπολογισµός, στη συνέχεια υποβάλλεται για έλεγχο στο Γενικό Γραµµατέα της οικείας Περιφέρειας µέσα σε αποκλειστική προθεσµία δέκα (10) ηµερών από την ψήφισή του από το ηµοτικό Συµβούλιο. Την 1η Ιανουαρίου κάθε έτους, οι αρµόδιες υπηρεσίες του ήµου καλούνται να εκτελέσουν τον προϋπολογισµό αυτού, µε την εφαρµογή της προβλεπόµενης δηµοσιολογιστικής διαδικασίας, όπως αυτή ισχύει για τους ΟΤΑ α βαθµού, τόσο για τη διενέργεια των δαπανών, όσο και για την όµοια της είσπραξης των δηµοτικών εσόδων. Συγκεκριµένα, σε εκτέλεση του Προϋπολογισµού προέρχονται στη βεβαίωση των εσόδων, όπως προβλέπεται από τις διατάξεις των άρθρων 2-4 του Κώδικα Είσπραξης ηµοσίων Εσόδων, και οι οποίες έχουν εφαρµογή και για τα έσοδα των Ο.Τ.Α. κατά τις διατάξεις του άρθρου 167 παρ. 1 του νέου ΚΚ (Ν. 3463/2006). Η βεβαίωση των εσόδων κατά τη διάρκεια της χρήσης πραγµατοποιείται είτε µε τη σύνταξη βεβαιωτικών καταλόγων, είτε µε την έκδοση υπηρεσιακού βεβαιωτικού σηµειώµατος, η οποία συνιστά την οίκοθεν βεβαίωση των εσόδων. Αντίστοιχα η ταµιακή υπηρεσία του ήµου προχωρά στη ταµιακή βεβαίωση των εσόδων και στην είσπραξη αυτών Όσον αφορά την εκτέλεση των δαπανών, οι οικονοµικές υπηρεσίες των ήµων προέρχονται, µε την εφαρµοστέα δηµοσιολογιστική διαδικασία, στην εκκαθάριση αυτών και την έκδοση των εντολών πληρωµής, για την πληρωµή και απόσβεση των απαιτήσεων των - 10 -

πιστωτών του ήµου. Η διαδικασία διενέργειας ορισµένης δηµόσιας δαπάνης περιλαµβάνει ορισµένα στάδια και συγκεκριµένα το στάδιο της ανάληψης της υποχρέωσης για τη διενέργεια της δαπάνης, το στάδιο της εκκαθάρισης αναληφθείσας δαπάνης, το στάδιο εντολής πληρωµής και καταλήγει στην υλική πράξη της εκταµίευσης του χρηµατικού ποσού από το δηµοτικό ταµείο. Με το κλείσιµο του οικονοµικού έτους, οι αρµόδιες υπηρεσίες των ήµων εφαρµόζοντας την ισχύουσα δηµοσιολογιστική διαδικασία προβαίνουν στη σύνταξη του ο Ταµιακού Απολογισµού εσόδων και δαπανών. Με τις διατάξεις του άρθρου 163 του νέου ηµοτικού και Κοινοτικού Κώδικα προκύπτει ότι, έως το τέλος Μαΐου, εκείνος που ενεργεί την ταµειακή υπηρεσία του ήµου υποβάλλει δια µέσου του ηµάρχου στη ηµαρχιακή Επιτροπή λογαριασµό της διαχείρισης του οικονοµικού έτους που έληξε.. Η ηµαρχιακή Επιτροπή µέσα σε δύο (2) µήνες αφότου παρέλαβε τα ανωτέρω στοιχεία, τα προελέγχει και υποβάλλει τον απολογισµό και, προκειµένου για ήµους που εφαρµόζουν το Κλαδικό Λογιστικό Σχέδιο των ήµων και Κοινοτήτων, τον ισολογισµό και τα αποτελέσµατα χρήσεως, µαζί µε έκθεσή της στο ηµοτικό Συµβούλιο. Ο ισολογισµός και τα αποτελέσµατα χρήσεως, πριν την υποβολή τους στο ηµοτικό Συµβούλιο, ελέγχονται από έναν Ορκωτό Ελεγκτή - Λογιστή. Το ηµοτικό Συµβούλιο µέσα σε προθεσµία δύο (2) µηνών αφότου παρέλαβε τον απολογισµό ή και τον ισολογισµό και τα αποτελέσµατα χρήσεως και την έκθεση της δηµαρχιακής επιτροπής αποφασίζει µε πράξη του για την έγκριση του απολογισµού ή και του ισολογισµού και διατυπώνει τις παρατηρήσεις του σχετικά µε αυτόν, σε ειδική για αυτόν το σκοπό συνεδρίαση, στην