Χρήση των Διαρθρωτικών Ταμείων για Πολιτιστικά Έργα

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Β: ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ Χρήση των Διαρθρωτικών Ταμείων για Πολιτιστικά Έργα ΜΕΛΕΤΗ Σύνοψη Οι πολιτικές της ΕΕ τείνουν προς την ολοκληρωμένη αντίληψη του πολιτισμού ως εργαλείου που συμβάλλει στην αστική αναγέννηση και ελκυστικότητα, την επιχειρηματικότητα, την καινοτομία, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και τη βιωσιμότητα. Οι πόλεις και οι περιφέρειες ακολουθούν την ίδια πορεία. Δυστυχώς, η νέα πρόταση για την πολιτική συνοχής για την περίοδο 2014-2020 εκφράζει εν μέρει μόλις τη διεισδυτικότητα των πολιτιστικών επενδύσεων. Η παρούσα έκθεση αναλύει τη χρήση των διαρθρωτικών ταμείων (ΔΤ) κατά την περίοδο 2007-2013 και παρέχει συμβουλές σχετικά με τρόπους διευκόλυνσης της πρόσβασης των πολιτιστικών έργων σε αυτά στο πλαίσιο της νέας πολιτικής. IP/B/CULT/FWC/2010-001/Lot4/C2/SC1 Ιούλιος 2012 PE 474.563 EL

Το παρόν έγγραφο εκπονήθηκε κατόπιν αιτήματος της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ KEA European Affairs: Marìa Iglesias, Philippe Kern, Valentina Montalto. ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ Ana Maria Nogueira Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Θεματικό Τμήμα Β: Διαρθρωτικές Πολιτικές και Πολιτική Συνοχής B-1047 Βρυξέλλες E-mail: poldep-cohesion@europarl.europa.eu ΒΟΗΘΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Lyna Pärt ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Πρωτότυπο: EN Μεταφράσεις: DE, FR ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ Για να επικοινωνήσετε με τον Τομέα Πολιτικής Β ή να εγγραφείτε συνδρομητής στο μηνιαίο ενημερωτικό δελτίο του, στείλτε μήνυμα στο: poldep-cohesion@europarl.europa.eu Το κείμενο ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2012 Βρυξέλλες, Ευρωπαϊκή Ένωση, 2012 Το παρόν έγγραφο είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο στην ακόλουθη διεύθυνση: http://www.europarl.europa.eu/studies ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ ΕΥΘΥΝΗΣ Οι απόψεις που εκφράζονται στο παρόν έγγραφο αποτελούν αποκλειστική ευθύνη του συντάκτη και δεν εκφράζουν κατ ανάγκην την επίσημη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η αναπαραγωγή και η μετάφραση για μη εμπορικούς σκοπούς επιτρέπεται υπό την προϋπόθεση ότι γίνεται μνεία της πηγής και ο εκδότης έχει ενημερωθεί και του έχει αποσταλεί αντίγραφο.

Χρήση των Διαρθρωτικών Ταμείων για Πολιτιστικά Έργα ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ AFC Επιτροπή Κινηματογράφου της Απουλίας DEC Πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης κτιρίων ECIA Ευρωπαϊκή Συμμαχία Κλάδων Δημιουργικής Παραγωγής ESFRI Ευρωπαϊκό Στρατηγικό Φόρουμ Ερευνητικών Υποδομών RIS3 Στρατηγικές Έρευνας και Καινοτομίας για Έξυπνη Εξειδίκευση STEM Θετικές Επιστήμες, Τεχνολογία, Μηχανική και Ιατρική TPP Teatro Pubblico Pugliese (Περιφερειακό Θέατρο Απουλίας) ΔΤ Διαρθρωτικά Ταμεία ΕΓΤΑΑ Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης ΕΕ Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΕπ Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΕΚ Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ΕΚΤ Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο ΕΠ Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΕΤΑ ΕΤΘΑ Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας Eυρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας ΕΤΑ Τεχνολογία Έρευνας ΕΤΠΑ Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης ΚΓΠ Κοινή Γεωργική Πολιτική ΚΜ Κράτη μέλη ΚΠΔ Κλάδοι Πολιτισμού και Δημιουργικότητας ΚΣΚΓ Κοινές στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές 3

