Ταυτότητα τυριών από το Αγρόκτημα. Διαχείριση εκτροφών Δρ Σοφία Μπελιμπασάκη, Τακτική Ερευνήτρια Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Θεσσαλονίκής Οι οποιεσδήποτε προτάσεις για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, η οποία μας δίνει πολύτιμα ζωικά προϊόντα, είναι χωρίς σημασία αν δε ληφθούν υπόψη τα νέα δεδομένα που προκύπτουν στην ΕΕ και στον κόσμο γενικότερα, για να μην ξεχνάμε και το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης. Η παγκοσμιοποίηση στον τομέα των τροφίμων αποτυπώνεται κυρίως με τέσσερα φαινόμενα. Δυνατότητα παραγωγής του ίδιου προϊόντος ταυτόχρονα σε πολλές περιοχές του κόσμου. Εξαγορά τοπικών μονάδων παραγωγής τροφίμων από μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες. Προσπάθεια εγκαθίδρυσης κοινών καταναλωτικών προτύπων, ώστε οι καταναλωτές να μπορούν να απορροφούν άμεσα τα νέα προϊόντα που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της εφαρμογής των νέων τεχνολογιών. Τεράστιες, σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες, δυνατότητες πώλησης των προϊόντων που παράγονται σε οποιαδήποτε (σχεδόν) χώρα του κόσμου (πληροφόρηση και πωλήσεις μέσω διαδικτύου). Επειδή όμως στη διαδικασία παραγωγής των τροφίμων και γενικά των αγαθών, λησμονήθηκε ο βασικός στόχος που είναι ο άνθρωπος και το περιβάλλον που ζει, ανέκυψαν προβλήματα με απρόβλεπτες συνέπειες.
ΕΘΙΑΓΕ 10 / 11 Σκοπός της εντατικοποίησης της παραγωγής έγινε, η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ανάπτυξη και το όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κέρδος. Έτσι, φθάσαμε σε ακρότητες του τύπου χρησιμοποίησης στη διατροφή των ζώων κρεατάλευρων από νεκρά ζώα (BSE) ή ζωοτροφών από λύματα (διοξίνες), στη χρησιμοποίηση ορμονικών σκευασμάτων για την αύξηση της παραγωγής κ.λπ. Η έξαρση των νόσων στη ζωική τροφική αλυσίδα και η συνεχώς αυξανόμενη χρησιμοποίηση γενετικά τροποποιημένων φυτικών προϊόντων έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα πανικού σ ολόκληρο τον πλανήτη. Ενόψει του επερχόμενου, κατά πολλούς, "διατροφικού Τσέρνομπιλ" οι καταναλωτές οδηγούνται στην αναζήτηση τροφίμων προερχόμενων από τη "βιολογική κτηνοτροφία" ή στην αναζήτηση παραδοσιακών προϊόντων. Η απελευθερωμένη αγορά, είναι πολλές φορές, μία αγορά που εκμεταλλεύεται νομοθετικά κενά και την άγνοια ή / και αδιαφορία των καταναλωτών, "βαφτίζει" τα εισαγόμενα προϊόντα ως ντόπια, εξαπατά τους παραγωγούς και τους καταναλωτές και καρπώνεται την υπεραξία που έχουν τα ντόπια και τα παραδοσιακά προϊόντα ενώ ταυτόχρονα τα δυσφημεί. Τα άφθονα και φθηνά τρόφιμα, που είναι μία από τις κατακτήσεις της σύγχρονης εποχής στον αναπτυγμένο κόσμο, δημιούργησαν και δημιουργούν σημαντικά προβλήματα επιβίωσης των παραδοσιακών συστημάτων παραγωγής που μπορούν να παράγουν προϊόντα ποιότητας. Στην Ελλάδα, μόνο το 2% των προϊόντων είναι από μη συμβατική γεωργία, παρά τα ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας. Ως