οποία παρίσταται και ο διευθυντής των οικονοµικών υπηρεσιών του ήµου. Συνοπτική κατάσταση του απολογισµού ή και ο ισολογισµός µετά των αποτελεσµάτων χρήσεως και του πιστοποιητικού ελέγχου του ορκωτού ελεγκτή - λογιστή δηµοσιεύονται, µετά την έγκρισή τους από το δηµοτικό συµβούλιο, σε µία (1) τουλάχιστον ηµερήσια ή εβδοµαδιαία τοπική εφηµερίδα ή, εάν τέτοια δεν υπάρχει, σε εφηµερίδα η οποία εκδίδεται στα όρια του νοµού που εδρεύει ο ήµος. Από την ανωτέρω συνοπτική ανάλυση γίνεται αντιληπτό ότι η δηµοσιολογιστική διαδικασία που τηρείται από το ηµόσιο και η οποία εντάσσεται στα πλαίσια του ηµοσιονοµικού ικαίου και τις πηγές αυτού, εφαρµόζεται και από τους Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης α βαθµού, µε βάση βέβαια τις γενικές αλλά και τις ιδιαίτερες ρυθµίσεις που διέπουν αυτούς. ABSTRACT - 11 -

Public accounting procedure of Public Sector is being regulated by the Constitution of Greece, the Law 2369/1995 concerning Public Accounting and Audit of Public Expenditure and the Code for the Collection of Public Revenues. Especially, subject to the provisions of article 72 of the Constitution, the Parliament votes the State Budget, whereas the Executive Power (Ministry of Finance) prepares the plan of the State Budget. Public revenues transaction consists the one side of the budget enforcement, whereas public expenditure transaction consists the other. At the close of the year the Financial Report is composed, which shows the results of the State Budget enforcement. The applied procedure of public accounting to the first tier of Local Self-Government Organizations is being regulated by the Royal Decree 17-5/15-6-1959 and the new Municipal and Communal Code. Especially, subject to the provisions of the article 1 of the Royal Decree 17-5/15-6- 1959 and the articles 155-162 of the new Municipal and Communal Code, the Municipal Council votes the Local Self-Government Organizations Budget, whereas the Municipal Committee prepares the plan of the Local Self-Government Organizations Budget. In the beginning of the year the competent authorities of the Municipalities have to put into effect the Local Self-Government Organizations Budget. In particular, they are responsible for the assessment and the collection of the revenues and the reckoning and the payment of the expenditures. At the close of the year the competent authorities of the Municipalities have to compose the Financial Report of the specific economic year. As we can understand of all the above, the procedure of public accounting which is implemented in the Central Authorities of the Public Sector is proportionately the same with the applied procedure of public accounting in the Local Self-Government Organizations. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ - 12 -

