1 1.1. Εηζαγωγή Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο παξαηεξείηαη ζηε ζχγρξνλε θνηλσλία καο κηα ππεξπξνζθνξά αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ φπσο θαη έλαο καδηθφο ηξφπνο δηαλνκήο ηνπο. Η δηακφξθσζε ζπλερψο λέσλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ, ζε εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδν, ηηο αλαγθάδεη λα δνπλ θάησ απφ ηελ απεηιή ηνπ θιεηζίκαηνο ή ηεο ζπξξίθλσζεο. ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο αληηκεηψπηζεο ησλ ζπλζεθψλ απηψλ δεκηνπξγήζεθε κηα ηερληθή γλσζηή ζαλ franchising, ε νπνία ζπλέβαιε ζηε δηακφξθσζε δηεζλψο κηαο λέαο θαηάζηαζεο ζηηο θαηαλαισηηθέο ζπλήζεηεο θαη ζηελ αλάπηπμε κηαο ζηξαηεγηθήο εμάπισζεο ησλ επηρεηξήζεσλ. Η ιέμε «franchise» πξνέξρεηαη απφ ηε γαιιηθή ιέμε «affranchir», ε νπνία ζεκαίλεη «ειεπζεξψλσ», δειαδή ειεπζεξψλσ (δηαζέησ) έλα δηθαίσκα θαη / ή πξνλφκην, θαη δειψλεη ην αληηθείκελν ηνπ ζεζκνχ πνπ απνηειεί ε αλάπηπμε κηαο δξαζηεξηφηεηαο απφ αλεμάξηεηνπο κεηαμχ ηνπο επηρεηξεκαηίεο. Ο φξνο «franchising» έγηλε πξνζπάζεηα λα απνδνζεί ζηα ειιεληθά κε ηνπο φξνπο «δηθαηφρξεζε» 1 θαη «παξαρψξεζε» 2, φκσο πηζηεχνπκε φηη κηα ηέηνηα ελέξγεηα δελ ζα είλαη απφιπηα επηηπρήο, θαζ φηη ε απφδνζε ηνπ φξνπ ζηα ειιεληθά κε κηα κφλν ιέμε είλαη ζρεδφλ αδχλαηε. ρεηηθά πξφζθαηα έγηλε πξνζπάζεηα λα απνδνζεί θαη πεξηθξαζηηθά κε ηνπο φξνπο «παξαρψξεζε αδείαο εθκεηάιιεπζεο» 3 ή «ζχκβαζε ρξεκαηνδνηηθήο κίζζσζεο ζπζηήκαηνο» 4 (system leasing contract) ή «κίζζσζε επηρεηξεκαηηθήο νξγάλσζεο» 5, πηζηεχνπκε, φκσο, φηη νη πεξηθξαζηηθέο απνδφζεηο, εθηφο ησλ άιισλ ελδερνκέλσο ζεηηθψλ ή αξλεηηθψλ ζεκείσλ ηνπο, είλαη δχζρξεζηεο. Οπσζδήπνηε απφ φιεο ηηο ειιεληθέο απνδφζεηο ε πιένλ επηηπρήο είλαη απηή ηεο δηθαηφρξεζεο ε νπνία θαη έρεη γίλεη απνδεθηή απφ ηελ ειιεληθή λνκνζεζία θαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηε βηβιηνγξαθία. Δμ άιινπ, ε δηαηήξεζε ηνπ μέλνπ φξνπ θαη ζηα ειιεληθά είλαη επηβεβιεκέλε αθ ελφο γηαηί ν φξνο franchising είλαη γλσζηφο θαη ηζρχεη ζήκεξα ζηηο πεξηζζφηεξεο δπηηθνεπξσπατθέο ρψξεο θαη ζηηο Η.Π.Α. θαη αθ εηέξνπ δελ απνηειεί ηε κφλε ηερληθή πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία κε ην μελφγισζζν φξν ηεο. Γηα παξάδεηγκα, πξνηηκνχληαη νη μελφγισζζνη φξνη γηα ην leasing, ην factoring, ην forfaiting, ην venture capital, θ.