ΠΔΡΗΛΖΦΖ Απφ ηελ δεθαεηία ηνπ 1970 έσο ζήκεξα δηαπηζηψλνπκε αλεπαλάιεπηεο αιιαγέο θαη δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο δξάζεο ζηηο δπηηθέο βηνκεραληθέο

ΠΔΡΗΛΖΦΖ Απφ ηελ δεθαεηία ηνπ 1970 έσο ζήκεξα δηαπηζηψλνπκε αλεπαλάιεπηεο αιιαγέο θαη δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο δξάζεο ζηηο δπηηθέο βηνκεραληθέο νηθνλνκίεο. Γηάθνξνη παξάγνληεο σζνχλ ηηο παξαπάλσ ρψξεο ζε αλαδήηεζε λέσλ ηξφπσλ αλάπηπμεο. Σν βηνκεραληθφ ηνπίν πνπ επηθξαηεί είλαη πνιχ δηαθνξεηηθφ απφ ηηο πξνεγνχκελεο δεθαεηίεο, θχξηνο δεκηνπξγφο απηνχ δε είλαη, ε βηνκεραλία πςειήο ηερλνινγίαο. Απφ ηελ πςειή ηερλνινγία πεξηκέλνπκε λέεο δπλαηφηεηεο αλάπηπμεο πξνζαξκνζκέλεο ζηηο ηνπηθέο αλάγθεο. Δπίζεο αλακέλνπκε πςειφηεξα θέξδε θαη αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο. Ζ πςειή ηερλνινγία ζπλδέεηαη κε λένπο ηφπνπο αλάπηπμεο φπσο ηα θέληξα θαηλνηνκίαο, ηα ηερλνινγηθά πάξθα θαη ηηο ηερλνπφιεηο. Οη ηερλνπφιεηο ζπληζηνχλ κηα επξχηεξε ζεψξεζε ηνπ αλαπηπμηαθνχ ζρεδηαζκνχ. Μεγάιεο ηερλνπφιεηο φπσο ην Κέηκπξηηδ ζηελ Μ. Βξεηαλία, ε νθία- Αληίπνιηο, ε Ille de France θαη ην Μνλπειηέ ζηε Γαιιία αιιά θαη ζε άιιεο ρψξεο φπσο ζηηο ΖΠΑ, Οιιαλδία, Βέιγην, Γεξκαλία, Ηαπσλία θιπ νξγαλψλνληαη δεκηνπξγψληαο επξχηεξα πνιιαπιαζηαζηηθά απνηειέζκαηα. Γηαρένπλ λεσηεξηζκνχο θαη ηερλνινγία ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηνπο. Πξνζειθχνπλ λέεο επηρεηξήζεηο θαη εξεπλεηηθά ηδξχκαηα. Αληηζηνίρσο ζηελ Διιάδα ην Γ ΚΠ ρξεκαηνδνηεί ηελ θαηλνηνκία πξνθεηκέλνπ λα πεηχρνπκε αλάπηπμε ηεο λέα νηθνλνκίαο. Ζ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ Γ ΚΠ γηα ηελ θαηλνηνκία είλαη ζεκαληηθή, πιελ φκσο δηάθνξνη παξάγνληεο φπσο ην κηθξφ κέγεζνο ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο θαη ε έιιεηςε ηερλνγλσζίαο δελ επηηξέπνπλ ελζαξξπληηθά απνηειέζκαηα. Αληίζηνηρε πνξεία ζηνλ ηνκέα ηεο «λέαο νηθνλνκίαο» αθνινπζεί θαη ε Πάηξα. Ζ γεσγξαθηθή ηεο ζέζε θαη ηα κεγάια έξγα πνπ εθηεινχληαη ζηελ πεξηνρή ηεο δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα αλαδεηρζεί ζε θνκβηθφ θέληξν δηεζλψλ κεηαθνξψλ. Θα ρξεηαζηνχλ φκσο πεξηζζφηεξεο επελδχζεηο θαη απνηειεζκαηηθή ρξεκαηνδφηεζε γηα αθνκνίσζε ηεο πςειήο ηερλνινγίαο ζηελ παξαγσγή ψζηε λα κπνξνχκε λα κηιάκε γηα αλάπηπμε ηεο Πάηξαο ζην πιαίζην ηεο λέαο νηθνλνκίαο. 1

SUMMARY From 1970 until today, we have ascertained numerous changes and different ways of action in the western industrial economies. Various factors urge the previous countries to search out for new ways of development. The industrial scenery that has prevailed is far different from the past decades and most responsible for this, is the high technology industry. From high technology we expect, new development possibilities suited to the local needs. We also expect higher profits and increased employment. Higher technology is linked with new locations of development like the innovation centers, the technological parks and technopolis. Technopolis constitute a boarder thought of development planning. Large technopolis like Cambridge in G. Britain, Sofia- antipolis, Ille de France and Montpellier in France and also in other countries as USA, Holland, Belgium, Japan etc. are getting organized, creating at the same time, boarder multiplicative results. They defuse innovation and technology in their area. They also attract new enterprises and inquiring institutions. The 3 rd Common Community Support Framework finances innovation in Greece in order to help this country to achieve equivalent results. Although the financing of innovation is important, various factors, such as, the small size of the internal market and the lack of know how, have not permitted, so far, encouraging results. Therefor the position of Patras in the new economy could not be better. Its geographical position, as well as, the large scale of projects that have to do with Patras, make known its position as a junction of international transports. Nevertheless more investments and effective financing for the adaptation of high technology in production are necessary, in order to achieve the development of the new economy in Patras. 2

ΛΔΞΔΗ ΚΛΔΗΓΗΑ Αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα Αληαγσληζηηθφηεηα Αλαδηάξζξσζε βηνκεραλίαο Αζηηθή αλάπηπμε Αζηηθφο ζρεδηαζκφο Αζηηθέο ππνδνκέο Αλαπιάζεηο Αλζξψπηλε πφξνη Δπηζηεκνληθφ Πάξθν Παηξψλ Έξεπλα θαη Αλάπηπμε Δξεπλεηηθά Ηλζηηηνχηα Δπηζηεκνληθά πάξθα Θεξκνθνηηίδα επηρεηξήζεσλ Καηλνηνκία Δθθνιαπηήξην επηρεηξήζεσλ Κεθάιαηα πςεινχ επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ Κέληξα θαηλνηνκηψλ Κφκβνο κεηαθνξψλ Μεηξνπνιηηηθά θέληξα Μνλπειηέ Νέα νηθνλνκία Νένη ηφπνη έξεπλαο Πξνσζεηηθή δξαζηεξηφηεηα Παλεπηζηήκην Παηξψλ Πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε Πεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Γπηηθήο Διιάδαο Σερλνπφιεηο Σξίγσλν Έξεπλαο ηεο Β. Καξνιίλαο Εψλε ηνπ Ήιηνπ Τςειή Σερλνινγία 3

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΑΡΚΣΗΚΟΛΔΞΑ ζει. 5 ΔΗΑΓΧΓΖ ζει. 6 ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ: ΑΣΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗ ΝΔΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ζει. 8 1. Ζ ΔΝΧΜΑΣΧΖ ΣΧΝ ΝΔΧΝ ΟΗΚΟΝΟΜΗΧΝ ΣΖΝ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΑΗ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ζει. 8 1.1 Ο ξφινο ηεο πςειήο ηερλνινγίαο ζει. 8 1.2 Δπηρεηξήζεηο πςειήο ηερλνινγίαο θαη πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε ζει.10 1.3 Δθθνιαπηήξηα, spin-offs, θεθάιαηα πςεινχ επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ _ζει. 12 1.4 Τπνδνκή πιεξνθφξεζεο σο κέζν ησλ ζηξαηεγηθψλ πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο ζει. 13 1.5 Πεξηθεξεηαθέο πνιηηηθέο ζηεξηγκέλεο ζηελ ηερλνινγία ζει. 15 1.6 Πξννπηηθέο ηεο πνιηηηθήο ζει. 16 2. Ο ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΑΣΗΚΧΝ ΚΔΝΣΡΧΝ ΣΖΝ ΠΡΟΧΘΖΖ ΣΖ ΝΔΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ζει. 16 2.1 Ζ κεηεμέιημε ησλ αζηηθψλ θέληξσλ ζει. 16 2.2 Μεηξνπνιηηηθά θέληξα θαη λέα νηθνλνκία ζει. 17 2.3 Νένη ηφπνη έξεπλαο θαη βηνκεραλίαο πςειήο ηερλνινγίαο ζει.18 2.4 Κνηλφηεηεο επέιηθηεο εμεηδίθεπζεο ζει. 24 3. ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΑ ΠΑΡΚΑ- ΣΔΥΝΟΠΟΛΔΗ ΚΑΗ ΝΔΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ζει. 20 3.1 Ηζηνξηθή εμέιημε ησλ ηερλνπφιεσλ ζει. 20 3.2 Απφ ηηο βηνκεραληθέο δψλεο ζηα θέληξα θαηλνηνκηψλ ζει. 21 3.3 Μνξθέο θαηλνηνκηθνχ πεξηβάιινληνο ζει. 22 3.4 Σππνινγία ησλ ηερλνπφιεσλ ζει. 24 3.5 Ο ξφινο ησλ επηζηεκνληθψλ πάξθσλ- ηερλνπφιεσλ ζει. 26 4. Ζ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΚΑΗ ΣΖΝ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ ΣΟ Γ ΚΠ ζει. 32 4.1 Ζ ζηξαηεγηθή θαηλνηνκίαο ηεο Δ.Δ. γηα ηηο ειιεληθέο πεξηθέξεηεο ζει 32 4.2 Δπηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα «Αληαγσληζηηθφηεηα» ζει. 34 4.3 Δπηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα «Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο» ζει. 38 4.4 Ζ δηακφξθσζε ζηξαηεγηθήο γηα ηελ θαηλνηνκία ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν ζει. 41 4.5 Πξφγξακκα RIS ζει. 42 4.6 Οινθιεξσκέλε ζηξαηεγηθή γηα ηελ θαηλνηνκία ζην Γ ΚΠ ζει. 44 5. Ζ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΑΣΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟ Γ ΚΠ ζει. 45 ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: Ζ ΠΔΡΗΠΣΧΖ ΣΖ ΠΑΣΡΑ ΑΝΑΠΣΤΞΗΑΚΖ ΦΤΗΟΓΝΧΜΗΑ ΚΑΗ ΠΡΟΟΠΣΗΚΖ ζει. 49 6. ΠΑΣΡΑ ΚΑΗ ΝΔΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ζει. 49 6.1 Ο αζηηθφο ζρεδηαζκφο ηεο Πάηξαο (ηζηνξηθή επηζθφπεζε) ζει. 49 6.2 Οη δπλαηφηεηεο αμηνπνίεζεο ηεο λέαο νηθνλνκίαο ζηνλ αλαπηπμηαθφ ζρεδηαζκφ ηεο Πάηξαο ζει. 50 7. ΔΝΓΟΓΔΝΔΗ ΓΤΝΑΣΟΣΖΣΔ ΣΖ ΠΑΣΡΑ ζει. 57 7.1 Δπηζηεκνληθφ Πάξθν Πάηξαο ζει. 58 7.2 Παλεπηζηήκην Παηξψλ ζει. 59 7.3 Έξεπλα θαη Αλάπηπμε ζει. 60 7.4 Σξηηνγελήο ηνκέαο ζει. 61 7.5 ΗΣΔ/ ΔΗΥΖΜΤΘ ζει. 63 8. ΓΤΝΑΣΟΣΖΣΔ ΓΗΑΜΟΡΦΧΖ ΥΔΓΗΟΤ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΖ ΠΑΣΡΑ ΠΡΟΑΡΜΟΜΔΝΟΤ ΣΖΝ ΝΔΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ζει. 65 8.1 Πξννπηηθέο ηεο θαηλνηνκίαο ζηελ Διιάδα ζει. 65 8.2 ηξαηεγηθνί ζηφρνη ελφο πξνγξάκκαηνο αλάπηπμεο πξνζαξκνζκέλνπ ζηε λέα νηθνλνκία ζει. 67 8.3 Γηακφξθσζε Αμφλσλ Αλάπηπμεο ζε έλα Πξφγξακκα Αλάπηπμεο ηεο Πάηξαο ζει. 68 9. ΠΡΟΟΠΣΗΚΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΝΔΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΗΚΖ ΠΔΡΗΟΓΟ ζει. 71 9.1 Αλαπιάζεηο πφιεσλ, κεηαθνξά επελδχζεσλ, έλα λέν πξφηππν αλάπηπμεο γηα ηελ Πάηξα ζει.71 9.2 Ζ Πάηξα ζηελ δπλακηθή ησλ Δπξσπατθψλ πφιεσλ ζει. 73 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ζει. 75 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ζει. 79 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ ζει. 83 4

