Η Εςέλικηη Ζώνη Η οπηική ηων εκπαιδεσηικών ηης Πρωηοβάθμιας Εκπαίδεσζης για ηα προγράμμαηα ζποσδών

ΜΑΡΙΑ Θ. ΚΑΡΑΚΩΣΣΑ Η Εςέλικηη Ζώνη Η οπηική ηων εκπαιδεσηικών ηης Πρωηοβάθμιας Εκπαίδεσζης για ηα προγράμμαηα ζποσδών Μεηαπηςσιακή Επγαζία Ειδίκεςζηρ πος ςποβλήθηκε ζηo πλαίζιο ηος Ππογπάμμαηορ Μεηαπηςσιακών ποςδών «Επιζηήμερ ηηρ Αγωγήρ» ηος Παιδαγωγικού Σμήμαηορ Δημοηικήρ Εκπαίδεςζηρ ηος Δημοκπίηειος Πανεπιζηημίος Θπάκηρ Αλεξανδπούπολη, εαπινό εξάμηνο 2010

MARIA TH. KARAKOTTA The Flexible Zone Programme The Primary Education teachers perspective regarding curricula Postgraduate Specialization Thesis submitted within the framework of the Postgraduate Programme Educational Sciences Department of Primary Level Education Democritus University of Thrace Alexandoupolis, spring semester 2010

Επιβλέποςζα Καθηγήηπια Ελένη Ταπαηόπη Καθηγήηπια ηος Παιδαγωγικού Σμήμαηορ Δημοηικήρ Εκπαίδεςζηρ ηος Δημοκπίηειος Πανεπιζηημίος Θπάκηρ Εξεηαζηική επιηποπή Ελένη Ταπαηόπη Καθηγήηπια ηος Παιδαγωγικού Σμήμαηορ Δημοηικήρ Εκπαίδεςζηρ ηος Δημοκπίηειος Πανεπιζηημίος Θπάκηρ Δέζποινα Σακκά Αναπληπώηπια καθηγήηπια ηος Παιδαγωγικού Σμήμαηορ Δημοηικήρ Εκπαίδεςζηρ ηος Δημοκπίηειος Πανεπιζηημίος Θπάκηρ Αθανάζιορ Καπαθύλληρ Επίκοςπορ καθηγηηήρ ηος Παιδαγωγικού Σμήμαηορ Δημοηικήρ Εκπαίδεςζηρ ηος Δημοκπίηειος Πανεπιζηημίος Θπάκηρ

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Πξόινγνο. 3 Πεξίιεςε 5 Abstract... 7 Δηζαγσγή 8 ΜΔΡΟ ΠΡΩΣΟ.. 10 1. Ζ Δπέιηθηε Εώλε...11 1.1. Σα ζηάδηα ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο... 13 1.2. Σα βαζηθά ζηνηρεία ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο... 15 1.3. Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαηά ηελ εθαξκνγή ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο... 17 1.4. Σν δηδαθηηθφ πιηθφ ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο... 19 2. Ζ δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλώζεο.... 22 2.1. Οη φξνη «δηαζεκαηηθφηεηα», «δηεπηζηεκνληθφηεηα», «εληαηνπνίεζε» 22 2.2. Ζ ζπνπδαηφηεηα ηεο δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο ηεο γλψζεο.. 25 2.2.1. Ο ξφινο ηνπ θηλήηξνπ ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο 28 2.3. Σα κνληέια ηεο δηαζεκαηηθήο δηδαζθαιίαο. 29 2.4. Οξγάλσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πεξηβάιινληνο..... 31 2.5. Ζ ζεκαζία ηεο επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ... 31 3. Οη δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο εθπαηδεπηηθώλ καζεηώλ...... 34 4. Μεζνδνινγηθέο πξνζεγγίζεηο...... 38 4.1. Βησκαηηθή κάζεζε... 38 4.1.1. Σα ζηάδηα ηεο βησκαηηθήο κάζεζεο.. 41 4.1.2. Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαηά ηε βησκαηηθή δηδαζθαιία.... 41 4.1.3. Βησκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο έκκεζεο θαη άκεζεο εκπεηξίαο.... 42 4.2. Οκαδηθή δηδαζθαιία.... 45 4.2.1. Οη ζηφρνη ηεο νκαδηθήο δηδαζθαιίαο.... 51 4.2.2. Οη θάζεηο ηεο νκαδηθήο δηδαζθαιίαο..... 52 4.2.3. χλζεζε ησλ νκάδσλ εξγαζίαο..... 53 4.2.4. Ζ Εψλε Δπηθείκελεο Αλάπηπμεο...... 56 4.3. Ζ κέζνδνο project.... 58 4.3.1. Ζ δνκή ηεο κεζφδνπ project..... 61 4.3.2. Σα είδε ησλ project....... 66 1

4.3.3. Σα θνηλά ζεκεία ηεο κεζφδνπ project θαη ηεο νκαδηθήο δηδαζθαιίαο... 67 5. Σα Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα πνπδώλ...... 68 5.1. Οη θαηλνηνκίεο ηνπ Γηαζεκαηηθνχ Δληαίνπ Πιαηζίνπ Πξνγξακκάησλ πνπδψλ (ΓΔΠΠ)...... 70 ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ.. 72 1. Αθεηεξία, ζηόρνο, ππνζέζεηο θαη κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο... 73 1.1. Αθεηεξία θαη ζηφρνο ηεο έξεπλαο....... 73 1.2. Τπνζέζεηο ηεο έξεπλαο....... 74 1.3. Μεζνδνινγία ηεο έξεπλαο....... 76 2. Αλάιπζε δεδνκέλσλ - πνξίζκαηα ηεο έξεπλαο..... 79 2.1. Αλάιπζε ζπρλνηήησλ ησλ αηνκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ Τπνθεηκέλσλ ηνπ δείγκαηνο ηεο έξεπλαο......... 80 2.2. Αλάιπζε ζπρλνηήησλ ησλ απαληήζεσλ ζε ζρέζε κε ηηο ζεκαηηθέο ελφηεηεο ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο έξεπλαο....... 84 2.3. Παξνπζίαζε θαη ζπδήηεζε πνξηζκάησλ απφ ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ κε ηε κέζνδν ησλ δηαζηαπξσκέλσλ πηλάθσλ...........116 3. Γηαπηζηώζεηο - ζπκπεξάζκαηα..... 138 3.1. Δπηβεβαίσζε ή δηάςεπζε ησλ ππνζέζεσλ ηεο έξεπλαο... 139 Βηβιηνγξαθία...... 142 Παξάξηεκα........ 151 2

Πξόινγνο Ο θπξηφηεξνο ζηφρνο θάζε εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ζα πξέπεη λα είλαη ε πξνζπάζεηα γηα ζπλερή αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ηεο εθπαίδεπζεο. Μέζα απφ ηελ παξνχζα εξγαζία θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα λα δηεξεπλεζεί ην θαηλνηφκν πξφγξακκα ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο πνπ εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα δηακφξθσζεο απηνχ ηνπ ζπζηήκαηνο. Με ηε ζεσξεηηθή θαη εκπεηξηθή δηεξεχλεζε ηνπ ζέκαηνο επηρεηξείηαη ε θαηαγξαθή θαη ε εξκελεία ησλ απφςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ βηψλνπλ θαζεκεξηλά ηελ εθαξκνγή απηψλ ησλ πξνγξακκάησλ θαη είλαη νη πιένλ θαηάιιεινη λα εθθξάζνπλ κηα αληηθεηκεληθή άπνςε. Μέζα απφ ηελ επεμεξγαζία απηψλ ησλ δεδνκέλσλ πξνθχπηνπλ απαληήζεηο ζε βαζηθά εξσηήκαηα θαη δεηήκαηα πνπ πηζαλφλ πξνβιεκαηίδνπλ αξθεηνχο απφ ην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο. Μαθξνπξφζεζκα, ηίζεληαη νη βάζεηο γηα ηε βειηίσζε φισλ ησλ «πξνβιεκαηηθψλ» ζεκάησλ θαη, θαη επέθηαζε νιφθιεξεο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Ζ παξνχζα εξγαζία απνηειείηαη απφ δχν κέξε, ην ζεσξεηηθφ θαη ην εκπεηξηθφ. ην πξψην κέξνο, ην ζεσξεηηθφ, γίλεηαη ε ζεσξεηηθή ζεκειίσζε ηεο δηαζεκαηηθφηεηαο, ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο, ηεο κεζφδνπ project, θαζψο θαη ηεο ζεκαζίαο ηνπο ζηελ εθπαίδεπζε, κέζα απφ ηελ αλαζθφπεζε ηεο ειιελφγισζζεο θαη ηεο μελφγισζζεο βηβιηνγξαθίαο. ην δεχηεξν κέξνο ηεο εξγαζίαο, ην εκπεηξηθφ, παξαηίζεληαη ε αθεηεξία, νη ζηφρνη, νη ππνζέζεηο θαη ε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο, γίλεηαη ε αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ηεο, γίλεηαη ε παξνπζίαζε θαη ε ζπδήηεζε ησλ πνξηζκάησλ ηεο έξεπλαο θαη, ηέινο, επηζεκαίλνληαη νη δηαπηζηψζεηο θαη ηα ζπκπεξάζκαηα. ην ηέινο ηεο εξγαζίαο εθηίζεηαη ε βηβιηνγξαθία ειιελφγισζζε θαη μελφγισζζε- πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε θαη απνηέιεζε ηε βάζε ηεο ζεσξεηηθήο πξνζέγγηζεο, θαζψο θαη ην παξάξηεκα κε ηελ επηζηνιή θαη ην εξσηεκαηνιφγην πνπ 3

ζπκπιήξσζαλ νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έιαβαλ κέξνο ζηελ έξεπλα καο. Σέινο, ζπκπεξηιακβάλνληαη ηα γξαθήκαηα απφ ηελ αλάιπζε ζπρλνηήησλ ησλ αηνκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ αιιά θαη ησλ απαληήζεσλ ζε ζρέζε κε ηηο ζεκαηηθέο ελφηεηεο ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο έξεπλαο. Σελ επίβιεςε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο αλέιαβε ε Καζεγήηξηα ηνπ Παηδαγσγηθνχ Σκήκαηνο Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο ηνπ Γεκνθξίηεηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θξάθεο, θα Διέλε Σαξαηφξε, ηελ νπνία θαη επραξηζηψ ζεξκά γηα ηελ πνιχηηκε θαη νπζηαζηηθή βνήζεηα πνπ κνπ πξνζέθεξε. Παξάιιεια ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηα άιια δπν κέιε ηεο εμεηαζηηθήο επηηξνπήο, ηελ Αλαπιεξψηξηα Καζεγήηξηα θα. Γέζπνηλα αθθά θαη ηνλ Δπίθνπξν Καζεγεηή θ. Αζαλάζην Καξαθχιιε, γηα ην ρξφλν πνπ αθηέξσζαλ πξνθεηκέλνπ λα κειεηήζνπλ θαη λα θξίλνπλ ηελ παξνχζα εξγαζία. Δπίζεο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηδηαίηεξα ηελ Δπίθνπξε Καζεγήηξηα θα. Πέια ηξαβάθνπ γηα ηελ νπζηψδε βνήζεηα πνπ κνπ παξείρε ζε φ, ηη αθνξά ηε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ ηεο έξεπλαο. Σέινο, αηζζάλνκαη ηελ επηζπκία λα επραξηζηήζσ ην ζχδπγν κνπ γηα ηηο ππνδείμεηο θαη ηηο εχζηνρεο παξαηεξήζεηο ηνπ. 4