συγκριτικά πλεονεκτήματα εννοούμε το κλίμα, την τοπική ιδιομορφία της βλάστησης, τις αυτόχθονες προσαρμοσμένες φυλές ζώων που εκτρέφονται σ αυτές τις περιοχές, αλλά και την παρουσία ενός σημαντικού αριθμού παραδοσιακά εξειδικευμένων οικογενειακών εκμεταλλεύσεων, με εμπειρία και δυναμισμό. Αυτά τα πλεονεκτήματα πρέπει να εκμεταλλευτούμε και να στηρίξουμε. Να δώσουμε μια "ταυτότητα" στο προϊόν που παράγουμε, ώστε αυτό να είναι αναγνωρίσιμο για τα πλεονεκτήματά του, δηλαδή την ποιότητά του. Η παραγωγή παραδοσιακών τυριών δίνει τη δυνατότητα της ξεχωριστής εικόνας κάθε περιοχής και κάθε τυριού και αυτό είναι ένα αδιαμφισβήτητο πλεονέκτημα. Είναι λοιπόν απαραίτητο αυτά τα παραδοσιακά προϊόντα, στην περίπτωσή μας τα τυριά, να αποκτήσουν μία "ταυτότητα", ένα "διαβατήριο" που να πιστοποιεί την ιδιαιτερότητά τους και την ποιότητά τους. Ένας από τους βασικότερους παράγοντες που καθορίζουν την ταυτότητα του τυριού και ιδιαίτερα του τυριού του κάθε αγροκτήματος είναι η πρώτη ύλη, δηλαδή το γάλα. Το γάλα πρέπει να προέρχεται από υγιή ζώα που διατρέφονται με τη βλάστηση της περιοχής (η διατροφή προσδίδει ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Γεωπονική Σχολή Εργαστήριο Μικροβιολογίας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Πρόγραμμα INTERREG IIIB, ARCHIMED Το Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Θεσσαλονίκης (ΙΚΕΘ) υλοποιεί πρόγραμμα INTERREG με τίτλο "Νέες τεχνολογίες για τη στήριξη της παραδοσιακής και ιστορικής γαλακτοκομίας στη ζώνη ARCHIMED T-cheese.Med". Στο πρόγραμμα συμμετέχουν: α) Το CORFilac (Consorzio Ricerca Filiera Lattiero Casearia) της Σικελίας, συντονιστής του προγράμματος. β) Το Department of Agricultural, Rural Development, Mountain Economy, Η. Βασιλικάτα Ιταλίας. γ) Το C.R.A. Animal Production Research Institute, Βασιλικάτα Ιταλίας. δ) Η Γεωπονική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. ε) Το ΕΘΙΑΓΕ-Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Θεσσαλονίκης (στην περιφέρεια της Κρήτης). στ) Η Αναπτυξιακή Εταιρεία Αιτωλοακαρνανίας, και ζ) Το Ίδρυμα Προώθησης της Έρευνας (ΙΠΕ) στην Κύπρο. Τον επιστημονικό συντονισμό του προγράμματος για την ελληνική συμμετοχή έχουν η καθηγήτρια της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ Ευανθία Λιτοπούλου-Τζανετάκη και η Δρ Σοφία Μπελιμπασάκη, Διευθύντρια του ΙΚΕΘ.
ιδιαίτερο άρωμα που οφείλεται στα αρωματικά φυτά της περιοχής). Να συλλέγεται με υγιεινό τρόπο (άμελξη), να συντηρείται και να επεξεργάζεται με όρους υγιεινής που να πιστοποιούν την υψηλή ποιότητα των παραγόμενων τυριών. Οι σημαντικότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα των παραγομένων τυριών και γενικώς των ζωοκομικών προϊόντων είναι οι εξής: γενετικό υλικό διατροφή των ζώων διαχείριση των εκτροφών παράγοντες υγιεινής Στον τομέα της αιγοπροβατοτροφίας, υπάρχει στη χώρα μας άριστο γενετικό υλικό, αφού είμαστε η μόνη χώρα που διαθέτει πολλές φυλές αιγο-προβάτων