ΑΡΚΣΗΚΟΛΔΞΑ ΔΔ Δπξσπατθή Έλσζε ΠΔΠ Πεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα ΔΠ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα ΚηΠ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο ΜΜΔ Μηθξνκεζαίεο Δπηρεηξήζεηο Δ&Α Έξεπλα θαη Αλάπηπμε Δ&ΣΑ Έξεπλα θαη Σερλνινγηθή Αλάπηπμε Δ&Σ Έξεπλα θαη Σερλνινγία ΑΚΥ ρέδην Αλάπηπμεο Κνηλνηηθνχ Υψξνπ ΒΔΠΔ Βηνκεραληθή Δπηρεηξεκαηηθή Πεξηνρή ΒΗΟΠΑ Βηνηερληθφ Πάξθν ΒΗΠΔ Βηνκεραληθή Πεξηνρή ΣΤΣ Σξέλα Τςειήο Σαρχηεηαο ΟΔ Οξγαληζκφο ηδεξνδξφκσλ Διιάδαο ΣΔΗ Σερλνινγηθφ Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα ΗΣΔ/ΔΗΥΖΜΤΘ Ίδξπκα Σερλνινγίαο Έξεπλαο/ Δξεπλεηηθφ Ηλζηηηνχην Υεκηθήο Μεραληθήο θαη Υεκηθψλ Γηεξγαζηψλ Τςειήο Θεξκνθξαζίαο ΓΔΠ Γηδαθηηθφ Δπηζηεκνληθφ Πξνζσπηθφ ΓΓΔΣ Γεληθή Γξακκαηεία Έξεπλαο θαη Σερλνινγίαο ΒΗC Business Innovation Center SPIN-OFF Σερλνβιαζηφο Τ-Σ Τςειή ηερλνινγία ΣΔΔ/ΣΓΔ Σερληθφ Δπηκειεηήξην Διιάδαο Σκήκα Γπηηθήο Διιάδαο 5

ΔΗΑΓΧΓΖ Απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 νη εζληθέο νηθνλνκίεο δηεζλνπνηνχληαη, θαζψο ε πνιπεζληθή ζηξαηεγηθή ησλ επηρεηξήζεσλ μεπεξλάεη ηα φξηα ηνπ θξάηνποέζλνπο θαη πεξηνξίδεη ηε ζεκαζία ηνπ εζληθνχ πξνγξακκαηηζκνχ. Ζ ζπζζψξεπζε παχεη λα ζηεξίδεηαη ζηελ θαηεζηεκέλε ηζνξξνπία παξαγσγήο θαη θαηαλάισζεο ππφ ηελ ζθέπε ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ αλαδηαλνκήο θαη ζπλαξηάηαη ζηελ θαηάθηεζε ησλ εμσηεξηθψλ αγνξψλ. Οη κεηαβνιέο απηέο αθνινπζνχλ έλα λέν κνληέιν θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο νξγάλσζεο πνπ ζηεξίδεηαη ζηελ εμσζηξέθεηα ησλ νηθνλνκηψλ, ζηελ παξαγσγηθή απνθέληξσζε θαη ζηελ επέιηθηε παξαγσγή. Οη πφιεηο ηεο Δπξψπεο πξνθεηκέλνπ λα αληεπεμέιζνπλ ζην λέν θνηλσληθννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ αλαπηχζζνπλ ζηξαηεγηθέο θαηλνηνκηθήο αλάπηπμεο, πνπ ηζρπξνπνηνχλ ηηο ηάζεηο ηεο επειημίαο, ηεο δηεζλνπνίεζεο, ηεο ηνπηθήο νινθιήξσζεο, ηνπ λεσηεξηζκνχ θαη ζπγθξνηνχλ πφινπο ηθαλνχο λα αληηκεησπίζνπλ ην δηεπξπκέλν δηεζλή αληαγσληζκφ. Ζ αζηηθή αλάπηπμε πξνζαξκφδεηαη ζηα δεδνκέλα πνπ δεκηνπξγεί ε λέα νηθνλνκία κέζα απφ κηα ζεηξά απφ δηάθνξεο κνξθέο ηνπηθνχ εθζπγρξνληζκνχ θαη αλάπηπμεο κε θπξηφηεξε ηηο ηερλνπφιεηο. Τπάξρεη επαξθήο βηβιηνγξαθία πνπ απνδεηθλχεη φηη ε θαηλνηνκία είλαη ε θηλεηήξηα δχλακε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Απηή ε παξαδνρή θάλεη εμαηξεηηθά επίθαηξε ηελ εξγαζία πάλσ ζηελ αζηηθή αλάπηπμε, δηφηη καο απνθαιχπηεη λένπο δξφκνπο αλαπηπμηαθήο πνιηηηθήο, πνπ κπνξεί λα αθνινπζήζεη ε Γεκφζηα Γηνίθεζε. Ζ εξγαζία xσξίδεηαη ζε δχν κέξε. ην πξψην κέξνο αλαπηχζζεηαη ε δπλακηθή ηεο αζηηθήο αλάπηπμεο ζην πιαίζην ηεο λέαο νηθνλνκίαο θαη ζην δεχηεξν κέξνο παξνπζηάδεηαη ε αλαπηπμηαθή θπζηνγλσκία θαη ε πξννπηηθή ηεο πφιεο ησλ Παηξψλ. πγθεθξηκέλα ζην πξψην θεθάιαην αλαπηχζζνληαη νη κέζνδνη θαη νη δηαδηθαζίεο κέζα απφ ηηο νπνίεο ελζσκαηψλεηαη ε πςειή ηερλνινγία ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. ην δεχηεξν θεθάιαην παξνπζηάδνληαη νη λένη ρψξνη αλάπηπμεο ζην πιαίζην ηεο ηνπηθήο πξσηνβνπιίαο πξνθεηκέλνπ λα πξνσζεζεί ε λέα νηθνλνκία. 6

ην ηξίην θεθάιαην αλαπηχζζεηαη κηα πξνβιεκαηηθή γχξσ απφ ηνλ ηξφπν θαη ρξφλν αλάπηπμεο ηερλνπφιεσλ θαη θάησ απφ πνηεο ζπλζήθεο κπνξνχλ λα πξνζειθχζνπλ επελδχζεηο πςειήο ηερλνινγίαο. ην ηέηαξην θαη πέκπην θεθάιαην αλαιχεηαη ε πνιηηηθή γηα ηελ θαηλνηνκία θαη ηελ αζηηθή αλάπηπμε ζην Γ ΚΠ. ην έθην θεθάιαην γίλεηαη κηα αξρηθή παξνπζίαζε ησλ δπλαηνηήησλ θαη ησλ αδπλακηψλ ηεο πφιεο ησλ Παηξψλ, αμηνπνίεζεο ηεο λέαο νηθνλνκίαο ζηνλ αλαπηπμηαθφ ζρεδηαζκφ. Γίλεηαη αλαθνξά ζην Πεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Γπηηθήο Διιάδνο θαη ζηα ηνκεαθά πξνγξάκκαηα πνπ ηελ αθνξνχλ. ην έβδνκν θεθάιαην γίλεηαη αλάιπζε ησλ ηνπηθψλ θνξέσλ, Παλεπηζηήκην, εξεπλεηηθά ηδξχκαηα, Δ&Α, Δπηζηεκνληθφ Πάξθν Παηξψλ, ηξηηνγελήο ηνκέαο, ΗΣΔ/ΔΗΥΖΜΤΘ. Γίλεηαη πξνζπάζεηα αλάπηπμεο επηρεηξεκάησλ γηα ηελ δπλαηφηεηα πνπ έρνπλ νη ελ ιφγσ θνξείο λα ζπκβάιινπλ ζηελ ελζσκάησζε ηεο λέαο νηθνλνκίαο ζηνλ αλαπηπμηαθφ ζρεδηαζκφ. ην φγδνν θεθάιαην αθνχ γίλεη κηα κηθξή εηζαγσγή πάλσ ζηηο πξννπηηθέο ηεο θαηλνηνκίαο ζηελ Διιάδα γίλεηαη πξνζπάζεηα αλάιπζεο φισλ ησλ δπλαηνηήησλ πνπ ππάξρνπλ πξνθεηκέλνπ λα δηακνξθσζεί έλα ζρέδην αλάπηπμεο πξνζαξκνζκέλν ζηε λέα νηθνλνκία. Σέινο ζην έλαην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε Δπξσπατθή εκπεηξία πάλσ ζηα ζχγρξνλα πξφηππα αλάπηπμεο ησλ πφιεσλ θαζψο θαη κε πνην ηξφπν ηα ζπγθεθξηκέλα πξφηππα ζα κπνξνχζαλ λα κεηαθπηεπζνχλ ζηελ Πάηξα ηελ επφκελε πξνγξακκαηηθή πεξίνδν. 7

ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ ΑΣΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗ ΝΔΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο Ζ ΔΝΧΜΑΣΧΖ ΣΧΝ ΝΔΧΝ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΧΝ ΣΖΝ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΑΗ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ 1.1 Ο ΡΟΛΟ ΣΖ ΤΦΖΛΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ Ζ έξεπλα θαη ε δηάρπζε ηεο ηερλνινγίαο είλαη ε βάζε γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κηαο πεξηθέξεηαο. Γηα απηφ ηνλ ιφγν ηα παλεπηζηήκηα, εξεπλεηηθά ηλζηηηνχηα θαη εξεπλεηηθέο κνλάδεο ζηηο επηρεηξήζεηο θαη ζηηο βηνκεραλίεο, έρνπλ απνθηήζεη νπζηψδε ζεκαζία ζηελ δηαδηθαζία ηεο αλάπηπμεο. πλεπψο νη ηνπηθνί παξάγνληεο πξέπεη λα βξνπλ ηξφπνπο λα ελζσκαηψζνπλ ηελ γλψζε θαη πιεξνθφξεζε, ηελ θαηλνηνκία θαη ηηο λέεο ηερλνινγίεο. Άιισζηε ε θαηλνηνκία θαη ε πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία αλαγλσξίδνληαη κεηαμχ ησλ ηζρπξφηεξσλ παξαγφλησλ δεκηνπξγίαο ηνπ αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. ε εζληθφ επίπεδν κέζσ ηεο πςειήο ηερλνινγίαο πξνζδνθνχκε λέα πξντφληα, λέεο ζέζεηο εξγαζίαο, απμεκέλε παξαγσγηθφηεηα ζηηο παξαδνζηαθέο κεηαπνηεηηθέο κνλάδεο, πξνθεηκέλνπ λα αληαγσληζηνχλ ηηο κνλάδεο απφ ρψξεο ρακεινχ εξγαηηθνχ θφζηνπο. ε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν ε πςειή ηερλνινγία θαίλεηαη λα ππφζρεηαη γξήγνξε θαη ζηαζεξή βηνκεραληθή αλάπηπμε απαιιαγκέλε απφ παξαδνζηαθνχο ηνπηθνχο πεξηνξηζκνχο, ηθαλή λα πξνζειθχζεη θαηλνχξγηνπο ππξήλεο βηνκεραληθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Τςειή ηερλνινγία κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ νη βηνκεραληθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πεξηέρνπλ πςειφ πνζνζηφ θαηλνηνκίαο, φζνλ αθνξά ηα παξαγφκελα πξντφληα θαη ηηο δηαδηθαζίεο παξαγσγήο θαη ζπλδένληαη κε κεγαιχηεξα ηνπ κέζνπ επίπεδα έξεπλαο θαη αλάπηπμεο, φζνλ αθνξά ηα έμνδα, ηελ επηζηεκνληθή θαη ηερληθή 8