Πεξίιεςε ηελ παξνχζα εξγαζία πξαγκαηνπνηείηαη κηα εθηελήο αλαθνξά ζηελ εθαξκνγή ηνπ θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο ζηελ Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε. Ζ Δπέιηθηε Εψλε, κέζα απφ ηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο, επηδηψθεη λα αλαβαζκίζεη ηελ πνηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη λα πξνάγεη ηελ πξσηνβνπιηαθή δξάζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Μέζα απφ απηή ηελ εξγαζία επηρεηξείηαη κηα ζεσξεηηθή θαη εκπεηξηθή πξνζέγγηζε πνπ απνζθνπεί ζηελ αλάδεημε ηεο ζεκαζίαο ηεο πινπνίεζεο ηεο ελ ιφγσ θαηλνηνκίαο. Γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο έξεπλαο ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο επηζθφπεζεο πεδίνπ θαη σο εξεπλεηηθφ εξγαιείν, ην εξσηεκαηνιφγην. Σν δείγκα ηεο έξεπλαο απνηέιεζαλ νη εθπαηδεπηηθνί ηεο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο ηεο Κνκνηελήο θαη ηεο Οξεζηηάδαο πνπ αλέξρνληαη ζηνπο 161, εθ ησλ νπνίσλ ην 26,7% είλαη άλδξεο θαη ην 73,3% γπλαίθεο. θνπφο ηεο έξεπλαο είλαη ε δηεξεχλεζε ησλ απφςεσλ ησλ Τπνθεηκέλσλ ζρεηηθά κε ην ξφιν ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Δπίζεο, εμεηάδνληαη νη πξνηηκήζεηο ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν δηεμαγσγήο ησλ ζρεδίσλ εξγαζίαο, ηα νπνία απνηεινχλ κέξνο ηνπ πξναλαθεξζέληνο πξνγξάκκαηνο. Αλάκεζα ζηα πην ζεκαληηθά επξήκαηα ηεο έξεπλαο ήηαλ πσο νη εθπαηδεπηηθνί δηαηείλνληαη φηη ε Δπέιηθηε Εψλε, κε φ, ηη απηή ζπλεπάγεηαη, απνηειεί ζεκαληηθφ κέξνο ηεο δηδαζθαιίαο ηνπο. Δίλαη εκθαλέο πσο ππάξρνπλ πνιιά εκπφδηα θαη δπζθνιίεο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ πεξάησζε ησλ πξνζπαζεηψλ ηνπο. Δίλαη βέβαην πσο ρξεηάδεηαη πεξαηηέξσ δηεξεχλεζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δεηήκαηνο δεδνκέλνπ φηη κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ πνιχπιεπξε αλάπηπμε ηνπ καζεηή. Θα πξέπεη, φκσο, λα δεκηνπξγεζεί κηα ζρέζε άκεζεο ζπλεξγαζίαο αλάκεζα 5

ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ζηνπο ηζχλνληεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζεκάησλ, ψζηε λα ππάξρεη ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα. Λέμεηο θιεηδηά: δηαζεκαηηθφηεηα, ζρέδην εξγαζίαο, δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο, νκάδεο εξγαζίαο, βησκαηηθή δηδαζθαιία, Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα πνπδψλ 6

Abstract In the present thesis an extensive reference to the implementation of the innovative Flexible Zone programme in Primary Education is made. The Flexible Zone, through a cross-thematic integrated approach to knowledge, seeks to enhance the quality of the educational system and promote the teacher s initiative action. Through this thesis, a theoretical and empirical approach is attempted, an approach which aims to highlight the importance of implementing this innovation. In order to carry out the research, the method of field survey was used, and the questionnaire served as research tool. 161 Primary Education teachers of Komotini and Orestiada were the sample of the survey, 26.7% of whom were male and 73.3% female. The survey aims to explore the Subjects views on the role of the Flexible Zone in the educational process. In addition, the students preferences on how to undertake projects, which are part of the programme mentioned above, are examined. Among the most important findings of the survey was that teachers argue that the Flexible Zone, with everything it entails, constitutes an important part of their teaching. It is evident that there are many obstacles and difficulties hindering the completion of their efforts. It is clear that a further investigation of the matter is necessary, as it can contribute to the multifaceted development of the student. However, a relationship of direct cooperation between teachers and the persons in charge of educational issues must be created in order to have the desired effect. Keywords: cross-thematic integration, project, interpersonal relationships, work groups, experiential learning, analytical curriculum 7

Δηζαγσγή Ζ δηακφξθσζε ελφο ζχγρξνλνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη αλακθίβνια έλα απφ ηα θπξίαξρα ζέκαηα πνπ απαζρνινχλ θάζε ρψξα. Σν γεγνλφο φκσο απηφ είλαη απφ κφλν ηνπ έλα πνιχπινθν δήηεκα θαη έλα πνιπδηάζηαην πξφβιεκα. Σν ζεκεξηλφ ζρνιείν ελψ επηδηψθεη ηελ έληαμε ζηελ θνηλσλία, απνκνλψλεηαη απφ απηήλ πίζσ απφ ηηο ζρνιηθέο απιέο θαη ράλεηαη κέζα ζηελ αγσλία ηνπ λα εθπιεξψζεη ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα. Σν παξαδνζηαθφ ζρνιείν είλαη δαζθαινθεληξηθφ θαη φιε ε γλσζηηθή δηαδηθαζία ζηξέθεηαη γχξσ απφ ηελ απζεληία ηνπ δαζθάινπ. Σν ζρνιείν, ινηπφλ, ζήκεξα είλαη παζεηηθφ, ζεσξεηηθφ, κνλνινγηθφ αιιά θαη αληαγσληζηηθφ θαη είλαη απνθνκκέλν απφ ηελ θνηλσλία. Μέζα ζε κηα θνηλσλία φκσο, πνπ δηαξθψο αιιάδεη θαη βειηηψλεηαη ην ζρνιείν δελ κπνξεί λα παξακέλεη πξνζθνιιεκέλν ζηα παιηά θαη λα δηαηεξείηαη ακεηάβιεην (Γνχπνο & Μαληάο, 1999). Δίλαη απαξαίηεηε ε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο, κέζα απφ θαηλνχξγηεο παηδαγσγηθέο ζηξαηεγηθέο, έηζη ψζηε λα αλαδπζεί έλα θαηλνχξγην ζρνιείν ην νπνίν ζα επηδηψμεη λα δηακνξθψζεη ζρέζεηο αλάκεζα ζην καζεηή θαη ζηελ θνηλσλία αιιά θαη λα ηνπ πξνζθέξεη εκπεηξίεο ψζηε λα δήζεη αξκνληθά ζ απηήλ. Ζ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο θαη, πην ζπγθεθξηκέλα, ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ αιιαγή απηή. Δίλαη γεγνλφο πσο θάζε θαηλνηφκνο πξνζπάζεηα θεληξίδεη ην ελδηαθέξνλ ησλ εξεπλεηψλ δηφηη θξχβεη κέζα ηεο δπλαηφηεηεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ αλαβάζκηζε ηεο εθπαίδεπζεο. Ζ πνηνηηθή αλαβάζκηζε ηεο εθπαίδεπζεο βαζίδεηαη ζε έλα λέν Δληαίν Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδψλ (ΓΔΠΠ), πνπ έρεη ζαλ γλψκνλα ηελ δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο, δειαδή ηε δηαζεκαηηθφηεηα. Ζ Δπέιηθηε Εψλε ινηπφλ, πνπ εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηνπ ΓΔΠΠ, πξνζθέξεηαη γηα ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ κε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο 8

γλψζεο. ηελ πξνζέγγηζε απηή βνεζά απνηειεζκαηηθά ε εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ project. Απψηεξνο ζηφρνο απηνχ ηνπ θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο είλαη λα θαιιηεξγήζεη ηηο απαξαίηεηεο ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο ζηνπο καζεηέο πξνθεηκέλνπ λα πξνεηνηκαζηνχλ έγθαηξα γηα λα αληηκεησπίζνπλ ηελ θνηλσλία «ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο γλψζεο» ζηελ νπνία ζα δήζνπλ.. 9

ΜΔΡΟ ΠΡΩΣΟ: ΘΔΩΡΖΣΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ 10

1. Ζ Δπέιηθηε Εώλε Ζ Δπέιηθηε Εψλε ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο απνηειεί κηα θαηλνηνκία ζηα εθπαηδεπηηθά δξψκελα θαη απνβιέπεη ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ ξφινπ ηνπ ζρνιείνπ. ηελ Δπέιηθηε Εψλε πξνβάιιεηαη θαζαξά ε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο θαη πξνεηνηκάδεη ηελ εθαξκνγή ηεο δηαζεκαηηθφηεηαο ζην ζρνιείν, πξνσζείηαη ε αλάπηπμε ζρεδίσλ εξγαζίαο (projects), ε νκαδηθή δηδαζθαιία θαη εληζρχεηαη ε δεκηνπξγηθή θαη δηεξεπλεηηθή κάζεζε, ε θξηηηθή ζθέςε θαη ε ζπιινγηθή πξνζπάζεηα (Ηζκπξιηάδνπ, 2007). Με ηελ εθαξκνγή ηνπ θαηλνηφκνπ απηνχ πξνγξάκκαηνο επηδηψθεηαη ε ζχλδεζε ηεο ζρνιηθήο γλψζεο απφ ηνπο καζεηέο κε ηελ θαζεκεξηλή δσή θαη ηελ επξχηεξε θνηλσλία. Γηα ηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο εθπαίδεπζεο ζα πξέπεη λα ππάξρεη ζπλεξγαζία κεηαμχ φισλ ησλ ζπκκεηερφλησλ ζε επίπεδν ζρνιείνπ. Ζ ζπλεξγαζία απηή ζα δεκηνπξγήζεη έλα «άλνηγκα» ηνπ ζρνιείνπ ζηελ θνηλσλία θαη θαη επέθηαζε, ζα αλαβαζκίζεη ην επίπεδν ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο (Αιαρηψηεο, 2002). Ζ Δπέιηθηε Εψλε ζηελ ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε έρεη ηδηαίηεξε παηδαγσγηθή ζεκαζία θαζψο κπνξεί λα δηαρσξίδεη ηα πνηθίια θαηλνηφκα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα πξνθεηκέλνπ λα επηιέγνληαη κε επηηπρία νξηζκέλα απφ απηά γηα λα εθαξκνζηνχλ ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο. Μηα ηέηνηα θαηάζηαζε ζπκβάιιεη ζηε ζπλερή αλαλέσζε, πξνζαξκνγή θαη εκπινπηηζκφ ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο κε επίθαηξα, ζχγρξνλα θαη απνηειεζκαηηθά παηδαγσγηθά βήκαηα. Ζ Δπέιηθηε Εψλε βνεζά ζηε βειηίσζε ηνπ ηξφπνπ πξνζέγγηζεο ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ θαη εμαζθεί ηνπο καζεηέο ψζηε λα απνθηήζνπλ θξηηηθή ζηάζε απέλαληη ζην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ πνπ ηνπο πξνζθέξεηαη αιιά θαη λα αλαπηχζζνπλ πξσηνβνπιία ζηελ αλαδήηεζε, ζηελ επηινγή θαη ηε ζχλζεζε πιεξνθνξηψλ ψζηε κέζα απφ απηή ηε δηαδηθαζία λα «κάζνπλ πψο λα καζαίλνπλ» (Καξαηδηά-ηαπιηψηε, 2002). 11

