ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΒΕΝΕΤΣΑΝΟΣ ΜΑΥΡΕΑΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2013-2014
Ακαδημαϊκό Έτος 2013-2014 ΆΣΚΗΣΗ ΤΩΝ 5ΕΤΏΝ ΦΟΙΤΗΤΏΝ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΉΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΉ ΚΛΙΝΙΚΉ Ανάκτηση αυτού του εντύπου από: http://psychiatrymed.wordpress.com Α. Σκοπός της κλινικής Άσκησης Σας καλωσορίζουμε στην Ψυχιατρική Κλινική του Π.Γ.Ν.Ι. Πιστεύουμε ότι η μικρή παραμονή σας στην Ψυχιατρική κλινική θα είναι εποικοδομητική και πάνω από όλα ευχάριστη. Σκοπός της πρακτικής κλινικής άσκησης, που συμπληρώνει τα σεμινάρια από το αμφιθέατρο, είναι η εκπαίδευση των φοιτητών σε θέματα κλινικής ψυχιατρικής που στοχεύει αφενός στην εξοικείωση με τον ψυχιατρικό ασθενή και αφετέρου στην εκμάθηση των βασικών κλινικών δεξιοτήτων, που είναι απαραίτητες για την άσκηση της Ιατρικής από όλους τους ιατρούς ανεξάρτητα από την περαιτέρω εξειδίκευσή τους. Επίσης, η απόκτηση γνώσεων για την πρακτική αντιμετώπιση των βασικών ψυχιατρικών διαταραχών με έμφαση στις ανάγκες θεραπείας στην Π.Φ.Υ. Β. Πρακτικές Πληροφορίες Ο συνήθης χώρος συνάντησης στον οποίο γίνονται αρκετά μαθήματα καθώς και η εβδομαδιαία μεγάλη επίσκεψη βρίσκεται στο κέντρο περίπου της κλινικής, δίπλα από την τραπεζαρία. Στον χώρο αυτό γίνονται και άλλες δραστηριότητες (π.χ. εργοθεραπεία, ομάδες υποστήριξης των ασθενών κ.λ.π.). Καθώς η αίθουσα είναι συνήθως δεσμευμένη μέχρι τις 10.15 από τις άλλες δραστηριότητες η ώρα προσέλευσης για τους φοιτητές έχει οριστεί στις 10.30 καθημερινά. Η γραμματεία της κλινικής βρίσκεται στο γραφείο του Καθηγητή, κοντά στην είσοδο της κλινικής. Εκεί υπάρχει παρουσιολόγιο το οποίο υπογράφετε κατά την προσέλευση και την αποχώρηση. Λόγω της πολύ μικρής διάρκειας της άσκησης προτείνουμε, εάν δεν υπάρχει σημαντικός λόγος, να μην κάνετε απουσίες. Μία απουσία μπορεί να δικαιολογηθεί. Εάν κάποιος πρόκειται να λείψει πάνω από μία φορά παρακαλούμε να ενημερώσει την γραμματεία για τον λόγο. Σε κάθε περίπτωση προτείνουμε να μην κάνετε καμιά απουσία τις Τετάρτες, διότι τότε γίνεται η μεγάλη επίσκεψη της κλινικής. Η γραμματέας της Κλινικής θα σας μοιράσει και διάφορα φυλλάδια τα οποία χρησιμοποιούμε για την παρακολούθηση της κλινικής άσκησης. Άλλος χώρος της κλινικής που χρειάζεται να γνωρίζετε είναι το γραφείο των ειδικευομένων ιατρών (επί του παρόντος έξω ακριβώς από την είσοδο της Κλινικής). 2
Διατίθεται τουαλέτα για το προσωπικό την οποία μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε (το κλειδί μπορείτε να το ζητήσετε από τους νοσηλευτές), αλλά και άλλες τουαλέτες μέσα και έξω από την κλινική οι οποίες είναι ανοικτές για όλους. Αν και το κάπνισμα απαγορεύεται εντελώς στο νοσοκομείο, λόγω της ιδιαιτερότητας της κλινικής, υπάρχει ένας κοινός χώρος με τηλεόραση στον οποίο οι ασθενείς μπορούν να καπνίσουν και επίσης ένα αίθριο με παγκάκια στα οποία επίσης οι ασθενείς μπορούν να περάσουν την ώρα τους. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και εσείς ελεύθερα τους χώρους αυτούς. Υπεύθυνοι για την άσκηση είναι οι Πέτρος Σκαπινάκης (Επικ. Καθηγητής Ψυχιατρικής, p.skapinakis@gmail.com, τηλ. 6944-413495) και Πέτρος Πετρίκης (Λέκτορας Ψυχιατρικής, ppetrikis@hotmail.gr). Για ο,τιδήποτε χρειαστείτε κατά την διάρκεια της άσκησης (ή και για οποιοδήποτε πρόβλημα, εκπαιδευτικό ή προσωπικό για το οποίο μπορούμε να βοηθήσουμε) μπορείτε να στείλετε email ή εάν επείγει να καλέσετε στο κινητό τηλέφωνο. Για την καλύτερη πραγματοποίηση της άσκησης διατηρούμε ένα site στο οποίο εναποθέτουμε χρήσιμο υλικό (είτε άρθρα, είτε κεφάλαια από άλλα βιβλία που συστήνουμε να διαβάσετε, είτε άλλα ενδιαφέροντα πράγματα συμπεριλαμβανομένων ανακοινώσεων). Το site βρίσκεται εδώ: http://psychiatrymed.wordpress.com και σας παρακαλούμε να το επισκέπτεστε τακτικά κατά τη διάρκεια της άσκησης. Γ. Εγχειρίδιο Στους φοιτητές διατίθεται ένα εγχειρίδιο για τη μελέτη, που επί του παρόντος είναι το Εγχειρίδιο Κλινικής Ψυχιατρικής των Kaplan & Sadock, εκδ Λίτσας. Η εμπειρία μας μέχρι τώρα από το βιβλίο αυτό είναι ότι είναι αρκετά περιεκτικό (αποτελώντας σύνοψη πιο εκτεταμένων βιβλίων των ιδίων συγγραφέων) και κάποια κεφάλαια είναι δυσνόητα για τον φοιτητή, που έρχεται πρώτη φορά σε επαφή με το κλινικό αυτό αντικείμενο. Για τον λόγο αυτό συστήνουμε στους φοιτητές κάποια από τα κεφάλαια να τα μελετήσουν από άλλες πηγές. Πιο συγκεκριμένα: 1. Τα πρώτα 4 κεφάλαια που αναφέρονται στην ψυχοπαθολογία, το ψυχιατρικό ιστορικό, την κλινική συνέντευξη και την ταξινόμηση στην ψυχιατρική, οι φοιτητές μπορούν να τα αντικαταστήσουν με το κεφάλαιο της Ψυχοπαθολογίας (συγγραφέας Π. Ουλής) από το βιβλίο των Λύκουρα - Σολδάτου. Όσον αφορά το ψυχιατρικό ιστορικό και την κλινική συνέντευξη, οι φοιτητές θα έχουν την δυνατότητα να 3
δουν πρακτικά παραδείγματα από την κλινική άσκηση. Για την ταξινόμηση αυτό που χρειάζεται να γνωρίζετε είναι την ύπαρξη των δυο συστημάτων ταξινόμησης (DSM-IV και του Π.Ο.Υ. - ICD-10) και τις βασικές κατηγορίες των ψυχιατρικών διαταραχών (όπως αυτές ταξινομούνται αδρά και από τα δυο συστήματα). 2. Το κεφάλαιο των διαταραχών της διάθεσης είναι αρκετά δυσνόητο από το εγχειρίδιο. Εναλλακτικά, προτείνουμε να το διαβάσετε από το αντίστοιχο κεφάλαιο του βιβλίου "Psychiatric Diagnosis" των Goodwin & Guze, το οποίο έχουμε ανεβάσει στο site (στα Αγγλικά) και είναι κατά την γνώμη μας εξαιρετικό, ή εάν δυσκολεύεστε πολύ στην Αγγλική, από το αντίστοιχο κεφάλαιο του βιβλίου των Λύκουρα - Σολδάτου. 3. Το κεφάλαιο της ψυχοφαρμακολογίας και των βιολογικών θεραπειών είναι επίσης αρκετά δύσκολο να διαβαστεί από το εγχειρίδιο και για τον λόγο αυτό προτείνουμε να το αντικαταστήσετε με το κεφάλαιο των βιολογικών θεραπειών (συγγραφέας Δ. Δικαίος) από το βιβλίο των Λύκουρα - Σολδάτου. Το κεφάλαιο αυτό το έχουμε ήδη σε μορφή pdf στο site από όπου μπορείτε να το κατεβάσετε. 4. Σε σχέση με την υπόλοιπη ύλη, έχετε υπόψη ότι δεν έχουν διδαχθεί και άρα είναι εκτός ύλης τα εξής κεφάλαια: Νευροψυχιατρικές πλευρές του HIV-AIDS, σεξουαλικές δυσλειτουργίες κ.