Θεματικό Τμήμα Β: Διαρθρωτικές Πολιτικές και Πολιτική Συνοχής ΚΣΠ Κοινό στρατηγικό πλαίσιο ΜΜΕ Μικρές & Μεσαίες Επιχειρήσεις ΠΣ Πολιτική Συνοχής ΤΠΕ Τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών ΤΣ Ταμείο Συνοχής 4

Χρήση των Διαρθρωτικών Ταμείων για Πολιτιστικά Έργα ΣΥΝΟΨΗ Ο πολιτισμός κατέχει ιδανική θέση στο μεταίχμιο μεταξύ της οικονομικής και της πολιτικής σφαίρας του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Δημιουργεί μεν πλούτο, όπως συμβαίνει με όλους τους οικονομικούς τομείς, αλλά, επιπλέον, συμβάλλει στη δημιουργικότητα, την κοινωνική ένταξη και τη βελτίωση της εκπαίδευσης. Ο πολιτισμός συνιστά επίσης ισχυρό εργαλείο για τη διάδοση των αξιών και την προώθηση στόχων δημοσίου ενδιαφέροντος που είναι ευρύτεροι από τη δημιουργία πλούτου. Η οικονομική κρίση δοκιμάζει τα όρια της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και, κατά συνέπεια, της ουσίας του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Η Ευρώπη πρέπει να αναζωογονήσει την οικονομία της. Ωστόσο, δεν είναι δυνατή η επίτευξη οικονομικής σύγκλισης χωρίς κοινωνική συνοχή. Η Ευρώπη πρέπει να κάνει τους πολίτες να αισθανθούν ότι διαθέτουν «κοινό» πολιτισμό και ιστορία. Η αναθεώρηση των προγραμμάτων και του προϋπολογισμού της ΕΕ συνιστά ευκαιρία να κληθούν τα κράτη μέλη να εργαστούν με σκοπό την ενότητα της Ευρώπης και να εξετασθεί ο τρόπος με τον οποίο μπορεί ο πολιτισμός να διατηρήσει ζωντανή την ευρωπαϊκή ουτοπία. Ωστόσο, δεν είναι εύκολο να ορισθεί η έννοια του πολιτισμού. Παρόλο που μπορεί να περιγραφεί ως μια σειρά νοοτροπιών, απόψεων, εθίμων, αξιών και πρακτικών, συνιστά επίσης τομέα δραστηριότητας. Ο πολιτιστικός ή πολιτιστικός και δημιουργικός τομέας, όπως ονομάζεται, περιλαμβάνει τις βασικές τέχνες, τους πολιτιστικούς κλάδους (εκδόσεις, μουσική, οπτικοακουστικός τομέας, κινηματογράφος και βιντεοπαιχνίδια) και τους δημιουργικούς κλάδους (σχεδίαση, διαφήμιση και αρχιτεκτονική) (KEA 2006). Οι πολιτικές της ΕΕ στράφηκαν πρόσφατα προς μια ολοκληρωμένη αντίληψη του πολιτισμού. Οι πλέον πρόσφατες ευρωπαϊκές πολιτικές στον τομέα του πολιτισμού, της καινοτομίας και της συνοχής αναγνωρίζουν αυτήν τη συμβολή και καταδεικνύουν μια αλλαγή στάσης, στο πλαίσιο της οποίας αναγνωρίζονται σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό οι διασυνδέσεις μεταξύ των διαφορετικών διαστάσεων του πολιτισμού και η συμβολή τους στις διάφορες πτυχές του οικονομικού και κοινωνικού βίου: Ο πολιτισμός θεωρείται εργαλείο για την προαγωγή του διαπολιτισμικού διαλόγου, της δημιουργικότητας και των διεθνών σχέσεων (Ατζέντα για τον Πολιτισμό 2007). Προτείνεται μια ευρύτερη προσέγγιση της καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων για τον τομέα σχεδίασης και τους δημιουργικούς κλάδους (Ένωση Καινοτομίας 2010). Ο πολιτισμός περιλαμβάνεται στους παράγοντες που καθιστούν ελκυστικές τις πόλεις και τις περιφέρειες, και οι δημιουργικοί κλάδοι θεωρούνται οι πλέον κατάλληλοι να επιτύχουν τη σύνδεση μεταξύ δημιουργικότητας και καινοτομίας (οι περιφέρειες συμβάλλουν στην έξυπνη ανάπτυξη 2010). Οι περιφέρειες και οι πόλεις που διαθέτουν σημαντικές αρμοδιότητες στο πεδίο