απαζρφιεζε, κε απνηέιεζκα ε πςειή ηερλνινγία λα είλαη ιηγφηεξν εμαξηεκέλε απφ νγθψδεηο πξψηεο χιεο. Παξάγεη αγαζά πνπ είλαη πεξηζζφηεξν πιεξνθνξηαθήο θχζεο, ή έρνπλ κεγάιν ιφγν αμίαο πξνο βάξνο, έηζη ην θφζηνο κεηαθνξάο λα κελ απνηειεί ζεκαληηθφ παξάγνληα. Δπίζεο εμππεξεηεί πεξηζζφηεξν εζληθέο θαη δηεζλείο αγνξέο παξά ηνπηθέο θαη απαζρνιεί πςειήο εμεηδίθεπζεο ηερληθφ πξνζσπηθφ. Πνιιέο κειέηεο έρνπλ γίλεη κέρξη ζηηγκήο γηα κεκνλσκέλεο πεξηνρέο αλάπηπμεο πςειήο ηερλνινγίαο. Υαξαθηεξηζηηθφηεξα παξαδείγκαηα ε Silicon Valley ζηελ Β. Καιηθφξληα, ε Route 128 ζηελ Βνζηφλε θαη ε πεξηνρή πνπ απνθαιείηαη σο ην ζαχκα ηεο Μαζαρνπζέηεο. Απφ ηελ κέρξη ηψξα εκπεηξία απηφ πνπ πξνθαιεί κεγάιε έθπιεμε είλαη ην γεγνλφο φηη ην βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηεο επηηπρνχο αλάπηπμεο πςεινχο ηερλνινγίαο είλαη νη επελδχζεηο ηδησηηθψλ θεθαιαίσλ πςεινχ θηλδχλνπ απφ ηδηψηεο επηρεηξεκαηίεο. Ζ δεκφζηα πνιηηηθή κπνξεί λα ππάξμεη σο βνεζεηηθφο παξάγνληαο, δελ είλαη φκσο απαξαίηεηε γηα ηελ αλάπηπμε πςειήο ηερλνινγίαο 1. Παξφια απηά ε θαηλνηνκία δελ πξέπεη λα ζεσξείηαη σο ε ηθαλή ζπλζήθε γηα ηελ επίηεπμε νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, αιιά πεξηζζφηεξν σο ην απνηέιεζκα δεκηνπξγηθψλ εθαξκνγψλ ζχγρξνλσλ ηερλνινγηψλ. πλεπψο είλαη ζεκαληηθφ λα δίλεηαη έκθαζε ζηηο ηνπηθέο ζπλζήθεο κηαο πφιεο ή πεξηθέξεηαο θαζψο ην ππφβαζξν κηαο πεξηνρήο θαζνξίδεη ζε κεγάιε έθηαζε ην θαηλνηνκηθφ δπλακηθφ ηεο. Χο εθ ηνχηνπ δελ πξνθαιεί έθπιεμε ην γεγνλφο φηη πνιινί ηνκείο ζηνρεχνπλ ζηε βειηίσζε ηεο ππνδνκήο δεκηνπξγίαο, επλνψληαο κεηαμχ άιισλ ηελ δεκηνπξγία θέληξσλ πιεξνθνξίαο ( γλσζηηθά θέληξα, επηζηεκνληθά πάξθα, πφινη θαηλνηνκίαο, ζεκεία κεηαθνξάο, θέληξα έξεπλαο θαη αλάπηπμεο θ.α.). Απηέο νη κνξθέο νξγάλσζεο παξέρνπλ γεσγξαθηθή ζπγθέληξσζε ηεο γλψζεο θαη ηεο εξεπλεηηθήο ππνδνκήο θαη απνζθνπνχλ ζηελ κεηαθνξά ησλ απνηειεζκάησλ ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο ζηνπο ρξήζηεο ηνπ βηνκεραληθνχ θαη εκπνξηθνχ ηνκέα 2. Οη πξφζθαηεο 1 Christy-Ironside 1987 2 Nijkamp 1986,Technological Change, Employment and Spatial Dynamics (Springer, Berlin) 9

πξνζπάζεηεο πξνψζεζεο ηεο αλάπηπμεο βαζίζηεθαλ ζε πνιηηηθέο πφισλ αλάπηπμεο θαη θέληξσλ αλάπηπμεο 3. Ζ πεξηθεξεηαθή ηερλνινγηθή πνιηηηθή βαζίδεηαη ζηελ κηθξή θαηλνηνκηθή επηρείξεζε, θπξίσο επεηδή ε θαηλνηνκία είλαη πηζαλφηεξν λα πξνέιζεη απφ απηέο αθνχ ηα παιηά πξντφληα θαη νη ηερλνινγίεο είλαη ιηγφηεξν πξνζηαηεπκέλα απφ ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο 4. 1.2 ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΗ ΤΦΖΛΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ ΚΑΗ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ Οη Coffey θαη Polese πξνηείλνπλ ηέζζεξα ζηάδηα ηνπηθήο αλάπηπμεο: 1. αλάδεημε ηνπηθήο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο 2. αλάπηπμε επέθηαζε ηνπηθψλ επηρεηξήζεσλ 3. δηαηήξεζε ηνπηθψλ επηρεηξήζεσλ θάησ απφ ηνπηθφ έιεγρν 4. επίηεπμε απηφλνκνπ ηνπηθνχ δηαξζξσηηθνχ ειέγρνπ θαη δεκηνπξγία ηνπηθνχ θιάδνπ ππεξεζηψλ επηρεηξήζεσλ. Ο Martin (1986) ακθηζβεηεί έληνλα ηελ δπλαηφηεηα ησλ νπηζζνδξνκηθψλ πεξηθεξεηψλ λα αλαδείμνπλ λέεο επηρεηξήζεηο. Αληηζέησο πηζηεχεη φηη νη ππθλνθαηνηθεκέλεο πεξηθέξεηεο πνπ γεηηληάδνπλ κε κεγάια αζηηθά θέληξα κπνξνχλ λα παξάγνπλ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα. Γίλεηαη ζπλεπψο θαλεξφ φηη πξέπεη λα δίλεηαη έκθαζε ζηελ αλάιπζε ησλ ηνπηθψλ παξαγφλησλ ρσξνζέηεζεο επηρεηξήζεσλ πςειήο ηερλνινγίαο. Μηα κειέηε ηνπ Premus (1982) γηα ηα ηνπηθά πξνθίι ησλ επηρεηξήζεσλ πςειήο ηερλνινγίαο ζηηο ΖΠΑ, θαηέδεημε φηη ε πνηφηεηα θαη ε δηαζεζηκφηεηα εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, ηα ηνπηθά ή πεξηθεξεηαθά επίπεδα κηζζψλ θαη νη ηνπηθνί θφξνη ήηαλ νη πην ζεκαληηθνί παξάγνληεο ρσξνζέηεζεο επηρεηξήζεσλ πςειήο ηερλνινγίαο. Σν θφζηνο θαη ε δηαζεζηκφηεηα εμεηδηθεπκέλνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζεσξνχληαη ηέηνηαο πξνηεξαηφηεηαο ψζηε ε παξνπζία παλεπηζηεκίσλ θαη ηλζηηηνχησλ 3 Oakey 1984, High Technology Small Firms (St Martin s Press New York) 4 Rothwell Zegveld 1982 Innovation and the Small and Medium Sized Firm (Kluwer- Nijhoff, Boston, MA; Frances Pinter, London) 10

αθαδεκατθήο έξεπλαο λα ζεσξείηαη απαξαίηεηε γηα άληιεζε πιεξνθνξηψλ απφ ηηο βηνκεραλίεο πςειήο ηερλνινγίαο. ε παξφκνηα ζπκπεξάζκαηα θαηέιεμαλ θαη άιιεο κειέηεο ζε δηάθνξεο ρψξεο. Σν γεληθφ ζπκπέξαζκα απφ φιεο απηέο ηηο κειέηεο πξνθεηκέλνπ λα ηθαλνπνηνχληαη εηδηθέο ρσξνζεηηθέο πξνυπνζέζεηο θαηλνηφκσλ επηρεηξήζεσλ είλαη ε δηαζεζηκφηεηα εξεπλεηηθψλ ηλζηηηνχησλ, ην εμεηδηθεπκέλν εξγαηηθφ δπλακηθφ, ε θξαηηθή ππνζηήξημε γηα δξαζηεξηφηεηεο έξεπλαο θαη αλάπηπμεο, ε δηαζεζηκφηεηα θεθαιαίσλ πςεινχ επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ, ε χπαξμε θαηλνηνκηθνχ επηρεηξεκαηηθνχ θιίκαηνο θαζψο θαη ε δηαζεζηκφηεηα θζελψλ θηηξίσλ γηα λέεο επηρεηξήζεηο. Αμηνζεκείσηε παξαηήξεζε ησλ κειεηψλ είλαη φηη ηα κεγάια κεηξνπνιηηηθά θέληξα παξέρνπλ ην θαιχηεξν ππφβαζξν γηα θαηλνηνκία. 1.2 ΔΚΚΟΛΑΠΣΖΡΗΑ, SPIN-OFFS, ΚΔΦΑΛΑΗΑ ΤΦΖΛΟΤ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΤ ΚΗΝΓΤΝΟΤ χκθσλα κε ηελ ππφζεζε ηνπ εθθνιαπηεξίνπ κεξηθέο πεξηνρέο, ηδίσο ζε πφιεηο ιεηηνπξγνχλ σο εθθνιαπηήξηα λέσλ επηρεηξήζεσλ, νη νπνίεο θαηφπηλ κπνξνχλ λα κεηαθεξζνχλ ζε άιινπο ρψξνπο αζηηθήο πεξηθέξεηαο. Ζ ζπζζψξεπζε θξίζηκεο κάδαο παξαγσγήο ζε κηα βηνκεραλία παίδεη ην ξφιν εθθνιαπηεξίνπ γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ επηρεηξήζεσλ 5. Σν αζηηθφ εθθνιαπηήξην κπνξεί λα εληνπηζηεί ζηηο ζπλζήθεο ππνβάζξνπ γηα θαηλνηνκίεο. ζνλ αθνξά ηα spin-offs απηά εκθαλίδνληαη ζε αζηηθέο πεξηνρέο κε ηθαλφ αξηζκφ επηρεηξήζεσλ θαη θαηάιιειν επηρεηξεκαηηθφ θιίκα. Οη επηρεηξήζεηο θαη φρη ηα παλεπηζηήκηα ή νη θπβεξλεηηθέο δηεπθνιχλζεηο θαηά ηνλ Cooper (1973,1985, 1986) ηείλνπλ λα είλαη νξγαλσηέο ησλ θνηηίδσλ επηρεηξήζεσλ. Οη επηρεηξήζεηο απηέο είλαη ηππηθά κηθξέο κε αξηζκφ εξγαδνκέλσλ ιηγφηεξν απφ 100 αιιά ζπλήζσο πξνέξρνληαη απφ κεγάιεο επηρεηξήζεηο. Ζ πνηφηεηα δσήο κπνξεί επίζεο λα ιεηηνπξγήζεη σο παξάγνληαο πξνζέιθπζεο παξαξηεκάησλ εηαηξηψλ πνπ απαηηνχλ κεγάιν αξηζκφ ηερληθνχ πξνζσπηθνχ. 11

Σα κεγάια θεθάιαηα πςεινχ επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ είλαη πιένλ απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε δεκηνπξγία θαηλνηφκσλ επηρεηξήζεσλ θαη είλαη ζε πςειή ζέζε ηεο ηεξάξρεζεο γηα ηε δηακφξθσζε ηεο πνιηηηθήο θηλήηξσλ ζηηο ρψξεο ηεο δχζεο. Δδψ αλαδχεηαη θαη ν ξφινο ησλ ηνπηθψλ ηξαπεδψλ θαη ηεο πξνζπκίαο απηψλ λα δαλείζνπλ θαηλνχξγηεο κε δνθηκαζκέλεο πξνζπάζεηεο. Ζ πεγή ηνπ αξρηθνχ θεθαιαίνπ θαη ηεο ζρεδφλ ηπραίαο εκθάληζεο ησλ πξψησλ επηρεηξήζεσλ ζπλδέεηαη κε ηελ δηαζεζηκφηεηα ρξεκαηνδφηεζεο εθθίλεζεο. Ζ ρξεκαηνδφηεζε γηα ηελ εθθίλεζε κηαο επηρείξεζεο πξνέξρεηαη ζπλήζσο απφ κε ζεζκνζεηεκέλεο πεγέο, φπσο πξνζσπηθά θεθάιαηα, θεθάιαηα θίισλ ηνπηθψλ ηξαπεδηηψλ θαη εμσηεξηθψλ ηξαπεδηηψλ θαη εμσηεξηθψλ δαλεηζηψλ, νη νπνίεο ιεηηνπξγνχλ ζρεδφλ απνθιεηζηηθά κέζσ ελφο δηθηχνπ πξνζσπηθψλ θαη ηνπηθψλ επαθψλ. Οη αξκφδηνη θξαηηθνί θνξείο ή νη ηξάπεδεο είλαη κάιινλ απίζαλν λα ρξεκαηνδνηήζνπλ επίθνβεο θαηαζηάζεηο, εθηφο θαη αλ έρνπλ πξνεγνχκελε αληίζηνηρε εκπεηξία. Απφ ηελ ζηηγκή φκσο πνπ κηα πεξηνρή γίλεη γλσζηή γηα ηε spin-off δξαζηεξηφηεηά ηεο ην θεθάιαην πςεινχ επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ είλαη πηζαλφ λα εηζξεχζεη θαη απφ άιιεο πεξηθέξεηεο. Απηή αθξηβψο είλαη ε εκπεηξία ηεο Silicon Valley 6. 1.3 ΥΡΖΜΑΣΟΓΟΣΖΖ ΠΛΖΡΟΦΟΡΖΖ Χ ΜΔΟ ΣΧΝ ΣΡΑΣΖΓΗΚΧΝ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ Δπεηδή ν ζεζκφο ησλ θέληξσλ πιεξνθνξίαο εκθαλίδεη κεγάιε πνηθηινκνξθία ζηηο δηάθνξεο ρψξεο, ελδεηθηηθά ζα γίλεη αλαθνξά ζε κεξηθέο απφ απηέο. ΖΠΑ ηηο ΖΠΑ έρνπκε ηα πεηπρεκέλα παξαδείγκαηα: Α) Σεο Silicon Valley, φπνπ ε εκπνξηθή ηεο βάζε, ε θνκβηθή ηεο ζέζε ζε έλα δίθηπν επηθνηλσληψλ θαη ε απνηειεζκαηηθή νξγαλσηηθή ηεο δηάζξσζε, δηακφξθσζαλ ηηο ζπλζήθεο γηα ηερλνινγηθή αλάπηπμε ζηελ πεξηνρή. Β) Σεο επξχηεξεο πεξηνρήο ηεο Βνζηφλεο. Ζ επηηπρία ηεο νθείιεηαη ζηελ ρξεζηκνπνίεζε ζηξαηησηηθψλ θνλδπιίσλ γηα έξεπλα θαη αλάπηπμε θαη ηελ κεηαθνξά ηνπο θαηφπηλ ζε ηνκείο πςειήο ηερλνινγίαο (έκκεζν spin-off). 5 Rees 1979, Technological change and regional shifts in American manufacturing Professional Geographer 31 45-54 6 Wilson J W,1985 The new Venturers (Addison-Wesley, Reading, MA) 12

