Περιεχόμενα 9 Πρόλογος 13 Ευχαριστίες 15 Εισαγωγή 21

Περιεχόμενα Περιεχόμενα 9 Πρόλογος 13 Ευχαριστίες 15 Εισαγωγή 21 Κεφάλαιο 1: Η Επιστήμη της Ίασης 31 Η Δύναμη της Πίστης και της Ελπίδας 32 Νους και Ανοσοποιητικό Σύστημα 35 Ο Προγραμματισμός του Νου και του Σώματος 41 Οι Κίνδυνοι των Αισθημάτων Απελπισίας και Ανικανότητας 45 Θετική Αντιμετώπιση του Στρες: Ξεπερνώντας τα Αισθήματα Ανικανότητας 49 Κεφάλαιο 2: Ανακτώντας τον Έλεγχο 55 Το Στρες ως Ευκαιρία για Εξέλιξη 56 Βήμα Πρώτο: Επιθυμία για Επίγνωση 58 Βήμα Δεύτερο: Απελευθερώνοντας τον Εσωτερικό Γιατρό μας 61 Τι Είναι ο Διαλογισμός; 64 Η Διαδικασία του Διαλογισμού 72 Η Εμπειρία του Διαλογισμού 76 Χαλάρωση 76 Ύπνος ή υπνηλία 77 Άγχος 80 Προτάσεις για τον Αναγνώστη 83 Κεφάλαιο 3: Σπάζοντας τον Κύκλο του Άγχους 85 Σπάζοντας τον Κύκλο του Άγχους 88 Σπάζοντας τον Κύκλο Τεχνική 1: Αναπνοή 91 Κοιλιακή (Βαθιά) Αναπνοή 93 Θωρακική (Ρηχή) Αναπνοή 95 Η Εκμάθηση της Σωστής Αναπνοής 97 Βήμα Πρώτο: Πώς Αναπνέω; 97 Βήμα Δεύτερο: Μετάβαση από τη Θωρακική στην Κοιλιακή Αναπνοή. 97 Εφαρμογή της Κοιλιακής Αναπνοής 98 Η Αντίστροφη Μέτρηση από το Δέκα έως το Ένα 99 Αντιμετώπιση της Υπεροξυγόνωσης 100 Σπάζοντας τον Κύκλο Τεχνική 2: Διατάσεις 101

Σύντομο Πρόγραμμα Χαλάρωσης 102 Άσκηση 1: Χαλαρώστε την Πλάτη 104 Άσκηση 2: Χαλαρώστε τους Ώμους 105 Άσκηση 3: Κυκλικές Κινήσεις του Κεφαλιού 106 Άσκηση 4: Ασκήσεις για το Πρόσωπο 107 Πλήρες Πρόγραμμα Χαλάρωσης 108 Χαλαρωτική άσκηση 1: Η ταπετσαρία 109 Χαλαρωτική άσκηση 2: Το σιντριβάνι 111 Χαλαρωτική άσκηση 3: Η γάτα 112 Χαλαρωτική άσκηση 4: Εκτάσεις Ποδιών 113 Χαλαρωτική άσκηση 5: Αναδιπλώσεις 114 Χαλαρωτική άσκηση 6: Έλξεις της Λεκάνης 115 Χαλαρωτική άσκηση 7: Τελική Χαλάρωση 116 Προοδευτική Μυϊκή Χαλάρωση 116 Η Πλήρης Αναπνοή 117 Αναπνοή και Πόνος 118 Χρησιμοποιώντας την Αναπνοή για να Απαλλαγείτε από τον Πόνο 122 Προτάσεις για τον Αναγνώστη 123 Κεφάλαιο 4: Επίγνωση και Αυτογνωσία 127 Επίγνωση: Διαλογισμός στην Πράξη 129 Άσκηση Επίγνωσης Βήμα Πρώτο: Καθημερινή Άσκηση Επίγνωσης 131 Βήμα Δεύτερο: Βιώστε τη Στιγμή 132 Βήμα Τρίτο: Συνειδητοποίηση των Σκέψεων και των Σωματικών Αντιδράσεων 132 Εξαρτημένη Μάθηση 134 Ο Νους ως Όργανο 138 Η Ανάπτυξη του Εγώ: Ο Εσωτερικός Κριτής 140 Πέρα από τα Όρια του Νου: Ο Παρατηρητής 143 Κατακτήστε τη Γαλήνη αφήνοντας τον Εσωτερικό Κριτή να Ξεκουραστεί 147 Προτάσεις για τον Αναγνώστη 151 Κεφάλαιο 5: Οι Παγίδες του Νου: Νικώντας τα Βρόμικα Κόλπα του Νου 155 Η Παράδοση στο Ρεύμα της Ζωής 156 Πού Στήνονται τα Βρόμικα Κόλπα του Νου 160 Η Ικανοποίηση των Επιθυμιών 161 Η Επιθυμία Αποφυγής των Δυσάρεστων Καταστάσεων 164 Οι Παγίδες του Νου: Ένας Διπλός Κίνδυνος 164

Παγίδα 1: Προσωπικές Πεποιθήσεις 169 Παγίδα 2: Κοινωνικές Πεποιθήσεις 171 Παγίδα 3: Έχω Πάντα Δίκιο! 173 Παγίδα 4: Εκλογίκευση 174 Παγίδα 5: Απογοήτευση 175 Παγίδα 6: Απελπισία 176 Τα Τρία Επίπεδα Κατανόησης Επίπεδο 1: Ο Νους του Αρχάριου 178 Επίπεδο 2: Η Ανάληψη Ευθυνών 179 Επίπεδο 3: Η Σοφία 180 Προτάσεις για τον Αναγνώστη 182 Κεφάλαιο 6: Επαναπροσδιορισμός και Δημιουργική Φαντασία 185 Άσκηση Επαναπροσδιορισμού 186 Ο Επαναπροσδιορισμός στην Καθημερινή Ζωή 188 Οι Παράγοντες που Παρεμποδίζουν τον Επαναπροσδιορισμό 190 Η Τέχνη του Επαναπροσδιορισμού 194 Χιούμορ 195 Θετικές Δηλώσεις 197 Ύπνωση 198 Όνειρα 199 Δημιουργικότητα 202 Δημιουργική Φαντασία 203 Προτάσεις για τον Αναγνώστη 209 Κεφάλαιο 7: Θεραπεύοντας τα Συναισθήματα 211 Συναισθηματικές Παγίδες του Νου 212 Άρνηση 212 Υπερβολική Έκφραση 213 Απώθηση 213 Η Υγιής Στάση Απέναντι στα Συναισθήματα 214 Ο Μύθος των Αρνητικών Συναισθημάτων 215 Αποκαθιστώντας την Ισορροπία των Συναισθημάτων 216 Κατανοώντας τον Συναισθηματικό Τρόπο Έκφρασής σας 219 Μέρος Πρώτο: Συνειδητοποίηση των Αρνητικών Συναισθημάτων 219 Μέρος Δεύτερο: Θετικά Συναισθήματα 220 Μαθαίνοντας από τα Συναισθήματα 222 Ξεπερνώντας τη Μνησικακία και τις Ενοχές 225 Επαναπροσδιορίζοντας την Επίθεση ως Ανάγκη για Αγάπη 227 Επαναπροσδιορίζοντας την Επίθεση ως Μάθημα 229