του πολιτισμού έχουν προβεί πλήρως σε μια τέτοια πολιτική «αλλαγή νοοτροπίας» (αν δεν την έχουν εμπνεύσει κιόλας). Ωστόσο, η αλλαγή αυτή παραμένει ατελής, ιδίως σε σχέση με την κατανομή του προϋπολογισμού για επενδύσεις που αφορούν τον πολιτισμό. Αν και η ευρωπαϊκή πολιτιστική πολιτική διαθέτει προϋπολογισμό ύψους περίπου 1,18 δισ. ευρώ (Προγράμματα «Πολιτισμός» και «MEDIA»), οι πολιτικές για την καινοτομία και η πολιτική συνοχής διαθέτουν μεγαλύτερους πόρους (περίπου 84 δισ. και 347 δισ. Ευρώ, αντίστοιχα). Οι πολιτιστικές πολιτικές θα πρέπει να υποστηρίζονται από επενδύσεις μέσω άλλων συμπληρωματικών προγραμμάτων και ταμείων, λόγω της δυνητικής συμβολής τους στην ευρωπαϊκή εξέλιξη. 5

Θεματικό Τμήμα Β: Διαρθρωτικές Πολιτικές και Πολιτική Συνοχής Κατά την περίοδο 2007-2013, 347 δισ. ευρώ θα διατεθούν προς κράτη μέλη και περιφέρειες για την επίτευξη των στόχων της πολιτικής συνοχής, 6 δισ. ευρώ εκ των οποίων θα διατεθούν υπέρ του πολιτισμού 1. Ωστόσο, το ποσό αυτό είναι σίγουρα μικρότερο από ό,τι στην πραγματικότητα, καθώς πολιτιστικές παρεμβάσεις χρηματοδοτούνται επίσης από γραμμές του προϋπολογισμού διαφορετικές από εκείνες που προορίζονται για τον πολιτισμό, όπως η γραμμή για την καινοτομία ή την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας. Ο πολιτισμός δεν αποτελεί (απλώς) έναν τομέα, αλλά έναν πόρο, όπως το περιβάλλον. Ως τέτοιος, μπορεί να τύχει προσεκτικής «εξόρυξης», προκειμένου να επιτευχθούν διαφορετικοί στόχοι πολιτικής: να βελτιωθεί η κοινωνική συνοχή να αυξηθούν οι γνώσεις να προστατευθεί και να προωθηθεί η κληρονομιά να αναπτυχθεί η τοπική οικονομία. Η παρούσα μελέτη δείχνει ότι ο πολιτισμός βρίσκεται στο επίκεντρο των πολιτικών σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Η προσεκτική επιλογή των περιπτώσεων που περιγράφονται στη μελέτη καταδεικνύει τη διεισδυτικότητα των επενδύσεων για τον πολιτισμό, τη συμβολή τους στην ελκυστικότητα των διαφόρων περιοχών και, συνεπώς, τον βαθμό στον οποίο έχει ενσωματωθεί η διάσταση του πολιτισμού στις δημόσιες πολιτικές με σκοπό: την ανάπτυξη δημιουργικής επιχειρηματικότητας και ταλέντων (Κέντρο Tartu για Δημιουργικούς Κλάδους, Ταμείο Ανάπτυξης Πρωτοτύπων Βιντεοπαιχνιδιών στο Dundee, VC Fund στο Βερολίνο, δραστηριότητες στον τομέα των τεχνών του θεάματος στη Νάντη) την εκκόλαψη καινοτομίας και νέων επιχειρηματικών μοντέλων (Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Δημιουργικών Κλάδων στη Φινλανδία) την ενθάρρυνση της επικάλυψης της δημιουργικότητας που βασίζεται στον πολιτισμό και αυτής που πηγάζει από άλλους τομείς (ΤΠΕ, μεταποίηση, τουρισμός, κ.λπ.) (έργο Kunstgreb σχετικά με τις καλλιτεχνικές παρεμβάσεις στη Δανία, BUDA Fabric στο Kortrijk) την αναζωογόνηση των συνοικιών και της εικόνας των πόλεων (Quartier de la Création στη Νάντη, συνοικία Klarendal στο Arnhem, Temple Bar στο Δουβλίνο). Οι καλλιτεχνικές και δημιουργικές παρεμβάσεις βρίσκονται στο επίκεντρο της ικανότητας του πολιτισμού να επηρεάζει τη δημιουργία νέων ιδεών. Οι καλλιτέχνες και οι επαγγελματίες των δημιουργικών κλάδων προσφέρουν διαφορετικές προσεγγίσεις και αντιλαμβάνονται με διαφορετικό τρόπο την πραγματικότητα, κάτι που μπορεί να πυροδοτήσει την αλλαγή, νέες αντιλήψεις, τη διαφοροποίηση, και, συνεπώς, την καινοτομία. Οι καλλιτεχνικές παρεμβάσεις έχουν επίσης εντυπωσιακό αντίκτυπο στα πολιτικά οράματα, όπως αποδείχθηκε από την καινοτόμο προσέγγιση των ηγετών έναντι της