γαλακτοπαραγωγικής κατεύθυνσης και αυτές πρέπει να αξιοποιηθούν. Θα μπορούσε να δοθεί έμφαση στην ταυτότητα των παραγόμενων προϊόντων βασισμένη κατά το δυνατό στην αρχή "μία περιοχή μία φυλή ένα προϊόν". Όμως, με τη χωρίς προγραμματισμό εισαγωγή γενετικού υλικού από περιοχή σε περιοχή της χώρας, αλλά και με τις αθρόες εισαγωγές γενετικού υλικού από χώρες του εξωτερικού, αυτό το πλεονέκτημα κινδυνεύει να χαθεί. Επομένως, κρίνεται απαραίτητη η εξεύρεση εναλλακτικής πρότασης ώστε να παράγονται προϊόντα με "ταυτότητα" βασισμένη στην αρχή "μία περιοχή ένα προϊόν" και γιατί όχι "προϊόν του Αγροκτήματος". Έχουμε λοιπόν να προτείνουμε ένα μοντέλο ανάπτυξης της αιγοπροβατοτροφίας της περιοχής που θα παράγει προϊόντα με "ταυτότητα". Ο σεβασμός στο περιβάλλον, η ποιότητα και η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων ζωικής προέλευσης είναι οι αρχές λειτουργίας του προτεινόμενου μοντέλου. Η ορθή διαχείριση της ζωικής παραγωγής, αποσκοπεί στην ισόρροπη μέριμνα για το περιβάλλον και για την ποιότητα των προϊόντων. Περιβάλλον όμως δεν είναι μόνο η φύση, αλλά για τους κτηνοτρόφους είναι και το εργασιακό περιβάλλον, για δε τους καταναλωτές, τα τρόφιμα που πρέπει να είναι απολύτως ασφαλή. Η ποιότητα των προϊόντων πρέπει να υποστηρίζεται με αξιόπιστη σήμανση που να παραπέμπει στις ορθές πρακτικές της ζωικής παραγωγής, ως συστήματος παραγωγής. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα η ταυτότητα των προϊόντων να βελτιώνει την ανταγωνιστικότητά τους. Προτείνουμε λοιπόν ένα μοντέλο διαχείρισης των εμπλεκόμενων εκτροφών, με τέτοιους όρους ώστε να σέβονται το περιβάλλον, να προάγουν την ευζωία των ζώων, και να εξασφαλίζουν την ποιότητα των προϊόντων ζωικής προέλευσης, που για το πρόγραμμά μας είναι η ποιότητα των τυριών. Κάθε ελεγχόμενη εκτροφή, σε συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές, θα έχει την υποχρέωση να αυτοελέγχεται ως προς την υλοποίηση της πολιτικής που η ίδια η εκτροφή έχει διαμορφώσει. Τι προτείνουμε; Ζωικό κεφάλαιο Είναι σημαντικό το ζωικό κεφάλαιο να προέρχεται από αυτόχθονες φυλές ζώων, για δύο πολύ βασικούς λόγους: Τα ζώα των φυλών αυτών είναι καλά προσαρμοσμένα στις συνθήκες της χώρας μας και ίσως και στις συνθήκες συγκεκριμένων περιοχών. Δεν πρέπει να παράγονται προϊόντα ΠΟΠ από φυλές ζώων που εισάγονται από άλλες χώρες για να μη βρεθούμε προ του κινδύνου να χάσουμε τη μοναδικότητα των προϊόντων μας με το επιχείρημα όλοι τα ίδια ζώα εκτρέφουμε, τις ίδιες τροφές ταΐζουμε (γιατί εισάγουμε και ζωοτροφές), άρα που είναι η διαφορά; Επίσης, το ζωικό κεφάλαιο πρέπει να φέρει αναγνώριση ταυτότητας. Τι εννοούμε; σήμανση των ζώων ώστε να μην μπορεί κανείς να αμφισβητήσει την προέλευσή τους. Η ηλεκτρονική σήμανση των ζώων (είναι υποχρεωτική από το 2008) προσφέρει τη δυνατότητα ταυτοποίησης του κάθε ζώου, της κάθε εκτροφής, σε κάθε χώρα. Χώροι εγκατάστασης Οι χώροι όπου σταβλίζονται τα ζώα θα πρέπει να είναι κατασκευασμένοι