Σν πξφγξακκα ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο εθαξκφζηεθε πηινηηθά ζε ζρνιηθέο κνλάδεο (ρνιεία Δθπαηδεπηηθψλ Πηινηηθψλ θαη Πεηξακαηηθψλ Δθαξκνγψλ) θαηά ην ζρνιηθφ έηνο 2001-2002. Πην ζπγθεθξηκέλα, εθαξκφζηεθε ζε 11 Νεπηαγσγεία, 176 Γεκνηηθά θαη 52 Γπκλάζηα ηεο ρψξαο (έιαβαλ κέξνο πεξίπνπ 23000 καζεηέο θαη 2100 εθπαηδεπηηθνί), ηα νπνία εθδήισζαλ ζρεηηθφ ελδηαθέξνλ θαη, ρσξνηαμηθά, θαηαλέκνληαη ζε φιε ηελ επηθξάηεηα. Σν ζρνιηθφ έηνο 2002-2003 ε εθαξκνγή ηεο Δ.Ε επεθηάζεθε ζε 900 πεξίπνπ ζρνιηθέο κνλάδεο. Γηα ηελ επηηπρή απηή πηινηηθή εθαξκνγή ζεκαληηθφ ξφιν δηαδξακάηηζε ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην κε ην πινχζην ππνζηεξηθηηθφ εθπαηδεπηηθφ πιηθφ πνπ παξήγαγε. Ση είλαη, φκσο, ε Δπέιηθηε Εψλε; Δίλαη κηα θαηλνηνκία πνπ, ζε αληίζεζε κε ην ππάξρνλ Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα, παξέρεη ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ηε δπλαηφηεηα θαη ηελ επειημία λα απαζρνιείηαη κε δξαζηεξηφηεηεο εθηφο Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο αθνχ, πξηλ ηελ εθαξκνγή απηήο ηεο θαηλνηνκίαο, ν δάζθαινο δελ κπνξνχζε λα μεθχγεη θαζφινπ απφ απηφ (Taratori, Stravakou et al., 2007). Με ην πξφγξακκα ηεο Δ.Ε νπζηαζηηθνπνηείηαη ε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο Έλαο απφ ηνπο θπξηφηεξνπο ζηφρνπο ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο Δ.Ε είλαη ε αλάπηπμε ηεο πξσηνβνπιηαθήο δξάζεο ησλ καζεηψλ αιιά θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Δπίζεο, θαιιηεξγείηαη ε δεκηνπξγηθφηεηά ηνπο κέζα απφ ηελ νιηζηηθή θαη δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε δξαζηεξηνηήησλ ζε αηνκηθφ ή νκαδηθφ επίπεδν, αλαπηχζζνληαο ζέκαηα δηθήο ηνπο επηινγήο. Έλαο άιινο, εμίζνπ κεγάιεο ζεκαζίαο, ζηφρνο ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο είλαη λα πξνάγεη ηε δηδαθηηθή θαη παηδαγσγηθή απηνλνκία ησλ εθπαηδεπηηθψλ, λα ηνπο «δηδάμεη» λα εξγάδνληαη ζπιινγηθά θαζψο θαη λα απνβάιιεη ην γλσζηνθεληξηθφ ραξαθηήξα ηνπ ζεκεξηλνχ ζρνιείνπ. 12

1.1. Σα ζηάδηα ηεο Δπέιηθηεο Εώλεο Σν πξφγξακκα ηεο Δ.Ε πεξηιακβάλεη νθηψ ζηάδηα: 1. Δλεκέξσζε θαη επηκόξθσζε ησλ ζηειερώλ ηεο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο. ηε θάζε απηή ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην δηνξγαλψλεη εκεξίδεο ζηήξημεο γηα Γηεπζπληέο, ρνιηθνχο πκβνχινπο, Πξντζηακέλνπο γξαθείσλ εθπαίδεπζεο θαη γεληθά φζνπο εκπιέθνληαη ζην πξφγξακκα απηφ. 2. Δλδνζρνιηθή ζηήξημε ηεο εθαξκνγήο ηεο Δπέιηθηεο Εώλεο. Γηα λα ππάξρεη δηαξθήο ζηήξημε ηεο δξάζεο είλαη αλαγθαία ε χπαξμε ελφο ζηειέρνπο γηα θάζε πεξηθέξεηα πνπ ζα παξαθνινπζεί ην πξφγξακκα ηεο Δ.Ε ζε φιεο ηηο θάζεηο ηνπ. εκαληηθφ ξφιν επίζεο δηαδξακαηίδεη ε ζχλζεζε Σνπηθψλ Δπηηξνπψλ ηήξημεο απφ ηνλ Πεξηθεξεηαθφ Γηεπζπληή θαη ηνλ Πξντζηάκελν Παηδαγσγηθήο θαη Δπηζηεκνληθήο Καζνδήγεζεο. Ζ Σνπηθή Δπηηξνπή ηήξημεο απαξηίδεηαη απφ ην Γηεπζπληή Δθπαίδεπζεο, δπν ρνιηθνχο πκβνχινπο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο, ην Γηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ, ηνλ ππεχζπλν Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο θαη ηνλ εθπαηδεπηηθφ Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο. Γηα ηελ ελδνζρνιηθή ζηήξημε πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζηηο ζρνιηθέο κνλάδεο, νη ρνιηθνί χκβνπινη έρνπλ θαζνδεγεηηθφ ξφιν θαη δηνξγαλψλνπλ επηκνξθσηηθέο ζπλαληήζεηο θαη νη εθπαηδεπηηθνί παξνπζηάδνπλ δεηγκαηηθέο δηδαζθαιίεο ζηελ ηάμε ηνπο. 3. Δπνπηεία, παξαθνινύζεζε θαη αμηνιόγεζε ηεο εθαξκνγήο ηεο Δπέιηθηεο Εώλεο. ηε ζπλέρεηα πξνηείλεηαη ε αμηνιφγεζε ηεο εθαξκνγήο απφ ην ρνιηθφ χκβνπιν θαη άιινπο εθπαηδεπηηθνχο (εμσηεξηθή αμηνιφγεζε) θαη ε παξέκβαζε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ πνπ πινπνηεί ην πξφγξακκα αιιά θαη απφ ηνπο καζεηέο (εζσηεξηθή αμηνιφγεζε). Ζ εζσηεξηθή αμηνιφγεζε γίλεηαη κε ηηο απνηηκήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηνπο αηνκηθνχο θαθέινπο ησλ καζεηψλ πνπ πεξηιακβάλνπλ ηελ αλάιπζε ηνπ 13

ηξφπνπ εξγαζίαο θαη ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ. Ζ εμσηεξηθή αμηνιφγεζε πξαγκαηνπνηείηαη κε εθζέζεηο παξαθνινχζεζεο. Ο ρνιηθφο χκβνπινο ζπιιέγεη ηα ζρέδηα εξγαζίαο, παξαθνινπζεί ηελ παηδαγσγηθή δηαδηθαζία ζηε ζρνιηθή ηάμε θαη θαηαγξάθεη ηηο παξαηεξήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Με φια απηά ζπληάζζεη κηα έθζεζε παξαθνινχζεζεο θαη ζπιιέγεη ηηο αμηνινγήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Σέινο, θάπνηα κέιε ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ ζπλνκηινχλ κε ζηειέρε ηεο εθπαίδεπζεο θαη θαηαγξάθνπλ δείγκαηα δηδαθηηθήο πξαθηηθήο. Με ηε ιήμε ηνπ πξνγξάκκαηνο φζνη ζπκκεηείραλ ζπληάζζνπλ κηα έθζεζε απνηίκεζεο. 4. Ίδξπζε Κέληξσλ Σηήξημεο ηεο Δπέιηθηεο Εώλεο ζε ζρνιηθέο κνλάδεο ηεο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο. Ζ ίδξπζε απηψλ ησλ θέληξσλ έρεη ζθνπφ ηε ζπιινγή παηδαγσγηθνχ πιηθνχ θαη ηελ νξγάλσζε επηκνξθσηηθψλ ζπλαληήζεσλ κε ππεχζπλνπο ην ρνιηθφ χκβνπιν θαη ην Γηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. 5. Δθπόλεζε πεξηνδηθώλ ζε πεξηθεξεηαθό επίπεδν. Πξνβιέπεηαη λα εθδνζνχλ 13 πεξηνδηθά κε δείγκαηα δηδαθηηθψλ εθαξκνγψλ θαηά ηελ πινπνίεζε ζρεδίσλ εξγαζίαο κε δηάθνξα ζέκαηα. 6. Παξαγσγή DVD κε δεηγκαηηθέο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο. Σα DVD ζα έρνπλ ηελ ίδηα αμία κε ηα πεξηνδηθά πνπ πξναλαθέξακε. 7. Φξεκαηνδόηεζε ζρνιηθώλ κνλάδσλ. Ζ χπαξμε επαξθνχο αλαιψζηκνπ πιηθνχ δηεπθνιχλεη ηελ απνηειεζκαηηθή πινπνίεζε ησλ πξνγξακκάησλ ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο. 8. Γεκνζηνπνίεζε ησλ απνηειεζκάησλ. Οη Σνπηθέο Δπηηξνπέο ηήξημεο δηνξγαλψλνπλ εθδειψζεηο παξνπζίαζεο ηνπ πιηθνχ θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ζηε ζπλέρεηα νη ρνιηθνί χκβνπινη δεκνζηνπνηνχλ ηα απνηειέζκαηα κε ηε κνξθή ζεκηλαξίσλ πνπ ζα γίλνπλ κε ηελ έλαξμε ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο (Αιαρηψηεο, 2003). 14

1.2. Σα βαζηθά ζηνηρεία ηεο Δπέιηθηεο Εώλεο 1. Ο εκπινπηηζκφο ηεο ζρνιηθήο δσήο κε ξπζκφ θαη ζπλαίζζεκα πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ ηζφξξνπε αλάπηπμε θαη ηε γεληθφηεξε παηδεία ηνπ αηφκνπ. 2. Ζ αλάπηπμε θαηάιιεισλ δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ ψζηε λα εμνηθεησζνχλ κε ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο. 3. Ζ απνπζία δηαρσξηζκνχ κεηαμχ ησλ δηδαζθφκελσλ καζεκάησλ πνπ θάλεη εκθαλή ηε δηεπηζηεκνληθφηεηα ηεο γλψζεο θαη παχεη λα δηαρσξίδεη ηα καζήκαηα ζε «πξσηεχνληα» θαη «δεπηεξεχνληα». 4. Ζ θαιιηέξγεηα ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ησλ καζεηψλ, γεγνλφο πνπ αλαπηχζζεη ηελ απηνλνκία ηνπ καζεηή. 5. Ζ δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο πνπ πξνζηαηεχεη ην άηνκν θαη, γεληθφηεξα ηελ θνηλσλία, απφ ηα πξνβιήκαηα ηεο απνζπαζκαηηθφηεηαο θαη ηεο κνλνκέξεηαο. 6. Ζ ζχλδεζε ηεο ζρνιηθήο γλψζεο κε ηα ελδηαθέξνληα ηνπ παηδηνχ θαη ηελ πξαγκαηηθφηεηα δεκηνπξγεί θίλεηξα γηα κάζεζε θαη αλνίγεη δξφκνπο επηθνηλσλίαο ηνπ ζρνιείνπ κε ηελ νηθνγέλεηα θαη ηελ επξχηεξε θνηλσλία. 7. Ζ αλάπηπμε κνξθψλ δξάζεο θαη δηαιεθηηθήο αληηπαξάζεζεο πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ηνπ πνιίηε ζηα θνηλσληθά δξψκελα. 8. Ζ έληαμε ζηελ νκάδα φισλ ησλ καζεηψλ αλεμάξηεηα απφ ηηο επηδφζεηο ηνπο, ην θχιν θαη ηελ θνηλσληθή ηνπο πξνέιεπζε έηζη ψζηε λα πξνεηνηκαζηνχλ φινη γηα λα δήζνπλ αξκνληθά θαη δεκηνπξγηθά ζε κηα πνιππνιηηηζκηθή θνηλσλία. 9. Ζ αλάπηπμε ζηάζεσλ θαη δεμηνηήησλ πνπ βειηηψλεη ηελ απηνπεπνίζεζε ησλ καζεηψλ θαη βνεζά ζηελ αμηνπνίεζε ηεο πιεξνθνξηθήο θαη ηεο ηερλνινγίαο. 15