τέχνης και του πολιτισμού στη Νάντη ή το Kortrijk. Τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία (ΔΤ) έχουν αποδείξει την ουσιαστική τους συμβολή για τη δρομολόγηση πολιτικών και έργων στον τομέα της δημιουργικότητας. Χωρίς περιφερειακή χρηματοδότηση από την ΕΕ δεν θα είχε υπάρξει πρόγραμμα πολιτικής με τίτλο Δημιουργική Εσθονία (Creative Estonia), Quartier de la Création (Νάντη), αναζωογόνηση της συνοικίας του Temple Bar (Δουβλίνο) ή Ταμείο Ανάπτυξης Πρωτοτύπων Βιντεοπαιχνιδιών (Dundee). Η 1 Infoview Βάση δεδομένων ΓΔ Περιφερειακής Πολιτικής. 6

Χρήση των Διαρθρωτικών Ταμείων για Πολιτιστικά Έργα μητροπολιτική διοίκηση της Νάντης έχει δαπανήσει 18% του προϋπολογισμού της μέσω του ΕΤΠΑ (περίπου 54 εκατομμύρια ευρώ) για έργα που συνδέονται με την αστική ανανέωση και ελκυστικότητα, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας πολιτιστικών εγκαταστάσεων. Ακόμα και το Βερολίνο αφιέρωσε 50 εκατομμύρια ευρώ στον πολιτισμό και τους δημιουργικούς κλάδους. Πρόκειται για σημαντικά ποσά, ιδίως σε σύγκριση με τα 400 εκατομμύρια ευρώ που είναι ο συνολικός προϋπολογισμός του ευρωπαϊκού προγράμματος «Πολιτισμός». Επιπλέον, χάρη σε προγράμματα, όπως το URBACT και το INTERREG, από τα οποία έχουν ωφεληθεί όλες οι πόλεις που αναλύονται, κατέστη εφικτή αυτή η ανταλλαγή εμπειρογνωμοσύνης και διδαγμάτων. Οι πόλεις και οι περιφέρειες σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν ερμηνεύσει ευρέως τον τρόπο που προσεγγίζει η πολιτική συνοχής τον πολιτισμό. Το κανονιστικό πλαίσιο της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2007-2013 συνδέει κυρίως (αλλά όχι αποκλειστικά) τον πολιτισμό με τον τουρισμό, την ανακαίνιση/κατασκευή πολιτιστικών υποδομών, την παροχή πολιτιστικών υπηρεσιών και τη διατήρηση και ανάπτυξη της πολιτιστικής περιουσίας/κληρονομιάς. Δεν κάνει καμία μνεία στις δυνατότητες του πολιτισμού ως αυτόνομης πηγής μη τεχνολογικής ή κοινωνικής καινοτομίας ή στη συμβολή του στην αστική αναγέννηση ή στον αντίκτυπο των πολιτιστικών και δημιουργικών τομέων στην πράσινη οικονομία. Η έλλειψη μνείας στον πολιτισμό στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής της ΕΕ ή στα συνακόλουθα επιχειρησιακά προγράμματα (ΕΠ) αποτελεί βασικό εμπόδιο για την προαγωγή των επενδύσεων για τον πολιτισμό. Επιπλέον, άλλοι παράγοντες, όπως οι απαιτήσεις συγχρηματοδότησης, οι διοικητικές διαδικασίες, το επίπεδο προόδου ή η έλλειψη διαφάνειας, θεωρούνται εμπόδια για την πρόσβαση στα ΔΤ έργων σχετικών με τον πολιτισμό. Οι προτάσεις για την πολιτική συνοχής για την περίοδο 2014-2020 δεν έχουν αναγνωρίσει ακόμα στο έπακρο τις δυνατότητες του πολιτισμού και τον ρόλο του για την υποστήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και της κοινωνικής ένταξης. Η προσέγγιση των σχεδίων κανονισμών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιέχει μία και μόνη αναφορά στην προστασία, την προώθηση και την ανάπτυξη της πολιτιστικής κληρονομιάς βάσει του θεματικού στόχου αριθ. 6 με τίτλο «προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων» (κανονισμός ΕΤΠΑ). Ωστόσο, στο συνοδευτικό έγγραφο με τίτλο «Στοιχεία για κοινό στρατηγικό πλαίσιο (ΚΣΠ)» γίνεται μια σημαντική απόπειρα σύνδεσης του πολιτισμού με την καινοτομία, την ανταγωνιστικότητα, τη βιωσιμότητα και την εκπαίδευση. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ δεν θα πρέπει να υπονομεύσουν τη σύνδεση αυτή, η οποία θα πρέπει να είναι εμφανής τόσο στο ΚΣΠ όσο και ιδίως στους νομικά δεσμευτικούς κανονισμούς. Το όραμα της επικείμενης πολιτικής για τον πολιτισμό αντικατοπτρίζει μόλις εν μέρει την πολιτική μετάβαση που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια σε σχέση με τις πολιτικές που αφορούν τον πολιτισμό, την καινοτομία και τη συνοχή, στο πλαίσιο της οποίας προάγεται μια ευρύτερη προσέγγιση του πολιτισμού με σκοπό τη βελτίωση των δεσμών μεταξύ των επενδύσεων για τον πολιτισμό και των οικονομικών και κοινωνικών στόχων, καθώς και των στόχων στον τομέα της καινοτομίας. Η Ευρώπη έχει να αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις. Πρέπει να αναπτύξει νέες μορφές ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων προκειμένου να ωφεληθεί από τη μετάβαση προς την οικονομία της γνώσης και να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει νέους ανταγωνιστές στο παγκόσμιο σκηνικό. Θα πρέπει να αναπτύξει το ανταγωνιστικό της δυναμικό, διατηρώντας παράλληλα την υπόσχεση μιας συνεκτικής Ευρώπης, όπου αξίες όπως η ισότητα και η κοινωνική ολοκλήρωση θα είναι κοινές και θα προάγονται. Η Ευρώπη διαθέτει τεράστιο πολιτιστικό και δημιουργικό πλούτο: ένα ισχυρό εκπαιδευτικό σύστημα, δημιουργικές επιχειρήσεις, μια δυναμική και πολιτιστικά πλούσια κοινωνία, ένα καλό επίπεδο ψηφιακού γραμματισμού, ισχυρούς δημόσιους θεσμούς και δημοκρατικά συστήματα διακυβέρνησης, έναν πλούτο ιδεών, καλλιτεχνών και δημιουργικού ταλέντου. Τα ευρωπαϊκά εμπορικά σήματα περιλαμβάνονται στα καλύτερα παγκοσμίως στον κλάδο της 7

Θεματικό Τμήμα Β: Διαρθρωτικές Πολιτικές και Πολιτική Συνοχής τεχνολογίας, της μόδας, του τουρισμού, των ενημερωτικών και ψυχαγωγικών εντύπων, της τηλεόρασης, της μουσικής, τη σχεδίασης και της αρχιτεκτονικής. Στο επίκεντρο αυτής της δημιουργικότητας που βασίζεται στον πολιτισμό βρίσκεται η ικανότητα των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών των δημιουργικών κλάδων να υπερβαίνουν τα όρια, να σκέφτονται έξω από τα συνηθισμένα, να παίρνουν ρίσκα και να ασκούν το επιχειρηματικό τους πνεύμα. Κατά πόσον η Ευρώπη θα αξιοποιήσει στο έπακρο αυτόν της τον πλούτο παραμένει μια ανοιχτή πρόκληση. Η πολιτική συνοχής θα πρέπει να στηρίζει τους τοπικούς φορείς λήψης των αποφάσεων, οι οποίοι, την τελευταία δεκαετία, προετοιμάζουν το έδαφος για την επίτευξη του στόχου της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» μέσω του πολιτισμού. Ο πολιτισμός έχει συμβάλει στη δημιουργία καινοτόμων θέσεων εργασίας, προϊόντων, υπηρεσιών και διαδικασιών (Έξυπνη ανάπτυξη). Έχει αποτελέσει πηγή δημιουργικών ιδεών που τροφοδοτούν τη νέα οικονομία, έχοντας παράλληλα χαμηλό αντίκτυπο στο περιβάλλον (Βιώσιμη ανάπτυξη). Η τέχνη και ο πολιτισμός έχουν δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να έρθουν οι άνθρωποι κοντά, να μοιραστούν τα αισθήματα και να ανταλλάξουν τις ιδέες τους (Ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς). Προκειμένου να αξιοποιηθεί στο έπακρο ο πολιτισμός για την επίτευξη ανάπτυξης σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, οι ακόλουθες συστάσεις, οι οποίες αναλύονται λεπτομερώς στο κυρίως κείμενο της μελέτης, υποβάλλονται προς την ΕΕ και τα κράτη μέλη, τις περιφέρειες και τις πόλεις της Ευρώπης. Πίνακας 1: Γενικές συστάσεις Συστάσεις Πρακτική εφαρμογή Ανάπτυξη ευρείας προσέγγισης πολιτισμού Διεύρυνση ορισμού καινοτομίας μιας του του της Αναγνώριση της σημασίας του πολιτισμού ως πηγής βιώσιμης ανάπτυξης