ά. Σν franchising είλαη κηα πνιχπινθε, ηδηφξξπζκε ζχκβαζε δηαξθψλ ζρέζεσλ, πνπ δελ ξπζκίδεηαη απφ ηνλ εκπνξηθφ λφκν θαη ζπλάπηεηαη κεηαμχ δχν αλεμάξηεησλ επηρεηξήζεσλ. Η κία ραξαθηεξίδεηαη σο ιήπηεο ή δηθαηνδφρνο franchising (franchisee), ν νπνίνο είηε θαηαβάιινληαο έλα πνζφ κηα θνξά, είηε θαηφπηλ ζπλερψλ θαηαβνιψλ, είλαη ζε ζέζε λα εθκεηαιιεχεηαη θαη λα ρξεζηκνπνηεί ηελ ηερλνγλσζία πνπ πιαηζηψλεηαη απφ ζεηξά δηθαησκάησλ (α) βηνκεραληθήο ηδηνθηεζίαο, φπσο εκπνξηθή επσλπκία, ζήκαηα, δηαθξηηηθνχο ηίηινπο, επξεζηηερλία, ζρέδηα θαη 1. Γεσξγηάδε Απφζηνινπ., «Νέεο Μνξθέο πκβάζεσλ ηεο χγρξνλεο Οηθνλνκίαο, (Leasing, Factoring, Franchising)», Δθδφζεηο Αλη. άθθνπια, Αζήλα-Κνκνηελή 1998. 2. Καλειφπνπινπ Υαξ., «Γηνίθεζε Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ θαη Δπηρεηξεκαηηθφηεηα», Δθδφζεηο κπίιηα 1987, Κεθάιαην 7ν. 3. Γεσξγηάδε Απνζηφινπ, op. cit., ζει. 187 επ. 4. Αιεπάθν Κ., «Ννκηθή Φχζε θαη Ιδηαηηεξφηεηεο ηεο χκβαζεο Γηθαηφρξεζεο (Franchising)», NoB43, 1995, ζει. 937. 5. Κσζηάθε Γεκεηξίνπ η., «Franchising Ννκηθή θαη Δπηρεηξεκαηηθή Γηάζηαζε», Ννκηθή Βηβιηνζήθε, Αζήλα 1998, ζει. 39.
2 ππνδείγκαηα θαη (β) πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, φπσο γξαπηά θείκελα, ζρέδηα θαη ειεθηξνληθά πξνγξάκκαηα. Η άιιε επηρείξεζε, ε νπνία πξνζθέξεη ηα δηθαηψκαηα απηά, ραξαθηεξίδεηαη δφηεο ή δηθαηνπάξνρνο franchising (franchisor). Σν βαζηθφ ζηνηρείν γηα ηελ επηηπρή ιεηηνπξγία ηνπ franchising απνηειεί ν πςειφο βαζκφο νξγάλσζεο θαη ηερλνγλσζηηθήο ππνδνκήο ηνπ franchisor ν νπνίνο θαηέρεη εηδηθέο γλψζεηο θαη πείξα ζρεηηθά κε ηελ παξαγσγή ή / θαη πψιεζε ζπγθεθξηκέλνπ πξντφληνο ή νκάδνο πξντφλησλ ή ππεξεζηψλ. Η ηερλνγλσζία ηνπ franchisor πξέπεη λα παξνπζηάδεη νξηζκέλα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά 6, φπσο λα είλαη εκπηζηεπηηθή, νπζηαζηηθή, πξνζδηνξηζκέλε, πξσηφηππε, λα δηαθξίλεηαη απφ πξαθηηθφηεηα, λα εμειίζζεηαη θαη λα είλαη απιή. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ν franchisor είλαη έλαο παξαγσγφο ή κεγαιέκπνξαο πνπ επηδηψθεη ηε δεκηνπξγία ελφο εθηεηακέλνπ δηθηχνπ δηαλνκήο ησλ πξντφλησλ ηνπ ή ησλ ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξεη. Η κέζνδνο απηή επηηξέπεη ζε κηα επηρείξεζε λα αλαπηπρζεί ζε γξήγνξνπο ξπζκνχο θαη λα ρξεκαηνδνηήζεη έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηεο δξαζηεξηφηεηάο ηεο κε ηε ρξήζε μέλσλ θεθαιαίσλ. Ιδηαίηεξα ζην ιηαληθφ εκπφξην κπφξεζε λα ζπκβάιεη ζηελ αλάπηπμε κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ θαη ηηο βνήζεζε λα εμειηρζνχλ ζε κεγάιεο θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο πνιχ κεγάιεο επηρεηξήζεηο κε δηεζλή εκβέιεηα, θαηάζηαζε πνπ είλαη ακθίβνιν φηη ζα επηηχγραλαλ ρσξίο ηε ζπκβνιή ηνπ franchising. πλνςίδνληαο κπνξεί λα ιερζεί φηη ην franchising