Ξεκαθαρίζοντας τους Παλιούς Λογαριασμούς 230 Το Νόημα της Συγχώρεσης 232 Προτάσεις για τον Αναγνώστη 236 Κεφάλαιο 8: Η Ιστορία του Σαμ 239 Επίλογος Ενώνοντας τα Κομμάτια του Παζλ: Δώδεκα Συμβουλές που πρέπει να Θυμάστε 265 Δελτίο Αξιολόγησης 273 Λίστα Ιατρικών Συμπτωμάτων 277 Ερωτηματολόγιο Εκκίνησης Λίστα Ψυχολογικών Συμπτωμάτων 281 Εκτίμηση των Αποτελεσμάτων 283

Πρόλογος Είχα την τύχη να γνωρίσω την δρα Joan Borysenko το καλοκαίρι του 1968, όταν είχε μόλις αποφοιτήσει από το Κολέγιο Bryn Mawr και είχε αναλάβει τη θέση της βοηθού ερευνητή στο εργαστήριο φυσιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, όπου εκτελούσα χρέη υφηγητή. Συνεργαστήκαμε στα πλαίσια μιας έρευνας σχετικά με την επίδραση του περιβαλλοντικού στρες στην αρτηριακή πίεση των πιθήκων. Η ομάδα απέδειξε επιτυχώς, όχι μόνο ότι μπορούμε να επηρεάσουμε την αρτηριακή πίεση αυτών των ζώων με τη χρήση βιοαναδραστικών ελεγχόμενων τεχνικών αλλά και ότι μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τους πιθήκους ώστε να προκαλούμε μείωση ή αύξηση της αρτηριακής τους πίεσης. Ύστερα απ αυτό το καλοκαίρι, η δρ Borysenko ξεκίνησε τις διδακτορικές σπουδές της σε έναν άλλο τομέα την κυτταρική βιολογία. Την ίδια περίοδο άρχισα να επιδίδομαι σε έρευνες σχετικά με τον Υπερβατικό Διαλογισμό. Στη διάρκεια της δεκαετίας που ακολούθησε και σε συνεργασία με αρκετές άλλες ομάδες, κατάφερα να εντοπίσω τις αλλαγές που προκαλεί ο διαλογισμός στη φυσιολογία, γεγονός που οδήγησε στον προσδιορισμό της αντίδρασης χαλάρωσης. Αποδείξαμε, επίσης, το σημαντικό ρόλο που παίζει η αντίδραση χαλάρωσης στην αντιμετώπιση της υπέρτασης και άλλων διαταραχών που σχετίζονται με το στρες. Το 1978, μετά την ολοκλήρωση μιας μεταδιδακτορικής υποτροφίας στην Πειραματική Παθολογία, η δρ Borysenko ακολουθούσε πλέον μία καριέρα στο Τμήμα Ανατομικής και Κυτταρικής Βιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Tufts όπου ασχολούνταν με την έρευνα για τον καρκίνο. Ωστόσο, διαπίστωσε στην πράξη τις θετικές αλλαγές που επέφερε η αντίδραση χαλάρωσης στη φυσιολογία όταν άρχισε να διδάσκει διαλογισμό και γιόγκα. Η δρ Borysenko μου τηλεφώνησε και με ρώτησε αν θα μπορούσε να συμμετάσχει στην ερευνητική ομάδα μας που έδρευε τότε στο Νοσοκομείο Beth Israel, στη Βοστόνη. Μου εξήγησε ότι ήθελε να κάνει μια στροφή στην επιστημονική

14 Φρόντισε το σώμα σου, θεράπευσε το νου καριέρα της προκειμένου να ασχοληθεί περισσότερο με την έρευνα για την αντίδραση χαλάρωσης και τις άλλες αλληλεπιδράσεις μεταξύ νου και σώματος. Συμπτωματικά, η Μονάδα Συμπεριφοριστικής Ιατρικής είχε μόλις λάβει την πρώτη επιμορφωτική επιχορήγηση. Η δρ Borysenko αποτέλεσε μία από τις πρώτες εκπαιδευόμενες αυτού του προγράμματος κι από τότε παραμένει μια πολύτιμη και αξιόπιστη συνεργάτιδα. Τον Σεπτέμβριο του 1981, η δρ Borysenko και ο δρ Ilan Kutz ίδρυσαν την κλινική Νους Και Σώμα. Στόχος της ήταν η εκπαίδευση των ασθενών ώστε να ενεργοποιούν την αντίδραση χαλάρωσης, μια θεραπεία με μεθόδους που δεν στηρίζονταν στα φάρμακα (όπως αλλαγή διατροφικών συνηθειών και ασκήσεις γιόγκα), καθώς και με τη διδασκαλία νέων συμπεριφορών για τη θετική αντιμετώπιση του στρες και την επίτευξη της συνειδητότητας. Λίγο αργότερα, η δρ Borysenko ανέλαβε τη διεύθυνση της κλινικής και συνέχισε να συνδυάζει τις παραδοσιακές και διαχρονικές θεραπείες με αυτές της σύγχρονης ιατρικής. Το επιτυχημένο έργο της κλινικής Νους Και Σώμα προσελκύει ανθρώπους απ όλο τον κόσμο, τόσο ασθενείς όσο και γιατρούς που έρχονται εδώ για να εκπαιδευτούν. Η συμβολή της κλινικής Νους Και Σώμα στο χώρο της Συμπεριφοριστικής Ιατρικής υπήρξε καθοριστική. Το Φρόντισε το σώμα σου, θεράπευσε το νου είναι ένα κατανοητό και ευχάριστο βιβλίο στο οποίο παρουσιάζονται οι μέθοδοι της κλινικής Νους Και Σώμα. Επιπλέον, περιλαμβάνει αναφορές σε πολυάριθμα περιστατικά που σκιαγραφούν τις βασικές αρχές της κλινικής ενώ παράλληλα προσφέρει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση βασισμένη στην αντίδραση χαλάρωσης και στις άλλες έρευνες του τομέα μας. Κι όλα αυτά σε συνδυασμό με τη μοναδική ζεστασιά και διδακτική ικανότητα της Joan Borysenko. Είμαι σίγουρος ότι, χάρη σε αυτό το βιβλίο, θα βοηθηθούν πολύ περισσότεροι άνθρωποι. Herbert Benson, Ιατρός. Βοστόνη Ιανουάριος 1987