Όια ηα παξαπάλσ έρνπλ σο απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία ελφο «δηαθνξεηηθνχ» ζρνιείνπ, ελφο ζρνιείνπ κε πεξηζζφηεξε ειαζηηθφηεηα θαη επειημία πνπ βάδεη ζην θέληξν ην καζεηή θαη ηνπ παξέρεη ηηο θαηάιιειεο γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο ψζηε λα αληαπνθξηζεί ζηηο δπζθνιίεο ηεο δσήο θαη λα «απνδερζεί» κηα θνηλσλία ηεο ηερλνινγίαο θαη ηεο δηαπνιηηηζκηθφηεηαο. Ζ Δπέιηθηε Εψλε έρεη ζθνπφ λα εληαηνπνηήζεη ηε γλψζε κε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ θαη έρεη «αλνηρηή» ζεκαηηθή πνπ πξνηείλεηαη απφ ηνπο καζεηέο, νη νπνίνη έρνπλ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνπο ζαλ θαζνδεγεηή. Ζ Δ.Ε Γηαζεκαηηθψλ θαη Γεκηνπξγηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ εκπινπηίδεηαη κε πξνγξάκκαηα δξαζηεξηνηήησλ ζηα νπνία εληάζζνληαη ζέκαηα απφ ηελ νιπκπηαθή παηδεία, ηελ αγσγή πγείαο, ηηο δηαθπιηθέο ζρέζεηο, ηε δηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε, ηηο λέεο ηερλνινγίεο, ηελ πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε θαη ηα εηθαζηηθά. Σα ζέκαηα πνπ αλαπηχζζνληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Δ.Ε δηαθέξνπλ αλάινγα κε ηελ ειηθία θαη ηα ελδηαθέξνληα ησλ ζπκκεηερφλησλ. ε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο φκσο ζα πξέπεη λα ππάξρεη πνηθηιία θαη λα επηιέγνληαη ζέκαηα πνπ λα θαιχπηνπλ φιν ην θάζκα γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο (Αιαρηψηεο, 2001). ηελ Δπέιηθηε Εψλε ηζρχεη ε αξρή ηεο ειεχζεξεο επηινγήο ζε φ, ηη αθνξά ηελ επηινγή ηνπ ζέκαηνο. Αθφκα ηζρχεη θαη ε αξρή ηεο πνηθηιίαο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ηα ζέκαηα πνπ κειεηψληαη ζα πξέπεη λα ηθαλνπνηνχλ ηα ελδηαθέξνληα φισλ ησλ καζεηψλ. Ο ρξφλνο εθαξκνγήο ηεο γηα ην Γεκνηηθφ ρνιείν πνηθίιιεη απφ 4 ψξεο ζηηο κηθξέο ηάμεηο κέρξη 2 ψξεο ζηηο δπν ηειεπηαίεο ηάμεηο. Με ηελ εθαξκνγή ηεο ζηα ζρνιεία κπνξεί λα θαηαξγείηαη, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο, ε δηδαθηηθή ψξα ησλ 45 θαη λα θαζηεξψλεηαη ε δηδαθηηθή πεξίνδνο ησλ 90, ζηα πιαίζηα νινθιήξσζεο θάπνηαο δξαζηεξηφηεηαο. Με ηνλ ηξφπν απηφ εκπεδψλεηαη ην αίηεκα γηα επέιηθηε δηαρείξηζε ηνπ ρξφλνπ. Ζ Δπέιηθηε Εψλε εθαξκφδεηαη φρη γηα λα ππνβαζκίζεη θάπνηα άιια καζήκαηα αιιά γηα λα κεηαηξέςεη ην ζρνιείν ζε ρψξν ραξάο θαη φρη ζε έλα αδηάθνξν δηδαθηηθφ πεξηβάιινλ. 16

1.3. Ο ξόινο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ θαηά ηελ εθαξκνγή ηεο Δπέιηθηεο Εώλεο Ζ Δπέιηθηε Εψλε δίλεη ζηνλ εθπαηδεπηηθφ έλα ξφιν δηαθνξεηηθφ απφ απηφλ πνπ ζα είρε ζε κηα παξαδνζηαθνχ ηχπνπ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. ηελ Δ.Ε δηαηεξείηαη ν δηδαθηηθφο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αιιά δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζ απηφ. Γηα παηδαγσγηθνχο θαη ιεηηνπξγηθνχο ιφγνπο ηελ επζχλε ηεο Δ.Ε αλαιακβάλεη ν δάζθαινο ηεο ηάμεο. Ο δάζθαινο δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δηαδηθαζία ηεο δηδαζθαιίαο αθφκα θαη κέζα ζηα πιαίζηα ηεο Δ.Ε. Γηα λα κπνξέζεη ν δάζθαινο λα αληαπνθξηζεί ζηηο απμεκέλεο απαηηήζεηο ησλ καζεηψλ ηνπ ζα πξέπεη λα πξνγξακκαηίδεη θαη λα πξνεηνηκάδεη θαηάιιεια ην κάζεκα. Ζ επζχλε ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ θαη ηεο πξνεηνηκαζίαο απνηειεί ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηνπ πνιχπιεπξνπ ξφινπ ηνπ (Υαηδεδήκνπ, 2004). Ζ δηαθνξά είλαη φηη ε Δ.Ε. ζεζκνζεηεί ηε δπλαηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ λα ιεηηνπξγεί απηφλνκα ζε φια ηα επίπεδα ηνπ ζρεδηαζκνχ, ηεο πινπνίεζεο θαη ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ πνπ ζα απνθηήζεη ην πξφγξακκα. Ο δάζθαινο ηεο ηάμεο πξνγξακκαηίδεη αλά ηξίκελν ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο Δ.Ε, ζε ζπλεξγαζία κε ην ζχιινγν δηδαζθφλησλ θαη ηηο ππνβάιιεη ζηνλ αξκφδην ρνιηθφ χκβνπιν πξνθεηκέλνπ λα ηηο εγθξίλεη. Απφ ηελ εκπεηξία απηή απνθνκίδνπλ ζεκαληηθά νθέιε θαη νη εθπαηδεπηηθνί θαη νη ρνιηθνί χκβνπινη. Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο είλαη δηαθνξεηηθφο. Καηά ηελ παξαδνζηαθή δηδαζθαιία ε πξσηνβνπιία δξάζεο θαη επηθνηλσλίαο αλήθεη απνθιεηζηηθά ζηνλ εθπαηδεπηηθφ, ν νπνίνο κε ζπλερή κνλφινγν παξνπζηάδεη ζηνπο καζεηέο ην δηδαθηηθφ αληηθείκελν. Ο εθπαηδεπηηθφο είλαη, κε ιίγα ιφγηα, ν θπξίαξρνο ελεξγφο παξάγνληαο ηεο δηδαζθαιίαο (Taratori, Stravakou et al., 2007). 17

Απηφ ην ζεκείν ε Δπέιηθηε Εψλε έξρεηαη λα ην δηαθνξνπνηήζεη. Ο εθπαηδεπηηθφο, απφ θνξέαο θαη κεηαδφηεο ηεο γλψζεο θαη επίθεληξν ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο κεηαηξέπεηαη ζε ζπλεξγάηε, ζπλεξεπλεηή θαη εκςπρσηή. Γίλεηαη πιένλ ν δηακεζνιαβεηήο-ελήιηθαο, ν νπνίνο παξαθηλεί ηνπο καζεηέο ηνπ, ηνπο δεκηνπξγεί έκκεζα λέεο απνξίεο θαη ελδηαθέξνληα, παξαθνινπζεί θαη θαηεπζχλεη ηε δξάζε ηνπο (θπξφεξα, 2002). Ο εθπαηδεπηηθφο είλαη πεξηζζφηεξν επέιηθηνο θαη «αλνηρηφο» απέλαληη ζηηο πξνηάζεηο ησλ καζεηψλ, ρσξίο φκσο απηφ λα ζεκαίλεη φηη παχεη κε ηνλ ηξφπν απηφ λα ειέγρεη ηελ θαηάζηαζε. Ο ξφινο ηνπ είλαη θαζνδεγεηηθφο θαη πξνηξέπεη ηα παηδηά κε ηνπο θαηάιιεινπο ηξφπνπο λα δηαηππψλνπλ εξσηήζεηο θαη λα αλαδεηνχλ πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε ηε ζεκαηηθή ελφηεηα πνπ έρνπλ επηιέμεη. Θα πξέπεη λα δίλεη δηεπθξηλίζεηο φηαλ είλαη απαξαίηεηεο θαη λα πξνζπαζεί λα εκςπρψζεη ηελ νκάδα φπνπ αηζζάλεηαη φηη δελ ηα θαηαθέξλεη, ελζαξξχλνληαο ηελ. Γελ παξεκβαίλεη θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ παξά κφλν θαζνδεγεί θαη βνεζάεη ηνπο καζεηέο ηνπ κε δηαθξηηηθφ ηξφπν θαη ρσξίο λα πξνζθέξεη ηελ εχθνιε ιχζε ζην πξφβιεκα. Παξφια απηά, ζα πξέπεη λα ηνλίζνπκε φηη ν εθπαηδεπηηθφο είλαη απηφο πνπ έρεη ηελ επζχλε γηα ηε ζπλνιηθή νξγάλσζε θαη ηελ πνξεία ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Σελ επζχλε απηή δελ ηελ αλαηξεί ε απηελέξγεηα θαη ε αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ απφ ηνπο καζεηέο. Θα πξέπεη λα έρεη ππφςε ηνπ ηνπο ζηφρνπο ζηνπο νπνίνπο απνζθνπεί θαζψο θαη ηηο γλψζεηο πνπ ζέιεη λα απνθηήζνπλ νη καζεηέο ηνπ θαη, ζχκθσλα κε απηά, λα νδεγεί έκκεζα ζε απηή ηελ θαηεχζπλζε κε ηηο θαηάιιειεο ζεκαηηθέο ελφηεηεο. Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ ν εθπαηδεπηηθφο λα ζηεξίδεηαη ζηα βηψκαηα ησλ καζεηψλ ηνπ θαη λα ηνπο θηλεηνπνηεί δίλνληαο θίλεηξα ψζηε λα ζέινπλ λα κάζνπλ. ηελ Δπέιηθηε Εψλε ν εθπαηδεπηηθφο ζέβεηαη ηνπο αηνκηθνχο ξπζκνχο θάζε καζεηή θαη ζπληνλίδεη ηελ εξγαζία ηεο ηάμεο ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα (Γεκεηξίνπ, Λαγνπνχινπ et al., 2002). 18