λ.π., διαταραχές ύπνου, διαταραχές παρορμήσεων και προσαρμογής, ψυχοσωματική ιατρική, παιδοψυχιατρική, γηριατρική ψυχιατρική, πένθος-θάνατος κλπ. 5. Για τα υπόλοιπα κεφάλαια κατά την διάρκεια της άσκησης θα σας δώσουμε κάποιοες επιπρόσθετες πληροφορίες για να οργανώσετε καλύτερα το διάβασμά σας. Είναι πολύ σημαντικό, για να μπορείτε να παρακολουθήσετε κατά την διάρκεια της άσκησης, να κάνετε την πρώτη εβδομάδα της άσκησης επανάληψη στα εξής κεφάλαια: α) Ψυχοπαθολογία (όλα δηλ. τα συμπτώματα από τις βασικές ψυχικές λειτουργίες, σκέψη, συναίσθημα, αντίληψη, γνωστικές λειτουργίες κλπ) β) Τα κεφάλαια της σχιζοφρένειας και των διαταραχών της διάθεσης (κατάθλιψη, διπολική διαταραχή) γ) το κεφάλαιο των βιολογικών θεραπειών Αυτά είναι απολύτως απαραίτητα για την συμμετοχή σας και πρέπει να τα μελετήσετε την πρώτη εβδομάδα ώστε να μπορείτε να παρακολουθήσετε και να συμμετέχετε. 4
Υπενθυμίζεται ότι διαφάνειες από τα μαθήματα μπορείτε επίσης να βρείτε εδώ: http:// stress.gr/slides/ppt.zip Δ. Παράδοση εργασίας: Σύνοψη περιστατικού (Case Summary) Κατά την διάρκεια της άσκησης κάθε φοιτητής θα υποβάλλει (την τελευταία εβδομάδα της άσκησης) μικρό ιστορικό για έναν από τους ασθενείς που θα δούμε. Η σύνοψη αυτή ή case summary θα πρέπει να γραφτεί σε υπολογιστή και να υποβληθεί πριν τις εξετάσεις στην γραμματεία της κλινικής. Οδηγίες για την συμπλήρωση μπορείτε να βρείτε στο σχετικό pdf που έχουμε στο site (είναι υπόδειγμα case summary από το βιβλίο: Oxford Textbook of Psychiatry). Η έκτασή του είναι 2-3 σελίδες το πολύ και παλαιότερες συνόψεις προηγούμενων φοιτητών μπορείτε επίσης να δείτε στο αρχείο της κλινικής ζητώντας το από την γραμματέα της κλινικής. Επιπρόσθετες οδηγίες για την συμπλήρωση θα σας δοθούν κατά την διάρκεια της άσκησης από τον κ. Σκαπινάκη. Έχουμε υπολογίσει ότι απαιτούνται περίπου 2 ώρες στο σπίτι για την συμπλήρωση αυτής της σύνοψης. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να αποκτήσουν οι φοιτητές εξοικείωση με την εξέταση των ψυχικών λειτουργιών και με το ψυχιατρικό ιστορικό. Καθώς το ιστορικό είναι απόρρητο χρειάζεται προσοχή ώστε να μην αναφέρεται το ονοματεπώνυμο του ασθενή επάνω (μόνο το πρώτο αρχικό του ονόματος) και επίσης ιδιαίτερη προσοχή ώστε να μην ανεβαστεί ηλεκτρονικά σε κάποια άλλη σελίδα κλπ καθώς αυτό απαγορεύεται από τη νομοθεσία που διέπει το ιατρικό απόρρητο και τα προσωπικά δεδομένα των ασθενών Ε. Δομή του Προγράμματος Πρακτικής Άσκησης Το πρόγραμμα κλινικής άσκησης περιλαμβάνει τα εξής: 1) Παρακολούθηση της τακτικής επίσκεψης της κλινικής κάθε Τετάρτη (10.30-14.00): Υπεύθυνος: Καθηγητής Ψυχιατρικής Β. Μαυρέας 2) παρακολούθηση πρακτικών μαθημάτων που στοχεύουν στην συζήτηση κλινικών περιστατικών και την εξέταση ασθενών από όλο το φάσμα της ψυχιατρικής νοσηρότητας (10.30-13.30). Τα μαθήματα αυτά γίνονται ως εξής: Κάθε Δευτέρα: Υπεύθυνος κ. Π. Πετρίκης, Λέκτορας Ψυχιατρικής Κάθε Τρίτη: Υπεύθυνος κ. Π. Σκαπινάκης, Επικ. Καθηγητής Ψυχιατρικής Κάθε Πέμπτη: Υπεύθυνος κ. Θ. Υφαντής, Αν. Καθηγητής Ψυχιατρικής 5