Ευχαριστίες Η διαδικασία συγγραφής αυτού του βιβλίου πυροδότησε αναμνήσεις από την προσωπική μου πορεία αφύπνισης και τη μετάβασή μου «από την αγωνία, στην ηρεμία» όπως λέει ο φίλος και συνεργάτης μου δρ Ilan Kutz, που βοήθησε τον Herbert Benson και εμένα να ξεκινήσουμε το πρόγραμμα Νους Και Σώμα, τον Σεπτέμβριο του 1981. Ο Ilan, διαθέτοντας διορατική αντίληψη και γνώση της ανθρώπινης φύσης, προσέφερε ανεκτίμητη βοήθεια στο πρόγραμμα, κατά τη διάρκεια των δύο ετών που παρέμεινε κοντά μας ενώ η σοφία του εξακολουθεί να εμπλουτίζει αυτό το βιβλίο και όλες τις ζωές που έχει αγγίξει, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μου. Καθώς συνεχίζω το προσωπικό μου ταξίδι αφύπνισης και εξέλιξης, νέες ερμηνείες επηρεάζουν διαρκώς το έργο μου, ερμηνείες που συχνά πυροδοτούνται από τους ασθενείς μας οι οποίοι χαρίζουν έμπνευση τόσο σε εμάς όσο κι ο ένας στον άλλον καθώς μοιράζονται μαζί μας τους αγώνες και τις νίκες τους. Τους ευχαριστώ έναν προς έναν χωριστά. Στη δημιουργία αυτού του βιβλίου βοήθησαν πολλοί ακόμα άνθρωποι είτε με την προσωπική είτε με την επαγγελματική τους στήριξη. Ίσως είναι προτιμότερο να τους ευχαριστήσω με χρονολογική σειρά. Ο πατέρας μου, ο Edward Zakon, με δίδαξε τι σημαίνει αγάπη και θάρρος. Ο θάνατός του από καρκίνο και ο αγώνας του να ξεπεράσει τους φόβους του υπήρξαν σημαντικές πηγές δύναμης για εμένα. Ευτυχώς, η μητέρα μου, Lilian, διαθέτει μια εκπληκτική αίσθηση του χιούμορ που εμπόδισε όλους τους υπόλοιπους να παίρνουμε τον εαυτό μας πολύ στα σοβαρά. Ο αδελφός μου, Alan, μεγαλύτερός μου κατά δέκα χρόνια, υπήρξε ένας τρίτος γονιός για εμένα όταν ήμουν παιδί και εξακολουθεί να αποτελεί μια ανεκτίμητη πηγή αγάπης και στήριξης στη ζωή μου. Πολλοί μέντορες από τον επιστημονικό χώρο μου μετέδωσαν τις γνώσεις τους οι οποίες λειτούργησαν ως βάση για τις

16 Φρόντισε το σώμα σου, θεράπευσε το νου νέες κατευθύνσεις που ακολούθησα στη ζωή μου. Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι William Morse Ph.D. και Jean Paul Revel Ph.D., που με δίδαξαν την επιστημονική μέθοδο καθώς και ο Morris Karnovsky M.B., B.Ch., D.Sc, ο απίστευτα ανήσυχος νους που προκαλούσε πάντα τους φοιτητές του να διευρύνουν τους ορίζοντές τους. Ο Herbert Benson έχει επιτελέσει ένα σπουδαίο έργο ρίχνοντας φως στη φυσιολογία και την κλινική χρησιμότητα της αντίδρασης χαλάρωσης και βοηθώντας στη δημιουργία της συμπεριφοριστικής ιατρικής. Του είμαι υπόχρεη για το υποστηρικτικό περιβάλλον που δημιούργησε για εμένα και άλλους συναδέλφους ώστε να συνεχίσουμε να εξερευνούμε τις αλληλεπιδράσεις νου και σώματος καθώς και για την πίστη του στο πρόσωπό μου και στο πρόγραμμά μας. Ο David McClelland Ph.D. με δίδαξε ότι η επιστημονική θεωρία, σε συνδυασμό με την τέχνη της οξείας αντίληψης και παρατήρησης και με σεβασμό στη διαίσθηση, μπορούν να οδηγήσουν σε νέες, επαναστατικές ερμηνείες. Ο Stephen Maurer M.A. πέρασε για ένα μεσημεριανό γεύμα τον Οκτώβριο του 1983 και παρέμεινε, ως πηγή πνευματικής αναζήτησης για όλους εμάς. Η βαθιά κατανόηση του διαλογισμού και του νου, η οξύνοια και η ζεστασιά που τον χαρακτηρίζουν, εμπλούτισαν το πρόγραμμα της κλινικής αλλά κι αυτό το βιβλίο. Το κεφάλαιο για τις παγίδες του νου αποτελεί προσαρμογή ενός συστήματος στο οποίο μας εισήγαγε ο Steve. Επίσης, μας παραχώρησε πολλές από τις ιστορίες που περιλαμβάνονται σε αυτό το βιβλίο. Η συνεργασία μας υπήρξε προνόμιο και απόλαυση. Τόσο στις ευτυχισμένες στιγμές όσο και στις σκοτεινές νύχτες της ψυχής, κατά την πορεία της εξέλιξης, η φιλία του Steve εξακολουθεί να αποτελεί αστείρευτη πηγή σοφίας και αγάπης. Διευθύνων Σύμβουλος της Κλινικής από το 1987, ο Steve ανέλαβε τη διεύθυνσή της το 1988, επιτρέποντάς μου να επενδύσω περισσότερη ενέργεια στο πρόγραμμά μας για τον καρκίνο. Οφείλω, επίσης, ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Jon Kabat- Zinn Ph.D. Το Πρόγραμμά του για τη Μείωση του Στρες και

Ευχαριστίες 17 τη Χαλάρωση, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης, υπήρξε σημαντική πηγή έμπνευσης. Θερμές ευχαριστίες και στην Jane Leserman Ph.D. για την εκπληκτική δουλειά της στην αξιολόγηση του προγράμματος και την ανάπτυξη των μέσων εκτίμησης της κατάστασης των ασθενών, μεταξύ των οποίων το ερωτηματολόγιο με τα ιατρικά συμπτώματα στο τέλος αυτού του βιβλίου. Ο συνάδελφός μου, Steven Locke M.D., μοιράστηκε μαζί μου το ενδιαφέρον και τον ενθουσιασμό του για την ψυχιατρική και την ψυχονευροανοσολογία. Τον ευχαριστώ για την υποστήριξή του και για τις συναρπαστικές συζητήσεις μας. Παρόλο που είμαι υπεύθυνη για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου, οι ιδέες πάνω στις οποίες βασίζεται δεν είναι ούτε νέες ούτε δικές μου. Αποτελούν μια σύνθεση της συλλογικής σοφίας που είναι τόσο παλιά, όσο και η ίδια η ανθρωπότητα. Πολλοί φίλοι και συνάδελφοι μοιράστηκαν μαζί μου το έργο και τις ιδέες τους όλα αυτά τα χρόνια και η σοφία τους έχει αποτυπωθεί σε αυτές τις σελίδες. Ειλικρινείς ευχαριστίες στους Catherine Morrison L.I.C.S.W., Olivia Hoblitzelle M.A., Eileen Stuart R.N., M.S., Margaret Caudill M.D., Ph.D., George Everly Ph.D., Basil Barr M.D., Naomi Remen M.D., Michael Lerner Ph.D., Dean Ornish M.D., Leo Stolbach M.D., John Hoffman (τον νεότερο) Ph.D., Tom Stewart M.D., Matthew Budd M.D., David Eisenberg M.D., Rick Ingrasci M.D., Robin Casarjian M.A., Norman Cousins, Bernie Siegel M.D., Kenneth Pelletier Ph.D., Brendan O Regan του Ινστιτούτου Νοητικών επιστημών και Eileen Rockefeller Growald, το όραμα της οποίας για την ίδρυση του Ινστιτούτου Προώθησης της Υγείας προήγαγε την κατανόηση των απλών ανθρώπων σχετικά με τις αλληλεπιδράσεις νου και σώματος και προσέφερε σε πολλούς ερευνητές και κλινικούς επιστήμονες έναν ανεκτίμητο χώρο για την ανταλλαγή απόψεων. Ευχαριστώ, επίσης, τους Nancy MacKinnon, Gail Cammarata, Roxanne Daleo M.A., Janet Romano, Claudia Dorrington, Amy Saltz, Debbie Lee και Sheila Cusack για την πολύτιμη στήριξή τους στο πρόγραμμα. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στη Margaret