έτσι ώστε τα ζώα να διατηρούνται σε ομάδες. Οι χώροι διατήρησης των ζώων και ο εξοπλισμός θα πρέπει να είναι τέτοιοι που να μη καταλήγουν σε ανωμαλίες της συμπεριφοράς, καταπόνηση ή πόνο των ζώων. Στους χώρους διατήρησης των ζώων δε θα πρέπει να υπάρχουν αιχμηρά αντικείμενα τα οποία μπορεί να τραυματίσουν τα ζώα. Τα δάπεδα στους χώρους διατήρησης των ζώων θα πρέπει να είναι σταθερά και να μην έχουν ολισθηρότητα. Θα πρέπει να υπάρχει ο ανάλογος χώρος για την ανάπαυση του κάθε ζώου. Ο ελάχιστος απαιτούμενος χώρος πρέπει να βασίζεται στη σχετική νομοθεσία. Οι χώροι ανάπαυσης των ζώων θα πρέπει να είναι άνετοι, καθαροί και στεγνοί. Ο φωτισμός των χώρων όπου διατηρούνται τα ζώα θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένος στον ημερήσιο ρυθμό των ζώων και οι χώροι ενσταβλισμού των ζώων να μην είναι σκοτεινοί. Το μικροκλίμα μέσα στο χώρο διατήρησης των ζώων (κυκλοφορία του αέρα, θερμοκρασία) θα πρέπει να διατηρείται σε τέτοια επίπεδα που να μην επηρεάζεται αρνητικά η υγεία των ζώων.
ΕΘΙΑΓΕ 12 / 13 Τήρηση των απαραίτητων όρων υγείας και ευζωίας των ζώων 1. Υγιεινή (GHP=Good Hygiene Practice) Πρέπει να υπάρχει ένα σχέδιο υγιεινής, το οποίο θα αναφέρεται στα πιο σημαντικά στοιχεία υγιεινής (μέθοδοι καθαριότητας, υγρά καθαρισμού, απολυμαντικά, περίοδοι εφαρμογής και συχνότητα κ.λπ.). Μπορούν να χρησιμοποιούνται μόνο εκείνα τα υγρά καθαρισμού και απολυμαντικά που είναι εγκεκριμένα στη χώρα. Η εκκένωση του στάβλου πρέπει να ακολουθείται από τον καθαρισμό και την απολύμανση του συγκεκριμένου χώρου. Κατά τον καθαρισμό πρέπει να καθαρίζονται και όλα τα μηχανήματα. 2. Νοσήματα Η αντιμετώπιση των νοσημάτων πρέπει να βασίζεται στην πρόληψη (βασικός κανόνας). Ζώα που αγοράζονται πρέπει να συνοδεύονται από πιστοποιητικό υγείας. 3. Υγεία των ζώων και ευζωία Ο κτηνοτρόφος πρέπει να έχει την κατάλληλη κατάρτιση για να εξασφαλίζει "καλή ζωή στα ζώα του". Το ζώο που είναι άρρωστο ή βρίσκεται υπό θεραπεία πρέπει να είναι αναγνωρίσιμο (να διαχωρίζεται από τα άλλα). Όλο το κοπάδι πρέπει να εξετάζεται σε τακτά διαστήματα από το συμβεβλημένο κτηνίατρο. Πρέπει να τηρούνται αποδεικτικά στοιχεία αυτών των προβλεπόμενων εξετάσεων και όλοι οι κτηνοτρόφοι πρέπει να ακολουθούν το πρόγραμμα των υγειονομικών εξετάσεων. 4. Επιλογή και καταγραφή φαρμάκων Οι κτηνοτρόφοι πρέπει να χρησιμοποιούν μόνο φάρμακα που είναι επίσημα εγκεκριμένα στη χώρα και η χρήση τους έχει εγκριθεί για να προστατεύει τα ζώα. Πρέπει να διατηρείται κατάλογος όλων των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται. Φάρμακα των οποίων η χρήση απαγορεύεται στην ΕΕ δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται. Οι οδηγίες χρήσης των φαρμάκων πρέπει να ακολουθούνται αυστηρά για να εξασφαλίζεται η επιτυχής χορήγησή τους και να αποφεύγονται οι κίνδυνοι στα ζώα, τους εργάτες, τους καταναλωτές και το περιβάλλον. Η χρήση των φαρμάκων πρέπει να καταγράφεται σε ένα βιβλίο. Τα στοιχεία πρέπει να