Οη δξαζηεξηφηεηεο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο Δ.Ε. πξέπεη λα είλαη επράξηζηεο γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ, φπσο θαη γηα ηνπο καζεηέο. Θα πξέπεη λα απνδέρεηαη φιεο ηηο απφςεηο, λα ζπληνλίδεη ηε ιεηηνπξγία ηεο νκάδαο δίλνληαο ζαθείο νδεγίεο θαη λα απνθαζίδεη, καδί κε ηα παηδηά, γηα ηε κεηέπεηηα πνξεία ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Ο εθπαηδεπηηθφο πξνσζεί, κε απηφ ηνλ ηξφπν, ηε ζπιινγηθφηεηα θαη ηε ζπλεξγαηηθφηεηα αθνχ παξαθνινπζεί ηηο δξαζηεξηφηεηεο, γλσξίδεη ηηο δπζθνιίεο πνπ ππάξρνπλ θαη ζπκκεηέρεη φρη ζαλ απζεληία αιιά ζαλ πην έκπεηξνο ηνπ ζπλφινπ. Με ηνλ ηξφπν απηφ απμάλεηαη ε απηνπεπνίζεζε φισλ ησλ καζεηψλ θαη πξνηξέπνληαη λα ζπκκεηάζρνπλ θαη λα εθθξάζνπλ ηελ άπνςε ηνπο αθφκα θαη νη πην δηζηαθηηθνί θαη εζσζηξεθείο (Hargreaves, 1994). 1.4. Σν δηδαθηηθό πιηθό ηεο Δπέιηθηεο Εώλεο Σν κνληέιν ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο θαίλεηαη λα αληαπνθξίλεηαη ηθαλνπνηεηηθά ζηηο ζχγρξνλεο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο. Γηα ηελ θαιχηεξε θαη πην απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο είλαη απαξαίηεηε ε ρξήζε ηνπ θαηάιιεινπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ. Σν πιηθφ απηφ ζα δηεπθνιχλεη ηνλ εθπαηδεπηηθφ λα εκπινπηίζεη ην δηδαθηηθφ ηνπ έξγν κε πνηθίια πξνγξάκκαηα πνπ ζα θεληξίζνπλ ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ θαη ζα ηνπο νδεγήζνπλ έκκεζα ζηελ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο. Σν δηδαθηηθφ πιηθφ απφ κφλν ηνπ δελ κπνξεί λα απνδψζεη ηα κέγηζηα. Γηα ην θαιχηεξν απνηέιεζκα είλαη αλαγθαίνο ν εμνπιηζκφο ηνπ ζρνιείνπ κε κηα ζρνιηθή βηβιηνζήθε θαζψο θαη θάπνηεο αίζνπζεο ζηηο νπνίεο ζα ιακβάλνπλ ρψξα ηα εξγαζηήξηα πνπ πξνθχπηνπλ ζηα πιαίζηα θάπνηαο κειέηεο. ε κηα πεξίνδν ηερλνινγηθήο έθξεμεο δε ζα κπνξνχζε λα ιείπεη απφ ην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ ε εχθνιε πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν πξνθεηκέλνπ λα κπνξνχλ νη καζεηέο λα αλαηξέρνπλ ζε απηφ φπνηε ην ρξεηάδνληαη γηα λα επηδεηνχλ πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηα ζέκαηα πνπ ηνπο ελδηαθέξνπλ (Αιαρηψηεο, 2001). 19

Γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο Δ.Ε. θαη γηα ηε ζσζηή ιεηηνπξγία ηεο, δελ αξθεί κφλν ε θαηάιιειε πιηθνηερληθή ππνδνκή. Ζ δεκηνπξγία θαη ε δηάζεζε ηνπ θαηάιιεινπ δηδαθηηθνχ πιηθνχ κπνξνχλ λα θαιιηεξγήζνπλ ηελ δεκηνπξγηθφηεηα ησλ καζεηψλ. Γηα ην ιφγν απηφ, ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο Δ.Ε. πξνζθέξεηαη ην εμήο πιηθφ: Τν Πνιπζεκαηηθό Βηβιίν: ην βηβιίν απηφ έρεη ηίηιν «Βιέπσ ην εκεξηλφ Κφζκν» θαη απνηειείηαη απφ 27 θείκελα. Γηα ηε ζπγγξαθή απηνχ ηνπ βηβιίνπ ζπλεξγάζηεθαλ πξνζσπηθφηεηεο ησλ γξακκάησλ θαη ηεο επηζηήκεο. Δθηφο απφ ην βηβιίν κε ηα θείκελα δηαηίζεηαη θαη έλα ηεχρνο κε νδεγίεο ρξήζεο ηνπ Πνιπζεκαηηθνχ Βηβιίνπ. Σα δπν απηά βηβιία ππάξρνπλ ζε φια ηα ζρνιεία ηεο ρψξαο θαη βνεζνχλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα εκπινπηίδνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο θαη λα αλαπηχζζνπλ επηηπρψο ηα δηαζεκαηηθά ζρέδηα εξγαζίαο. Υιηθό κέζσ ηζηνζειίδαο ζην δηαδίθηπν: ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην έρεη δεκηνπξγήζεη κηα ηζηνζειίδα εηδηθά γηα ηελ Δπέιηθηε Εψλε, κε ζθνπφ λα παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ζε εθπαηδεπηηθνχο θαη καζεηέο λα αλαηξέρνπλ θαη λα αλαθαιχπηνπλ ην αληίζηνηρν πιηθφ πνπ επηζπκνχλ. Τα Γηαζεκαηηθά Σρέδηα Δξγαζίαο: πξφθεηηαη γηα επηά ζρέδηα εξγαζίαο, κε δηαθνξεηηθφ ζέκα ην θάζε έλα, πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζε φιεο ηηο ηάμεηο ηνπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ. Φάθεινο Υιηθνύ γηα ην Νεπηαγσγείν: πξφθεηηαη γηα δηαζεκαηηθά ζρέδηα εξγαζίαο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ απφ εθπαηδεπηηθνχο ηηο πξνζρνιηθήο αγσγήο ζηα πιαίζηα ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο. Φάθεινη πξνγξακκάησλ.δ.π.π.δ. (ρνιεία Δθαξκνγήο Πεηξακαηηθψλ Πξνγξακκάησλ Δθπαίδεπζεο): πξφθεηηαη γηα έλα ζχλνιν πξνγξακκάησλ πνπ επειέγεζαλ απφ ηα.δ.π.π.δ. πξνθεηκέλνπ λα εθαξκνζηνχλ ζηελ Δπέιηθηε Εψλε ζε φιεο ηηο ηάμεηο ηνπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ (Αιαρηψηεο, 2001). 20

Ζ Δπέιηθηε Εψλε ζεσξείηαη κηα αλνηρηή δηαδηθαζία κάζεζεο, ε νπνία εμειίζζεηαη αλάινγα κε ηηο αλάγθεο θαη ηα ελδηαθέξνληα ησλ ζπκκεηερφλησλ. Απφ φια ηα παξαπάλσ κπνξνχκε λα δηαπηζηψζνπκε φηη ε Δπέιηθηε Εψλε είλαη κηα εθπαηδεπηηθή θαηλνηνκία θαη κηα θηιφδνμε παξέκβαζε αιιαγήο ζην ζρνιηθφ ζχζηεκα. Δπηδηψθεη λα ζπκβάιιεη ζηηο πξνζπάζεηεο γηα κηα κειινληηθή κεηαξξχζκηζε ηνπ ζρνιείνπ θαη απνηειεί ην θίιηξν ζην νπνίν ζα δνθηκαζηνχλ ηα κειινληηθά πηινηηθά πξνγξάκκαηα, κε ζθνπφ λα δηαπηζησζεί πνην ζα κπνξέζεη λα απνηειέζεη ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο Δ.Ε. Ζ εθπαηδεπηηθή απηή θαηλνηνκία δίλεη ηδέεο, πξνηείλεη δηαδξνκέο, πξαθηηθέο ιχζεηο αιιά δελ απνηειεί νχηε ζπληαγή νχηε παλάθεηα. Κάζε εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα έρεη ηηο δηθέο ηεο απαηηήζεηο, ηνπο δηθνχο ηεο ξπζκνχο θαη κφλν ν εθπαηδεπηηθφο γλσξίδεη θαιά ηηο αλάγθεο πνπ ππάξρνπλ θαη ηη ζα επηιέμεη λα θάλεη ψζηε λα αληηκεησπίζεη ηπρφλ πξνβιήκαηα. Ζ Δ.Ε. δελ πξνζθέξεη ιχζεηο γηα φια ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ ζην πεξηβάιινλ ηεο εθπαίδεπζεο, κπνξεί φκσο λα απαληήζεη ζε θάπνηα απ απηά κε απψηεξν ζθνπφ ηεο λα πξνεηνηκάζεη ζσζηά θάζε καζεηή ψζηε λα εληαρζεί θνηλσληθά αιιά θαη λα εμνπιίζεη ηνλ εθπαηδεπηηθφ κε ηα απαξαίηεηα εθφδηα πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηρζεί ζε πξσηαγσληζηή ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Ζ ηχρε ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο είλαη ζπλάξηεζε ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν ην ζρνιηθφ ζχζηεκα ζα ζηεξίμεη ηελ εθαξκνγή ηεο θαη ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν ε εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα ζα αληαπνθξηζεί ζηελ πξφθιεζε ηνπ λένπ, ηνπ δηαθνξεηηθνχ, πνπ καο βγάδεη απφ ηελ επθνιία θαη ηελ αζθάιεηα ηεο ξνπηίλαο. 21

2. Ζ δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλώζεο 2.1. Οη όξνη «δηαζεκαηηθόηεηα», «δηεπηζηεκνληθόηεηα», «εληαηνπνίεζε» Ζ δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε είλαη ε ζπλεηδεηή πξνζπάζεηα θαηάθηεζεο θαη ρξήζεο ηεο γλψζεο θαη ησλ δεμηνηήησλ πνπ πξνζθέξνληαη απφ μερσξηζηά καζήκαηα ή γλσζηηθά αληηθείκελα. Ζ δηαζεκαηηθή-δηεπηζηεκνληθή δηαδηθαζία ζεσξείηαη απφ ηελ παηδαγσγηθή επηζηήκε σο επηηπρήο επηινγή γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ ζηφρνπ ηεο νιηζηηθήο πξνζέγγηζεο ησλ πξαγκάησλ γεληθά θαη ηεο γλψζεο εηδηθά. Με ηνλ φξν «δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε» ελλνείηαη ε κνξθή δηδαζθαιίαο θαηά ηελ νπνία απφ ηε κηα ην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο εληαηνπνηείηαη θαη απφ ηελ άιιε ε δηδαζθαιία είλαη εξγαζηεξηαθήο θαη δηεξεπλεηηθήο κνξθήο (Αγγειάθνο, 2003). Δίλαη έλαο ηξφπνο δηδαζθαιίαο δηαθνξεηηθφο απφ ηε ινγηθή ηνπ παξαδνζηαθνχ καζήκαηνο θαη δίλεη κηα απάληεζε ζηελ απνζπαζκαηηθφηεηα θαη ηνλ θαηαθεξκαηηζκφ πνπ δηαθξίλεη ηα παξαδνζηαθά αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο δηαζεκαηηθφηεηαο είλαη ε εληαηνπνίεζε θαη φρη ν θαηαθεξκαηηζκφο ηεο γλψζεο θαζψο θαη ε αλαδήηεζε ηεο γλψζεο κε βησκαηηθφ θαη δηεξεπλεηηθφ ηξφπν (Θενθηιίδεο, 1997). Ο φξνο «δηαζεκαηηθφηεηα» δεκηνπξγήζεθε παξάιιεια κε ηνλ φξν «δηεπηζηεκνληθφηεηα» θαη δειψλεη ηελ νξγάλσζε ηεο ζρνιηθήο γλψζεο θαηά ζέκαηα. Ζ δηαζεκαηηθφηεηα απνηειεί κηα «αλνηρηνχ ηχπνπ» παηδαγσγηθή πξνζέγγηζε. Ζ δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε απνηειεί κηα εθπαηδεπηηθή θαηλνηνκία θαζψο επηηξέπεη ηελ νιηζηηθή πξνζέγγηζε ησλ ζεκάησλ αιιά θαη ηελ απζφξκεηε δξάζε ησλ καζεηψλ, νη νπνίνη αλαιακβάλνπλ λα ζπκκεηάζρνπλ ελεξγά πξνθεηκέλνπ λα δηεθπεξαηψζνπλ θάπνην έξγν (Γαβαιάο, 2003). 22