Σημείωση 1: ο Καθηγητής κ. Μαυρέας ανάλογα με το πρόγραμμα μπορεί να κάνει ένα μάθημα την Τρίτη ή άλλη μέρα όπως οριστεί. Σημείωση 2: Ένα από τα μαθήματα του κ. Σκαπινάκη αφορά πρακτικό εργαστήριο στις αγχώδεις διαταραχές και γίνεται μία Τρίτη στην αίθουσα "Άρης Λιάκος" του εργαστηρίου Ιατρικής Ψυχολογίας (στην αίθουσα που γίνονται και οι εξετάσεις). Σχετικές οδηγίες θα δοθούν από τον κ. Σκαπινάκη 3) Παρακολούθηση της τακτικής επίσκεψης της υπηρεσίας πρώτου ψυχωτικού επεισοδίου (10.30-13.30) 4) Συμμετοχή στην γενική εφημερία της κλινικής (μία εφημερία κάθε φοιτητής από τις 17.00-23.00, συνήθως ομάδα δυο ή τριών φοιτητών ανάλογα με το συνολικό αριθμό). Παρακάτω, αναλύεται πιο λεπτομερειακά το πρόγραμμα αυτό. Ε.1 Συμμετοχή στην τακτική επίσκεψη Η επίσκεψη της Ψυχιατρικής Κλινικής γίνεται κάθε Τετάρτη από τις 10.30 έως 14.00 περίπου. Ο χώρος στον οποίο γίνεται είναι η μεγάλη αίθουσα συγκεντρώσεων που βρίσκεται στο κέντρο της κλινικής. Η επίσκεψη παρακολουθείται από όλους τους ιατρούς, νοσηλευτές και τους προπτυχιακούς φοιτητές. Κατά την διάρκειά της γίνεται συζήτηση των ασθενών της κλινικής με έμφαση σε πρακτικά θέματα διάγνωσης, διαφορικής διάγνωσης και αντιμετώπισης. Οι φοιτητές παρακαλούνται να προσέρχονται στην ώρα τους για την επίσκεψη, αφενός για να μην υπάρχουν διακοπές και αφετέρου για να μπορούν να εξασφαλίζουν κάθισμα. Η επίσκεψη αποτελεί σημαντική κλινική δραστηριότητα της κλινικής και κατά την διάρκειά της οι υπεύθυνοι θεράποντες ιατροί προσπαθούν να ανασκοπήσουν όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες ώστε να προχωρήσουν στις κατάλληλες διαγνωστικές, θεραπευτικές ή προληπτικές ενέργειες για τους ασθενείς τους. Για τον λόγο αυτό, επιβάλλεται η πλήρης προσήλωση και η απουσία παράπλευρων συζητήσεων που μπορεί να παρενοχλήσουν το έργο αυτό. Καθώς στην επίσκεψη δίνονται σημαντικές πληροφορίες για τους ασθενείς, συστήνεται στους φοιτητές να κρατούν σημειώσεις, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιήσουν κάποιο από το υλικό αυτό στην σύνοψη του περιστατικού που θα υποβάλλουν. Κάποιες φορές, στην διάρκεια της επίσκεψης και εφόσον υπάρχει ένδειξη μπορεί να γίνει εξέταση του ασθενή παρουσία όλων των παρευρισκομένων. Τονίζεται 6
επίσης ιδιαίτερα ότι όλες οι συζητήσεις καλύπτονται από το ιατρικό απόρρητο και ως εκ τούτου χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στο θέμα αυτό λόγω της ιδιαιτερότητας των ψυχιατρικών διαταραχών. Ε2. Παρακολούθηση Πρακτικών Μαθημάτων Τα μαθήματα γίνονται κάθε Δευτέρα, Τρίτη και Πέμπτη από 10.30 13.30 περίπου. Τα μαθήματα αυτά περιλαμβάνουν πρακτική συζήτηση ενός κλινικού περιστατικού από τις εξής νοσολογικές κατηγόρίες: Σχιζοφρένεια, Κατάθλιψη, Διπολική Διαταραχή, Αλκοολισμός Οργανικά Ψυχοσύνδρομα, Αγχώδεις Διαταραχές, Ψυχιατρικές Διαταραχές σε παθολογικούς ασθενείς (περιλαμβάνει π.