Γ) Σν ηξίγσλν έξεπλαο ζηε Βφξεηα Καξνιίλα. Ζ επηηπρία ήηαλ απνηέιεζκα Spinoff ησλ παλεπηζηεκίσλ Raleigh, Durham, Chapel Hill.Ζ παξνπζία αθαδεκατθψλ εξεπλεηηθψλ ηλζηηηνχησλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο κε ηηο επλντθέο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο έθεξαλ ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα. Μεγάιε Βξεηαλία Υαξαθηεξηζηηθφηεξν παξάδεηγκα είλαη ην ηερλνινγηθφ πάξθν ηνπ Cambridge. Μηα ζεηξά παξαγφλησλ φπσο ηα εξεπλεηηθά ηλζηηηνχηα, ην εμεηδηθεπκέλν εξγαηηθφ δπλακηθφ, ηα θίλεηξα ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηνπ Cambridge θαη ησλ ηνπηθψλ αξρψλ θαζψο θαη ε ρξεκαηνδφηεζε απφ ηδησηηθέο ηξάπεδεο ησλ λέσλ επηρεηξήζεσλ, δεκηνχξγεζαλ έλα επλντθφ ππφβαζξν γηα θαηλνηφκεο δξαζηεξηφηεηεο. Γεξκαλία Σν εζληθφ εξεπλεηηθφ ηλζηηηνχην ηεο Καξιζξνχεο ην απνθαινχκελν (Kernjoschungs-zentrum), ην νπνίν βξίζθεηαη ζε ζπλεξγαζία κε ην παλεπηζηήκην ηεο Καξιζξνχεο θαη άιια εξεπλεηηθά ηλζηηηνχηα πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ ηερλνινγηθή ιχζε ζχλζεησλ θαη δηαηνκεαθψλ πξνγξακκάησλ, ηα νπνία ρξεηάδνληαη εμεηδηθεπκέλν επηζηεκνληθφ πξνζσπηθφ καθξνπξφζεζκν ζρεδηαζκφ θαη αξθεηνχο νηθνλνκηθνχο πφξνπο. Αμηφινγε πεξίπησζε είλαη θαη ν Καλαδάο φπνπ κε επίθεληξν ηα παλεπηζηήκηα, ηα δεκφζηα ηλζηηηνχηα δηαζέηνπλ κέξνο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηνπο γηα έξεπλα ζε ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο κε ζηφρν ηελ εδξαίσζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηνπ Δζληθνχ πκβνπιίνπ Έξεπλαο θαη Βηνκεραλίαο γηα εξεπλεηηθά ζρέδηα. 1.4 ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΔ ΠΟΛΗΣΗΚΔ ΣΖΡΗΓΜΔΝΔ ΣΖΝ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ Μηα ζεκαληηθή δηάθξηζε πνπ πξέπεη λα γίλεη είλαη αλάκεζα ζε πνιηηηθέο πνπ απεπζχλνληαη ζε ήδε ππάξρνπζεο επηρεηξήζεηο πςειήο ηερλνινγίαο θαη ζε πνιηηηθέο πνπ απεπζχλνληαη ζηε δεκηνπξγία λέσλ επηρεηξήζεσλ πςειήο ηερλνινγίαο. Α)Πξνζέιθπζε ηεο βηνκεραλίαο Σα πεξηζζφηεξα πεξηθεξεηαθά πξνγξάκκαηα αλάπηπμεο πςειήο ηερλνινγίαο ζηηο ΖΠΑ ζηνρεχνπλ ζε έλα ζπλδπαζκφ θηλήηξσλ θαη θαινχ νλφκαηνο κηαο πεξηθέξεηαο πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ παξφκνηεο εηθφλεο κε απηέο ηεο Silicon Valley, Route 128, Research Tiangle. 13

Β) Παλεπηζηεκηαθή ππνζηήξημε Ζ αχμεζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ζηα παλεπηζηήκηα έλαο εχθνινο ηξφπνο γηα λα βειηησζνχλ νη ζπλζήθεο αλάπηπμεο ηεο ηερλνινγίαο ζε κηα πεξηνρή. Έρνπλ παξαηεξεζεί spin-offs πςειήο ηερλνινγίαο ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ησλ ΖΠΑ κε θαιά παλεπηζηήκηα. Γελ πξέπεη φκσο λα ππεξεθηηκάηαη ν ξφινο ηνπο δηφηη νη απφθνηηνη αλ δελ βξνπλ θαηάιιειεο επθαηξίεο απαζρφιεζεο κέζα ζηελ πεξηθέξεηα ηφηε ζα κεηαλαζηεχζνπλ ζε άιιε. Αλ θαη ζα γίλεη αλαιπηηθφηεξε παξνπζίαζε ζηελ ζπλέρεηα γηα ηνλ ξφιν ησλ αζηηθψλ θέληξσλ πξέπεη λα ηνληζηεί φηη ηα παλεπηζηήκηα πνπ βξίζθνληαη θνληά ζε κεηξνπνιηηηθά θέληξα πξνζειθχνπλ έξεπλα θαη αλάπηπμε επθνιφηεξα, ελ αληηζέζεη κε απηά πνπ βξίζθνληαη ζε κηθξφηεξεο πφιεηο. Γ) Πνιηηηθή πξνψζεζεο λέσλ επηρεηξήζεσλ Ο ζπλεζέζηεξνο ηξφπνο πξνψζεζεο λέσλ επηρεηξήζεσλ πςειήο ηερλνινγίαο ζπρλά ζε ζχλδεζε κε έλα παλεπηζηήκην, είλαη ην θεθάιαην πςεινχ επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ, επηζηεκνληθά πάξθα θαη επηρεηξεκαηηθέο ζεξκνθνηηίδεο νη νπνίεο απνκαθξχλνπλ ηνλ θίλδπλν ηεο απνηπρίαο. Γ) Υξεκαηνδφηεζε θεθαιαίσλ πςεινχ επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ ηηο ΖΠΑ ζε 12 πνιηηείεο έρνπλ δεκηνπξγήζεη ηακεία θεθαιαίσλ πςεινχ επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ. ηφρνο απηψλ ησλ θεθαιαίσλ είλαη λα εληζρχζνπλ επηρεηξήζεηο κέζα ζηελ ίδηα ηελ πνιηηεία κε ιηγνζηά φκσο κέρξη ζηηγκήο απνηειέζκαηα. Δ) Δπηζηεκνληθά πάξθα Σα επηζηεκνληθά πάξθα είλαη κηα ειθπζηηθή πνιηηηθή, αιιά δελ εληζρχνπλ ηελ ηάζε δεκηνπξγίαο λέσλ επηρεηξήζεσλ 7. Οη κεηξνπνιηηηθέο πεξηνρέο θαη ε αθζνλία ησλ επθνιηψλ θαη ησλ ππνδνκψλ πνπ παξέρνπλ, είλαη ηα δπλαηά ζεκεία γηα ηελ δεκηνπξγία λέσλ επηρεηξήζεσλ. Άιισζηε θαη ζηηο ΖΠΑ ιίγα επηζηεκνληθά πάξθα είραλ επηηπρία, θαη ηα πην επηηπρεκέλα βξίζθνληαη ζε κεγάιεο αζηηθέο πεξηνρέο. Πάλησο ηα πάξθα ηθαλνπνηνχλ ηελ πξνηίκεζε ησλ επηρεηξήζεσλ πςειήο 7 Britton Gertler 1986, Locational perspectives on policies for innovation in Competitiveness through technology Ed. J Dermer (Lexington Books, Lexington, MA) pp 159-175 14

ηερλνινγίαο γηα πεξηβάιινλ πνπ πξνζνκνηψλεη ζε παλεπηζηεκηαθφ Campus κε ρακειήο ππθλφηεηαο εγθαηεζηεκέλα θηίξηα. Ε) Δμππεξεηήζεηο ζεξκνθνηηίδαο γηα λέεο επηρεηξήζεηο Οη εμππεξεηήζεηο ζεξκνθνηηίδαο έρνπλ ζαλ ζθνπφ λα δψζνπλ ιχζε ζηα εηδηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη κηθξέο επηρεηξήζεηο. Σππηθά πξνζθέξνπλ ππεξεζίεο, ζπκβνπιέο, ρξεκαηνδφηεζε θαη φηη άιιν ρξεηάδεηαη ζηε δεκηνπξγία λέσλ εηαηξηψλ. Ο ειθπζηηθφηεξνο φκσο παξάγνληαο γηα ηελ εγθαηάζηαζε ή δεκηνπξγία λέσλ επηρεηξήζεσλ είλαη ε ζεκαληηθή κείσζε ησλ απαηηήζεσλ αξρηθνχ θεθαιαίνπ. Απηφ πνπ καο ελδηαθέξεη πεξηζζφηεξν είλαη φηη νη πεξηζζφηεξεο ζεξκνθνηηίδεο είλαη απνηέιεζκα ηνπηθήο παξά θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο 8. 1.5 ΠΡΟΟΠΣΗΚΔ ΣΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ Απφ ηελ κέρξη ηψξα εκπεηξία πξνθχπηεη φηη νη πεξηθεξεηαθέο πνιηηηθέο δελ κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ επηρεηξεκαηίεο. Ζ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή βέβαηα κπνξεί λα ζηεξίμεη ηελ επηρεηξεκαηηθή πξσηνβνπιία, πιελ φκσο ε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα είλαη θπξίσο απνηέιεζκα ηεο ηνπηθήο βηνκεραλίαο θαη ηνπ θνηλσληθννηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο. Γίθηπα επηρεηξεκαηηψλ θαη επελδπηψλ ζα πξνθχςνπλ απφ πξσηνβνπιίεο ηεο πνιηηηθήο πιελ φκσο ζα πξνθχςνπλ θπξίσο απφ ηελ ίδηα ηελ εμέιημε ηεο νηθνλνκίαο. Γηα απηφ πεξηνρέο πνπ ήδε βξίζθνληαη ζε νπηζζνδξφκεζε δελ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ ηερλνινγηθά φπνηα θαη αλ είλαη ε πνιηηηθή. Οη επηρεηξεκαηίεο επηιέγνπλ λα εγθαζίζηαληαη ζε ήδε αλεπηπγκέλα αζηηθά θέληξα. Έπεηηα νη κηθξέο πεξηθέξεηο αδπλαηνχλ λα πξνζειθχζνπλ εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ. Ζ αγνξά εμεηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ κε ηελ ζεηξά ηεο επηβάιεη ηελ εγθαηάζηαζε ή δεκηνπξγία επηρεηξήζεσλ πςειήο ηερλνινγίαο ζε κεηξνπνιηηηθέο πεξηνρέο. Απηφ βέβαηα δελ ζεκαίλεη φηη ε πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή γηα πξνζέιθπζε πςειήο ηερλνινγίαο είλαη θαηαδηθαζκέλε. Αληηζέησο κπνξεί λα έρεη έκκεζα απνηειέζκαηα κέζσ κηαο ζηξαηεγηθήο βειηίσζεο ησλ ηνπηθψλ παλεπηζηεκίσλ θαη ζπλεπψο ηνπ 8 Malesci- Nijkamp 1984, High Technology and Local Economic Development Journal of the American Planning Association 50 262-269 15