Με ηε δηαζεκαηηθφηεηα παχνπλ λα πθίζηαληαη δηαθνξεηηθά καζήκαηα θαη αληηθαζίζηαληαη απφ πνιπκαζήκαηα ή εξγαζίεο πνπ πξνζεγγίδνπλ έλλνηεο, ζέκαηα θαη θαηαζηάζεηο κε ηξφπν πνιχπιεπξν, εληαίν, νιηζηηθφ (Γαβαιάο, 2003). ηα ζχγρξνλα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα γίλεηαη ηδηαίηεξε πξνζπάζεηα λα επηθξαηήζνπλ νη δηαζεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη δηδαζθαιίεο. Σν Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην μεθίλεζε ην 2000 ηελ αλαζεψξεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ καο ζπζηήκαηνο, επηρεηξψληαο θάπνηεο ηξνπνπνηήζεηο ζην πξνυπάξρνλ Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα πνπδψλ (Α.Π..) ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο. Ζ αλακφξθσζε απηή βαζίδεηαη ζε δπν θπξίσο παξακέηξνπο: ηελ θάζεηε θαηαλνκή ηεο δηδαθηέαο χιεο απφ ηάμε ζε ηάμε, έλα λέν εληαίν πιαίζην πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ. Πξφθεηηαη γηα κηα ελδνθιαδηθή ζπλνρή. Απνηειεί δειαδή ην δηαρσξηζκφ ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο ζε απηφλνκα δηδαθηηθά αληηθείκελα. Ζ δεχηεξε παξάκεηξνο είλαη ε νξηδφληηα ζχλδεζε ησλ Αλαιπηηθψλ Πξνγξακκάησλ πνπδψλ ησλ επηκέξνπο γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ. Με ηε ζχλδεζε απηή επηρεηξείηαη ε δηαηήξεζε θαη ε αιιεινζπζρέηηζε ησλ δηαθξηηψλ καζεκάησλ. Ζ δεχηεξε απηή παξάκεηξνο απνδέρεηαη ηηο ελεξγεηηθέο κεζφδνπο κάζεζεο πνπ έρνπλ σο αθεηεξία ηηο εκπεηξίεο θαη ηα ελδηαθέξνληα ησλ παηδηψλ (Αγγειάθνο, 2003). Ζ δηαζεκαηηθφηεηα είλαη νπζηαζηηθά, ε νξηδφληηα ζχλδεζε ησλ Α.Π. ησλ δηαθφξσλ δηαθξηηψλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ, ρσξίο ην γεγνλφο απηφ λα θαηαξγεί ηελ απηνλνκία ηνπο σο πξνο ηηο γλψζεηο πνπ αληηπξνζσπεχνπλ. Απηφ πνπ ζπκβαίλεη είλαη φηη, ζε απηή ηελ πεξίπησζε, ζην επίθεληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο βξίζθνληαη δηάθνξα ζέκαηα πνπ απαζρνινχλ ηνπο καζεηέο θαη ελδηαθέξνληαη λα δηεπξχλνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο πάλσ ζε απηά. Σα ζέκαηα απηά θαηαιακβάλνπλ ηε ζέζε ησλ δηαθξηηψλ καζεκάησλ. Ζ νξηδφληηα ζχλδεζε θαλεξψλεη ηελ θαηάιιειε νξγάλσζε ηεο δηδαθηέαο χιεο θάζε γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε κειέηε ησλ ζεκάησλ απφ πνιιέο θαη δηαθνξεηηθέο νπηηθέο γσλίεο. 23

Με ηε δηαζεκαηηθφηεηα αλαπξνζαξκφδνληαη ζηφρνη θαη κέζνδνη δηδαζθαιίαο θαη δνκείηαη αλάινγα ην πεξηερφκελν θάζε καζήκαηνο ζηε βάζε κηαο ηζφξξνπεο θάζεηεο θαη νξηδφληηαο θαηαλνκήο ηεο δηδαζθφκελεο χιεο (Αιαρηψηεο, 2004). Με πην απιά ιφγηα, φηαλ αθνινπζείηαη ζηελ ηάμε ε δηαζεκαηηθφηεηα, δε ρσξίδεηαη ε γλψζε ζε καζήκαηα αιιά ζε ζέκαηα πνπ έρνπλ επηιέμεη εθπαηδεπηηθφο θαη καζεηέο θαη αμηνπνηνχληαη ζηνηρεία απφ δηάθνξα γλσζηηθά αληηθείκελα. Με ηελ δηεπηζηεκνληθόηεηα δηαηεξνχληαη ηα δηαθξηηά καζήκαηα σο πιαίζηα δηάηαμεο ηεο ζρνιηθήο γλψζεο, επηρεηξεί φκσο ην Α.Π. λα ζπζρεηίζεη ην πεξηερφκελν απηψλ ησλ δηαθξηηψλ καζεκάησλ. Με ηε δηεπηζηεκνληθφηεηα σο αξρή ηνπ ελδηαθέξνληνο, δειψλεηαη απηφ πνπ κπνξεί λα πξνζθέξεη ν θάζε επηζηεκνληθφο θιάδνο ζηε δηεξεχλεζε ελφο ζέκαηνο. Με ηε δηαζεκαηηθόηεηα θαηαξγνχληαη ηα δηαθξηηά καζήκαηα θαη αληηκεησπίδεηαη πιένλ ε γλψζε ζαλ εληαία νιφηεηα. Ζ γλψζε πξνζεγγίδεηαη κέζα απφ ηε δηεξεχλεζε ζεκάησλ ηα νπνία παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ζηνπο καζεηέο. ηε δηαζεκαηηθφηεηα ην ελδηαθέξνλ ζηξέθεηαη ζην ίδην ην ζέκα, ζηελ νιηζηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο θαη ζηα εξσηήκαηα πνπ έρνπλ ηεζεί (Παλαγάθνο, 2002). Με ηελ εληαηνπνίεζε πνπ ραξαθηεξίδεη ην λέν πξφγξακκα ζπνπδψλ σο «εληαίν», γίλεηαη αλαθνξά ζηελ εζσηεξηθή ζπλνρή εληφο ησλ ελνηήησλ ηνπ καζήκαηνο πνπ δηδάζθεηαη ζε δηαθνξεηηθέο ηάμεηο θαη κεηαμχ απηψλ, αιιά θαη ζηηο αιιεινδηάδνρεο βαζκίδεο εθπαίδεπζεο. Ζ εληαηνπνίεζε είλαη αλαγθαία δηφηη κφλν κε απηήλ δεκηνπξγνχληαη πξνυπνζέζεηο γηα δηεπηζηεκνληθέο δηαζπλδέζεηο θαη δηαζεκαηηθέο πξνεθηάζεηο (Αιαρηψηεο, 2004). Με άιια ιφγηα, ε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε απαξηίδεη έλα ζπλερέο πνπ αξρίδεη κε ηε δηαηήξεζε, αιιά αιιεινζπζρέηηζε, ησλ αλεμάξηεησλ καζεκάησλ (δηεπηζηεκνληθφηεηα) θαη νινθιεξψλεηαη κε ηελ θαηάξγεζή ηνπο σο πιαηζίσλ νξγάλσζεο ηεο ζρνιηθήο γλψζεο (δηαζεκαηηθφηεηα) (Παλαγάθνο, 2002). 24

2.2. Ζ ζπνπδαηόηεηα ηεο δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο ηεο γλώζεο Με ηνλ φξν «δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε» ελλνείηαη ε κνξθή δηδαζθαιίαο ζχκθσλα κε ηελ νπνία εληαηνπνηείηαη απφ ηε κηα ην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο θαη απφ ηελ άιιε ε δηδαζθαιία έρεη δηεξεπλεηηθή κνξθή (Θενθηιίδεο, 1997). Όπσο πξναλαθέξακε, ε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο πξνηείλεηαη θαη ζπληζηάηαη απφ ηνπο εηδηθνχο επηζηήκνλεο πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλεζεί έλα ζέκα ζε βάζνο. Οη καζεζηαθέο αλάγθεο ζα θαζνξίζνπλ εάλ θαη πφηε ζα πξνζεγγηζηεί έλα ζέκα δηαζεκαηηθά. Ζ πξαγκαηνπνίεζε ηεο δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο είλαη απαξαίηεηε φηαλ ππάξρνπλ ηα εμήο θξηηήξηα: - φηαλ ε γλψζε ρσξίδεηαη ζε πνιιά επηκέξνπο αληηθείκελα, ε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ζα ζπκβάιιεη ψζηε λα απνθηήζεη ν καζεηήο κηα ζπλνιηθή εηθφλα ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. - φηαλ κέζα ζηε ζρνιηθή ηάμε δελ ππάξρεη αιιειεπίδξαζε αλάκεζα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ηνπο καζεηέο θαη ζηνπο καζεηέο κεηαμχ ηνπο, φηαλ δειαδή δελ ππάξρεη ζπλεξγαζία, δηάινγνο θαη πξσηνβνπιία (Αγγειάθνο, 2003). - φηαλ έλα ζέκα είλαη πνιχ ζεκαληηθφ, ε δηαζεκαηηθφηεηα ζπκβάιιεη ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ απφ ηνπο καζεηέο θαη ηνπο δηεπθνιχλεη λα θαηαθηήζνπλ ζπλνιηθφηεξα ηε γλψζε. - εάλ θάπνηνο εθπαηδεπηηθφο επηζπκεί λα θαιιηεξγήζεη ζηνπο καζεηέο ηνπ ην αίζζεκα ηεο αιιειεγγχεο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο γηα ηελ απφ θνηλνχ επίιπζε θάπνησλ πξνβιεκάησλ, ε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ζα βνεζήζεη ζηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζηφρνπ. - πξηλ απφ θάζε πξνζπάζεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ηελ πξνζέγγηζε θάπνηνπ ζέκαηνο, ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε νη δηαζέζηκεο πεγέο κέζα απφ ηηο νπνίεο ζα εμεηαζηεί απηφ ην ζέκα. Αλ νη πεγέο απηέο δελ είλαη επαξθείο ηφηε ζα πξέπεη λα 25

πξνζεγγίζεη ην ζέκα δηαζεκαηηθά ψζηε λα απνθχγεη ηπρφλ πξνβιήκαηα θαηαλφεζεο θαη εκπέδσζεο απφ ηνπο καζεηέο (Σζαγθαξιή-Γηακάληε, 2008). Ζ δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε, σο ηξφπνο πξνζέγγηζεο ηεο γλψζεο, πξαγκαηνπνηείηαη κέζα απφ δηεξεπλεηηθέο δηαδηθαζίεο ζπιινγηθνχ ραξαθηήξα, γεγνλφο πνπ θαλεξψλεη ηε ζεκαζία ηεο νκαδηθήο εξγαζίαο. Σα θχξηα καζήκαηα καδί κε θάπνηα άιια δηδαθηηθά αληηθείκελα θαη κέζα απφ δηαζεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πξνζδίδνπλ ηελ απαξαίηεηε απνηειεζκαηηθφηεηα ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα (Panagakos, 1999). Με απηφ ηνλ ηξφπν ε ζρνιηθή γλψζε ζηαδηαθά εληαηνπνηείηαη, κε απνηέιεζκα ν καζεηήο λα απνθηά νιηζηηθέο εηθφλεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Ζ νιηζηηθή θαηάθηεζε ηεο γλψζεο, κέζσ ηεο δηαζεκαηηθφηεηαο, δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζην καζεηή λα έρεη κηα πξνζσπηθή άπνςε γηα δηάθνξα ζέκαηα, κέζα απφ ηε ζπγθξφηεζε ελφο εληαίνπ ζπλφινπ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ. Ζ νιηζηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο ζεσξείηαη πνιχ ζεκαληηθή γηα ηε δηαζεκαηηθφηεηα επεηδή εκπιέθεη ην παηδί γλσζηηθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά, δειαδή ζπλνιηθά, ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Δπίζεο, κέζσ ηεο δηαζεκαηηθφηεηαο, ε κάζεζε ησλ λέσλ ζηνηρείσλ γίλεηαη κε ζπλερή αλαθνξά θαη ζπζρέηηζε ηνπο κε ηα ζχλνια ζηα νπνία αλήθνπλ (Bertrand, 1994). Πνιινί είλαη νη επηζηήκνλεο πνπ ππνζηεξίδνπλ φηη ε δηαζεκαηηθφηεηα απνθέξεη πνιιά ζεηηθά ζηνηρεία ζην ρψξν ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. ην ζεκείν απηφ αμίδεη λα αλαθέξνπκε θάπνηα απφ ηα θπξηφηεξα: 1. Ζ δηαζεκαηηθφηεηα θάλεη ηε γλψζε πεξηζζφηεξν ζπζηεκαηηθή. 2. Αλαπηχζζεη ηε ζπγθξνηεκέλε ζθέςε θαη ηε κεζνδνινγηθή δξάζε. 3. Γηεπθνιχλεη ηνπο καζεηέο λα θαηαλνήζνπλ ηνλ θφζκν πνπ ηνπο πεξηβάιιεη αιιά θαη ηνλ ίδην ηνπο ηνλ εαπηφ. 4. Γηακνξθψλεη νινθιεξσκέλε ηελ έλλνηα ηνπ θφζκνπ, γεγνλφο πνπ δελ είλαη δπλαηφ κέζσ ηεο απνζπαζκαηηθήο γλψζεο. 5. πζρεηίδεη ηε γλψζε κε ηελ θαζεκεξηλή εκπεηξία. 26