αποηελεί μια μέθοδο διανομής και διάθεζης καηά ηην οποία ένα πρόζωπο, ο franchisor, παρατωρεί μια άδεια (license) ή ένα προνόμιο (franchise) ζ ένα άλλο πρόζωπο, ηον franchisee, και ζύμθωνα με ηην παρατώρηζη ασηή ο franchisee τρηζιμοποιεί ηο εμπορικό όνομα ηοσ franchisor και / ή ηο εμπορικό ζήμα ηοσ και / ή ηη ηετνογνωζία ηοσ και / ή ηο επιτειρηζιακό ηοσ ζύζηημα ένανηι μιας αμοιβής ή ένανηι ζσνετών κανονικών αμοιβών. Η δηαηχπσζε ελφο νξηζκνχ ζρεηηθά κε ηελ έλλνηα ηνπ franchising είλαη ηδηαίηεξα δχζθνιε, γη απηφ θαη άιισζηε παξαηεξείηαη δηεζλψο ε ηάζε ηεο παξνπζίαζεο πνιιψλ δηαθνξεηηθψλ νξηζκψλ. ηηο παξαθάησ παξαγξάθνπο ζα πξνζπαζήζνπκε λα παξνπζηάζνπκε νξηζκέλνπο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο απφ ηνπο νξηζκνχο απηνχο. Καηά ηελ Δπξσπατθή Οκνζπνλδία Franchise (European Franchise Federation - EFF) ην franchising είλαη έλα ζχζηεκα marketing αγαζψλ θαη / ή ππεξεζηψλ θαη / ή ηερλνινγίαο πνπ βαζίδεηαη πάλσ ζε κηα κε πεξηνξηζκέλνπο φξνπο θαη ζπλερηδφκελε ζπλεξγαζία κεηαμχ λνκηθά θαη ρξεκαηννηθνλνκηθά μερσξηζηψλ θαη αλεμάξηεησλ ζπκβαιινκέλσλ, ηνπ δφηε (franchisor) θαη ησλ αλεμάξηεησλ ιεπηψλ (franchisees) ηνπ. Με ην ζχζηεκα απηφ ν franchisor παξέρεη ζηνλ franchisee ηνπ ην δηθαίσκα θαη επηβάιιεη ηελ ππνρξέσζε, λα ρεηξηζηεί κηα δξαζηεξηφηεηα ζχκθσλα κε ηελ αληίιεςε ηνπ franchisor. H ζπκθσλία παξέρεη θαη αλαγθάδεη ηνλ κεκνλσκέλν franchisee, έλαληη κηαο άκεζεο ή έκκεζεο ρξεκαηννηθνλνκηθήο παξνρήο, λα ρξεζηκνπνηεί ηνπ franchisor ην εκπνξηθφ φλνκα θαη / ή ην εκπνξηθφ ζήκα θαη / ή ην ζήκα ππεξεζίαο, ηελ ηερλνγλσζία (knowhow), ηηο επηρεηξεζηαθέο ή ηερληθέο κεζφδνπο, ην δηαδηθαζηηθφ ζχζηεκα θαη ηα άιια βηνκεραληθά θαη / ή πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα ηδηνθηεζίαο, ππνζηεξηδφκελα απφ κηα ζπλερηδφκελε παξνρή εκπνξηθήο θαη ηερληθήο βνήζεηαο, ζηα πιαίζηα ηνπ ζθειεηνχ θαη ησλ φξσλ κηαο γξαπηήο ζπκθσλίαο franchise πνπ ζπλάθζεθε, γηα ηνλ ζθνπφ απηφ, κεηαμχ ησλ κεξψλ. Σν British Franchise Association έρεη δηαηππψζεη σο εμήο ην ηη είλαη franchising. Μηα ζπκβαηηθή άδεηα πνπ παξέρεηαη απφ έλα πξφζσπν, ηνλ franchisor, ζ έλα άιιν, ηνλ franchisee, πνπ: (α) επηηξέπεη ή απαηηεί απφ ηνλ franchisee λα θέξεη ζε πέξαο, θαηά ηελ πεξίνδν πνπ 6. Κσζηάθε Γεκεηξίνπ η., op. cit., ζει. 88 επ.