περιλαμβάνουν το ζώο/την ομάδα των ζώων στα οποία χορηγήθηκε το φάρμακο, την ημερομηνία της χορήγησης, την αιτία για την οποία έγινε η θεραπεία, το όνομα του ατόμου που έδωσε την εντολή για τη θεραπεία, την ποσότητα και τον τύπο της ουσίας που χρησιμοποιήθηκε, τoν κωδικό παραγωγής του φαρμάκου, το όνομα του ατόμου που εκτέλεσε τη θεραπεία καθώς και την περίοδο απομόνωσης και το χρόνο "αναμονής". Τα άτομα που χειρίζονται και χορηγούν τα φάρμακα πρέπει να είναι εκπαιδευμένα. Επιβάλλεται να υπάρχουν στην εκτροφή τα απαραίτητα μέσα για την αντιμετώπιση ατυχημάτων του προσωπικού (π.χ. οροί για πλύσιμο των ματιών, περίσσεια καθαρού νερού). Βελτίωση του ρυθμού αναπαραγωγής των ζώων Είναι απαραίτητη η εφαρμογή συγκεκριμένου προγράμματος αναπαραγωγικής διαχείρισης. Στόχος η αύξηση των αποδόσεων των ζώων με τη χρησιμοποίηση συγκεκριμένων σχημάτων αναπαραγωγικής διαχείρισης, ώστε να αυξηθούν ο αριθμός των απογόνων και η γαλακτοπαραγωγή (μείωση διαστήματος μεταξύ δύο τοκετών και επιμήκυνση του χρόνου γαλακτοπαραγωγής). Βασικά εργαλεία για την επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου είναι ο συγχρονισμός του οίστρου, η πρώιμη διάγνωση της εγκυμοσύνης και η εφαρμογή της τεχνητής σπερματέγχυσης. Γενετική βελτίωση Η εφαρμογή προγράμματος γενετικής βελτίωσης έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή ζώων με υψηλότερες από τις υπάρχουσες αποδόσεις, τα οποία θα είναι προσαρμοσμένα, κατ αρχήν, στις παρούσες και στη συνέχεια στις βελτιωμένες συνθήκες της περιοχής. Αφορά κυρίως στις αιγο-προβατοτροφικές εκμεταλλεύσεις οι οποίες πρέπει να βασίζονται σε γενετικό υλικό παραγόμενο στην Ελλάδα. Τελικός στόχος είναι η διατήρηση μικρότερου αριθμού ζώων με την ίδια ή ακόμη μεγαλύτερη συνολική απόδοση. Επάρκεια σε ζωοτροφές Στα ζώα πρέπει να παρέχεται καθημερινό σιτηρέσιο το οποίο θα είναι επαρκές για να διατηρούν την υγεία τους και για να παράγουν. Η πλειονότητα των μηρυκαστικών ζώων της χώρας μας και εξ ολοκλήρου τα άγρια χορτοφάγα ζώα, εξασφαλίζουν μεγάλο μέρος των διατροφικών αναγκών τους στα
λιβάδια αξιοποιώντας τη βοσκήσιμη ύλη και μετατρέποντάς την σε χρήσιμα προϊόντα υψηλής βιολογικής αξίας. Ωστόσο, η χρησιμοποίηση ενός μόνο τύπου λιβαδιού ως αποκλειστικού βοσκότοπου δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των ζώων σε όλες τις περιόδους του έτους. Για το λόγο αυτό, η βόσκηση πρέπει να ασκείται σε ποικιλία βοσκήσιμων περιοχών με κατά τόπο και χρόνο μετακίνηση των ζώων. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται συνδυασμός των διαφόρων λιβαδικών τύπων μια περιοχής ή και διαφορετικών περιοχών και η βοσκήσιμη ύλη τους καλύπτει πληρέστερα τις απαιτήσεις των ζώων σε ποσότητα και θρεπτικά συστατικά. Η συμβολή των λιβαδιών στην παραγωγή ζωικών προϊόντων είναι σημαντική κι αυτό παρά το γεγονός, ότι οι εκτάσεις αυτές διαχειρίζονται αλόγιστα και βόσκονται άναρχα με αποτέλεσμα να έχουν υποβαθμιστεί και η παραγωγικότητά τους να βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Τα λιβάδια της χώρας μας στην πλειονότητά τους είναι πλούσια σε αρωματικά φυτά και βότανα τα οποία προσδίδουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στα προϊόντα (γάλα και κρέας) που παράγονται από τα ζώα που βόσκουν σ αυτά. Υπάρχει όμως ποσοτικό και ποιοτικό έλλειμμα μεταξύ της διαθέσιμης βοσκήσιμης ύλης και των απαιτήσεων των ζώων τόσο κατά τη χειμερινή όσο και τη θερινή περίοδο. Το εποχικό αυτό έλλειμμα μπορεί να καλυφθεί με συμπληρωματική χορήγηση ζωοτροφών. Κατά την προμήθεια των ζωοτροφών θα πρέπει να τηρείται αρχείο του προμηθευτή και καρτέλα με το περιεχόμενο της κάθε παρτίδας. Οι ζωοτροφές πρέπει να αποθηκεύονται σε κατάλληλους χώρους για να ελαχιστοποιείται ή να αποφεύγεται η μόλυνσή τους. Η ισορροπημένη διατροφή μειώνει τον κίνδυνο προσβολής από νοσογόνους παράγοντες και απομακρύνει τον κίνδυνο των μεταβολικών νοσημάτων. Το πόσιμο νερό πρέπει να αναλύεται τουλάχιστον μια φορά το χρόνο από εγκεκριμένο εργαστήριο για μικροβιακό φορτίο, χημικές ουσίες και ρυπαντές. Η μεταφορά των ζώων πρέπει να αποδεικνύεται για το κάθε ζώο ατομικά. Τήρηση στοιχείων Θα πρέπει να τηρούνται (και να είναι διαθέσιμα) στοιχεία που αποδεικνύουν ότι όλες οι δραστηριότητες της παραγωγής είναι σύμφωνες με τους κανόνες της ελεγχόμενης εκτροφής ώστε να μπορεί να ιχνηλατείται το ιστορικό του προϊόντος από την εκμετάλλευση στον τελικό καταναλωτή. Τα αποδεικτικά στοιχεία προέλευσης θα πρέπει να τηρούνται σε ένα βιβλίο του /των ζώων και να περιλαμβάνουν όλες τις σχετικές πληροφορίες, όπως είναι η ταυτοποίηση του ζώου, η γενετική του προέλευση, η ημερομηνία γέννησης, το φύλο, το όνομα και η διεύθυνση του προμηθευτή, η ημερομηνία μετακίνησης του ζώου, το όνομα και η διεύθυνση του αγοραστή. Το βιβλίο αυτό θα πρέπει να τηρείται και να συμπληρώνεται. Η μετακίνηση του ζώου από την εκμετάλλευση στο σφαγείο καθώς και των προϊόντων του θα πρέπει να αποδεικνύονται από το βιβλίο. Τέλος, θέλουμε να τονίσουμε ότι δεν εισηγούμαστε τίποτα καινούργιο. Όλες οι αναφερόμενες προϋποθέσεις δεν είναι τίποτα περισσότερο, παρά η ισχύουσα, σήμερα, νομοθεσία. Αν τηρηθεί η νομοθεσία τότε η παραγόμενη πρώτη ύλη (το γάλα), μέχρι την άμελξή του, θα έχει τη δυνατότητα πιστοποίησης ως προς την υγιεινή του κατάσταση και ως προς την προέλευσή του. Πληροφορίες: Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Θεσσαλονίκης 57008 Ιωνία, Θεσσαλονίκη τηλ.: 2310 781701, e-mail: info@vri.gr Μεταφορά ζώων Τα μέσα φόρτωσης και μεταφοράς πρέπει να καθαρίζονται πριν τη χρήσή τους. Πριν τη μεταφορά των ζώων, πρέπει να τηρείται μια περίοδος νηστείας και να εξασφαλίζεται η προμήθεια πόσιμου νερού μέχρι τη μεταφορά. Πριν την αναχώρηση, πρέπει να προετοιμάζεται ένα σχέδιο με τη λεπτομερή πορεία του οχήματος και με τις εκτιμούμενες περιόδους και το χρονικό διάστημα ανάπαυσης των ζώων. Οι δρόμοι που οδηγούν στην εκμετάλλευση πρέπει να διατηρούνται σε καλή κατάσταση.