Η ΗΜΟΣΙΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ Προοίµιο «Το Φορολογικό δίκαιο και το ίκαιο του Κρατικού Προϋπολογισµού συγκροτούν την έννοια ιδίου και αυτόνοµου δικαϊκού κλάδου, ήτοι του ηµοσιονοµικού ικαίου, το οποίο ανήκει στο ηµόσιο ίκαιο και ειδικότερα, όπως το Συνταγµατικό και το ιοικητικό δίκαιο, εντάσσεται λόγω της φύσης του στο επονοµαζόµενο «Πολιτειακό» ίκαιο, δηλαδή στο Εσωτερικό ηµόσιο ίκαιο υπό τη στενή έννοια του όρου» (Λ. Θεοχαρόπουλος 1981). Το ηµοσιονοµικό ίκαιο έχει αντικείµενο έρευνας και επιστηµονικής επεξεργασίας τη δηµοσιονοµική νοµοθεσία δηλαδή τη νοµοθεσία που αναφέρεται στη συστηµατική µελέτη του συνόλου των κανόνων δικαίου που ρυθµίζουν την εξεύρεση, διαχείριση και διάθεση των οικονοµικών µέσων, µε σκοπό την ικανοποίηση των αναγκών του σύγχρονου κράτους. Το ηµοσιονοµικό ίκαιο αποτελείται από το σύνολο των νοµικών κανόνων που αναφέρονται στα δηµόσια οικονοµικά του κράτους και ειδικότερα στο ίκαιο του ηµόσιου Λογιστικού που διέπει την κατάρτιση, ψήφιση και εκτέλεση του κρατικού προϋπολογισµού. Το περιεχόµενο του είναι δηλαδή Νοµικό και Οικονοµικό: Νοµικό επειδή περιέχει όλους εκείνους τους κανόνες για τη διασφάλιση της νοµιµότητας, της οικονοµικής διαχείρισης του Κράτους. Οικονοµικό επειδή η όλη δηµοσιονοµική διαχείριση του Κράτους ανάγεται στο χώρο των οικονοµικών κανόνων. Οι πηγές του ηµοσιονοµικού ικαίου είναι οι ακόλουθες: - Το ισχύον Ελληνικό Σύνταγµα (1975/1986/2001) - Οι ιεθνείς Συµβάσεις και οι γενικά παραδεγµένοι κανόνες του ιεθνούς ικαίου - Οι τυπικοί Νόµοι - Οι Κανονιστικές πράξεις της ιοίκησης - Οι Εγκύκλιοι - Τα προγράµµατα οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης - Οι γενικές αρχές του ιοικητικού ικαίου - Η νοµολογία των δικαστηρίων - Το Ευρωπαϊκό Κοινοτικό ίκαιο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ - 13 -

Ο ΚΡΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 1. Έννοια κρατικού προϋπολογισµού Ο Προϋπολογισµός αποτελεί θεµελιώδη έννοια του δηµόσιου λογιστικού και είναι ο «ενιαύσιος νόµος, µε τον οποίο προσδιορίζονται τα δηµόσια έσοδα και καθορίζονται τα όρια των εξόδων του Κράτους, για κάθε οικονοµικό έτος» (Π. ερτιλής 1968). Ο Προϋπολογισµός του Κράτους είναι νόµος που ψηφίζεται, σύµφωνα µε το άρθρο 72 παρ. 1, του Συντάγµατος 75/86/01, από την Ολοµέλεια της Βουλής κατά την τακτική ετήσια σύνοδο της. Ο Προϋπολογισµός είναι ενιαύσιος νόµος, δηλαδή ισχύει για ένα οικονοµικό έτος και προσδιορίζει τα δηµόσια έσοδα και καθορίζει τα όρια των εξόδων του Κράτους για ένα συγκεκριµένο οικονοµικό έτος. Οι κυριότερες ιδιότητες του Προϋπολογισµού είναι: - Πράξη περιοδική που επαναλαµβάνεται κατά ορισµένα τακτά χρονικά διαστήµατα - Πράξη πρόβλεψης, αφού προβλέπει για το µέλλον και συγκεκριµένα για ένα οικονοµικό έτος, τα έσοδα και τα όρια των εξόδων και - Πράξη προκαταβολικής εξουσιοδότησης, για την είσπραξη των προβλεπόµενων εσόδων και την πραγµατοποίηση των εξόδων. Ο Προϋπολογισµός είναι πράξη πολιτειακή και έχει τριπλή σηµασία, δηλαδή λογιστική, πολιτική και ελεγκτική. Λογιστική, αφού µε τον Προϋπολογισµό χαράσσεται η µελλοντική οικονοµική πορεία του κράτους για ένα ορισµένο χρονικό