3 δηαξθεί ην franchise, κηα ζπγθεθξηκέλε δξαζηεξηφηεηα ή λα ρξεζηκνπνηήζεη έλα ζπγθεθξηκέλν φλνκα πνπ αλήθεη ή ζπλδέεηαη κε ηνλ franchisor θαη (β) δίλεη ην δηθαίσκα ζηνλ franchisor λα αζθεί ζπλερή έιεγρν θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ franchise πάλσ ζηνλ ηξφπν θαηά ηνλ νπνίν ν franchisee πξαγκαηνπνηεί ηε δξαζηεξηφηεηα πνπ είλαη ην αληηθείκελν ηνπ franchise θαη (γ) ππνρξεψλεη ηνλ franchisor λα παξέρεη ζηνλ franchisee βνήζεηα γηα λα θέξεη ζε πέξαο ηε δξαζηεξηφηεηα πνπ απνηειεί ην αληηθείκελν ηνπ franchise, θαη (δ) απαηηεί απφ ηνλ franchisee πεξηνδηθά θαηά ηε δηάξθεηα πνπ ηζρχεη ην franchise, λα πιεξψλεη ζηνλ franchisor έλα ρξεκαηηθφ πνζφ ζαλ ακνηβή γηα ην franchise, ή γηα ηα εκπνξεχκαηα ή ηηο ππεξεζίεο πνπ παξέρνληαη απφ ηνλ franchisor ζηνλ franchisee θαη (ε) δελ είλαη κηα ζπλαιιαγή κεηαμχ κηαο επηρείξεζεο holding θαη ηεο ζπγαηξηθήο ηεο ή κεηαμχ ζπγαηξηθψλ ηεο ηδίαο επηρείξεζεο holding, ή κεηαμχ κηαο κεκνλσκέλεο επηρείξεζεο θαη κηαο επηρείξεζεο ειεγρφκελεο απφ απηήλ. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ Καλνληζκνχ 4087/1988 ηεο Δπηηξνπήο ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, ν νπνίνο ίζρπε κέρξη ην ηέινο ηνπ 1999 νπφηε άξρηζε ε ηζρχ ηνπ θαλνληζκνχ 2790/1999 (βιέπε παξάξηεκα Ι), ην «franchise είλαη ην ζχλνιν δηθαησκάησλ βηνκεραληθήο ή πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πνπ αθνξνχλ εκπνξηθά ζήκαηα θαη επσλπκίεο, πηλαθίδεο θαηαζηεκάησλ, πξφηππα ρξήζεο, ζρέδηα, δηθαηψκαηα αληηγξαθήο, ηερλνγλσζίεο ή δηπιψκαηα επξεζηηερλίαο πξνο εθκεηάιιεπζε γηα ηε κεηαπψιεζε πξντφλησλ ή ηελ παξνρή ππεξεζηψλ ζε ηειηθνχο ρξήζηεο». Ο ίδηνο θαλνληζκφο, ζ έλα άιιν ζεκείν ηνπ, θαζφξηδε ηε ζπκθσλία franchise ζαλ «ηε ζπκθσλία κε ηελ νπνία κηα επηρείξεζε, ν δηθαηνπάξνρνο, παξαρσξεί ζηελ άιιε, ηνλ δηθαηνδφρν, έλαληη ακέζνπ ή εκκέζνπ νηθνλνκηθνχ αληαιιάγκαηνο, ην δηθαίσκα εθκεηάιιεπζεο ηνπ franchise κε ζθνπφ ηελ εκπνξία ζπγθεθξηκέλσλ ηχπσλ πξντφλησλ ή / θαη ππεξεζηψλ». χκθσλα κε ηελ Οκνζπνλδηαθή Δπηηξνπή Δκπνξίνπ (Federal Trade Commission) ησλ Η.Π.Α. ν φξνο franchise ζεκαίλεη θάζε δηαξθή εκπνξηθή ζρέζε πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ θάπνηα ζπκθσλία κε βάζε ηελ νπνία: Έλα πξφζσπν, ν franchisee, πξνζθέξεη, πνπιά ή δηαλέκεη ζε θάζε δηαθνξεηηθφ πξφζσπν απφ ηνλ franchisor, εκπνξεχκαηα, πξντφληα ή ππεξεζίεο πνπ: (α) ραξαθηεξίδνληαη απφ έλα εκπνξηθφ ζήκα, έλα ζήκα ππεξεζηψλ, κηα εκπνξηθή επσλπκία, δηαθεκηζηηθά ή άιια εκπνξηθά ζχκβνια, πνπ πξνζδηνξίδνπλ έλα άιιν πξφζσπν, ηνλ franchisor ή (β) άκεζα ή έκκεζα ρξεηάδεηαη ή πξνηείλεηαη λα ηθαλνπνηεζνχλ νξηζκέλεο πνηνηηθέο πξνδηαγξαθέο πνπ νξίζηεθαλ απφ ηνλ franchisor θαη ζηελ νπνία πεξίπησζε ν franchisee ιεηηνπξγεί ηελ επηρείξεζή ηνπ θάλνληαο ρξήζε ην εκπνξηθφ ζήκα, ην ζήκα ησλ ππεξεζηψλ, ηελ εκπνξηθή επσλπκία, δηαθεκηζηηθά ή άιια εκπνξηθά