και της συμβολής του στις προτεραιότητες της στρατηγικής «ΕΕ 2020» στο πλαίσιο των εθνικών και περιφερειακών αναπτυξιακών στρατηγικών/προγραμμάτων, καθώς και σε μια αιτιολογική σκέψη των κοινών διατάξεων των κανονισμών για το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ. Θα πρέπει επίσης να συμπεριληφθεί αναφορά στο ΚΣΠ προκειμένου να τεθούν οι βασικοί κανόνες και να αιτιολογηθούν οι κυριότερες δράσεις στο πεδίο του πολιτισμού. Συμπερίληψη ρητής αναφοράς στη μη τεχνολογική καινοτομία στο πλαίσιο των εθνικών και περιφερειακών αναπτυξιακών στρατηγικών/προγραμμάτων, καθώς και σε μια αιτιολογική σκέψη του κοινών διατάξεων των κανονισμών για το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ. Θα πρέπει επίσης να συμπεριληφθεί αναφορά στο ΚΣΠ προκειμένου να τεθούν οι βασικοί κανόνες και να αιτιολογηθούν οι κυριότερες δράσεις στο πεδίο της μη τεχνολογικής καινοτομίας βάσει των προτεραιοτήτων αριθμός 1 (έρευνα & καινοτομία), 8 (θέσεις εργασίας), 9 (κοινωνική ένταξη) και 10 (εκπαίδευση). 8

Χρήση των Διαρθρωτικών Ταμείων για Πολιτιστικά Έργα Πίνακας 2: Συστάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο Συστάσεις Πρακτική εφαρμογή Διατήρηση και προώθηση του πολιτισμού ως νέας θεματικής προτεραιότητας Υποστήριξη της δημιουργίας, της χρήσης και της πρόσβασης σε δημιουργικό περιεχόμενο (Θεματικός στόχος αριθ. 2) Ενσωμάτωση στις πολιτικές του ρόλου του πολιτισμού για τις φιλικές προς το περιβάλλον κοινωνίες (Θεματικός στόχος αριθ. 6) Διεύρυνση της υποστήριξης για τις πολιτιστικές υποδομές (Θεματικός στόχος αριθ. 6) Αναγνώριση του ρόλου του πολιτισμού για την απασχόληση, την κοινωνική καινοτομία και την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς και διασφάλιση επαρκούς υποστήριξης (Θεματικοί στόχοι αριθ. 8, 9 και 10) Συμπερίληψη νέας θεματικής προτεραιότητας που θα αφορά τη διατήρηση και την προώθηση των πολιτιστικών πόρων, συμπεριλαμβανομένης της κληρονομιάς, των τεχνών και του πολιτισμού, καθώς και των δημιουργικών τομέων και όσων εργάζονται σε αυτούς για μια βιώσιμη οικονομία, και των αντίστοιχων επενδυτικών προτεραιοτήτων (υποστήριξη για: πολιτιστικές δεξιότητες, εκπαίδευση, κατάρτιση και ειδίκευση πολιτιστική κληρονομιά και υποδομές αστική αναγέννηση και κοινωνική συνοχή μέσω του πολιτισμού καλλιτεχνικά έργα και δραστηριότητες πολιτιστική επιχειρηματικότητα καινοτομία που βασίζεται στον πολιτισμό) στον κανονισμό κοινών διατάξεων, τους κανονισμούς για τα ΔΤ και το ΕΤΠΑ, καθώς και στο ΚΣΠ. Εισαγωγή ρητής αναφοράς στην υποστήριξη της δημιουργίας, της χρήσης και της πρόσβασης σε περιεχόμενο ως επενδυτική προτεραιότητα βάσει του θεματικού στόχου αριθ. 2 που αφορά την ΤΠΕ, τόσο στον κανονισμό κοινών διατάξεων και τον κανονισμό για το ΕΤΠΑ όσο και στο ΚΣΠ. Στις κυριότερες δράσεις του θεματικού στόχου αριθ. 6 του ΚΣΠ θα πρέπει να συμπεριληφθεί υποστήριξη για καλλιτεχνικά έργα και πρωτοβουλίες που βασίζονται στον πολιτισμό και προωθούν ή συμβάλλουν σε μια πιο πράσινη κοινωνία. Συμπερίληψη της υποστήριξης για τη δημιουργία, την ανακαίνιση και την προώθηση των πολιτιστικών υποδομών ως βασικής επενδυτικής προτεραιότητας στο πλαίσιο του θεματικού στόχου αριθ. 6 (περιβάλλον) στον κανονισμό για το ΕΤΠΑ και στο ΚΣΠ. Εισαγωγή της υποστήριξης για τις καλλιτεχνικές παρεμβάσεις μεταξύ των βασικών επενδυτικών προτεραιοτήτων του θεματικού στόχου αριθ. 8 (θέσεις εργασίας) στο πλαίσιο του κανονισμού για το ΕΚΤ και στο ΚΣΠ. Οι