γεληθφηεξνπ κνξθσηηθνχ θιίκαηνο ηεο πεξηνρήο θαζψο θαη πξνψζεζεο ηεο έξεπλαο. Ο ζπλδπαζκφο ηεο πςειήο πνηφηεηαο δσήο ζε έλα αλαβαζκηζκέλν πεξηβάιινλ θαζψο θαη ε θήκε κηαο πεξηνρήο σο θέληξνπ πςειήο ηερλνινγίαο, κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ζηνπο επηρεηξεκαηίεο ηελ αφξηζηε εηθφλα κηαο πνιηηηζηηθήο αηκφζθαηξαο ε νπνία είλαη επξχηεξε απφ ηελ απιή δπλαηφηεηα ησλ παλεπηζηεκίσλ λα ζπλεξγάδνληαη κε ηηο επηρεηξήζεηο. Ζ πξφζθαηε έκθαζε ζηελ πςειή ηερλνινγία θαη ηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα είρε ζεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ ηνπηθή θαη θξαηηθή πνιηηηθή. Έρεη θαηαδεηρζεί κε πεξηζζφηεξε ζαθήλεηα πιένλ ε ζχλδεζε αλάκεζα ζηα παλεπηζηήκηα θαη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαζψο θαη ηα ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα πνπ ζα πξνθχςνπλ απφ ηηο επελδχζεηο ζε αλζξψπηλν θεθάιαην θπξίσο κέζσ ηεο εθπαίδεπζεο. εκαληηθή ιεπηνκέξεηα είλαη φηη νη νηθνλνκηθέο κεηαβνιέο δελ είλαη ίδηεο άξα θαη νη πνιηηηθέο δελ είλαη ίδηεο άξα θαη νη πνιηηηθέο δελ είλαη ίδηεο γηα φια ηα κέξε. Σα εηδηθά ηνπηθά ραξαθηεξηζηηθά, νη ειιείςεηο θαη ε ηζηνξία παίδνπλ ξφιν ζηνλ νξηζκφ ηνπ κειινληηθνχ δπλακηθνχ κηαο πεξηθεξεηαθήο νηθνλνκίαο. ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο Ο ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΑΣΗΚΧΝ ΚΔΝΣΡΧΝ ΣΖΝ ΠΡΟΧΘΖΖ ΣΖ ΝΔΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ 2.1 Ζ ΜΔΣΔΞΔΛΗΞΖ ΣΧΝ ΑΣΗΚΧΝ ΚΔΝΣΡΧΝ Ζ παγθνζκηνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο ζπλνδεπφκελε απφ ζπλερηδφκελε θξίζε, έρνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο κε απνηέιεζκα άιιεο πεξηνρέο λα γλσξίδνπλ παξαηεηακέλε χθεζε θαη παξαθκή, ελψ άιιεο λα θαηαθέξλνπλ λα δεκηνπξγήζνπλ ζπλζήθεο αλαλέσζεο θαη ηνπηθήο επεκεξίαο εθκεηαιιεπφκελεο ηνλ ηνπηθφ δπλακηζκφ ηνπο. Σν αζηηθφ θέληξν επηδηψθεη πιένλ λα αλαδεηρζεί κέζσ ηνπ αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο θαη φρη ηνπ ζπγθξηηηθνχ απηνχ. ηεξίδεηαη δειαδή θπξίσο ζηελ πιεξνθφξεζε γηα ηηο εμειίμεηο ηεο λέαο ηερλνινγίαο, ζηελ επειημία θαη ζπλεπψο ζηελ αλάπηπμε ηεο θαηλνηνκίαο. Άιισζηε ε ζπζηεκαηηθή εθαξκνγή ηεο επηζηήκεο θαη ηεο λέαο ηερλνινγίαο κέζα απφ ηελ νξγάλσζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο 16

έξεπλαο θαη αλάπηπμεο είλαη κία πξφζθαηε εμέιημε πνπ ζπλέβαιε ζεακαηηθά ζηελ επηηάρπλζε ηεο δεκηνπξγίαο θαη ηεο εθαξκνγήο λέαο γλψζεο θαη θαηλνηνκηθψλ κεζφδσλ 9.Οη δξαζηεξηφηεηεο πςειήο ηερλνινγίαο ραξαθηεξίδνληαη απφ δηαδηθαζίεο ρσξηθήο πφισζεο θαη απνθέληξσζεο. Απηφ έρεη ζαλ ζπλέπεηα λα δεκηνπξγνχληαη λέα δπλακηθά αζηηθά θέληξα ηα νπνία δίλνπλ ην δηθφ ηνπο ζηίγκα ζηελ πξνψζεζε ηεο λέαο νηθνλνκίαο. Οη ηνπηθέο δπλάκεηο κε ηελ ζπλδξνκή ηεο θπβεξλεηηθήο παξέκβαζεο απνζθνπνχλ ζηελ απηφλνκε νξγάλσζε ηνπ εθζπγρξνληζκνχ, ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο ελεξγνπνίεζεο ησλ ελδνγελψλ παξαγσγηθψλ δπλάκεσλ θαη δελ ζηεξίδνληαη ζηελ θαηαλνκή θπβεξλεηηθψλ πφξσλ. Οη λέεο αλαπηπμηαθέο πεξηνρέο απνθηνχλ ηελ ηθαλφηεηα λα δεκηνπξγνχλ ελδνγελψο ηερλνινγία θαη αλάπηπμε, λα ελεξγνπνηνχλ ηηο δηθέο ηνπο δπλάκεηο αιιά θαη παξάιιεια λα πξνζειθχνπλ δηεζλνπνηεκέλεο δξαζηεξηφηεηεο θαη επηρεηξήζεηο 10. Οη επηπηψζεηο ηεο θξίζεο αληαλαθιψληαη ζηα αζηηθά θέληξα κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα κπνξνχκε πιένλ λα ηα νκαδνπνηήζνπκε ζε αζηηθά θέληξα κε δπζκελή βηνκεραληθή εμέιημε θαη ζε αζηηθά θέληξα κε ζχγρξνλεο ππνδνκέο. Απηά ηα αζηηθά θέληξα δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε δηαδηθαζίεο πςειήο ηερλνινγίαο, δηαζέηνπλ εμεηδηθεπκέλν εξγαηηθφ δπλακηθφ θαη εκθαλίδνληαη σο πξσηνπφξνη ηεο αλάπηπμεο ζην πιαίζην ηεο λέαο νηθνλνκίαο. Αο δνχκε φκσο αλαιπηηθφηεξα ηνλ ξφιν πνπ αλαπηχζζνπλ ηα αζηηθά θέληξα ζηελ πξνψζεζε ηεο λέαο νηθνλνκίαο. 2.2 ΜΖΣΡΟΠΟΛΗΣΗΚΑ ΚΔΝΣΡΑ ΚΑΗ ΝΔΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ Σα κεηξνπνιηηηθά θέληξα θαη νη κεγάιεο πφιεηο εθζπγρξνλίδνληαη πηνζεηψληαο λέεο κεζφδνπο παξαγσγήο γηα ηελ αλάπηπμε λέσλ βηνκεραληθψλ θιάδσλ. Πφιεηο φπσο ην Σνξίλν, ε Βαξθειψλε, ην Μφλαρν, νη πφιεηο ηεο θσηίαο θαη ην Γπηηθφ Λνλδίλν, φπνπ ε αλάπηπμε ραξαθηεξίδεηαη απφ κεγάιεο επηρεηξήζεηο, κεξηθή ή πιήξε απηνκαηνπνίεζε, παξαδνζηαθνχο θαη λένπο βηνκεραληθνχο θιάδνπο, ελδνεπηρεηξεζηαθή έξεπλα θαη αλάπηπμε, ππεξγνιαβίεο ξνπηίλαο, ζρέζεηο αγνξάο θαη θαηαθεξκαηηζκέλε αγνξά εξγαζίαο. Απνθαζηζηηθνί παξάγνληεο αλάπηπμεο ζε απηά ηα αζηηθά θέληξα είλαη ην κεγάιν κέγεζνο ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ε δπλακηθή 9 Walker- Chapman 1992, Ζ ρσξνζέηεζε ηεο Βηνκεραλίαο, Θεσξία θαη πνιηηηθή, Αζήλα 10 Υξηζηνθάθεο 2001, Σνπηθή αλάπηπμε θαη πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή Δθδ. Παπαδήζε, Αζήλα 2001 17

ηεο αγνξάο θαη ε πξνεγκέλε βηνκεραληθή παξάδνζε 11.Οη κηθξέο επηρεηξήζεηο θαη ν θιάδνο ηεο ειεθηξνληθήο, αλ θαη ζπκβάιινπλ ζηελ αλάπηπμε, απνθαζηζηηθφο παξάγνληαο αλάπηπμεο απνηειεί ε ζχλδεζε ηεο έξεπλαο θαη παξαγσγήο ε παξαγσγηθή ζπλεξγαζία, ν αληαγσληζκφο θαη ε αγνξά 12. Καηά ηνλ Dunford, θαηφπηλ ζχγθξηζεο ησλ πεξηπηψζεσλ Γθξελφκπι θαη θσηίαο ε εηδνπνηφο δηαθνξά είλαη νη απνθάζεηο ησλ επηρεηξεκαηηψλ θαη ησλ δηεπζπληψλ ησλ επηρεηξήζεσλ, νη ζρέζεηο αληαγσληζκνχ, νη ζρέζεηο επηζηήκεο θαη ηερλνινγίαο ζηελ αλάπηπμε λέσλ πξντφλησλ. 2.3 ΝΔΟΗ ΣΟΠΟΗ ΔΡΔΤΝΑ ΚΑΗ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ ΤΦΖΛΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ Αθνξά κηθξφηεξεο πφιεηο φπσο ε νθία- Αληίπνιηο, νη επηκέξνπο πφινη ηεο επηζηεκνληθήο πφιεο Ile de France, ην Κέηκπξηηδ, πφιεηο ρσξίο βηνκεραληθφ παξειζφλ, φπσο ην Μνλπειηέ, πεξηθεξεηαθέο πφιεηο φπσο ε Γθξελφκπι θαη ε Σνπινχδε. Με ηελ ηζρπξή θξαηηθή παξέκβαζε θαη παξά ηελ απνπζία βηνκεραληθνχ παξειζφληνο, αλαπηχζζνληαη κηθξέο επηρεηξήζεηο λένη βηνκεραληθνί θιάδνη, έληνλε δεκφζηα έξεπλα θαη αλάπηπμε θαη spin-offs, απφ ζηξαηεγηθέο ζπλεξγαζίεο κεγάισλ θαη κηθξψλ επηρεηξήζεσλ. Ζ αγνξά εξγαζίαο ραξαθηεξίδεηαη απφ έληνλε αλνκνηνγέλεηα. Ζ δεκηνπξγία ησλ ηφπσλ απηψλ βαζίδεηαη ζηελ ηζρπξή παξέκβαζε ηνπ θξάηνπο θαη ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, θαη ζηελ ζχλδεζε παλεπηζηεκίσλ θαη επηρεηξήζεσλ 13. Ζ αλάδεημε ησλ λέσλ ηφπσλ έξεπλαο ππνζηεξίρζεθε απφ ηα πξνγξάκκαηα νξγάλσζεο ηερλνπφισλ θαη επηζηεκνληθψλ πάξθσλ ζε ζπλεξγαζία κε ηα παλεπηζηήκηα θαη ηα εξεπλεηηθά θέληξα, ηα νπνία δηακνξθψλνπλ ηνλ βαζηθφ ππξήλα ηνπο. πκπιεξψλνληαη απφ δξαζηεξηφηεηεο παξαγσγήο, ππεξεζίεο, ππνδνκέο, θαηνηθίεο θαη ειεχζεξνπο ρψξνπο. Ζ ζθνπηκφηεηα ησλ ηερλνινγηθψλ πάξθσλ δελ είλαη λα αληηθαηαζηήζνπλ ηηο βηνκεραληθέο δψλεο. Αληηζέησο απνβιέπνπλ ζηνλ καθξνπξφζεζκν κεηαζρεκαηηζκφ ηεο ινγηθήο ηεο παξαγσγήο κε 11 Brehemy 1988, The Anatomy of job creation? Industrial change in Britain s M4 Corridor ζην Hall P. θαη Marcusen A. Silicon Landscapes, Boston, Unwin Hyman. Henderson 1987, Amin- Tomaney 1991) 12 Κνκλελφο, Σερλνπφιεηο θαη ζηξαηεγηθέο αλάπηπμεο ζηελ Δπξψπε, Gutenberg 1993 13 Κνκλελφο, Σερλνπφιεηο θαη ζηξαηεγηθέο αλάπηπμεο ζηελ Δπξψπε, Gutenberg 1993 18