ζχκβνια πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηνλ franchisor. Ο franchisor αζθεί ή έρεη ηελ εμνπζία λα αζθεί έλαλ ζεκαληηθφ έιεγρν πάλσ ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο ηνπ franchisee, ζηελ νπνία ζπκπεξηιακβάλνληαη ελδεηθηηθά ε επηρεηξεκαηηθή νξγάλσζε ηνπ franchisee, ν ηξφπνο δηάζεζήο ηνπ, δηνίθεζήο ηνπ θαη ν ζρεδηαζκφο ηνπ κάξθεηηλγθ ή ν franchisor βνεζά ζεκαληηθά ηνλ franchisee ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζήο ηνπ, ζηελ νπνία αλήθνπλ ραξαθηεξηζηηθά ε επηρεηξεκαηηθή νξγάλσζε ηνπ franchisee, ν ηξφπνο δηνίθεζήο ηνπ, ν ζρεδηαζκφο ηνπ κάξθεηηλγθ θαη ν ηξφπνο δηάζεζήο ηνπ ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ε βνήζεηα πνπ παξέρεηαη ζηνλ ηξφπν πξνψζεζεο ηνπ franchise δελ ζεσξείηαη ε βαζηθή βνήζεηά ηνπ πξνο απηφλ αλ απνπζηάδεη ε βνήζεηα ζε άιινπο ηνκείο ηνπ ηξφπνπ νξγάλσζεο ηεο επηρείξεζήο ηνπ θαη ν franchisee ππνρξενχηαη γηα
4 λα ιάβεη ή λα αξρίζεη ηε ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο ηνπ franchising θαη λα θαηαβάιεη ζηνλ franchisor ή ζε θάπνην άιιν πξφζσπν πνπ λα έρεη ζρέζε κε ηνλ franchisor. Καηά ην International Franchise Association ην «Franchising είλαη κηα κέζνδνο δηαλνκήο ησλ αγαζψλ ή ησλ ππεξεζηψλ ζηνπο θαηαλαισηέο. Ο franchisor είλαη έλαο πνπ θαηέρεη ην δηθαίσκα ηνπ νλφκαηνο ή ηνπ εκπνξηθνχ ζήκαηνο ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Ο franchisee είλαη έλαο ν νπνίνο αγνξάδεη ην δηθαίσκα ηεο ρξήζεο ηνπ εκπνξηθνχ ζήκαηνο θαη ηνπ ζπζηήκαηνο». Σν franchising απνηειεί έλα ζχζηεκα δηαλνκήο αγαζψλ ή ππεξεζηψλ ην νπνίν, φηαλ πξαγκαηνπνηείηαη θαηά έλαλ εζηθφ ηξφπν, δεκηνπξγεί ζεκαληηθά νθέιε ζηνπο franchisees θαη ζηνπο franchisors, εμ ίζνπ ζεκαληηθά κε απηά ησλ θαηαλαισηψλ ησλ εκπνξεπκάησλ ή απηψλ πνπ παξέρνπλ ππεξεζίεο. Σν franchise είλαη επηπιένλ έλα ζπκβφιαην ζην νπνίν εθθξάδνληαη νη επηρεηξεκαηηθνί φξνη. Η παξαλφεζε ησλ φξσλ ηνπ ζπκβνιαίνπ ζα έρεη δξακαηηθφ απνηέιεζκα ζην εηζφδεκα ηφζν ηνπ franchisor φζν θαη ηνπ franchisee. O franchisee ππφ ηελ εμάξηεζε ηνπ ζπκβνιαίνπ απηνχ νθείιεη ή είλαη ζε ζέζε λα ρξεζηκνπνηήζεη ηελ εκπνξηθή επσλπκία ηνπ franchisor. ε πνιιά ζπζηήκαηα franchise απηφ απνηειεί ηελ θχξηα έιμε γηα ηνλ franchisee ν νπνίνο αλαγλσξίδεη φηη ε ρξήζε ελφο νλφκαηνο θαζεκεξηλήο ρξήζεσο, φπσο π.