18 Φρόντισε το σώμα σου, θεράπευσε το νου Ennis για τη συνολική και επαγγελματική διοικητική στήριξη του προγράμματος, τη ζεστή και τρυφερή επαφή της με τους ασθενείς μας και την αγάπη που χαρίζει σε όλους εμάς. Ευχαριστώ, επίσης, το διοικητικό προσωπικό του Νοσοκομείου Beth Israel στη Βοστόνη που μας παρείχε τη στέγη κάτω από την οποία αναπτύχθηκε η κλινική, Νους Και Σώμα. Ευχαριστίες και στο νέο μας σπίτι, το Νοσοκομείο New England Deaconess, η προσήλωση του οποίου στην αντιμετώπιση του ασθενούς, ως συνόλου, υπήρξε το κίνητρο για την ανάπτυξη ενός δυναμικού τομέα της συμπεριφοριστικής ιατρικής. Οφείλω, επίσης, ευχαριστίες στους ψυχικούς και πνευματικούς μέντορές μου. Η Harriett Mann Ed. D. προσέφερε ανεκτίμητη βοήθεια στον Myrin κι εμένα, στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε και να αποδεχτούμε τόσο τους εαυτούς μας όσο και ο ένας τον άλλον. Ο αιδεσιμότατος Chris Williamson ανέλαβε έναν παρόμοιο ρόλο και, μέσα από αυτή τη διαδικασία, με έφερε ξανά σε επαφή με τον Θεό. Αυτή η επαφή συνεχίστηκε μέσα από τις διδασκαλίες του Swami Muktananda και του διαδόχου του, του Swami Chidvilasananda που με μύησαν στις παραδόσεις της Siddha Γιόγκα. Πολλοί άνθρωποι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη γέννηση της ιδέας αυτού του βιβλίου. Ο Larry Rothstein μου τηλεφώνησε το πρωί κάποιας Δευτέρας και μου πρότεινε να γράψω ένα βιβλίο με αντικείμενο το στρες που αντιμετωπίζουν τα υψηλόβαθμα στελέχη επιχειρήσεων. Δέχτηκα. Σύντομα, χάρη στην υπομονή με την οποία με άκουγε, κατάλαβε ότι στην πραγματικότητα επιθυμούσα να γράψω ένα βιβλίο για το πρόγραμμα Νους Και Σώμα. Του είμαι ιδιαίτερα ευγνώμων που κινητοποίησε τη διαδικασία της συγγραφής αυτού του έργου και που υπήρξε θερμός υποστηρικτής του από τη σύλληψή του. Ο Larry Rothstein και ο Ken Rivard με βοήθησαν στην υλοποίηση της ιδέας αυτού του βιβλίου, ένα καθήκον τόσο αποθαρρυντικό όσο και η πρώτη πρόταση που υπέβαλα στο National Institutes of Health για επιχορήγηση. Η λογοτεχνική μου πράκτορας, Helen Rees, βρισκόταν πάντα στο πλευρό μου,

Ευχαριστίες 19 στηρίζοντας τόσο εμένα όσο και το σχέδιο συγγραφής αυτού του βιβλίου. Ο εκδότης μου στην Addison-Wesley, ο William Patrick, υπήρξε κάτι πολύ παραπάνω από ένας απλός εκδότης. Ο ενθουσιασμός του λειτουργούσε σαν φάρος ενώ οι προσωπικές του συμβουλές με βοηθούσαν σε κάθε στάδιο του έργου. Η στήριξή του, σε συνδυασμό με τη διαρκή καθοδήγηση του Larry Rothstein, μου επέτρεψαν να απολαύσω μια εμπειρία που θα μπορούσε να είναι δύσκολη και αποθαρρυντική. Χάρη στους Lori Snell, Copenhaven Cumpston, Carolyn Savarese, Diane Hovenesian και George Gibson, στην Addison-Wesley, κάθε στάδιο της διαδικασίας από την παραγωγή μέχρι τις δημόσιες σχέσεις υπήρξε πραγματική απόλαυση. Σας ευχαριστώ όλους. Ευχαριστώ, επίσης, τον Peter Rosenblatt, δευτεροετή φοιτητή της Ιατρικής, για τις φωτογραφίες που μου τράβηξε στη βεράντα ένα συννεφιασμένο καλοκαιρινό πρωινό. Τώρα ξέρω γιατί οι συγγραφείς πάντα τελειώνουν εκθειάζοντας τη θαυμαστή αρετή της υπομονής που διακρίνει τα μέλη της οικογένειάς τους. Η προσθήκη ενός βιβλίου σε ένα ήδη υπερφορτωμένο πρόγραμμα έδωσε την ευκαιρία στους γιους μου, Justin και Andrei, να εξελιχθούν σε εκπληκτικούς μάγειρες. Οι γυναίκες τους θα με ευγνωμονούν κάποια μέρα. Η θετή κόρη μου, Natalia, ανέχτηκε, επίσης, με διακριτικότητα το πρόγραμμά μου όπως και η μητέρα μου, Lilian. Ο άντρας μου, Myrin, υπήρξε συνάδελφος, σύμβουλος, επιμελητής, θεραπευτής, αρχιμάγειρας και οικιακός βοηθός. Η αγάπη, η στοργή και η υποστήριξή του έκαναν πραγματικότητα αυτό το βιβλίο.

Εισαγωγή Σ ε ηλικία είκοσι τεσσάρων ετών, εργαζόμουν πάνω στη διδακτορική διατριβή μου στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, ερευνώντας τον τρόπο με τον οποίο τα κύτταρα διατηρούν τις μεταξύ τους ενώσεις. Ζούσα με καφέδες και τσιγάρα, ήμουν απένταρη και κουρασμένη, προσπαθούσα να αντιμετωπίσω τα προβλήματα στο γάμο μου και να φροντίσω το μωρό μου για το οποίο είχα ελάχιστο χρόνο. Ήμουν απίστευτα τελειομανής, ήθελα να ελέγχω τα πάντα και να επιτυγχάνω στα πάντα. Ήμουν, επίσης, σωματικά ένα ράκος. Ανέκαθεν βασανιζόμουν από ημικρανίες αλλά στο πανεπιστήμιο εξαιτίας του σκληρού ανταγωνισμού, προστέθηκαν στη λίστα των ψυχοσωματικών ασθενειών μου οι έντονοι πόνοι στο στομάχι και οι έμετοι. Στη διάρκεια των διδακτορικών σπουδών μου προσβλήθηκα τέσσερις φορές, μέσα σε δύο χρόνια, από οξεία βρογχίτιδα και ήμουν αναγκασμένη να μελετώ για τις εξετάσεις με ένα κεφάλι που έμοιαζε να ζυγίζει εκατό τόνους από τον πυρετό. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, εμφάνισα και υπέρταση από την οποία υποφέρουν πολλά μέλη της οικογένειάς μου. Ο γάμος μου διαλύθηκε εκείνη τη χρονιά. Τώρα ήμουν μία ανύπαντρη μητέρα, βασανισμένη από τάσεις λιποθυμίας