κυριότερες δράσεις στο πλαίσιο του ΚΣΠ θα πρέπει να περιλαμβάνουν την υποστήριξη της απασχόλησης στους πολιτιστικούς, καλλιτεχνικούς και δημιουργικούς τομείς και τη χρήση πολιτιστικών και δημιουργικών δεξιοτήτων σε μη δημιουργικούς τομείς με σκοπό τη διευκόλυνση της προσαρμογής των εργαζομένων και των επιχειρήσεων στην αλλαγή. Ενσωμάτωση στις πολιτικές της υποστήριξης για την κοινωνική ένταξη μέσω πρωτοβουλιών που βασίζονται στον πολιτισμό μεταξύ των επενδυτικών προτεραιοτήτων του θεματικού στόχου αριθ. 9 (κοινωνική ένταξη) στον κανονισμό για το ΕΚΤ, καθώς και στο ΚΣΠ. Οι κυριότερες δράσεις στο ΚΣΠ θα πρέπει να περιλαμβάνουν την υποστήριξη για πολιτιστικά και καλλιτεχνικά έργα που διευκολύνουν την πρόσβαση στον πολιτισμό, τον διαπολιτισμικό διάλογο και την κοινωνική ολοκλήρωση. Ένταξη της υποστήριξης για τις πολιτιστικές ικανότητες και δεξιότητες που συμβάλλουν στη μη τεχνολογική και κοινωνική καινοτομία μεταξύ των επενδυτικών δράσεων που περιλαμβάνονται στον θεματικό στόχο αριθ. 10 (εκπαίδευση) στο ΚΣΠ. 9

Θεματικό Τμήμα Β: Διαρθρωτικές Πολιτικές και Πολιτική Συνοχής Ενίσχυση των θεσμικών ικανοτήτων των εμπλεκόμενων δημόσιων φορέων στο πεδίο του πολιτισμού (Θεματικός στόχος αριθ. 11) Υποστήριξη του ρόλου του πολιτισμού στον εκσυγχρονισμό των δημόσιων υπηρεσιών (Θεματικός στόχος αριθ. 11) Ανάθεση ποσοστού 5% του ΕΤΠΑ για την αστική ανάπτυξη μέσω του πολιτισμού Συμμετοχή των εμπλεκόμενων φορέων στον τομέα του πολιτισμού σε όλα τα επίπεδα Διασφάλιση ότι λαμβάνεται υπόψη ο ποιοτικός αντίκτυπος Ευαισθητοποίηση σχετικά με τις δυνατότητες των επενδύσεων για τον πολιτισμό για πλήρη αξιοποίηση των διαρθρωτικών ταμείων Προσθήκη αναφοράς στους εμπλεκόμενους φορείς στον τομέα του πολιτισμού μεταξύ εκείνων των οποίων πρέπει να ενισχυθούν οι ικανότητες (ανάπτυξη ικανοτήτων). Μια τέτοια αναφορά θα πρέπει να είναι εμφανής στις κυριότερες δράσεις του θεματικού στόχου αριθ. 11 στο ΚΣΠ. Συμπερίληψη της υποστήριξης για τον εκσυγχρονισμό των δημόσιων υπηρεσιών μέσω του πολιτισμού και της δημιουργικότητας σε όλους τους τομείς πολιτικής μεταξύ των κυριότερων δράσεων του θεματικού στόχου αριθ. 11 (δημόσια διοίκηση) στο ΚΣΠ. Στον κανονισμό για το ΕΤΠΑ, να ζητηθεί από τα κράτη μέλη να αναθέσουν ποσοστό 5% του ΕΤΠΑ για την αστική ανάπτυξη μέσω παρεμβάσεων που αφορούν τον πολιτισμό. Συμπερίληψη στον Ευρωπαϊκό Κώδικα Συμπεριφοράς για τις Εταιρικές Σχέσεις (ΕΚΣΕΣ) ρητής αναφοράς στους εμπλεκόμενους φορείς στον τομέα του πολιτισμού (μεταξύ άλλων και σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο) μεταξύ εκείνων που θα συμμετάσχουν στη διαπραγμάτευση σχετικά με τα ΔΤ και τα ΕΠ και στην υλοποίησή τους. Ο κανονισμός κοινών διατάξεων, το Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο και οι κανονισμοί για τα ΔΤ θα πρέπει να αναφέρονται στη σημασία του ποιοτικού αντίκτυπου και να προβλέπουν δείκτες ή άλλα εργαλεία για τον υπολογισμό του. Θα πρέπει να αναληφθούν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ προκειμένου να διασφαλισθεί ότι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες αντιλαμβάνονται τη σημασία του πολιτισμού για την ανάπτυξη σε τοπικό επίπεδο και ότι ο πολιτισμός αναφέρεται στα έγγραφα της διαρθρωτικής πολιτικής (ΔΠ) όπως η δημιουργία μιας κοινωνικής πλατφόρμας για τα ΔΤ και τον πολιτισμό σε συνεργασία με ευρωπαϊκά δίκτυα, όπως η ευρωπαϊκή συμμαχία κλάδων δημιουργικής παραγωγής (ECIA), το δίκτυο ευρωπαϊκών