ρ. Goody s, «ζα ηξαβήμεη» πειαηεία πνπ πξνζσπηθά δελ ζα κπνξνχζε λα δεκηνπξγήζεη. Δμ άιινπ, έλαο franchisor δελ ζθέπηεηαη ηε ρξήζε ηνπ franchising κφλν γηα έλα κνλαδηθφ πξντφλ πξνο έλαλ franchisee πνπ ζα ήηαλ αλαγθαζκέλνο λα ην ρξεζηκνπνηήζεη θάησ απφ ηελ εκπνξηθή επσλπκία ηνπ franchisor. Καζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ ρξήζεο ηνπ franchise, o franchisor δηαηεξεί ηε δηεχζπλζε θαη ηνλ έιεγρν ηνπ ηξφπνπ θαηά ηνλ νπνίν πξαγκαηνπνηείηαη ε πξνζπάζεηα θαηάθηεζεο λέσλ αγνξψλ, ελψ ν franchisee απιψο παξαιακβάλεη ηελ ππάξρνπζα νξγαλσηηθή ππνδνκή. Καηά ην British Franchise Accosiation, o franchisor ζα πξέπεη λα βνεζήζεη ηνλ franchisee λα θέξεη ζε πέξαο ηε δξαζηεξηφηεηά ηνπ. Με ηνλ ηξφπν απηφ είλαη δπλαηφλ λα δεκηνπξγεζεί κηα ζπκπαγήο νκάδα επηρεηξήζεσλ πνπ θνηλή επηδίσμή ηνπο είλαη ε απνηειεζκαηηθή πξνψζεζε ησλ πξντφλησλ ηνπο ζηελ αγνξά. Μηα επηρείξεζε πνπ ζέιεη λα αλαπηπρζεί κε franchising ζα πξέπεη θαη αξρήλ λα εθπνλήζεη κηα κειέηε έξεπλαο ηεο αγνξάο γηα ην πξντφλ ή ηα πξντφληα ηεο θαη θαηφπηλ λα πξνεηνηκάζεη ηελ ππνδνκή ηεο. Όιεο νη ελέξγεηέο ηεο ζα πξέπεη λα ραξαθηεξίδνληαη κε αξγά θαη ζηαζεξά βήκαηα. Η ππνδνκή ηελ νπνία ζα επηιέμεη ζα πξέπεη πξψηα λα δνθηκαζηεί ζ έλα πεξηνξηζκέλν αξηζκφ θαηαζηεκάησλ (π.ρ. 2 ή 3) θαη θαηφπηλ λα πξνρσξήζεη ζηελ πξνζέιθπζε θαη ηελ επηινγή franchisees. Δμ άιινπ, βαζηθά ζηνηρεία γηα ηελ επηηπρία κηαο ζπλεξγαζίαο franchising απνηεινχλ ηα σθειήκαηα θαη ν ηξφπνο ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπ franchisor κε ηνλ franchisee, αιιά θαη νη γεληθφηεξνη νηθνλνκηθνί φξνη ζπλεξγαζίαο. Φπζηθά θάζε ηχπνο επηρείξεζεο δελ κπνξεί λα είλαη θαηάιιεινο γηα franchising φπσο αθφκε ην franchising δελ ζα πξέπεη λα ζεσξείηαη παλάθεηα. Μεηά ηελ ππνγξαθή ηνπ ζπκβνιαίνπ, ν franchisee, πξηλ αθφκε ιεηηνπξγήζεη έρεη ην δηθαίσκα λα εθνδηαζηεί κε ηελ αλαγθαία εθπαίδεπζε πνπ ζα ηνπ παξέρεη ν franchisor, έηζη ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη νκνηνκνξθία ζηελ πνηφηεηα ησλ παξερνκέλσλ πξντφλησλ ή ππεξεζηψλ. Πνιινί franchisors εμαθνινπζνχλ λα παξέρνπλ ζπκβνπιέο θαη πέξα ηεο αξρηθήο εθπαίδεπζεο θαη κάιηζηα ζε πεξηνδηθά ρξνληθά δηαζηήκαηα. Ο franchisee αλακέλεηαη φηη ζα πιεξψλεη θαλνληθά ηνλ franchisor γηα ηε ρξήζε ηνπ εκπνξηθνχ ζήκαηνο θαη / ή γηα θάζε παξερφκελν πξντφλ ή ππεξεζία. Η ακνηβή κπνξεί λα είλαη ζηαζεξή ή λα ππνινγίδεηαη ζαλ έλα επί ηνηο εθαηφ πνζνζηφ ησλ αθαζαξίζησλ εζφδσλ ή, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, ζαλ έλα επί ηνηο εθαηφ πνζνζηφ ησλ αθαζαξίζησλ θεξδψλ.