22 Φρόντισε το σώμα σου, θεράπευσε το νου και φρικτούς πόνους στην κοιλιακή χώρα, συμπτώματα που οδήγησαν στη διάγνωση της σπαστικής κολίτιδας. Μου χορηγήθηκαν σπασμολυτικά, παυσίπονα και ηρεμιστικά χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Έπειτα, μια ιογενής λοίμωξη στους πνεύμονες άρχισε να μου προκαλεί φρικτούς πόνους που μου έκοβαν κυριολεκτικά την ανάσα και με οδήγησαν τελικά στα επείγοντα περιστατικά του πλησιέστερου νοσοκομείου. Εκείνη την εποχή οι ψυχοσωματικές διαγνώσεις δεν ήταν τόσο διαδεδομένες. Ωστόσο, στο εργαστήριο όπου διεξήγαγα την πτυχιακή μου έρευνα, γνώρισα ένα φίλο που ήταν κατενθουσιασμένος με το νέο χόμπι του το διαλογισμό. Περιέγραφε το διαλογισμό, ως ένα «ευχάριστο διάλειμμα», κατά το οποίο μπορούσε να ξεχάσει όλες τις έγνοιες και τις ανησυχίες του. Ύστερα απ αυτό το διάλειμμα, ένιωθε αναζωογονημένος και έτοιμος να αντιμετωπίσει με σθένος οτιδήποτε προέκυπτε. Η πρώτη μου σκέψη ήταν ότι ο διαλογισμός ταίριαζε μόνο σε ασκητές που ζούσαν σε σπηλιές. Εγώ ήμουν μια ορθολογίστρια επιστήμονας που κυριολεκτικά σκοτωνόταν στη δουλειά για να ανακαλύψει τα μυστικά της ιατρικής επιστήμης. Παρ όλα αυτά, αποφάσισα να το δοκιμάσω κυρίως λόγω της απόγνωσής μου κι άρχισα να εξασκούμαι καθημερινά. Μερικές εβδομάδες αργότερα, μου δόθηκε η ευκαιρία να ελέγξω την αποτελεσματικότητα αυτής της μεθόδου. Καθόμουν μπροστά σε ένα ηλεκτρονικό μικροσκόπιο προσπαθώντας να ανακαλύψω τα μυστικά των καρκινικών κυττάρων, όταν ένιωσα το γνωστό οξύ πόνο πίσω από το δεξί μου μάτι, τη φωτοευαισθησία και τη ναυτία που προανήγγειλαν μία ακόμα ημικρανία. Είχε έρθει η στιγμή για το πείραμά μου. Αποσύρθηκα στο γραφείο μου, κατέβασα τα στόρια και έκλεισα την πόρτα. Βολεύτηκα σε μια πολυθρόνα, χαλάρωσα τους μυς μου από το κεφάλι έως τα πόδια, άρχισα να αναπνέω χαλαρά από το διάφραγμα και βυθίστηκα στο διαλογισμό. Σιγά-σιγά ο πόνος άρχισε να υποχωρεί. Μετά το διαλογισμό κυριεύτηκα από μια αίσθηση κάθαρσης, ένιωθα σαν τη γη που

Εισαγωγή 23 ξεπλύθηκε από τη βροχή. Άρχισα να τρέχω πάνω κάτω μες στο εργαστήριο, ανακοινώνοντας ότι είχα διεξαγάγει το σημαντικότερο πείραμα της ζωής μου. Αυτό ήταν το ξεκίνημα μιας μεγάλης αλλαγής στη ζωή μου. Στα επόμενα κεφάλαια, θα μοιραστώ μαζί σας το ταξίδι μου στον κόσμο της ίασης και τις εμπειρίες των περισσοτέρων από 2.000 ασθενών* με τους οποίους συνεργάστηκα στην κλινική Νους Και Σώμα. Οι ασθενείς αυτοί υπήρξαν από πολλές απόψεις δάσκαλοί μου. Κυμαίνονται ηλικιακά από δεκαεφτά έως ενενήντα τριών ετών και ανήκουν σε διάφορες κοινωνικές τάξεις. Οι αγώνες και οι επιτυχίες τους μου πρόσφεραν την έμπνευση και τα κίνητρα που χρειαζόμουν για να προχωρώ στην εξερεύνηση πέρα των γνωστών ορίων. Οι ασθενείς μας είναι άνθρωποι που θέλουν να συμμετάσχουν ενεργά στη θεραπεία τους αλλά δεν εμπιστεύονται τα μεγάλα λόγια και τους αναπόδεικτους ισχυρισμούς. Είναι φοιτητές, στελέχη επιχειρήσεων, νοικοκυρές, γιατροί, εργάτες, επιστήμονες και μηχανικοί που μας επισκέπτονται για να αντιμετωπίσουν διαφόρων ειδών προβλήματα όπως ημικρανίες, αϋπνίες, εξανθήματα, έλκη, αλλεργίες, χρόνιους πόνους, αλλά και πιο σοβαρές ασθένειες, όπως ο καρκίνος και το Έιτζ. Παραπέμπονται στην κλινική μας από γιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων αφού προηγουμένως έχουν ταλαιπωρηθεί επί σειρά ετών και έχουν δοκιμάσει πολυάριθμες φαρμακευτικές αγωγές χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Τις περισσότερες φορές, οι άλλες θεραπείες αποτύγχαναν επειδή στόχευαν στην αντιμετώπιση των σωματικών συμπτωμάτων και παρέβλεπαν τις αιτίες που τα προκαλούσαν. Παρόλο που τα προβλήματα ενός αγχώδους επιτυχημένου επιχειρηματία μπορεί να φαίνονται εντελώς διαφορετικά από * Για να προφυλάξω την ανωνυμία τους, έχω αλλάξει τα ονόματά τους καθώς και οποιεσδήποτε λεπτομέρειες θα μπορούσαν να τους καταστήσουν αναγνωρίσιμους. Ορισμένες φορές, οι εμπειρίες περισσότερων ατόμων έχουν συνδυαστεί σε μία μόνο ιστορία.

24 Φρόντισε το σώμα σου, θεράπευσε το νου αυτά μιας νεαρής μητέρας με σκλήρυνση κατά πλάκας ή ενός μεγαλύτερου άντρα με καρκίνο, όλοι αυτοί οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν παρόμοιες κρίσεις. Τα θεμελιώδη ζητήματα σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις σχετίζονται τόσο με την ανακάλυψη του νοήματος της ζωής όσο και με την εκμάθηση της χρήσης του νου για τον έλεγχο των συμπτωμάτων. Σύμφωνα με πρόσφατες σημαντικές έρευνες, το 75% των επισκέψεων στο γιατρό πραγματοποιούνται για ασθένειες που θα ξεπεραστούν μόνες τους με τον καιρό ή για διαταραχές που σχετίζονται με το άγχος και το στρες. Στην περίπτωση αυτών των διαταραχών, τα συμπτώματα μπορούν να μειωθούν ή να θεραπευτούν αν αποκατασταθεί ο φυσικός μηχανισμός ίασης του οργανισμού μας. Σε πολλές άλλες χρόνιες ή πιθανώς μοιραίες ασθένειες, τα συμπτώματα μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο αλλά η εξέλιξη της αρρώστιας θα οδηγήσει αναπόφευκτα στο θάνατο. Άλλωστε, ο θάνατος αποτελεί μέρος της φυσικής πορείας της ζωής κι όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με την πραγματικότητα του θανάτου συχνά συνειδητοποιούμε ότι πρέπει να ζήσουμε τη ζωή μας με όσο το δυνατόν περισσότερη δημιουργικότητα, ευτυχία και αγάπη. Αυτός ακριβώς είναι για εμένα ο ορισμός της έννοιας «ίαση». Η εσωτερική επιθυμία για ίαση για ενότητα αποτελεί κοινό στοιχείο όλων των ασθενών μας, ανεξαρτήτως της ασθένειας που τους οδηγεί στην κλινική μας. Στα κεφάλαια που ακολουθούν, θα διαβάσετε τις ιστορίες ανθρώπων που μοιάζουν με εσάς ή ανθρώπων που θα σας φανούν εντελώς διαφορετικοί. Αυτό που έχει εντυπωσιάσει πολλούς ασθενείς μου είναι το γεγονός ότι, τελικά, παρά τις διαφορές μας είμαστε όλοι ίδιοι. Πέρα από τις ταυτότητες και τις επιθυμίες υπάρχει ο κοινός πυρήνας του Εαυτού που χαρακτηρίζεται από μια φυσική κατάσταση γαλήνης και αρμονίας, η οποία εκφράζεται με τη σκέψη και εκδηλώνεται στην πράξη με την άνευ όρων αγάπη. Όταν ταυτιστούμε με αυτό τον εσωτερικό πυρήνα, όταν μάθουμε να σεβόμαστε και να τιμάμε την