διάστηµα, µε τον προσδιορισµό των αναµενόµενων εσόδων και τον καθορισµό των ορίων των εξόδων και διαµορφώνεται το πλαίσιο για την επίτευξη των σκοπών του, διαµορφώνοντας το δηµοσιονοµικό πρόγραµµα. Ο Προϋπολογισµός συνιστά βαρυσήµαντη πολιτική πράξη της Κυβέρνησης, πολύµορφο όργανο µε το οποίο επιδιώκονται οι σκοποί του σύγχρονου κράτους, που συνίστανται στον προγραµµατισµό και το συντονισµό των δραστηριοτήτων και συγκεκριµένα της οικονοµικής πολιτικής. Πολιτική, αφού ο Προϋπολογισµός αποτελεί το µέσο για την πραγµάτωση του πολιτικού προγράµµατος της Κυβέρνηση, αφού µε την κατεύθυνση που χαράσσει, εξωτερικεύεται και το συγκεκριµένο πολιτικό πρόγραµµα και ειδικότερα, ανάλογα µε τις δαπάνες που προβλέπονται διαπιστώνονται και οι πολιτικές προθέσεις της κυβέρνησης για την επενδυτική πολιτική, την κοινωνική πολιτική, την πολιτική στο χώρο της παιδείας κλπ. Οικονοµικοπολιτική, αφού η λειτουργία του Προϋπολογισµού για την κάλυψη των αναγκών του κράτους, συνίσταται στην επίτευξη των σκοπών µε έναν οικονοµικοπολιτικά - 14 -

υπεύθυνο τρόπο. Η εναρµόνιση µεταξύ του συγκεκριµένου προγράµµατος και του οικονοµικού κόστους πρέπει να επιτευχθεί µε ορθολογιστικό τρόπο. Ελεγκτική, αφού ο Προϋπολογισµός συνίσταται στον έλεγχο της αριθµητικής και λογιστικής ορθότητας, της νοµιµότητας, της συνταγµατικότητας, της οικονοµικής αποδοτικότητας και της φειδωλής διαχείρισης του δηµόσιου χρήµατος (Α. Γέροντας 2005 σελ. 342 346). 2. Η νοµική φύση του Προϋπολογισµού Σύµφωνα µε τη παραδοσιακή αντίληψη, ο νόµος του Προϋπολογισµού είναι τυπικός απλώς νόµος γιατί δεν περιέχει κανόνες δικαίου και ιδιόρρυθµος ή ιδιότυπος, γιατί δεν ψηφίζεται σύµφωνα µε τη συνήθη του άρθρου 76 παρ. 1 ή την εξαιρετική του άρθρου 76 παρ. 2 του Συντάγµατος διαδικασία. Τυπικός απλώς νόµος είναι κάθε διοικητική κατ ουσίαν πράξη, δηλαδή πολιτειακή πράξη, η οποία ψηφίζεται από τη Βουλή, αλλά δεν θεσπίζει κανόνες δικαίου. «Πρόκειται για πράξη, η οποία είναι τυπικά νόµος και ουσιαστικά διοικητική πράξη. Με τον Προϋπολογισµό δεν τίθενται κανόνες δικαίου, αλλά επιδιώκεται η εφαρµογή των κειµένων νόµων, είναι δηλαδή ένα άθροισµα πολλών διοικητικών πράξεων, οι οποίες αφορούν τα έσοδα και τις δαπάνες και προϋπολογίζονται µε βάση υφιστάµενους κανόνες δικαίου και σε εκτέλεση αυτών» (Λ. Θεοχαρόπουλος 1981). Οι έννοµες συνέπειες του Προϋπολογισµού διαφέρουν από εκείνες των άλλων νόµων και συγκεκριµένα: α) ο Προϋπολογισµός δεν περιέχει γενικούς και αφηρηµένους κανόνες δικαίου, αλλά ένα σύστηµα εξουσιοδοτήσεων για τη λήψη συγκεκριµένων µέτρων, β) ο Προϋπολογισµός δεν αναπτύσσει εξωτερικές έννοµες συνέπειες, και γ) ο Προϋπολογισµός παρέχει εξουσιοδότηση στην Κυβέρνηση, αλλά δεν εµπεριέχει συγκεκριµένες υποχρεώσεις. 3. Οι αρχές που διέπουν τον Προϋπολογισµό Από τις αρχές του 19 ου αιώνα, η οικονοµική επιστήµη καταβάλλει προσπάθειες για τη διαµόρφωση γενικών αρχών, στις οποίες πρέπει να προσανατολίζονται οι ενέργειες που αναφέρονται στον Προϋπολογισµό, προκειµένου να επιτευχθούν οι λειτουργίες του. Ο Fritz Neumark πρότεινε µια σειρά από γενικές αρχές που διέπουν τον Προϋπολογισµό και συγκεκριµένα: - Αρχή ενιαυσίου. - 15 -