ηελ βειηίσζε ηεο ελδνπαξαγσγηθήο ζπλεξγαζίαο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο έξεπλαο θαη βηνκεραλίαο εηδηθφηεξα. Δπηδηψθεηαη έηζη ε αλάπηπμε ηνπ αζηηθνχ θέληξνπ δηα κέζσ ηεο έξεπλαο θαη ηερλνινγίαο. ηαλ ε παξαπάλσ κνξθή δηαζχλδεζεο πφισλ ηερλνινγίαο θαη πφιεσλ είλαη επηηπρήο ηφηε ηα πξνγξάκκαηα επηζηεκνληθψλ πάξθσλ αλαδεηθλχνληαη ζε ζηξαηεγηθέο αζηηθήο θαη πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο.ε απηή ηελ πεξίπησζε κπνξνχκε λα κηιήζνπκε γηα ηερλνπφιεηο, ζπλνιηθφηεξα δειαδή πξνγξάκκαηα θαηλνηνκηθήο αλάπηπμεο πφιεσλ πνπ ζηεξίδνληαη απφ ηελ κηα ζηελ θξαηηθή παξέκβαζε θαη απνβιέπνπλ απφ ηελ άιιε ζηελ παξαγσγηθή θαη πνηνηηθή αλαβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο 14. 2.4 ΚΟΗΝΟΣΖΣΔ ΔΤΔΛΗΚΣΖ ΔΞΔΗΓΗΚΔΤΖ Πξφθεηηαη γηα πφιεηο θαη θνηλφηεηεο ζηελ θεληξηθή Ηηαιία φπσο ην Πξάην, ην αζνχιν, ην Αξέηζν, ην Κάπξη θαη βηνκεραληθέο θνηλφηεηεο ζηελ Διιάδα ηελ Γαλία θαη ηελ Γαιιία. Ζ αλάπηπμε ηνπο βαζίδεηαη ζε κηθξέο επηρεηξήζεηο νη νπνίεο δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε παξαδνζηαθνχο βηνκεραληθνχο θιάδνπο, ζε ρεηξνηερληθέο κνξθέο παξαγσγήο αιιά θπξίσο ζε πνιχκνξθα δίθηπα δηεπηρεηξεζηαθήο ζπλεξγαζίαο θαη αιιειεγγχεο θαη ζηελ θάζεηε εμεηδίθεπζε ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ ζε δηαθνξεηηθέο θάζεηο ηεο ίδηαο παξαγσγήο 15. Οη θνηλφηεηεο ηεο επέιηθηεο εμεηδίθεπζεο αλαπηχρζεθαλ θαηεμνρήλ ζηελ Ηηαιία. ε πξφζθαηεο κειέηεο ησλ A.Amin (1989) θαη F. Sfortzi (1989) θαηαγξάθεθαλ ζπλνιηθά 61 βηνκεραληθέο θνηλφηεηεο επέιηθηεο εμεηδίθεπζεο. Οη ζπγθεθξηκέλεο θνηλφηεηεο εηδηθεχνληαη ζηνπο παξαθάησ βηνκεραληθνχο ηνκείο: πέληε θνηλφηεηεο ζηελ πθαληνπξγία, 17 ζηα ελδχκαηα, 3 ζε πξντφληα δέξκαηνο, 11 ζηελ ππνδεκαηνπνηία, 12 ζηελ θαηαζθεπή επίπισλ, 2 ζε θεξακηθά 1 ζε παηρλίδηα, 2 ζε κνπζηθά φξγαλα, 1 ζε παηρλίδηα, 2 ζε κνπζηθά φξγαλα, 3 ζε πξντφληα κεηάιινπ, 5 ζηελ θαηαζθεπή κεραλψλ θαη 1 ζε ειεθηξνληθά. Ζ Ηηαιία φκσο δελ είλαη ε κνλαδηθή ρψξα ζηελ νπνία αλαπηχζζνληαη θνηλφηεηεο βηνκεραληθήο εμεηδίθεπζεο. Παξφκνηεο νκαδνπνηήζεηο θαη κνξθέο βηνκεραληθψλ ζρέζεσλ, έρνπλ παξαηεξεζεί θαη ζε ρψξεο φπσο ε Γαιιία, ε Γεξκαλία, ε Γαλία θαη ε Διιάδα. Οη ελ ιφγσ 14 Κνκλελφο, Σερλνπφιεηο θαη ζηξαηεγηθέο αλάπηπμεο ζηελ Δπξψπε, Gutenberg 1993 15 Κνκλελφο, Σερλνπφιεηο θαη ζηξαηεγηθέο αλάπηπμεο ζηελ Δπξψπε, Gutenberg 1993 19

θνηλφηεηεο δηαθξίλνληαη απφ ηελ ζπγθέληξσζε θαη εηδίθεπζε κηθξψλ επηρεηξήζεσλ ζε δηαθνξεηηθέο θάζεηο κηαο ζπγθεθξηκέλεο παξαγσγήο, κεγάιν αξηζκφ εηδηθεπκέλσλ εξγαηψλ, πςειή εηδίθεπζε θαη επειημία, ηερλνινγηθή επηηήδεπζε, πςειή ηθαλφηεηα λεσηεξηζκνχ, πςειέο ακνηβέο, πνιχπινθεο κνξθέο ζπλεξγαζίαο θαη ακνηβαηφηεηαο ζηελ αγνξά θαη ζηνλ αληαγσληζκφ 16. Οη ζπγθεθξηκέλεο θνηλφηεηεο έρνπλ ζπλεηδεηνπνηήζεη φηη ε επηβίσζή ηνπο είλαη ζπλδεδεκέλε κε ηηο ζπιινγηθέο δξάζεηο ηεο ίδηαο ηεο θνηλφηεηαο πνπ πξέπεη λα ζηεξίμνπλ θαη λα πξναζπίζνπλ 17. Καηά ηνπο Piore θαη Sabel (1984) ε επέιηθηε εμεηδίθεπζε είλαη άκεζε ζπλέπεηα ηεο θξίζεο ηεο καδηθήο παξαγσγήο. Καζψο νη καδηθέο αγνξέο έρνπλ θνξεζηεί θαη νη θαηαλαισηέο επηδεηνχλ εμεηδηθεπκέλα πξντφληα, ην ζχζηεκα ηεο καδηθήο παξαγσγήο δελ κπνξεί λα αληαπνθξηζεί. Οη επηρεηξήζεηο ζπλεπψο πνπ ιεηηνπξγνχλ κε επέιηθηα ζπζηήκαηα παξαγσγήο θαίλνληαη πεξηζζφηεξν «επθπείο» ζε ζχγθξηζε κε απηέο πνπ Τηνζεηνχλ ζπζηήκαηα καδηθήο παξαγσγήο. Γίλνληαη πην αληαγσληζηηθέο ζε κεηαβαιιφκελν πεξηβάιινλ. ζν πεξηζζφηεξν εμεηδηθεπκέλε είλαη κηα επηρείξεζε ηφζν εμαξηά ηελ επηηπρία ηεο απφ ηελ επηηπρία ησλ πξντφλησλ πνπ είλαη ζπκπιεξσκαηηθά. Πιένλ νη επηρεηξήζεηο ζπλεξγάδνληαη θαη ελδηαθέξνληαη πεξηζζφηεξν γηα αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ. Απφ φια απηά πξνθχπηεη θαη έλα ζηνηρείν πνπ αλαδεηθλχεη ηελ ζεκαζία ηνπ ξφινπ ησλ αζηηθψλ ζπγθεληξψζεσλ. Οη ζρέζεηο νηθνλνκίαο θαη ρψξνπ νδεγνχλ ζηε δηακφξθσζε ρσξηθά πνισκέλσλ παξαγσγηθψλ ζπζηεκάησλ. ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΔΥΝΟΠΟΛΔΗ ΚΑΗ ΝΔΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ 3.1 ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΧΝ ΣΔΥΝΟΠΟΛΔΧΝ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70 νη αλεπηπγκέλεο ρψξεο ηεο δχζεο αληηκεησπίδνπλ κηα ζεκαληηθή νηθνλνκηθή θξίζε. Ζ θξίζε απηή εθδειψλεηαη κέζσ ηνπ πςεινχ πιεζσξηζκνχ, ηεο αλεξγίαο θαη ηεο κείσζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο ζηε βηνκεραλία. 16 Κνκλελφο, Σερλνπφιεηο θαη ζηξαηεγηθέο αλάπηπμεο ζηελ Δπξψπε, Gutenberg 1993 17 Bangasco 1992 Αλάπηπμε βαζηζκέλε ζηε κηθξή βηνκεραλία: Ζ πεξίπησζε ηεο ηξίηεο Ηηαιίαο, χγρξνλα ζέκαηα, ηρ. 45 ζει. 35-39 20

Καη ελψ θάπνηεο πεξηνρέο νδεγνχληαη ζε νηθνλνκηθή χθεζε, θάπνηεο άιιεο πεξηθεξεηαθέο θπξίσο γλσξίδνπλ πξσηφγλσξε αλάπηπμε. Πξφθεηηαη γηα πεξηνρέο πνπ ελψ ηελ πεξίνδν 1950-1970 επηζθηάζηεθαλ απφ ηελ αλάπηπμε ησλ θεληξηθψλ πεξηθεξεηψλ αξρίδνπλ ηψξα λα εκθαλίδνπλ έληνλνπο ξπζκνχο αλάπηπμεο. ηεξίδνληαη θπξίσο ζηηο κηθξέο επηρεηξήζεηο πνπ ππνζηεξίδνληαη απφ εμεηδηθεπκέλεο ππεξεζίεο ππνδνκήο, ζηνπο θιάδνπο πςειήο ηερλνινγίαο, θαη αλαδεηθλχνπλ θνηλσληθνχο πνιηηηζηηθνχο θαη πεξηβαιινληηθνχο παξακέηξνπο, νη νπνίνη πιένλ απνθηνχλ κεγαιχηεξε ζεκαζία ζηελ αλαπηπμηαθή εμέιημε 18. Οη επηρεηξήζεηο πιένλ άξρηζαλ λα κεηαηνπίδνληαη πξνο απηέο ηηο βηνκεραληθέο δψλεο πςειήο ηερλνινγίαο φπσο ε Route 128 θαη ε Βνζηφλε, φπνπ ε αλάπηπμε ζηεξίρζεθε ζε έλα κίγκα παξαδνζηαθψλ θιάδσλ έληαζεο εξγαζίαο θαη ζχγρξνλσλ θιάδσλ πςειήο ηερλνινγίαο. Έηζη ε πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 ζηξέθεηαη πξνο ηελ αλάπηπμε δηα κέζσ ηεο ηερλνινγίαο θαη ζηελ δηακφξθσζε ηερλνινγηθψλ παξαγφλησλ πνπ εμαζθαιίδνπλ ηελ πξνζέιθπζε θαη ηελ αλάπηπμε ηεο βηνκεραληθήο δξαζηεξηφηεηαο. 3.2 ΑΠΟ ΣΗ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΚΔ ΕΧΝΔ ΣΑ ΚΔΝΣΡΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΧΝ Πξνηνχ γίλεη αξρηθψο αλάιπζε ησλ θέληξσλ θαηλνηνκηψλ ζα ήηαλ δένλ λα γίλεη αξρηθψο αλάιπζε ηνπ ηη αθξηβψο ελλνείηαη κε ηνλ φξν «θαηλνηνκία». Πνιχ ζπρλά επίζεο ζπλαληνχκε ηνλ φξν «πςειή ηερλνινγία». Ο φξνο πςειή ηερλνινγία ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ βηνκεραλία πνπ ζηεξίδεηαη ζηε λέα ηερλνινγία, ή γηα ηελ βηνκεραλία έληαζεο έξεπλαο θαη αλάπηπμεο (R&D).Γηα λα πξνζδηνξηζηνχλ νη βηνκεραλίεο πςειήο ηερλνινγίαο ρξεζηκνπνηνχληαη κέηξα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο εηζξνέο ηεο ηερλνινγηθήο δξαζηεξηφηεηαο, φπσο ε δαπάλε γηα έξεπλα θαη αλάπηπμε, θαζψο θαη κέηξα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο επηδφζεηο ηεο επηρείξεζεο φπσο ν ξπζκφο αχμεζεο ηνπ πξντφληνο. Ζ πςειή ηερλνινγία είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλε κε ηηο έλλνηεο ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηνπ θαηλνηνκηθνχ πεξηβάιινληνο. 18 Μ. Νηθεηαξίδεο 1996 ζην Ν. Κπιπάζε- Μ. Νηθεηαξίδεο Σερλνπφιεηο λέν κέζν ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, Ηλζηηηνχην Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο, Αζήλα 1996 ζει. 93-102 21