Εισαγωγή 25 ύπαρξή του τόσο στους άλλους όσο και στον εαυτό μας, τότε μπορούμε να γνωρίσουμε την ίαση σε κάθε τομέα της ζωής μας. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούμε με τους ασθενείς στο πρόγραμμά μας, διάρκειας δέκα εβδομάδων, είναι εντυπωσιακά απλές και θα σας τις διδάξω σ αυτό το βιβλίο όπως τις έχουμε διδάξει σε χιλιάδες ανθρώπους όλα αυτά τα χρόνια. Ελπίζω τα αποτελέσματα να είναι τόσο θετικά, όσο και στην περίπτωση των ασθενών μας. Η έρευνά μας έχει δείξει ότι οι άνθρωποι που ακολουθούν ακόμα και τη συντομότερη εκδοχή του προγράμματος, διάρκειας έξι εβδομάδων, παρουσιάζουν σημαντική μείωση όχι μόνο των σωματικών συμπτωμάτων αλλά και του άγχους, της κατάθλιψης, του θυμού, της κόπωσης και της ευερεθιστότητας και αυτά τα θετικά αποτελέσματα εξακολουθούν να ισχύουν, όταν εξετάζονται ξανά ύστερα από έξι μήνες. Ωστόσο, το πρόγραμμα Νους Και Σώμα, δεν αποτελεί κάποιο είδος μαγικής ή θαυματουργής θεραπείας. Η αλλαγή των συμπεριφορών και του τρόπου ζωής είναι μια απαιτητική διαδικασία και παρόλο που οι τεχνικές είναι απλές, τα ζητήματα που χρήζουν αντιμετώπισης είναι ιδιαίτερα περίπλοκα. Η επιτυχία μας με τους ασθενείς μας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αξιοπιστία της έρευνας πάνω στην οποία βασίζεται το έργο μας. Επειδή συνεργαζόμαστε στενά με τους παραδοσιακούς γιατρούς, οι ασθενείς μας μπορούν να είναι ήσυχοι ότι λαμβάνουν την καλύτερη δυνατή ιατρική φροντίδα και ότι δεν πειραματίζονται απλώς με μία ακόμα θεραπεία με αβέβαια αποτελέσματα. Αυτό το γεγονός τους παρέχει ένα ισχυρό κίνητρο για να προβούν στις απαραίτητες αλλαγές που θα τους οδηγήσουν στην ίαση. Το μήνυμα αυτού του βιβλίου είναι, με δυο λόγια, ότι είμαστε ήδη τέλειοι ο εσωτερικός πυρήνας μας χαρακτηρίζεται από αρμονία και ενότητα. Το έργο της ίασης έγκειται στην κατεδάφιση των φραγμάτων του φόβου και των παγιωμένων αντιδράσεων και συμπεριφορών μας που δεν μας επιτρέπουν

26 Φρόντισε το σώμα σου, θεράπευσε το νου να αντιληφθούμε την πραγματική μας φύση, μια φύση που χαρακτηρίζεται από ενότητα και αγάπη. Κάποτε, ένας καλλιτέχνης που είχε σκαλίσει έναν εξαιρετικά περίτεχνο ελέφαντα ρωτήθηκε ποιο ήταν το μυστικό του ταλέντου του. Η απάντησή του ήταν απλή είχε αφαιρέσει με το κοπίδι του τα κομμάτια της πέτρας που δεν ανήκαν στον ελέφαντα. Το ίδιο μυστικό ισχύει για τη φροντίδα του σώματος και τη θεραπεία του νου καθώς αφαιρούμε τις αμφιβολίες και το φόβο αποκαλύπτεται το δικαίωμά μας στην εσωτερική γαλήνη. Με τη σειρά της, αυτή η ανακάλυψη του εσωτερικού πυρήνα επιτρέπει τη θεραπεία του σώματος και μας επιτρέπει να ζούμε ευτυχισμένοι παρά τους περιορισμούς που μπορεί να μας επιβάλλει η ασθένειά μας. Η παρουσίαση του υλικού που οδηγεί στην ανακάλυψη και την κατανόηση αυτού του απλού μηνύματος μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου και όχι μέσα από την προσωπική επαφή με τους ασθενείς για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ήταν μία εξαιρετική πρόκληση. Κάθε αναγνώστης είναι διαφορετικός, όπως ακριβώς και κάθε ασθενής. Ο σεβασμός της μοναδικότητας κάθε ατόμου είναι το κλειδί της μάθησης. Φροντίστε να θυμάστε αυτή την πληροφορία ώστε να είστε ευέλικτοι και να μην κρίνετε αυστηρά τον εαυτό σας καθώς μελετάτε αυτό το βιβλίο. Αρχικά, μπορεί να θέλετε απλώς να διαβάσετε το βιβλίο κι έπειτα να ξεκινήσετε τη συστηματική μελέτη και εφαρμογή των τεχνικών προσαρμόζοντας το προτεινόμενο πρόγραμμα στους δικούς σας ρυθμούς. Ή ίσως προτιμάτε να διαβάσετε εξαρχής προσεκτικά κάθε σελίδα και να ακολουθήσετε το πρόγραμμα των οκτώ ή δέκα εβδομάδων σαν να συμμετείχατε πραγματικά σε μια ομάδα Νους Και Σώμα. Θα μπορούσατε, επίσης, να αφιερώνετε δύο ώρες κάθε σαββατοκύριακο για να μελετάτε το βιβλίο και να εξασκείστε στις τεχνικές που μάθατε μες στην εβδομάδα προτού προχωρήσετε στο επόμενο κεφάλαιο. Τα κεφάλαια αντιστοιχούν στα βήματα του προγράμματος Νους Και Σώμα, όπως αυτά ακολουθούνται στην κλινική.