Η αρχή αυτή καθορίζει τη διάρκεια ισχύος του Προϋπολογισµού. Ο Προϋπολογισµός συντάσσεται για ένα ενιαίο οικονοµικό έτος, το οποίο συµπίπτει µε το ηµερολογιακό έτος. Οικονοµικό έτος είναι η χρονική περίοδος που περιλαµβάνει τις διοικητικές πράξεις και τα γεγονότα, τα οποία σχετίζονται µε τη διαχείριση του δηµοσίου χρήµατος και την κίνηση της περιουσίας του κράτους (άρθρο 4 του νόµου 2362/1995). - Αρχή της καθολικότητας Η αρχή αυτή επιτάσσει, όπως όλα τα έσοδα και έξοδα του Κράτους πρέπει να σηµειώνονται ή να αναγράφονται στον Προϋπολογισµό µε την έννοια των ακαθάριστων χωρίς να είναι δυνατός ο συµψηφισµός αυτών. Συνέπεια της αρχής της καθολικότητας του Προϋπολογισµού κατά πρώτον είναι το σύστηµα του ανεκκαθάριστου και όχι το σύστηµα του καθαρού Προϋπολογισµού και κατά δεύτερον είναι ο κανόνας του µη ειδικού προορισµού των εσόδων του κράτους, ο οποίος απαγορεύει ένα ορισµένο έσοδο να διατεθεί εκ των προτέρων για µια δαπάνη. - Αρχή ενότητας Σύµφωνα µε τη συνταγµατική διάταξη του άρθρου 79 παρ. 2 «όλα τα έσοδα και έξοδα του κράτους πρέπει να αναγράφονται στον ετήσιο Προϋπολογισµό και Απολογισµό (αρ. 5 παρ. 2 του Ν.2362/1995). Με τη διάταξη αυτή καθιερώνεται η αρχή της ενότητας του Προϋπολογισµού, που επιβάλλει όπως όλα τα έσοδα και έξοδα πρέπει να αναγράφονται σε ενιαίο προϋπολογισµό. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται η αρχή της ισορροπίας, της ποσοτικής και ποιοτικής ισορροπίας µεταξύ του συνόλου των εσόδων και εξόδων. - Αρχή ειδικότητας Σύµφωνα µε αυτή την αρχή τα έξοδα και έσοδα του κράτους πρέπει να προσδιορίζονται ή να εξειδικεύονται µε λεπτοµερή τρόπο. Συγκεκριµένα καθορίζεται, ότι κάθε πίστωση υπάρχει µόνο για το σκοπό που αυτή προορίζεται και δεν µπορεί να διατεθεί για άλλο σκοπό. - Αρχή ακρίβειας Η αρχή αυτή συνιστάται στην ακριβή εκτίµηση των οικονοµικών δεδοµένων µε τέτοιο τρόπο, ώστε τα προβλεπόµενα έσοδα και έξοδα να µην αποκλίνουν από αυτά που θα πραγµατοποιηθούν στο τέλος του οικονοµικού έτους. Εποµένως οι προβλέψεις πρέπει να είναι στα όρια του εφικτού να πραγµατοποιηθούν. - Αρχή της προβλεψιµότητας Σύµφωνα µε αυτή την αρχή ο Προϋπολογισµός πρέπει να συνταχθεί και να εγκριθεί πριν από την έναρξη του οικονοµικού έτους. - Αρχή της σαφήνειας και της αλήθειας - 16 -

Η αρχή της σαφήνειας σηµαίνει ότι ο Προϋπολογισµός πρέπει να είναι σαφής, δηλαδή να διαµορφώνεται µε ενιαία και ορθολογιστικά κριτήρια και τα συγκεκριµένα µεγέθη να χαρακτηρίζονται µε τέτοιο τρόπο, ώστε να διαπιστώνεται µε σαφήνεια τόσο η προέλευση, στην περίπτωση των εσόδων, όσο και ο καθορισµός του σκοπού, στην περίπτωση των εξόδων. - Αρχή της ισοσκέλισης Η αρχή αυτή συνιστάται ότι ο Προϋπολογισµός πρέπει να είναι ισοσκελισµένος ως προς τα έσοδα και τα έξοδα. - Αρχή της δηµοσιότητας Σύµφωνα µε αυτή την αρχή είναι υποχρεωτική η δηµοσίευση του κρατικού προϋπολογισµού στην Εφηµερίδα της Κυβέρνησης έτσι ώστε, οι φάσεις της κατάρτισης του Προϋπολογισµού, της ψήφισης και της εκτέλεσης να είναι φανερές και προσιτές της µελέτη, στον έλεγχο και την κριτική (Α. Γέροντας 2005, σελ. 350 368). 