Καηά ηνλ ΟΟΑ θαηλνηνκία νξίδεηαη είηε έλα πξντφλ, είηε έλαο ζπλδπαζκφο ππαξρφλησλ πξντφλησλ, είηε ε ρξεζηκνπνίεζε ππάξρνληνο πξντφληνο γηα ηελ θάιπςε λέσλ αλαγθψλ, είηε ε ρξεζηκνπνίεζε λένπ πξντφληνο ζε λέεο ιεηηνπξγίεο, είηε ηέινο ε δεκηνπξγία κηαο λέαο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο ηθαλήο λα παξάγεη έλα λέν πξντφλ. Καηλνηνκηθφ πεξηβάιινλ απφ ηελ άιιε ελλννχκε έλαλ κηθξφθνζκν νπζηαζηηθά, κέζα ζηνλ νπνίν ιεηηνπξγνχλ νη ηθαλνί θαη αλαγθαίνη παξάγνληεο πξνθεηκέλνπ λα ππξνδνηεζεί κηα αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία, ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ ηζρπξέο εμσηεξηθέο νηθνλνκίεο, νη νπνίεο εληζρχνπλ εηο λένπ ηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία. Μέζα ζην θαηλνηνκηθφ πεξηβάιινλ νη επηρεηξήζεηο, ηα εξεπλεηηθά θέληξα θαη νη ρξεκαηνδνηηθνί κεραληζκνί ζπλππάξρνπλ ππφ θαζεζηψο αιιειεπίδξαζεο. Σα βαζηθά ζηνηρεία πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηνλ ρψξν, είλαη ε χπαξμε παλεπηζηεκηαθψλ ή άιισλ εξεπλεηηθψλ ηδξπκάησλ αθελφο θαη αθεηέξνπ ε ιεηηνπξγία ησλ απαξαίηεησλ ζηνηρείσλ πνπ επηηξέπνπλ ηελ δηάδνζε ηεο θαηλνηνκίαο 19. 3.3 ΜΟΡΦΔ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΚΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ Σν θαηλνηνκηθφ πεξηβάιινλ έρεη εθθξαζηεί κέζα απφ δηάθνξνπο ηχπνπο ζηελ δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ, μεθηλψληαο απφ ηα θέληξα θαηλνηνκηψλ θαη θαηαιήγνληαο ζηελ πιένλ ζχγρξνλε εμέιημε απηή ηεο ηερλφπνιεο. Σα θέληξα θαηλνηνκηψλ εηζήρζεζαλ γηα πξψηε θνξά ζηηο ΖΠΑ ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70 θαη ζηελ ζπλέρεηα πηνζεηήζεθαλ απφ άιιεο δπηηθέο ρψξεο. Απνηέιεζαλ κηα πξψηε κνξθή ελίζρπζεο ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ κέζσ ηεο δηαζχλδεζεο κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο. Γηα κία αθφκε θνξά γίλεηαη αληηιεπηφο ν ξφινο ησλ παλεπηζηεκίσλ θαη ησλ εξεπλεηηθψλ ηδξπκάησλ ζηελ πξνψζεζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ αθνχ ηα θέληξα θαηλνηνκηψλ νξγαλψλνληαη θαη ιεηηνπξγνχλ δίπια ζε απηά. Άιισζηε ηα παλεπηζηήκηα απνηεινχλ θνξείο θαηλνηνκηψλ, παξέρνπλ ζπκβνχινπο εληζρχνληαο ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη ηελ δηνηθεηηθή θαη ηέινο ρξεκαηνδνηνχλ ηα θέληξα θαηλνηνκηψλ. Αμηφινγε παξαηήξεζε είλαη φηη δελ παξέρνπλ θηηξηαθή ππνδνκή ζηηο επηρεηξήζεηο. 19 Κνκλελφο, Ν. Η. εθεξηδή (1992) Δπηζηεκνληθά πάξθα θαη ε αλάπηπμε ηεο κεηαθνξληηθήο Βηνκεραλίαο, Σφπνο 5/92 ζει 13 22

Σα εθθνιαπηήξηα απφ ηελ άιιε απνηεινχλ επέθηαζε ηεο ηδέαο ησλ θέληξσλ θαηλνηνκίαο, παξέρνληαο θηηξηαθή ππνδνκή θαη άιιεο δηεπθνιχλζεηο ζηηο επηρεηξήζεηο, φπσο αίζνπζεο ζπλαληήζεσλ θαη δηαιέμεσλ, δηνηθεηηθέο δηεπθνιχλζεηο, ηερληθέο εμππεξεηήζεηο θαη δίθηπν ζπλδέζκσλ θαη εμαζθάιηζε επαθψλ κε ηξάπεδεο θαη Venture Capital. Ζ πιένλ ζχγρξνλε εμέιημε ησλ θέληξσλ θαηλνηνκηψλ απνηεινχλ ηα επηζηεκνληθά πάξθα θαη νη ηερλνπφιεηο. Ξεθηλψληαο απφ ην επηζηεκνληθφ πάξθν ν φξνο απηφο ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα πεξηγξάςεη κηα πεξηνρή εθνδηαζκέλε κε παλεπηζηήκην ή εξεπλεηηθφ θέληξν θαη ε νπνία ζηνρεχεη ζηελ αλάπηπμε ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ζηεξίδνληαη ζηελ επηζηεκνληθή έξεπλα. Ζ πεξηνρή απηή επίζεο δηαζέηεη νξγαλσκέλε δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία πνπ απνζθνπεί ζηελ κεηαθνξά ηερλνινγίαο θαη ηελ αλάπηπμε επαγγεικαηηθψλ εηδηθεχζεσλ ζηηο επηρεηξήζεηο απηέο. ε αληίζεζε κε ηα εθθνιαπηήξηα ην επηζηεκνληθφ (ηερλνινγηθφ) πάξθν ζηνρεχεη ζην θέξδνο θαη επηπξφζζεηα ζηελ πξνψζεζε ηεο αλάπηπμεο ζηελ πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ησλ πάξθσλ, θαζψο θαη ζηελ ζηήξημε ηεο απαζρφιεζεο ζε απηήλ. Σα επηζηεκνληθά πάξθα πεξηιακβάλνπλ ηφζν επηρεηξήζεηο πνπ βξίζθνληαη ππφ δεκηνπξγία φζν θαη κεζαίνπ κεγέζνπο πνπ ήδε ιεηηνπξγνχλ. Οη φξνη επηζηεκνληθφ πάξθν θαη ηερλφπνιε ρξεζηκνπνηνχληαη ελαιιαθηηθά γηα ηελ πεξηγξαθή ηεο ίδηαο κνξθήο σο ζπλψλπκνη. πλήζσο ν φξνο επηζηεκνληθφ (ηερλνινγηθφ) πάξθν ρξεζηκνπνηείηαη απφ ρψξεο φπσο ε Γαιιία θαη ε Ηζπαλία ελψ ν φξνο ηερλφπνιε ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηηο αγγινζαμνληθέο ρψξεο. Οπζηαζηηθά φκσο ν φξνο ηερλφπνιε έρεη επξχηεξε έλλνηα θαη πεξηιακβάλεη θαη ην ζηνηρείν ησλ αζηηθψλ ιεηηνπξγηψλ. πληζηά κηα αζηηθή ζεψξεζε πνπ ζπλδέεη ηελ πνιηηηζηηθή, νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε κηαο πφιεο κε έλα ζρέδην ζεκειίσζεο απηψλ ησλ εμειίμεσλ ζηηο βηνκεραλίεο πςειήο ηερλνινγίαο 20. ε γεληθέο γξακκέο νη ηερλνπφιεηο απνηεινχλ κηα δηαθνξεηηθή κνξθή ησλ πφισλ αλάπηπμεο, έρνληαο σο πξνσζεηηθή βηνκεραλία ηελ έξεπλα θαη αλάπηπμε θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο πςειήο ηερλνινγίαο 21. ηηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο ηερλφπνιεο (Ζλσκέλα Έζλε 1988) 20 Klurfain-Spyridakis 1990, Πξαθηηθά ζπλεδξίνπ ΔΣΒΑ «Σερλνπφιεηο Αλάπηπμε θαη Νέα Σερλνινγία», Αζήλα 30-31/3/1990,Αζήλα:ΒΗΠΔΣΒΑ Α.Δ. 21 Παπαδαζθαιφπνπινο Α., (1995), πξφηππα θαη Πνιηηηθέο Πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο, Δθδφζεηο Παπαδήζεο 23

πεξηιακβάλνληαη ε πξνζέιθπζε επηρεηξήζεσλ, ε αιιεινγνληκνπνίεζε, ε κεηαθνξά ηερλνινγίαο θαη ε δεκηνπξγία κηαο κεηξφπνιεο κε ηελ έλλνηα ηεο αλαπηπμηαθήο επίδξαζεο πνπ έρεη ζην αζηηθφ θέληξν φπνπ εγθαζίζηαηαη. Ζ ηερλφπνιε δηνηθείηαη απφ δηνηθεηηθή επηηξνπή, έξγν ηεο νπνίαο είλαη λα δεκηνπξγήζεη ηηο θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο πξνθεηκέλνπ λα επηηειείηαη ε ιεηηνπξγία ηεο αιιεινγνληκνπνίεζεο. Γηα απηφ ηνλ ιφγν πξνσζνχληαη δηάθνξεο δηαδηθαζίεο δεκηνπξγίαο δηθηχσλ γηα ηελ δηάδνζε ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο. Έηζη νξγαλψλνληαη ζπλαληήζεηο κεηαμχ ησλ ζηειερψλ ηεο ηερλφπνιεο θαζψο θαη κεηαμχ ησλ εξεπλεηψλ θαη ζηειερψλ ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο. Απηφ πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ είλαη ε έληνλε αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ζπζηαηηθψλ παξαγφλησλ, κε απνηέιεζκα ηελ κεηαθνξά ηεο ηερλνινγίαο ε νπνία γίλεηαη κε ηξεηο ηξφπνπο. Ο πξψηνο θαη ν πιένλ απιφο είλαη κέζσ ηεο κεηαθίλεζεο εθπαηδεπηψλ απφ ην παλεπηζηήκην πξνο ηελ επηρείξεζε γηα κηθξφ ή κεγαιχηεξν ρξνληθφ δηάζηεκα. Ο δεχηεξνο ηξφπνο είλαη κέζσ ηεο εθπαίδεπζεο ησλ ζηειερψλ ηεο επηρείξεζεο κε ηελ βνήζεηα ηεο ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο ζε αληηθείκελα πνπ ε ίδηα ε επηρείξεζε έρεη αλάγθε. Καη ηέινο ε ηξίηε κέζνδνο είλαη ε ιεγφκελε ζπλεξγαηηθή κέζνδνο. Γειαδή ηα κέιε ηνπ παλεπηζηεκίνπ πιαηζηψλνπλ νκάδεο εξγαζίαο ηεο επηρείξεζεο νη νπνίεο εξγάδνληαη κε ζθνπφ ηελ παξαγσγή ελφο εμεηδηθεπκέλνπ πξντφληνο ή παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο. Ζ θηινζνθία απηήο ηεο κνξθήο κεηαθνξάο κπνξεί λα αλαπηπρζεί κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο εμεηδηθεπκέλσλ ηλζηηηνχησλ κεηαθνξάο ηερλνινγίαο, φπνπ θάζε ηλζηηηνχην εμεηδηθεχεηαη ζε θάπνην ζπγθεθξηκέλν πεδίν ηεο ηερλνινγίαο 22. 22 Νηθεηαξίδεο 1996 ζην Ν. Κπιπάζε- Μ. Νηθεηαξίδεο,Σερλνπφιεηο λέν κέζν ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, Ηλζηηηνχην Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο 1996 24