πόλεων (Eurocities) ή η Culture Action Europe και η Επιτροπή των Περιφερειών ο διορισμός πρεσβευτή σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα, ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για την προώθηση δράσεων που θα αφορούν τα ΔΤ και τον πολιτισμό η δρομολόγηση ad-hoc ευρωπαϊκής μεσοπρόθεσμης πρωτοβουλίας (όπως ενημερωτική εκστρατεία ή εκδήλωση), η οποία θα φέρει σε επαφή πολιτικούς ηγέτες σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο που υποστηρίζουν τις επενδύσεις για τον πολιτισμό οι στοχευμένες εκδηλώσεις στο πλαίσιο των Ημερών Ανοιχτών Θυρών 2 με σκοπό την ενημέρωση σχετικά με τη σημασία των ΔΤ για τον πολιτισμό. 2 Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Πόλεων και Περιφερειών - http://ec.europa.eu/regional_policy/conferences/od2012/index.cfm. 10

Χρήση των Διαρθρωτικών Ταμείων για Πολιτιστικά Έργα Πίνακας 3: Συστάσεις σε επίπεδο κράτους μέλους ή σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο Συστάσεις Πρακτική εφαρμογή Ενίσχυση της αρχής της εταιρικής σχέσης και της συμμετοχής των πολιτιστικών φορέων Εισαγωγή λεπτομερών διατάξεων στο πλαίσιο εδαφικού συμφώνου που θα πρέπει να προβλέπει τη συμπερίληψη των πολιτιστικών φορέων στην προετοιμασία, την υλοποίηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των επιχειρησιακών προγραμμάτων. Ένταξη πολιτισμού επιχειρησιακά προγράμματα εθνικό περιφερειακό επίπεδο του στα σε και Συμπερίληψη άξονα προτεραιότητας ή βασικών επενδυτικών δράσεων στο πεδίο του πολιτισμού στα εθνικά και περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα. Ένταξη των ΚΠΔ σε Στρατηγικές Έξυπνης Εξειδίκευσης Θέσπιση καινοτόμων χρηματοδοτικών μέσων για τους κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικότητας Κατανομή ποσοστού του προϋπολογισμού των διαρθρωτικών ταμείων για δράσεις ανάπτυξης ικανοτήτων Συμπερίληψη της κατάρτισης σχετικά με την παρακολούθηση, την αξιολόγηση και τους δείκτες στο πλαίσιο ενεργειών ανάπτυξης ικανοτήτων Τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες πρέπει να συμπεριλάβουν τους ΚΠΔ στις στρατηγικές έρευνας και καινοτομίας για έξυπνη εξειδίκευση (RIS3) λαμβάνοντας υπόψη τον Οδηγό για Στρατηγικές Έξυπνης Εξειδίκευσης (2012) και, όπως προτείνεται επίσης από τον Οδηγό, να καταγράψουν τα περιουσιακά στοιχεία των ΚΠΔ σε περιφερειακό επίπεδο, να συμπεριλάβουν όλους τους πολιτιστικούς, διοικητικούς και πολιτικούς φορείς στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων και να εγκρίνουν μια στρατηγική και χωρίς αποκλεισμούς προσέγγιση έναντι των επενδύσεων και της χρήσης των χρηματοδοτικών πόρων για τον εν λόγω τομέα. Συμπερίληψη στα επιχειρησιακά προγράμματα δράσεων που θα αποσκοπούν στην προώθηση της θέσπισης καινοτόμων χρηματοδοτικών μέσων για τους ΚΠΔ. Κατανομή μέρους του προϋπολογισμού των Συμβάσεων Εταιρικών Σχέσεων και των επιχειρησιακών προγραμμάτων για τη θέσπιση ειδικών δράσεων κατάρτισης και υποστήριξης του πολιτιστικού τομέα με σκοπό τη διευκόλυνση της πρόσβασης στα ΔΤ. Δράσεις που αποσκοπούν στην ανάπτυξη ικανοτήτων θα πρέπει να διοργανώνονται επίσης για αξιωματούχους του τομέα της πολιτιστικής πολιτικής και των διαχειριστικών αρχών σε κάθε περιφέρεια. Ανάθεση προϋπολογισμού για ειδικές δραστηριότητες κατάρτισης που θα αφορούν ζητήματα παρακολούθησης και αξιολόγησης στον τομέα του πολιτισμού (π.χ. κληρονομιά, τέχνες και πολιτισμός και δημιουργικοί κλάδοι και εργαζόμενοι σε αυτούς). 11