4. Η κατάρτιση του κρατικού Προϋπολογισµού Η κατάρτιση του σχεδίου του προϋπολογισµού ανήκει στην αρµοδιότητα της εκτελεστικής εξουσίας και συγκεκριµένα του Υπουργού Οικονοµικών, ο οποίος συνεργάζεται µε τους συναρµόδιους Υπουργούς. Ο προϋπολογισµός του κράτους καταρτίζεται ύστερα από προτάσεις των αρµόδιων φορέων και εισήγηση των οικείων υπηρεσιών δηµοσιονοµικού ελέγχου προς το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Φορέας είναι το σύνολο των υπηρεσιών που αποτελούν ενιαία διοικητική µονάδα (υπουργείο, περιφέρεια), που έχει διοικητική αυτοτέλεια και ίδιο προϋπολογισµό ενταγµένο στο Γενικό προϋπολογισµό του Κράτους. Ειδικός φορές (υπηρεσία) είναι συγκεκριµένη υπηρεσία της ευρύτερης ως άνω διοικητικής µονάδας (άρθρα 5 και 6 του Ν.2362/1995). Τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισµού διακρίνονται σε κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία περιλαµβάνει τα έσοδα από τους άµεσους φόρους, τους έµµεσους φόρους και πρόσοδοι περιουσίας και επιχειρηµατικής δράσης του κράτους. Η δεύτερη κατηγορία περιλαµβάνει µεταβιβάσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από κράτη-µέλη, καθώς και τα έσοδα που εισπράττονται γι αυτή, όπως έσοδα που εισπράττονται από την Ε.Ε. και απολήψεις από την Ε.Ε. και Κοινοτικά Ταµεία ή Οργανισµούς. Η τρίτη κατηγορία περιλαµβάνει τα πιστωτικά έσοδα από πηγές εσωτερικού και εξωτερικού, ενώ η τέταρτη κατηγορία, έσοδα από δηµόσιες επενδύσεις. τέλος η πέµπτη κατηγορία περιλαµβάνει λοιπά µη φορολογικά έσοδα, όπως έσοδα από παρελθόντα οικονοµικά έτη, επιστροφές χρηµάτων κ.λ.π. - 17 -

Τα έσοδα διακρίνονται σε κωδικές κατηγορίες, οι οποίες απεικονίζονται µε τετραψήφιους αριθµούς και σε χιλιάδες. Τα έξοδα του κρατικού προϋπολογισµού διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία περιλαµβάνει τα έξοδα που αναφέρονται στη λειτουργία των δηµόσιων υπηρεσιών, όπως αµοιβές δηµοσίων υπαλλήλων κ.λ.π. Η δεύτερη κατηγορία περιλαµβάνει τα έξοδα για τις προµήθειες αγαθών κεφαλαιακού εξοπλισµού, ενώ η τρίτη, τα έξοδα που αφορούν µεταβιβαστικές πληρωµές, όπως επιδοτήσεις, επιχορηγήσεις σε Ν.Π... κ.λ.π. Η τέταρτη κατηγορία αναφέρεται στις πληρωµές που προκύπτουν από τα πραγµατοποιούµενα έσοδα, όπως αποδόσεις στην Ε.Ε. πόρων και συνεισφορών τους. Τέλος η πέµπτη κατηγορία περιλαµβάνει έξοδα για τις πληρωµές για την εξυπηρέτηση της δηµόσιας πίστης, όπως τόκοι δηµοσίου χρέους, δαπάνες δηµοσίου χρέους, κ.λ.