6. Με ηε δηαζεκαηηθφηεηα ην ζρνιείν απφ γλσζηνθεληξηθφ γίλεηαη καζεηνθεληξηθφ ελψ ν καζεηήο απφ παζεηηθφο δέθηεο γίλεηαη ελεξγφο ζπκκέηνρνο. Σα παηδηά απνθηνχλ κέζα ζηελ ηάμε έλα πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν αθνχ εκπιέθνληαη δπλακηθά ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία (θπξφεξα, 2002). 7. Γεκηνπξγεί εζσηεξηθά θίλεηξα ζηνπο καζεηέο. 8. Πξνάγεη ηε ζεηηθή ζρέζε κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο νκάδαο αθνχ αλαπηχζζεηαη ην αίζζεκα ηεο ζπλεξγαζίαο πξνθεηκέλνπ λα επηιπζεί θάπνην πξφβιεκα. 9. Γίλεη ζηνπο καζεηέο ηε δπλαηφηεηα λα πξνζεγγίδνπλ έλα ζέκα κέζα απφ ηερληθέο θαη κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο θαη βνεζά ζηελ αμηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ φισλ ησλ κειψλ ηνπ ζπλφινπ. Οη καζεηέο έρνπλ πνιιέο επθαηξίεο κάζεζεο πνπ εληάζζνληαη ζηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο. Ο εθπαηδεπηηθφο ζα πξέπεη λα παξαηεξεί ηνπο καζεηέο ηνπ θαη λα ρξεζηκνπνηεί απηέο ηηο επθαηξίεο, πξέπεη λα βνεζά ηα παηδηά λα βειηηψζνπλ ηηο κεζνδνινγηθέο ηνπο δεμηφηεηεο, λα ηα βνεζά λα βειηηψζνπλ ηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπο, ηηο δηαδηθαζίεο επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο, λα ηα βνεζήζεη κε άιια ιφγηα ψζηε λα «κάζνπλ πψο λα καζαίλνπλ». Ζ δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε απνζθνπεί λα πξνζδψζεη ζηνπο καζεηέο ηα θαηάιιεια εξεζίζκαηα, λα ηα εμνπιίζεη κε ηα θαηάιιεια εξγαιεία ψζηε λα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα φρη κφλν λα καζαίλνπλ ζε θάζε πεξίζηαζε αιιά θαη λα δηαρεηξίδνληαη ηε κάζεζε ηνπο αληιψληαο ηθαλνπνίεζε κέζα απφ απηφ. Δπίζεο, αλαπηχζζεη ζηνπο καζεηέο ηελ θξηηηθή ζθέςε, ηε ζπιινγηθή πξνζπάζεηα, ηελ αιιειεγγχε θαη ηελ απνδνρή ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο. Ζ δηαζεκαηηθφηεηα δελ απνθέξεη ζεηηθά ζηνηρεία κφλν ζηνπο καζεηέο αιιά θαη ζηνλ εθπαηδεπηηθφ. Σνπ δίλεη θίλεηξα γηα λα απνθεχγεη ηε ζρνιηθή ξνπηίλα, δίλνληαο ηνπ ηε δπλαηφηεηα λα είλαη δεκηνπξγηθφο θαηά ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη λα απηελεξγεί (θπξφεξα, 2002). 27

Απφ φζα αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, είλαη θαλεξφ φηη ε δηαδηθαζία απηή εληζρχεη ηελ παηδεία θαη ηελ πνηφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο, ηελ νξγάλσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ θαη ηηο δηεξεπλεηηθέο πξνζεγγίζεηο δηδαζθαιίαο. Ζ δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο έρεη φξηα, πεξηνξηζκνχο θαη δπζθνιίεο. Σν ζίγνπξν φκσο είλαη φηη αλνίγεη πνιινχο λένπο δξφκνπο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. 2.2.1. Ο ξόινο ηνπ θηλήηξνπ ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο Σα θίλεηξα κάζεζεο δηαδξακαηίδνπλ πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο αθνχ είλαη «ππεχζπλα» γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο. Σα θίλεηξα κάζεζεο ρσξίδνληαη ζε εζσηεξηθά θαη εμσηεξηθά. Σα εμσηεξηθά θίλεηξα απνηεινχλ εμσηεξηθέο εληζρχζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχλ ην καζεηή γηα λα πεηχρεη θάπνην ζθνπφ. Όινη νη καζεηέο φκσο, έρνπλ αλάγθε απφ ηελ χπαξμε εζσηεξηθψλ θηλήηξσλ πνπ ζα ηνπο θάλνπλ λα ελδηαθεξζνχλ γηα θάπνην ζέκα θαη λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ απφ κφλνη ηνπο γηα λα ην αλαπηχμνπλ. Σα εζσηεξηθά θίλεηξα είλαη ηα θίλεηξα ηα νπνία σζνχλ ην ππνθείκελν ζε θάπνηα ελέξγεηα ε νπνία απνηειεί απηνζθνπφ (Καςάιεο, 2002). Ο καζεηήο έρεη δηάζεζε λα αζρνιεζεί κε θάπνην ζέκα γηαηί απηφ ηνπ πξνζθέξεη ραξά θαη ηθαλνπνίεζε. ηελ πεξίπησζε απηή ν καζεηήο σζείηαη απφ εζσηεξηθά θίλεηξα, δειαδή απφ ηελ ίδηα ηελ απαζρφιεζε κε ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα θαη φρη απφ εμσηεξηθέο εληζρχζεηο. Δίλαη πξνθαλέο φηη ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο είλαη απαξαίηεηα ηα εζσηεξηθά θίλεηξα γηαηί, κέζα απφ απηά, ε κάζεζε έρεη κεγαιχηεξε δηάξθεηα θαη πξνζδίδεη ελίζρπζε ζην καζεηή. Αλ ην άηνκν έρεη εζσηεξηθά θίλεηξα γηα θάπνηα ζπκπεξηθνξά, ζα επηρεηξήζεη λα ηελ επαλαιάβεη ζην κέιινλ θαη ρσξίο λα έρεη αλάγθε ηελ χπαξμε θάπνηαο ακνηβήο. ηελ πεξίπησζε φκσο πνπ ηα θίλεηξα είλαη εμσηεξηθά ηφηε ζα ηελ εθδειψλεη κφλν κε ηελ παξνπζία θάπνηαο ακνηβήο (Κσζηαξίδνπ-Δπθιείδε, 1999). 28

Ζ δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο δίλεη κεγάιε ζεκαζία ζην ξφιν ηνπ θηλήηξνπ ζηε κάζεζε. Ο καζεηήο, πξνθεηκέλνπ λα ζπκκεηάζρεη ελεξγεηηθά ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο, πξέπεη λα έρεη εζσηεξηθά θίλεηξα θαη λα βαζίδεηαη ζ απηά. Σέηνηα θίλεηξα κπνξνχλ λα είλαη ην ελδηαθέξνλ θαη ε πεξηέξγεηα ηνπ καζεηή γηα θάπνην ζέκα. Δίλαη ινηπφλ επζχλε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ λα αλαπηχζζεη ηέηνηνπ είδνπο θίλεηξα αθνχ θαη ν ίδηνο γλσξίδεη ηε ζπνπδαηφηεηα ηνπο ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. 2.3. Σα κνληέια ηεο δηαζεκαηηθήο δηδαζθαιίαο Γηα ηελ νξγάλσζε κηαο δηαζεκαηηθήο δηδαζθαιίαο δελ είλαη απαξαίηεηνο ν ζρεδηαζκφο κε βάζε θάπνηα ηππνπνηεκέλα βήκαηα. Σα βήκαηα απηά κπνξεί λα είλαη νη πξνηάζεηο θαη ηδέεο ησλ καζεηψλ. χκθσλα κε ηηο αλάγθεο πνπ ζα ππάξρνπλ ζην εθάζηνηε εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ ζα επηιέγνληαη νη θαηάιιειεο πξνηάζεηο-ζέκαηα πξνο εμέηαζε (Σζαγθαξιή-Γηακάληε, 2008). Δπίζεο, θάπνηνο ηπραίνο ιφγνο ή ηπραία πξφηαζε ηνπ καζεηή κπνξεί λα απνηειέζεη ην έλαπζκα γηα ηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο. Ο εθπαηδεπηηθφο ζπλεξγάδεηαη κε ηνπο καζεηέο ηνπ θαη έηζη θαηαγξάθεηαη ην πιαίζην ηεο καζεζηαθήο πνξείαο. Με απηφ ηνλ ηξφπν, ε δηαζεκαηηθφηεηα ζπκβάιιεη θαη απνζθνπεί ζηελ ηζφηηκε ζπκκεηνρή φισλ ησλ καζεηψλ ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία θαη θαηά ζπλέπεηα, ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Δπηπξφζζεηα, κε ηε δηαζεκαηηθφηεηα αλαβαζκίδνληαη θαη πξνάγνληαη νη δηακαζεηηθέο ζρέζεηο αιιά θαη νη ζρέζεηο ζπλεξγαζίαο εθπαηδεπηηθνχκαζεηή. Με ηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε νη καζεηέο θαινχληαη λα κάζνπλ εξεπλψληαο αθνχ δξαζηεξηνπνηνχληαη λα αλαδεηήζνπλ πιεξνθνξίεο κέζα απφ δηάθνξεο πεγέο (εγθπθινπαίδεηεο, εθεκεξίδεο, πεξηνδηθά, δηαδίθηπν, βηβιία, ζπλεληεχμεηο απφ εηδήκνλεο) πξνθεηκέλνπ λα αλαπηχμνπλ έλα ζέκα ηεο δηθήο ηνπο επηινγήο. Ζ 29