5 Βαζηθφ ζηνηρείν γηα ηελ επηηπρή ιεηηνπξγία ελφο ζπζηήκαηνο frachising απνηειεί ην λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ θαη ηα δχν κέξε φηη αλήθνπλ ζηελ ίδηα νκάδα, έρνπλ θνηλφ ζθνπφ θαη ακνηβαίν θέξδνο θαη δελ απνηεινχλ αληηκαρφκελα κέξε, πξέπεη δειαδή λα ελζηεξληζζνχλ ηελ βαζηθή αξρή «ε ηζρχο ελ ηε ελψζεη». Οη γλσζηφηεξεο, ζήκεξα δηεζλψο, θαηεγνξίεο επηρεηξεζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ θάλνπλ ρξήζε ηνπ franchising είλαη: 1. Απηνθηλνχκελα πξντφληα θαη ππεξεζίεο (π.ρ. ελνηθηάζεηο απηνθηλήησλ), 2. Μνλάδεο επηρεηξεζηαθήο ππνζηήξημεο θαη ππεξεζηψλ, (π.ρ. ινγηζηηθά γξαθεία), 3. Πξντφληα θαη ππεξεζίεο νηθνδνκήο, νηθηαθήο βειηίσζεο θαη ζπληήξεζεο, 4. Τπεξεζίεο εθπαίδεπζεο (π.ρ. θξνληηζηήξηα μέλσλ γισζζψλ), 5. Γηαζθέδαζε, αλαςπρή, θ.ά., 6. Fast foods (γξήγνξν θαγεηφ) θαη εζηηαηφξηα, 7. Κηελνηξνθηθά θαη γεσξγηθά πξντφληα, 8. Ιαηξηθή θξνληίδα, πγεία θαη νκνξθηά, 9. Οηθηαθέο εξγαζίεο, (π.ρ. γξαθεία θαζαξηζκνχ), 10. Πξντφληα θαη ππεξεζίεο ιηαληθνχ εκπνξίνπ θαη 11. Γηάθνξεο άιιεο επηρεηξεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο, (π.ρ. ζρνιέο νδεγψλ απηνθηλήησλ). ηελ Διιάδα, απφ ην 1989 ιεηηνπξγεί ε Διιεληθή Δηαηξία Γηθαηφρξεζεο (Πνι. Πξσηνδ. Αζελψλ 3258/1989) ζαλ κε θεξδνζθνπηθφο νξγαληζκφο θαη απνηειεί ηελ ειιεληθή εηαηξία franchising. Η εηαηξία απηή επαληδξχζεθε ην 1996 ζαλ χλδεζκνο Franchising ηεο Διιάδνο θαη απνηειεί επίζεκν κέινο θαη απνθιεηζηηθφ εθπξφζσπν γηα ηελ Διιάδα ηνπ International Franchise Association, Washington D.C. θαη ηνπ European Franchise Federation, Παξίζη, Γαιιία. θνπνί ηνπ πλδέζκνπ απηνχ είλαη: (α) Η ππνζηήξημε κε θάζε πξφζθνξν ηξφπν ηεο αλάπηπμεο ηνπ franchising ζηελ Διιάδα θαη ε επεμεξγαζία, ε πηνζέηεζε θαη δεκνζηνπνίεζε ησλ αξρψλ θαη ηεο νξζήο πξαθηηθήο ηνπ franchising. (β) Να πξνβάιιεη, πξνζηαηεχεη, πξνσζεί θαη δηεπξχλεη ηα ζπκθέξνληα ησλ δηθαηνπαξφρσλ θαη ησλ θπξίσο δηθαηνδφρσλ. (γ) Να ζπκβάιιεη ζηελ νκαιή επηθνηλσλία θαη ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ζπληειεζηψλ ηεο αγνξάο franchising. (δ) Να πηνζεηήζεη ηνλ Κψδηθα Γενληνινγίαο ηεο Δπξσπατθήο Οκνζπνλδίαο Franchise κε φζεο πξνζζήθεο ζεσξεί αλαγθαίεο. Να πξνβάιιεη, επηβάιιεη θη εμαζθαιίδεη ηε ζπκκφξθσζε ησλ κειψλ κε ηηο επηηαγέο ηνπ. (ε) Να επεμεξγάδεηαη θαη γεληθά λα αζρνιείηαη κε θάζε εξψηεκα, ζέκα θαη πξφβιεκα ζρεηηθφ κε ην franchise, ή πνπ λα ζπλδέεηαη κε επηρεηξήζεηο franchise, ή λα ηηο αθνξά, λα ζπκβνπιεχεη ή λα απνθαζίδεη ζρεηηθά θαη λα επηβάιιεη ζηηο επηρεηξήζεηο απηέο ηελ απνδνρή θαη ηε ζπκκφξθσζή ηνπο κε ηέηνηεο ζπκβνπιέο θη απνθάζεηο. (ζη) Να πξνβάιιεη θη εληζρχεη ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ θαηαλαισηηθνχ θνηλνχ ζηα ζπζηήκαηα franchise πνπ αλαπηχζζνπλ ηα κέιε ηνπ σκαηείνπ. (δ) Να πιεξνθνξεί θαη λα εθπαηδεχεη ζε ζρέζε κε ην franchise θαη κε φια ηα ζέκαηα