π. Οι κωδικές κατηγορίες απεικονίζονται αριθµητικά µε τετραψήφιους κωδικούς, οι οποίες στη συνέχεια υποδιαιρούνται σε κωδικές υποκατηγορίες και κάθε κωδική υποκατηγορία υποδιαιρείται σε κωδικές οµάδες. Σύµφωνα µε το άρθρο 5 του νόµου 2362/1995, όλα τα έσοδα και έξοδα του Κράτους εγγράφονται στον Προϋπολογισµό και ταξινοµούνται κατ' είδος, οµάδες, υποκατηγορίες και κατηγορίες, ανάλογα µε την αιτία και τη φύση τους, κατά τα οριζόµενα µε απόφαση του Υπουργού Οικονοµικών. Τα έξοδα ταξινοµούνται και κατά φορέα και ειδικό φορέα. Στον Προϋπολογισµό συνάπτονται πίνακες: α) των προβλεπόµενων εσόδων, β) των προβλεπόµενων εξόδων, χωριστά για κάθε φορέα, γ) των προβλεπόµενων κατά κωδικό αριθµό εξόδου, ανεξαρτήτως φορέα ή ειδικού φορέα, δ) των προβλεπόµενων τελικών αποτελεσµάτων των εσόδων και εξόδων. Σε ειδικούς πίνακες, που προσαρτώνται στον Προϋπολογισµό και που µπορούν να τροποποιούνται κατά τη διάρκεια της εκτελέσεως αυτού µε απόφαση του Υπουργού Οικονοµικών, αναγράφεται κατά φορέα και ειδικό φορέα το είδος των δαπανών, σε βάρος των πιστώσεων, των οποίων επιτρέπεται η έκδοση επιτροπικών ενταλµάτων ή ενταλµάτων προπληρωµής. Σύµφωνα µε το άρθρο 7 του Ν. 2362/1995, οι απαραίτητες πιστώσεις για την εκτέλεση του προγράµµατος δηµοσίων επενδύσεων εγγράφονται σε ιδιαίτερο τµήµα του Προϋπολογισµού του Κράτους και δύναται να µεταβιβάζονται µε επιτροπικά εντάλµατα. Στο τµήµα αυτό του Προϋπολογισµού εγγράφονται και οι πιστώσεις για την εκτέλεση έργων - 18 -

δηµοσίων επενδύσεων, η αξία των οποίων καταβάλλεται από τρίτους. Με προεδρικό διάταγµα, που εκδίδεται µετά από πρόταση των Υπουργών Εθνικής Οικονοµίας και Οικονοµικών, δύναται να µεταβληθεί ο τρόπος εκτέλεσης του προγράµµατος δηµοσίων επενδύσεων. Πληρωµές έργων δηµοσίων επενδύσεων, οι οποίες για διάφορους λόγους δεν εµφανίζονται στον Απολογισµό του Κράτους, µε την έκδοση των κατά νόµο συµψηφιστικών χρηµατικών ενταλµάτων, ενταλµατοποιούνται σε βάρος ειδικής πιστώσεως, που εγγράφεται στον εκτελούµενο εκάστοτε προϋπολογισµό δηµοσίων επενδύσεων, µε απόφαση του Υπουργού Οικονοµικών, µετά από αιτιολογηµένη πρόταση των Υπηρεσιών ηµοσιονοµικού Ελέγχου των φορέων και µόνο για δικαιολογητικά πληρωµών που εκκρεµούν σ' αυτές. Σύµφωνα µε τη συνταγµατική διάταξη του άρθρου 79 παρ. 3 ο προϋπολογισµός εισάγεται στη Βουλή από τον Υπουργό Οικονοµικών σαράντα τουλάχιστον ηµέρες πριν αρχίσει το νέο οικονοµικό έτος και ψηφίζεται σύµφωνα µε όσα ορίζει ο Κανονισµός της Βουλής. Με βάση την παραπάνω συνταγµατική διάταξη το νοµοσχέδιο περί κυρώσεως του κρατικού προϋπολογισµού, πρέπει να κατατεθεί στη Βουλή το αργότερο την 30 η Νοεµβρίου, λαµβάνοντας υπόψη ότι το οικονοµικό έτος συµπίπτει µε το ηµερολογιακό έτος, δηλαδή αρχίζει την 1 η Ιανουαρίου. 5. Η διαδικασία κατάθεσης και ψήφισης του κρατικού Προϋπολογισµού Ο κρατικός προϋπολογισµός υποβάλλεται στη Βουλή από τον Υπουργό Οικονοµικών και περιλαµβάνει ένα τόµο µε τρία µέρη. Το πρώτο µέρος αναφέρεται στον τακτικό προϋπολογισµό των κεντρικών υπηρεσιών, το δεύτερο µέρος στον τακτικό προϋπολογισµό των περιφερειακών υπηρεσιών και το τρίτο µέρος στις δηµόσιες επενδύσεις και τους προσαρτηµένους προϋπολογισµούς. Ο προϋπολογισµός συνοδεύεται από το σχέδιο νόµου «κύρωση του Γενικού Προϋπολογισµού του Κράτους και των προϋπολογισµών ορισµένων Ειδικών Ταµείων και υπηρεσιών