δηαζεκαηηθφηεηα ππνζηεξίδεηαη απφ κεζφδνπο ελεξγεηηθήο πξνζέγγηζεο ηεο γλψζεο πνπ εθαξκφδνληαη ζηε δηδαζθαιία θάζε αληηθεηκέλνπ. Γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθή ε δηαζεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζα πξέπεη λα βαζίδεηαη ζηηο πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο, εκπεηξίεο θαη βηψκαηα ησλ παηδηψλ. Απηέο ηηο γλψζεηο ζα πξέπεη ν εθπαηδεπηηθφο λα ηηο αλαδηνξγαλψζεη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα απνθηήζνπλ ηα παηδηά θάπνηεο δεμηφηεηεο πνπ ζα κπνξνχλ λα ηηο ρξεζηκνπνηήζνπλ θάπνηα ζηηγκή ζην κέιινλ γηα λα κάζνπλ θάηη. Θα πξέπεη ηα παηδηά λα «κάζνπλ πψο λα καζαίλνπλ» (θπξφεξα, 2002). Δίλαη αξθεηά ηα κνληέια πνπ κπνξεί λα ιάβεη ππφςε ηνπ ν εθπαηδεπηηθφο πξνθεηκέλνπ λα νξγαλψζεη κηα δηαζεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα. Σα κνληέια ηεο δηαζεκαηηθήο δηδαζθαιίαο ζα κπνξνχζαλ λα νκαδνπνηεζνχλ, κε βάζε ην είδνο ηεο παξερφκελεο γλψζεο, ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: 1) Αλαδνκεκέλε γλώζε: ηελ θαηεγνξία απηή δε δηαθξίλνληαη μεθάζαξα ηα φξηα ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ θαη ην ελδηαθέξνλ εζηηάδεηαη ζηε ζχλζεζε εθείλσλ ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ πνπ επηηξέπνπλ ηελ πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο. 2) Σπζρεηηδόκελε γλώζε: ηελ θαηεγνξία απηή γίλεηαη πξνζπάζεηα γηα ηαπηφρξνλε εμέηαζε ελφο ζέκαηνο απφ φινπο ηνπο θιάδνπο, απφ φια ηα γλσζηηθά αληηθείκελα. 3) Γηακεξηδόκελε γλώζε: ε απηή ηελ θαηεγνξία ππεξβαίλνληαη ηα φξηα ησλ γλσζηηθψλ πεδίσλ παξφιν πνπ γίλεηαη ρξήζε ησλ επηκέξνπο ελλνηψλ θαη κεζφδσλ ηνπο (Κνχζνπιαο, 2004). Μεηά απφ φζα αλαιχζακε παξαπάλσ είλαη εκθαλήο ε ζπνπδαηφηεηα ηεο δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο ηεο γλψζεο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Γηα λα γίλεη φκσο ε πξνζέγγηζε απηή κε απνηειεζκαηηθφ ηξφπν, γηα λα δηεπθνιπλζνχλ νη εθπαηδεπηηθνί θαηά ηελ εθαξκνγή ηεο θαη λα αιιάμνπλ ηε λννηξνπία, ηηο ζηάζεηο θαη ηηο πξαθηηθέο ηνπο, είλαη απαξαίηεηε ε επηκφξθσζή ηνπο. ηε ζπλέρεηα ζα αλαθεξζνχκε εθηελέζηεξα ζηελ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. 30

2.4. Οξγάλσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνύ πεξηβάιινληνο Δίλαη θπζηθφ πσο γηα λα νινθιεξσζεί επηηπρψο ε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ελφο ζέκαηνο, ζεκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδεη θαη ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν ζα ιάβεη ρψξα. Γξαζηεξηφηεηεο ηφζν πνηνηηθέο φζν απηέο πνπ πξνζηάδεη ε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο δελ γίλεηαη λα πξαγκαηνπνηεζνχλ ζην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ ελφο παξαδνζηαθνχ ζρνιείνπ. ε έλα ζσζηά δηακνξθσκέλν ρψξν, θαζεηί κπνξεί λα απνηειέζεη εξέζηζκα θαη λα απνηειέζεη κέζνλ πξφζβαζεο ζηε γλψζε. Ζ δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο δηακνξθψλεη λέεο απαηηήζεηο γηα ην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ. Πξψηνλ, ε νξγάλσζε ηνπ ζρνιηθνχ ρψξνπ ζα πξέπεη λα ραξαθηεξίδεηαη απφ πνιππινθφηεηα θαη επειημία έηζη ψζηε λα κπνξεί λα δηεπθνιχλεη δηαζεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Γεχηεξνλ, ζα πξέπεη νη καζεηέο θαη νη εθπαηδεπηηθνί λα πάςνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηε ζρνιηθή ηάμε θαη γεληθφηεξα ην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ φπσο ην ρξεζηκνπνηνχζαλ θαηά ην παξειζφλ, ζε κηα παξαδνζηαθή ηάμε (Γεξκαλφο, 2005). 2.5. Ζ ζεκαζία ηεο επηκόξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθώλ Γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή ηεο δηαζεκαηηθφηεηαο είλαη απαξαίηεηε ε επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Ζ θαηάιιεια νξγαλσκέλε επηκφξθσζε θαη εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ κέζα απφ ηε κνξθή θάπνησλ ζεκηλαξίσλ ή αθφκα θαη κέζσ δηαλνκήο θάπνηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ, ζα έρεη σο απνηέιεζκα ηελ πην ζσζηή νξγάλσζε ηεο δηαζεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη άξα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε δηδαζθαιία. Ζ επηκφξθσζε γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηεο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο ηέζεθε ζε ιεηηνπξγία γηα πξψηε θνξά ζηηο 16 Μαξηίνπ ηνπ 1881. χκθσλα κε απηήλ, φινη νη εθπαηδεπηηθνί, θαη ησλ ηδησηηθψλ θαη ησλ δεκφζησλ ζρνιείσλ, έπξεπε λα αζθεζνχλ γηα κηα πεξίνδν 6 εβδνκάδσλ (Σαξαηφξε-Σζαιθαηίδνπ, 2000). 31

Δθηφο φκσο απφ ηελ θαηάξηηζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή ηεο δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο ηεο γλψζεο απαηηείηαη θαη ε ζπγγξαθή θαηάιιεισλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ πνπ ζα βαζίδνληαη ζηελ αξρή ηεο δηαζεκαηηθφηεηαο. Αο δνχκε φκσο ελ ζπληνκία πψο ε επηκφξθσζε «επηβάιιεηαη» γηα ηε δηεπθφιπλζε ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ. ηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο ζεκεηψλνληαη ξαγδαίεο εμειίμεηο ζε φινπο ηνπο ηνκείο, πνιιψ δε κάιινλ ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο. Οη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ απμεκέλεο απαηηήζεηο απφ γνλείο θαη παηδηά θαη θαινχληαη λα αληηκεησπίζνπλ ζπλερψο απμαλφκελεο πξνθιήζεηο θαη λα αληαπεμέιζνπλ ηθαλνπνηεηηθά ζ απηέο πξνθεηκέλνπ λα θεξδίζνπλ ηελ εκπηζηνζχλε ησλ καζεηψλ θαη ηνπ νηθνγελεηαθνχ ηνπο πεξηβάιινληνο. Μέζα ζ απηά ηα πιαίζηα απνθηά ηδηαίηεξε αμία θαη ζεκαζία ε έλλνηα ηεο ζπλερνχο θαη δηα βίνπ εθπαίδεπζεο. Αλαπφζπαζην ινηπφλ θνκκάηη ηεο επαγγεικαηηθήο ζηαδηνδξνκίαο ηνπ ζχγρξνλνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη απηνλφεηε φζν πνηέ άιινηε, είλαη ε δηαξθήο επηκφξθσζή ηνπ. Οη εθπαηδεπηηθνί ππνζηεξίδνπλ φηη βειηηψλνληαη θαη ελζαξξχλνληαη ζην έξγν ηνπο φηαλ ππάξρεη ζπλερήο αλαηξνθνδφηεζε κέζα απφ βησκαηηθέο δηαδηθαζίεο επηκφξθσζεο (Γαιαλνπνχινπ, 2002). Αο μεθηλήζνπκε φκσο κε ηελ ελλνηνινγηθή νξηνζέηεζε ηνπ φξνπ «επηκφξθσζε» γηα λα θαηαλνήζνπκε επθνιφηεξα ηε ζπνπδαηφηεηά ηεο. Πξφθεηηαη γηα κηα δηαδηθαζία εκπινπηηζκνχ, ε νπνία βειηηψλεη, αλαλεψλεη ή αληηθαζηζηά ηηο γλσζηηθέο δνκέο πνπ απνθηήζεθαλ θαηά ηελ αξρηθή εθπαίδεπζε, επηηξέπνληαο ηελ εκβάζπλζε ζε δεηήκαηα πνπ ε βαζηθή εθπαίδεπζε άγγημε ζε επηθαλεηαθφ επίπεδν. Ζ επηκφξθσζε ιεηηνπξγεί σο ζπλδεηηθφο θξίθνο ηεο ζεσξίαο θαη ηεο εθπαηδεπηηθήο πξάμεο, δηεπθνιχλνληαο έηζη ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Υαξαθηεξίδεηαη σο κηα ζπλερήο, επαλαιακβαλφκελε θαη ζπζηεκαηηθά νξγαλσκέλε δηαδηθαζία πνπ βειηηψλεη δηαξθψο ην έξγν ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζπκβάιιεη 32

επνκέλσο, ζηελ επηηπρή έθβαζε ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο (Υαηδεπαλαγηψηνπ, 2001). ην ζεκείν απηφ ζα παξαζέζνπκε θάπνηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο είλαη ρξήζηκε ε επηκφξθσζε: Ζ αλάγθε γηα ζπλερή ελεκέξσζε θαη βειηίσζε. Ζ κεγάιε απφζηαζε αλάκεζα ζην ρξφλν ησλ ζπνπδψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζην ρξφλν ηεο εθπαηδεπηηθήο πξάμεο. Ζ ειιηπήο θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απφ ηηο βαζηθέο ζπνπδέο ηνπο. Ζ θνηλσλία γίλεηαη πνιππνιηηηζκηθή θαη αλαζεσξνχληαη νη ζπλζήθεο ζηηο ζρνιηθέο ηάμεηο. Παηδηά απφ δηαθνξεηηθά πνιηηηζκηθά πεξηβάιινληα, κε δηαθνξεηηθή γιψζζα, κε δηαθνξεηηθφ νηθνλνκηθφ ππφβαζξν, θάλνπλ αηζζεηή ηελ παξνπζία ηνπο θαη νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα πξνζαξκφζνπλ ην δηδαθηηθφ ηνπο έξγν ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο θαη απηψλ ησλ παηδηψλ. Σν ζρνιείν είλαη έλαο ζεζκφο «αλνηρηφο» ζηηο αιιαγέο θαη δελ εκκέλεη ζπλερψο ζηελ ίδηα θαηάζηαζε. Ζ εκθαλήο πξφνδνο ηεο θνηλσλίαο ζε δηάθνξνπο ηνκείο φπσο ην γλσζηηθφ, ηνλ θνηλσληθφ, ηνλ πνιηηηζηηθφ θαη, θπξίσο, ηνλ ηερλνινγηθφ ηνκέα. Ζ αλάγθε γηα εθαξκνγέο θαηλνηνκηψλ θάλεη αλαγθαία ηελ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα λα κπνξνχλ λα ελεκεξψλνληαη γηα ηπρφλ θαηλνχξγηεο ηερληθέο θαη πξνγξάκκαηα θαη λα ηα εθαξκφδνπλ κε επηηπρία ζηελ ηάμε ηνπο (Υαηδεδήκνπ, 2008). Μέζα απφ ηελ επηκνξθσηηθή δηαδηθαζία, νη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ ηελ επθαηξία λα κεγηζηνπνηήζνπλ θαη λα εθζπγρξνλίζνπλ ηελ παηδαγσγηθή ηνπο θαηάξηηζε, ε νπνία, αλεμάξηεηα απφ ηελ πνηφηεηα ησλ πξνυπεξεζηαθψλ ηνπο ζπνπδψλ, δε ζεσξείηαη θαη δελ είλαη πνηέ ηφζν επαξθήο ψζηε λα θαζηζηά πεξηηηή ηελ πεξαηηέξσ εθπαίδεπζε. 33