Εισαγωγή 27 Ξεκινάμε με μια διάλεξη σχετικά με την αλληλεπίδραση νου και σώματος, η οποία συνοδεύεται από την ανάγνωση επιστημονικών δημοσιεύσεων. Συχνά συνιστώ στους ασθενείς να διαβάσουν με προσοχή αυτές τις επιστημονικές πληροφορίες. Ορισμένοι ασθενείς διψούν για εκτενέστερη πληροφόρηση και μας ζητούν να τους προτείνουμε περισσότερα επιστημονικά συγγράμματα. Ορισμένοι δεν έχουν καμία διάθεση να ασχοληθούν με το επιστημονικό σκέλος. Κάποιοι άλλοι ακολουθούν μια μέση οδό. Στο πρώτο κεφάλαιο αυτού του βιβλίου, αποφάσισα να περιλάβω όσο το δυνατόν περισσότερες επιστημονικές πληροφορίες και να τις αποδώσω όσο το δυνατόν απλούστερα. Όπως και οι άνθρωποι που έρχονται στην κλινική, μπορεί να θεωρήσετε είτε ότι αυτές οι πληροφορίες είναι περισσότερες ή λιγότερες από όσες χρειάζεστε είτε ότι σας αρκούν. Στην πρώτη περίπτωση, μπορείτε απλώς να διατρέξετε το κεφάλαιο και να επιστρέψετε στις σελίδες του όποτε επιθυμείτε. Τα κεφάλαια 2 και 3 καλύπτουν το υλικό των τεσσάρων πρώτων εβδομάδων στην κλινική. Θεωρώ ότι αυτό το υλικό αποτελεί τη βάση καθώς βοηθάει στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων που θα σας επιτρέψουν να μάθετε πώς μπορείτε να φροντίζετε το σώμα σας. Σ αυτά τα κεφάλαια θα μάθετε πώς να ενεργοποιείτε την αντίδραση χαλάρωσης μέσα από το διαλογισμό, τις αναπνοές και τις διατάσεις. Η εφαρμογή αυτών των τεχνικών έχει δύο στόχους. Πρώτον, σας μαθαίνει να αλλάζετε τη φυσιολογία σας αποκτώντας τον έλεγχο της αντίδρασης «μάχης ή φυγής» που πυροδοτείται από το στρες, σας μαθαίνει να ελέγχετε το αυτόνομο νευρικό σύστημα καθώς και να χαλαρώνετε το μυοσκελετικό σύστημα. Δεύτερον, αυτές οι θεμελιώδεις δεξιότητες αρχίζουν να σας μυούν στην τέχνη της παρατήρησης του νου. Το κεφάλαιο 4 αποτελεί μία γέφυρα ανάμεσα στις κύριες δεξιότητες φροντίδας του σώματος και τις πιο προηγμένες δεξιότητες ελέγχου του νου. Αφορά ένα κρίσιμο σημείο που ενδιαφέρει όλους τους ασθενείς μου την ικανότητα να

28 Φρόντισε το σώμα σου, θεράπευσε το νου βιώνουμε συνειδητά κάθε στιγμή και να ζούμε στο παρόν, αντί να αναλωνόμαστε στις αναμνήσεις του παρελθόντος ή στις ανησυχίες για το μέλλον. Η ικανότητα της συνειδητότητας, της επίγνωσης δηλαδή του εαυτού μας κάθε στιγμή, εξαρτάται από την εκμάθηση των τεχνικών αυτοσυγκέντρωσης και αναπνοής που προτείνονται στα προηγούμενα κεφάλαια. Τα κεφάλαια 5 και 6 σας προσφέρουν τα εφόδια που χρειάζεστε για να μάθετε να παρατηρείτε το νου σας με τέτοιο τρόπο ώστε να αρχίσετε σταδιακά να αφυπνίζεστε και να ζείτε στο παρόν ξεπερνώντας τις συνηθισμένες αντιδράσεις και συμπεριφορές σας. Στο κεφάλαιο 7 θα δείτε πώς μπορείτε να διδάσκεστε από τα συναισθήματά σας και θα ανακαλύψετε το μυστικό της επίγνωσης κάθε στιγμής στην καθημερινή ζωή. Οι αρχές που παρουσιάζονται σε αυτό το βιβλίο συναντιούνται μ έναν πολύ προσωπικό τρόπο στο τελευταίο κεφάλαιο που διηγείται την πραγματική, συγκινητική ιστορία του Σαμ, ο οποίος με τη βοήθεια του νου και της ψυχής του ξεπέρασε το μεγαλύτερο περιορισμό του σώματος τον ίδιο το θάνατο. Η μάχη του Σαμ ενάντια στο Έιτζ υπήρξε μία από τις συγκλονιστικότερες εμπειρίες ίασης που έχουν βιώσει οι άνθρωποι που τον ήξεραν αλλά και εγώ η ίδια. Προτού ξεκινήσετε το πρόγραμμα, θα σας πρότεινα να διαβάσετε το παράρτημα και να συμπληρώσετε το δελτίο αξιολόγησης της σημερινής φυσικής και ψυχολογικής σας κατάστασης. Όταν τελειώσετε το βιβλίο, οπότε και θα νιώθετε ότι κατανοείτε πλέον τις ιδέες και τις μεθόδους του, μπορείτε να επαναξιολογήσετε την κατάστασή σας συμπληρώνοντας το δελτίο άλλη μια φορά. Τα δύο δελτία αξιολόγησης που έχω συμπεριλάβει, βασίζονται στα ερωτηματολόγια αξιολόγησης που συμπληρώνουν οι ασθενείς της κλινικής μας. Οι περισσότεροι άνθρωποι τα βρίσκουν ιδιαίτερα χρήσιμα γιατί τους βοηθάει να συνειδητοποιήσουν τη φυσική και ψυχολογική τους κατάσταση. Η συμπλήρωσή τους απαιτεί μόνο μερικά λεπτά και συμβάλλει στην κατανόηση του εαυτού σας.

Εισαγωγή 29 Κάθε ασθενής που παρακολουθεί το πρόγραμμα Νους Και Σώμα, έρχεται με παραπεμπτική επιστολή από τον παθολόγο του. Έτσι, είμαστε βέβαιοι ότι ο ασθενής λαμβάνει την καλύτερη δυνατή ιατρική φροντίδα και ότι δεν παραγνωρίζεται κανένα παθολογικό πρόβλημα που μπορεί να απαιτεί ιατρική παρέμβαση. Στην πρώτη μας συνάντηση, συχνά παραπέμπουμε τους ασθενείς σε εξειδικευμένους επαγγελματίες γιατρούς ή ψυχολόγους για επιπλέον βοήθεια. Επομένως, καθώς θα συμπληρώνετε το δελτίο αξιολόγησης σκεφτείτε μήπως χρειάζεστε τη στήριξη ενός ψυχοθεραπευτή, πέρα από την αυτοβοήθεια. Αυτό το βιβλίο μπορεί να λειτουργήσει σε ορισμένες περιπτώσεις ως εξαιρετικό συμπλήρωμα ή μπορεί να είναι αρκετό για να καλύψει τις ανάγκες σας αλλά αν έχετε απορίες θα ήταν πιο φρόνιμο να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια. Το προσωπικό μου ταξίδι προς την ίαση ξεκίνησε πριν από είκοσι χρόνια περίπου και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Ελπίζω οι εμπειρίες μου καθώς και οι εμπειρίες των ασθενών που με έμαθαν τόσα πράγματα να σας στηρίξουν και στη δική σας διαδρομή. Οι αρχές και οι προτάσεις αυτού του βιβλίου μπορεί να σας φανούν δύσκολες αλλά να θυμάστε ότι θα σας βοηθήσουν να χαράξετε ένα μονοπάτι που θα αλλάξει όλη σας τη ζωή. Σας εύχομαι καλό ταξίδι προς την ίαση και τη γαλήνη.