3.4 ΣΤΠΟΛΟΓΗΑ ΣΧΝ ΣΔΥΝΟΠΟΛΔΧΝ Με βάζε ηελ ηξέρνπζα πξαθηηθή νη ηερλνπφιεηο κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε ηχπνπο αλάινγα κε δχν βαζηθά θξηηήξηα 23 :ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πεξηθεξεηψλ εγθαηάζηαζεο θαη ηνπο βηνκεραληθνχο θιάδνπο πνπ επηιέγνληαη γηα αλάπηπμε. Έηζη κε απηφ ην θξηηήξην δηαθξίλνπκε ηηο ηερλνπφιεηο ζε δχν θαηεγνξίεο. Α) Σερλνπφιεηο πνπ ζηεξίδνληαη ζηνπο λένπο θιάδνπο πςειήο ηερλνινγίαο θαη δεκηνπξγνχληαη ζε πεξηνρέο λέαο εθβηνκεράληζεο. ε απηήλ ηελ θαηεγνξία αλήθεη θαη ε πεξίπησζε ηεο «δψλεο ηνπ Ήιηνπ» ζηελ πεξηνρή κεηαμχ Βαξθειψλεο θαη Μηιάλνπ. Πην ζπρλά φκσο αλαθέξεηαη ε πεξίπησζε ηεο Silicon Valley ζηελ Καιηθφξληα. Οη ηξεηο βαζηθνί παξάγνληεο αλάπηπμεο ηεο ηερλφπνιεο απηήο ήηαλ ην παλεπηζηήκην ηνπ ηάλθνξλη κε ηνλ ξφιν πνπ απηφ πνπ δηαδξακάηηζε, νη επηρεηξήζεηο ειεθηξνληθψλ πνπ εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ πεξηνρή θαζψο θαη νη ζηξαηησηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ αλαπηχρζεθαλ ζε απηήλ. Οη θπξηφηεξνη βηνκεραληθνί θιάδνη πνπ αλαπηχρζεθαλ ζηελ ηερλφπνιε ήηαλ ε βηνκεραλία ησλ εκηαγσγψλ, ησλ ειεθηξηθψλ κεραλψλ θαη ησλ ζπζθεπψλ επηθνηλσληψλ θαη ησλ νπηηθψλ κέζσλ. Μηα αλάινγε πεξίπησζε είλαη ηεο επηζηεκνληθήο πφιεο ζηελ lle de France. Βαζηθνί παξάγνληεο αλάπηπμεο ηεο ηερλφπνιεο ήηαλ ε εγθαηάζηαζε ηεο πιεζίσλ ηνπ αεξνδξνκίνπ, ην άξηην νδηθφ δίθηπν πνπ ηελ θαζηζηά θνκβηθφ ζεκείν, θαζψο θαη ηα εξεπλεηηθά ηλζηηηνχηα θαη εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα ηα νπνία εθπξνζσπνχλ ην 43% ησλ εξεπλεηηθψλ ηδξπκάησλ ηεο ρψξαο θαζψο θαη ην 60% ησλ αλσηάησλ ζρνιψλ. Κχξηνη βηνκεραληθνί ηνκείο πνπ αλαπηχρζεθαλ ήηαλ απηφο ηεο θαηαζθεπήο ειεθηξηθψλ θαη ειεθηξνληθψλ εηδψλ, ζηνπο νπνίνπο κάιηζηα ε απαζρφιεζε αληηπξνζσπεχεη ην 40% ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο ηεο ρψξαο. Δπίζεο ζηελ ίδηα ηερλφπνιε αλαπηχρζεθαλ θιάδνη φπσο απηφο ησλ θαηαζθεπψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα ζαιάζζηα κέζα κεηαθνξάο θαη ηελ αεξνλαππεγηθή, θαξκαθεπηηθά πξντφληα θαη νρήκαηα. Β) Σερλνπφιεηο νη νπνίεο δεκηνπξγνχληαη ζε παιηέο βηνκεραληθέο πεξηνρέο θαη νη νπνίεο κπνξεί λα ζηεξίδνληαη είηε ζε λένπο θιάδνπο είηε ζε παξαδνζηαθνχο. ε απηή ηελ ακάδα κπνξνχκε λα θαηαηάμνπκε ηελ πεξίπησζε ηνπ Harriot- Walt ζηελ Βξεηαλία, ε νπνία ζηεξίρζεθε ζε λένπο βηνκεραληθνχο θιάδνπο θαζψο θαη ηελ 23 Κνκλελφο, Ν. Η. εθεξηδή (1992) Δπηζηεκνληθά πάξθα θαη ε αλάπηπμε ηεο κεηαθνξληηθήο Βηνκεραλίαο, Σφπνο 5/92 ζει 13 25

πεξίπησζε ηνπ Pittsburgh ζηηο ΖΠΑ, ε νπνία ζηεξίρζεθε ζηελ αλαδσνγφλεζε ηνπ ήδε ππάξρνληνο θιάδνπ βηνκεραλίαο άλζξαθνο θαη ράιπβα. Πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη άιιεο κειέηεο θαηαηάζζνπλ ηηο ηερλνπφιεηο ζε πεξηζζφηεξεο θαηεγνξίεο θαη ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξα θξηηήξηα άιισζηε ε ηππνινγία ησλ ηερλνπφιεσλ έρεη ιίγν πνιχ εκπεηξηθφ ραξαθηήξα. Αλάινγα ινηπφλ κε ηα θξηηήξηα κπνξνχλ λα αλαγλσξηζηνχλ λένη ηχπνη ηερλνπφιεσλ. Ο επφκελνο ηχπνο ηερλνπφιεσλ είλαη απηφ πνπ νλνκάδνπκε επηζηεκνληθέο πφιεηο θαη είλαη απζηεξά ζπκπιέγκαηα επηζηεκνληθήο έξεπλαο ρσξίο άκεζε ζχλδεζε κε ηελ παξαγσγή, κε ραξαθηεξηζηηθφηεξα παξαδείγκαηα: Siberian City tou Akademgorodok Tsukuma Korean creation ζην Kaedok Kausai ζηελ Ηαπσλία. Οη επηζηεκνληθέο πφιεηο είλαη θαηλνχξγηεο εγθαηαζηάζεηο ζρεδηαζκέλεο θαη νινθιεξσκέλεο απφ ηελ πνιηηεία θαη ζαλ ζηφρν έρνπλ δξαζηεξηφηεηεο επηζηεκνληθήο ηειεηφηεηαο κε ηε ζπγθέληξσζε ζεκαληηθψλ εξεπλεηηθψλ νξγαληζκψλ θαη επηζηεκφλσλ ζε έλα πεξηβάιινλ πςειήο πνηφηεηαο. Απηφ πνπ ηηο ραξαθηεξίδεη είλαη ν ζηφρνο ηνπο γηα έξεπλα θαη ε ζπγθέληξσζή ηνπο ζηελ επηζηήκε. Παξνπζηάδνληαη ζαλ κέζα ηνπηθήο αλάπηπμεο θαη απνηείλνπλ ζηελ ππνβνήζεζε ηεο απνθέληξσζεο ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο. Έλαο άιινο ηχπνο ηερλνπφιεσλ έρεη ζαλ ζηφρν λα παξαθηλήζεη λέα βηνκεραληθή αχμεζε κε ην λα πξνζειθχζεη εηαηξίεο παξαγσγήο πςειήο ηερλνινγίαο ζε έλα δηαθεθξηκέλν πεξηβάιινλ. Απηά είλαη ηα ηερλνινγηθά πάξθα. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα:sophia Antipolis ζηελ Γαιιία, Hsichn ζηελ Σατβάλ θαη ην Cambridge ζηελ Αγγιία. Σέινο ηέηαξηνο ηχπνο, είλαη ην ζρέδην νινθιεξσηηθψλ πξνγξακκάησλ ηερλνπφιεσλ ζαλ εξγαιεία γηα ηελ ηνπηθή αλάπηπμε θαη ηελ βηνκεραληθή απνθέληξσζε. Σν κνλαδηθφ παγθνζκίσο πξφγξακκα ηέηνηνπ ραξαθηήξα είλαη ην πξφγξακκα Σερλφπνιηο 24 ζηελ Ηαπσλία.Ο απζηεξφο νξηζκφο θαη ε νξηζέηεζε ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο ηερλφπνιεο είλαη ηδηαίηεξα δχζθνιε, αθνχ πεξηιακβάλνπλ κνξθψκαηα κεγάινπ εχξνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο πεξηθέξεηεο ζηηο νπνίεο 24 Άκεζνο ζηφρνο ηνπ πξνγξάκκαηνο πνπ μεθίλεζε ην 1980 ήηαλ, ε δεκηνπξγία βηνκεραληθψλ ζπκπιεγκάησλ ζηηο ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο πεξηνρέο ηεο Ηαπσλίαο. 26

εγθαζίζηαληαη αιιά θαη επεηδή πξφθεηηαη γηα έλλνηεο νη νπνίεο βξίζθνληαη ππφ ζπλερή εμέιημε θαη αλζεψξεζε. 3.5 Ο ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΧΝ ΠΑΡΚΧΝ ΣΔΥΝΟΠΟΛΔΧΝ Οη ηερλνπφινη ηα επηζηεκνληθά (ηερλνινγηθά ) πάξθα, αλαδείρζεθαλ σο ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθνί ζην λα ζπλζέζνπλ ην δεκφζην ραξαθηήξα ηεο Δ&Α κε ηνπο πεξηνξηζκέλνπο πφξνπο ησλ ΜΜΔ. Ο έκκεζνο ζπκβηβαζκφο ησλ παλεπηζηεκίσλ κε ηελ αγνξά, κε ζηφρν ηε βηνκεραληθή ρξήζε ηεο παλεπηζηεκηαθήο έξεπλαο, ηε κεηαθνξά ηερλνινγίαο θαη ηε δεκηνπξγία επλντθνχ θιηκαηνο γηα ίδξπζε επηρεηξήζεσλ πςειήο ηερλνινγίαο 25. ε γεληθνχο φξνπο έλα ηερλνινγηθφ επηζηεκνληθφ πάξθν είλαη κηα δψλε ζπλεξγαζίαο κε θχξηνπο παξάγνληεο ηελ έξεπλα, ηελ βηνκεραλία θαη ηελ εθπαίδεπζε. Δθεί ζπγθεληξψλνληαη εξεπλεηηθά εξγαζηήξηα, ηδξχκαηα έξεπλαο, ειαθξέο βηνκεραλίεο, επηρεηξήζεηο παξνρήο ππεξεζηψλ (έξεπλα αγνξάο, ζχκβνπινη δηαρείξηζεο ρξεκαηνδφηεζεο, ηερλνινγίαο) θαζψο θαη ππεξεζίεο δηνίθεζεο θαη κεηαθνξάο ηερλνινγίαο. Αλαπηχζεηαη εθαξκνζκέλε βηνκεραληθή έξεπλα θαη ζπλάπηνληαη ζπκβφιαηα έξεπλαο αλάκεζα ζε εξεπλεηηθά ηδξχκαηα θαη βηνκεραλιηεο. Παξάγνληαη πξφηππα πξντφληα θαη παξέρνληαη εμεηδηθεπκέλεο ππεξεζίεο ζε επηρεηξήζεηο. Δπίζεο ππνζηεξίδεηαη ε δεκηνπξγία λέσλ επηρεηξήζεσλ κε ηελ παξνρή ζηέγεο θαη ρξεκαηνδφηεζεο. Σέινο παξέρνληαη πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ζπλνδεπηηθέο εμππεξεηήζεηο φπσο δηακνλή, αλαςπρή θιπ. Δπθνια κπνξεί λα γίλεη αληηιεπηφ φηη κέζα ζηνλ ρψξν ησλ επηζηεκνληθψλ πάξθσλ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο λέαο νηθνλνκίαο. ηηο εληφο ησλ πάξθσλ επηρεηξήζεηο πξνζθέξεηαη έλα ζχλζεην ηερλνινγηθφ πεξηβάιινλ (επηρεηξεκαηηθέο ππεξεζίεο, ζρέζεηο κε ΑΔΗ, νξγάλσζε παξαγσγηθψλ ζπλεξγεηψλ, ρξεκαηνδφηεζε κε θεθάιαηα επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ, πξνζθνξά ρψξνπ θαη 25 Κνκλελφο Ν. εθεξηδή Δ. Υαζηάνγινπ Β. θαη Υαηδεπαληειήο Θ. (1990) Σερλφηνπνη θαη επηζηεκνληθά πάξθα. Δπξσπατθή εκπεηξία θαη δηαδηθαζίεο ζπγθξφηεζεο ζηελ Διιάδα, Θεζζαινλίθε, ΑΠΘ θαη ΓΓΔΣ. 27