Νευρολογική Κλινική Γενικού Νοσοκομείου «Πολυκλινική», Αθήνα.
Εισαγωγή Οι θεραπείες που χρησιμοποιούνται κατά την τελευταία εικοσαετία για την πολλαπλή σκλήρυνση προκαλούν μακροχρόνιες μεταβολές στη λειτουργία του ανoσοποιητικού συστήματος. Το ενδεχόμενο αρνητικών επιπτώσεων στους ανοσολογικούς μηχανισμούς επαγρύπνησης έναντι της ογκογένεσης, οδήγησε σε μία σειρά επιδημιολογικών μελετών όσον αφορά τη συχνότητα των κακοήθων νεοπλασιών σε ασθενείς που λαμβάνουν ανοσοτροποποιητική αγωγή.
Στόχοι Η ανασκόπηση των πρόσφατων δεδομένων της διεθνούς βιβλιογραφίας όσον αφορά στη συμβολή της ανοσοτροποποιητικής αγωγής στην καρκινογένεση των ασθενών με πολλαπλή σκλήρυνση.
Αποτελέσματα Το αυτοάνοσο παθοφυσιολογικό υπόστρωμα της πολλαπλής σκλήρυνσης αναγνωρίστηκε από το 1935 με την καθιέρωση του μοντέλου της πειραματικής αλλεργικής εγκεφαλομυελίτιδας. Σήμερα η νόσος θεωρείται αυτοάνοση διαταραχή που προσβάλλει γενετικώς ευπαθή άτομα, με πρωταρχικό στόχο τα αντιγόνα της μυελίνης. Το έτος 1993 ήταν ορόσημο για την εφαρμογή της ανοσοτροποποιητικής θεραπείας, η οποία τεκμηριωμένα προκαλεί ελάττωση της συχνότητας των ώσεων, ύφεση της φλεγμονώδους διεργασίας στο κεντρικό νευρικό σύστημα και επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου. Αν και η ευεργετική επίδραση της ανοσοτροποποίησης στη φυσική πορεία της πολλαπλής σκλήρυνσηςη είναι καταφανής, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις σύνδεσής της με καρκινογένεση. Πριν την εφαρμογή της, οι ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση εμφάνιζαν σχετικά μειωμένο κίνδυνο ανάπτυξης νεοπλασίας. Το γεγονός αυτό δεν κατέστη δυνατό να αποδοθεί σε κληρονομικούς παράγοντες ή σε αλλαγές συμπεριφοράς στην καθημερινότητα των ασθενών όπως το σωματικό βάρος, το διαιτολόγιο, το κάπνισμα. Η επικρατέστερη ερμηνεία στηρίζεται στην αυξημένη ανοσολογική επαγρύπνηση των ασθενών, με αποτέλεσμα ενισχυμένη αντίδραση έναντι νεοπλασιών που παράγουν αυτόλογα αντιγόνα (π.χ. καρκίνος πνεύμονος, καρκίνος μαστού). Με την ευρύτερη όμως εφαρμογή των ανοσοτροποποιητικών θεραπειών, πληθαίνουν οι αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία για αύξηση του σχετικού κινδύνου ορισμένων νεοπλασιών, ιδίως του καρκίνου του μαστού, συνήθως πτωχής πρόγνωσης. Επιπροσθέτως, περιγράφονται περιστατικά ανάπτυξης ή υποτροπής μηνιγγιωμάτων.
Συμπεράσματα Πριν την εφαρμογή της ανοσοσοτροποποιητικής αγωγής, οι ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση εμφάνιζαν μειωμένο σχετικό κίνδυνο ανάπτυξης νεοπλασίας. Την τελευταία δεκαετία και με τα νέα θεραπευτικά δεδομένα, καταγράφεται μεγαλύτερη συχνότητα καρκίνου του μαστού συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό αν και δεν έχει τεκμηριωθεί στατιστικά σημαντική διαφορά. Το εύρημα αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ενισχύοντας την αναγκαιότητα του προληπτικού ελέγχου στις γυναίκες ασθενείς όλων των ηλικιών και θέτοντας προβληματισμούς για ενδεχόμενη μελλοντική τροποίηση του υπάρχοντος θεραπευτικού πλαισίου αντιμετώπισης της νόσου.
Βιβλιογραφία 1. Cancer risk amongst patients with multiple sclerosis and their parents. Neurology 72:1170-77, 2009. 2. Cancer incidence in multiple sclerosis and effects of immunomodulatory treatments. Breast Cancer Res 89: 265-270, 2009.