για το οικονοµικό έτος» και τη σχετική εισηγητική έκθεση. Η εισηγητική έκθεση αναφέρεται στα βασικά σηµεία της οικονοµικής πολιτικής, στις τρέχουσες οικονοµικές εξελίξεις και προοπτικές και ειδικότερα στο διεθνές οικονοµικό περιβάλλον, στις εξελίξεις της ελληνικής οικονοµίας, στα βασικά µεγέθη του γενικού κρατικού προϋπολογισµού και τη φορολογική πολιτική, στις δηµόσιες δαπάνες και την πολιτική δαπανών, στο χρέος της κεντρικής διοίκησης και την εξέλιξη του, στις δηµόσιες επιχειρήσεις, στους οργανισµούς κοινωνικής ασφάλισης και πρόνοιας κ.λ.π. - 19 -

Η αρµοδιότητα για την ψήφιση του προϋπολογισµού ανήκει στην Εθνική Αντιπροσωπεία και συγκεκριµένα µε τη συνταγµατική διάταξη του άρθρου 79 παρ. 1 «η Βουλή κατά την τακτική ετήσια σύνοδο της ψηφίζει τον προϋπολογισµό των εσόδων και εξόδων του Κράτους για το επόµενο οικονοµικό έτος». Ο προϋπολογισµός ψηφίζεται από την Ολοµέλεια της Βουλής, ενώ αποκλείεται η ψηφισή του τόσο από τα Τµήµατα όσο και από το Τµήµα διακοπών της Βουλής (άρθρα 70 παρ. 2 και 71 του Συντάγµατος). Όπως έχει ήδη επισηµανθεί ο προϋπολογισµός του κράτους εισάγεται στη Βουλή από τον Υπουργό Οικονοµικών σαράντα τουλάχιστον ηµέρες πριν από την έναρξη του οικονοµικού έτους. Ο προϋπολογισµός διανέµεται στους βουλευτές και παραπέµπεται για εξέταση στη διαρκή επιτροπή οικονοµικών υποθέσεων. Η εξέταση του προϋπολογισµού του κράτους από τη διαρκή επιτροπή οικονοµικών υποθέσεων ολοκληρώνεται σε τέσσερις το πολύ συνεχείς συνεδριάσεις, που γίνονται µέσα στην προθεσµία των οχτώ ηµερών, οι συζητήσεις στην επιτροπή είναι δηµόσιες. Οι εκθέσεις της επιτροπής διανέµονται στους βουλευτές τρεις τουλάχιστον ηµέρες πριν από την έναρξη της συζήτησης στην Ολοµέλεια τη Βουλής. Η συζήτηση του προϋπολογισµού ολοκληρώνεται τη δωδέκατη νυχτερινή ώρα της τελευταίας συνεδρίασης και ακολουθεί αµέσως ψηφοφορία. Η ψήφιση του προϋπολογισµού γίνεται µε ονοµαστική ψηφοφορία, που διεξάγεται ταυτοχρόνως και µε χωριστούς καταλόγους και ψηφολέκτες για τα έσοδα και τις δαπάνες κάθε υπουργείου. Τα πρωτόκολλα της ψηφοφορίας καταχωρίζονται στα πρακτικά (άρθρο 79 παρ. 3 του Κανονισµού της Βουλής). 6. Ο Απολογισµός του Κράτους «Απολογισµός είναι ο νόµος στον οποίο εµφανίζονται τα αποτελέσµατα της εκτελέσεως του προϋπολογισµού των εσόδων και εξόδων του κράτους κάθε οικονοµικού έτους και µε το οποίο εγκρίνονται οι σηµειωθείσες κατά το ίδιο έτος υπερβάσεις πιστώσεων» (άρθρο 72 παρ. 1 του Ν. 2362/1995). Ο Απολογισµός καταρτίζεται από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, βάσει των στοιχείων που υποβάλλουν σε αυτό οι αρµόδιες υπηρεσίες, αφού ληφθούν υπόψη και οι αναγγελθείσες, µέχρι τέλος Αυγούστου του έτους κατά το οποίο καταρτίζεται ο Απολογισµός, µεταβολές που έχει επιφέρει το Ελεγκτικό Συνέδριο στις διαχειριστικές πράξεις των υπολόγων. Ο απολογισµός διακρίνεται στον απολογισµό εσόδων και απολογισµό εξόδων. Όσον αφορά το έσοδα, ο απολογισµός εµφανίζει το σύνολο κατά είδος (κωδικό αριθµό): α) των προϋπολογισθέντων, - 20 -