χ. περιστατικό κατάθλιψης σε παθολογικούς ασθενείς ή συννοσηρότητα ψυχιατρικών με παθολογικές διαταραχές καθώς και σωματόμορφες διαταραχές), Άλλες διαταραχές (ανάλογα με τα περιστατικά της κλινικής ή το ενδιαφέρον των φοιτητών). Οι υπεύθυνοι κάθε ημέρας αναφέρθηκαν πιο πάνω. Ζητούμε την κατανόησή σας εάν κάποιες φορές γίνονται μικρές αλλαγές, καθώς προκύπτουν έκτακτες εργασίες κλπ. Κατά την διάρκεια των πρακτικών αυτών μαθημάτων γίνεται προσπάθεια να εξετασθούν ασθενείς της κλινικής ώστε να είναι δυνατή η απόκτηση πρακτικής εμπειρίας στην εξέταση των ψυχικών λειτουργιών αλλά και στην κλινική εικόνα των σοβαρών ψυχιατρικών διαταραχών. Λόγω της ιδιαιτερότητας των ψυχιατρικών διαταραχών και της σημασίας της θεραπευτικής σχέσης για την διάγνωση και αντιμετώπιση, κάποιοι ασθενείς δεν δύνανται ή δεν θέλουν να εξετασθούν, ενώ άλλοι μπορεί να έχουν επιφυλάξεις αρχικά. Καθώς δεν είναι πάντα εύκολο να πείσουμε τους ασθενείς να προσέλθουν για εξέταση, θα θέλαμε να ζητήσουμε από τους φοιτητές, ιδιαίτερα κατά τις Δευτέρες και τις Τρίτες να είναι μαζεμένοι στην ώρα τους και σχετικά ήσυχοι στη μεγάλη αίθουσα, ώστε όταν καταστεί δυνατό να έρθει κάποιος ασθενής για εξέταση να μπορεί να γίνει αυτό απρόσκοπτα. Μπορείτε να εκμεταλλευθείτε την αναμονή ώστε να μελετήσετε κάποιο κεφάλαιο από την ύλη σας. Ε3. Συμμετοχή στην επίσκεψη της υπηρεσίας πρώτου ψυχωτικού επεισοδίου Κάθε Παρασκευή γίνεται η ξεχωριστή επίσκεψη της υπηρεσίας πρώτου ψυχωτικού επεισοδίου, στην οποία αναφέρονται όλα τα περιστατικά με πρώτη ψυχωτική εκδήλωση που νοσηλεύονται στην κλινική. Στόχος της υπηρεσίας είναι η 7
έγκαιρη και βέλτιστη παρέμβαση η οποία μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα στην μελλοντική πρόγνωση. Ε4. Συμμετοχή στην Γενική Εφημερία Οι φοιτητές θα συμμετέχουν στην γενική εφημερία τις απογευματινές ώρες (17.00 23.00) ακολουθώντας τον ειδικευόμενο ιατρό και τον εφημερεύοντα επιμελητή. Έχουμε προβλέψει μια τουλάχιστον εφημερία ανά φοιτητή (συνήθως σε ομάδες των δυο). Για την παρακολούθηση της εφημερίας υπάρχει έντυπο το οποίο πρέπει να συμπληρώσετε (με κάποια αδρά στοιχεία για την δραστηριότητά σας εκείνη την ημέρα και τα περιστατικά που είδατε) και το οποίο πρέπει να σας υπογράψει ο γιατρός της κλινικής με τον οποίο είσαστε μαζί. Το έντυπο θα το παραλάβετε από την γραμματεία της κλινικής και θα το παραδώσετε πάλι εκεί. ΣΤ. Εξετάσεις Όπως είναι γνωστό οι εξετάσεις γίνονται στο τέλος της κλινικής άσκησης σε ημερομηνία και ώρα που θα προκαθοριστεί από τους υπευθύνους. Οι εξετάσεις γίνονται στην αίθουσα "Άρης Λιάκος" του εργαστηρίου Ιατρικής Ψυχολογίας. Δεν υπάρχει δυνατότητα να δώσετε με άλλη ομάδα. Όποιος συμμετάσχει σε αυτές και δεν περάσει μπορεί να ξαναδώσει τον Σεπτέμβριο. Εάν κάποιος φοιτητής δεν συμμετάσχει μπορεί, εάν το επιθυμεί, να δώσει στην επίσημη εξεταστική του Ιουνίου. Τα θέματα είναι ανάπτυξης. Υπάρχουν τρία θέματα με 2 υποθέματα το καθένα και μπορείτε να επιλέξετε τα 2 από τα τρία. Ο χρόνος είναι 2 ώρες. 8