1 Η Επιστήμη της Ίασης Π ριν από αρκετά χρόνια, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Tufts, είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω ένα εκπληκτικό βίντεο σχετικά με τη χρήση του βελονισμού, ως μέσου αναισθησίας. Καθώς οι βοηθοί του χειρίζονταν επιδέξια τις βελόνες, ο χειρουργός έκανε μία τομή στο στήθος του ασθενούς, παραμέρισε τα οστά των πλευρών και αφαίρεσε ένα λοβό από τον πνεύμονα κι όλα αυτά ενώ ο ασθενής, με το κεφάλι κρυμμένο πίσω από ένα σεντόνι, συζητούσε κεφάτα κι έπινε τσάι. Παρακολουθούσα την ταινία με το σύζυγό μου, τον ανοσολόγο δρα Myrin Borysenko και είχαμε μείνει και οι δύο άφωνοι από την έκπληξη. Δεν μπορούσα ακόμα να αρθρώσω λέξη, όταν ο Myrin ρώτησε ένα συνάδελφό μας από την ιατρική σχολή τι γνώμη είχε για όλα αυτά. «Δεν ήταν τίποτα φοβερό. Μια απλή ύπνωση» απάντησε ο συνάδελφός μας. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, οι επιστήμονες ήταν συχνά υποχρεωμένοι να αρνούνται αυτά που έβλεπαν με τα ίδια τους τα μάτια, απλώς και μόνο επειδή δεν μπορούσαν να κατανοήσουν ορισμένους εσωτερικούς μηχανισμούς. Η επιστήμη αποτελεί στην ουσία μια αναζήτηση εξηγήσεων, ένα περίπλοκο οικοδόμημα κατασκευασμένο από μικρές, υπολογίσιμες μονάδες αλλά μερικά πράγματα που συμβαίνουν

32 Φρόντισε το σώμα σου, θεράπευσε το νου σε πραγματικούς ανθρώπους στον πραγματικό κόσμο δεν εμπίπτουν στις γνωστές, αποδεκτές κατηγορίες. Ένα άτομο με πολλαπλή προσωπικότητα μπορεί να είναι διαβητικό όταν υιοθετεί τη μία ταυτότητα και φυσιολογικό όταν υιοθετεί τις άλλες. Ένας άνθρωπος σε κατάσταση ύπνωσης μπορεί να παρουσιάσει μια πολύ πραγματική φουσκάλα στο δέρμα του ακόμα και αν το «καυτό σίδερο» με το οποίο ισχυρίζεται ότι τον αγγίζει ο υπνωτιστής είναι απλώς ένα συνηθισμένο μολύβι. Στα πλαίσια κλινικής έρευνας, το ένα τρίτο των γυναικών που συμμετείχαν έλαβαν εικονική θεραπεία (πλασέμπο) αντί να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία παρ όλα αυτά παρουσίασαν έντονη τριχόπτωση. Πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό; Η Δύναμη της Πίστης και της Ελπίδας Πριν από δύο χιλιάδες χρόνια, μια γυναίκα που υπέφερε από χρόνια μητρορραγία, πλησίασε τον Ιησού της Ναζαρέτ, άγγιξε το μανδύα του και θεραπεύτηκε αμέσως. Ο Ιησούς στράφηκε προς το μέρος της και της εξήγησε ότι την είχε θεραπεύσει η πίστη της. Ύστερα από αιώνες αναζήτησης μιας ορθολογικής ερμηνείας του φυσικού κόσμου ακόμα και οι επιστήμονες μπορούν, επιτέλους, να αποδεχτούν την αλήθεια των λόγων Του. Βρισκόμαστε, πλέον, σε ένα στάδιο επιστημονικής κατανόησης των μηχανισμών μέσω των οποίων η πίστη, η πεποίθηση και η φαντασία μπορούν πράγματι να ρίξουν φως στο μυστήριο της ίασης. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ο δρ Bruno Klopfer παρακολουθούσε έναν ασθενή με προχωρημένο, εκτεταμένο λέμφωμα, μια σοβαρή μορφή καρκίνου του ανοσοποιητικού συστήματος. Εκείνη την εποχή, η φαρμακευτική αγωγή με Krebiozen φάρμακο που αμφισβητείται πλέον στις μέρες μας θεωρούνταν πιθανώς αποτελεσματική. Λίγο καιρό αφότου ο δρ Klopfer χορήγησε το φάρμακο, τα καρκινώματα του ασθενούς «έλιωσαν σαν χιονόμπαλες». Ο ασθενής εξήχθη από το νοσοκομείο,

Η επιστήμη της ίασης 33 προφανώς θεραπευμένος. Μερικούς μήνες αργότερα, όταν οι εφημερίδες άρχισαν να αναφέρονται στην αμφισβητούμενη αποτελεσματικότητα του φαρμάκου ο ασθενής εμφάνισε νέους όγκους. Ο δρ Klopfer υποψιάστηκε ότι υπαίτιος παράγοντας ήταν η αλλαγή των πεποιθήσεων του ασθενούς. Έτσι, του ανακοίνωσε ότι θα του χορηγούσε μια ειδικά παρασκευασμένη, ενισχυμένη μορφή του φαρμάκου. Στην πραγματικότητα, δεν χορηγούσε στον ασθενή του τίποτα παραπάνω από αποσταγμένο νερό. Κι όμως, οι όγκοι εξαφανίστηκαν για άλλη μια φορά. Μερικούς μήνες αργότερα, δημοσιεύτηκαν μελέτες που αποδείκνυαν ότι το Krebiozen ήταν πέρα από κάθε αμφιβολία αναποτελεσματικό. Ο ασθενής απογοητεύτηκε και οι όγκοι του επανεμφανίστηκαν. Ύστερα από λίγο καιρό πέθανε. Ασθενείς της ίδιας ηλικίας, του ίδιου φύλου και με την ίδια φυσική κατάσταση υποβάλλονται συχνά στην ίδια θεραπεία για την ίδια μορφή καρκίνου αλλά παρουσιάζουν πολύ διαφορετική πορεία. Παρόλο που μπορεί να προσδιοριστεί ένας μέσος χρόνος επιβίωσης, ορισμένοι άνθρωποι ζουν πολύ περισσότερο από ό,τι αναμενόταν ενώ άλλοι πεθαίνουν πολύ συντομότερα από ό,τι είχε προβλεφθεί. Πολυάριθμες έρευνες έχουν δείξει ότι η αντίληψη και η στάση του ατόμου απέναντι στην ασθένειά του ενδέχεται να αποτελεί έναν εξαιρετικά σημαντικό μηχανισμό που καθορίζει την πορεία τουλάχιστον ορισμένων μορφών καρκίνου. Στα πλαίσια μιας έρευνας που διεξήχθη από το δρα Steven Greer και τους συνεργάτες του, στο Νοσοκομείο King s College στην Αγγλία, αποδείχτηκε ότι η στάση πενήντα εφτά γυναικών που υποβλήθηκαν σε μαστεκτομή για την αντιμετώπιση πρώιμου καρκίνου του μαστού σχετιζόταν άμεσα με την επιβίωσή τους δέκα χρόνια αργότερα. Το 55% των γυναικών που αντιμετώπισαν με δυναμισμό και μαχητικότητα την ασθένεια ή που αρνήθηκαν να δεχτούν ότι ήταν άρρωστες, εξακολουθούσαν να ζουν και να είναι καλά ύστερα από δέκα χρόνια. Αντίθετα, από τις γυναίκες που ένιωθαν ανίσχυρες και είχαν βυθιστεί στην απελπισία μόνο το 22% ζούσαν δέκα χρόνια αργότερα.