πνπ ην αθνξνχλ. (ε) Να επηδηψθεη θαη λα εμαζθαιίδεη ηελ θνηλή δξάζε απφ πιεπξάο ησλ δηθαηνπαξφρσλ ζηα πιαίζηα πξνψζεζεο ησλ θνηλψλ ηνπο ζπκθεξφλησλ. (η) Να πξνβάιιεη θαη λα πξνσζεί επηρεηξεκαηηθέο πξαθηηθέο θαη δξαζηεξηφηεηεο πνπ είλαη πηζαλφ λα απμάλνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ νηθνλνκία ηεο άζθεζεο επηρείξεζεο κέζσ ηνπ franchise. Αλάκεζα ζηηο ππεξεζίεο ηνπ πλδέζκνπ ζπκπεξηιακβάλεηαη ε εμππεξέηεζε ησλ κειψλ ηνπ, ε πιήξεο ελεκέξσζε ηνπο γηα θαηλνχξγηεο ηερλνινγίεο θαη εμειίμεηο ζην
6 ρψξν ηνπ franchising ζε ηνκείο πνπ αλακθίβνια ελδηαθέξνπλ θαη ηελ ειιεληθή αγνξά, ε νξγάλσζε εθδειψζεσλ, εθζέζεσλ θαη ζπλεδξίσλ. Ο χλδεζκνο Franchising ηεο Διιάδαο έρεη ήδε δηακνξθψζεη Κψδηθα Γενληνινγίαο, ελαξκνληζκέλν κε ηνλ Δπξσπατθφ Κψδηθα Γενληνινγίαο, ν νπνίνο κέρξη έλα ζεκείν ζα κπνξέζεη λα θαιχςεη ηα ππάξρνληα λνκνζεηηθά θελά θαη λα ιεθζεί ππφςε απφ ηα ειιεληθά δηθαζηήξηα εθφζνλ δελ πθίζηαηαη αθφκε ζρεηηθφο λφκνο ζηελ Διιάδα πεξί franchising. Ο λένο Κψδηθαο απνηειείηαη απφ δχν κέξε, ην πξψην πνπ αλαγξάθεη απηνιεμεί ηνλ Δπξσπατθφ Κψδηθα Γενληνινγίαο γηα ην franchising, ηνλ νπνίν εηζήγαγε ε Δπξσπατθή Οκνζπνλδία Franchising ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, θαη ην δεχηεξν πνπ απνηειεί πξνζζήθε θαη εξκελεία ηνπ Δπξσπατθνχ Κψδηθα θαη ζεζπίζηεθε γηα ηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο ηεο ειιεληθήο αγνξάο. Γελ ζα πξέπεη φκσο λα καο δηαθεχγεη φηη έλαο Κψδηθαο κπνξεί λα δεζκεχζεη κφλν ηα κέιε ηνπ πλδέζκνπ θαη νη ελδερφκελνη παξαβάηεο κπνξεί λα έρνπλ κφλν πεηζαξρηθέο θπξψζεηο κέζα ζηα πιαίζηα ηνπ πλδέζκνπ. Δπνκέλσο, δελ κπνξεί λα έρεη ηζρχ ζηνπο εθηφο πλδέζκνπ franchisors. Απφ ηνπο γλσζηφηεξνπο ρξήζηεο ηνπ franchising (franchisors) ζηελ Διιάδα είλαη ηα «Goody s» (πξψηνο Έιιελαο Franchisor 1976), ην «Studio Kosta Boda Illum», o «Θείνο Βάληαο», ην «Igloo», ην «Folie Folie», ην «SAM O-13», o «Γεξκαλφο», ην «Everest», ε «Neoset», ε «Pizza Roma», ε «Δπξνγλψζε», ην «Glass Cleaning», ην «Body Shop», ην «Omnishop», ην «Divani & Divani», ην «Flocafe», ην «Καηνηθείλ», ε «Παξνπζίαζε», ην «Stefanel» θαη άιινη. Απφ φινπο ηνπο θιάδνπο ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη απηφο ηεο εζηίαζεο (fast-food, γιπθά, παγσηά θ.ά.) θαη αθνινπζεί ν θιάδνο ησλ ππεξεζηψλ (θξνληηζηήξηα μέλσλ γισζζψλ, θέληξα εθκάζεζεο ππνινγηζηψλ θ.ά.). Όκσο, πεξηζζφηεξν γηα ην franchising ζηελ Διιάδα, ηφζν απφ ηελ πιεπξά ηνπ franchisor φζν θαη απφ ηελ πιεπξά ηνπ franchisee ζα αλαθεξζνχκε ζην θεθάιαην 7. ηε ρψξα καο ζήκεξα ππάξρνπλ αξθεηά ζεκαληηθά ζηαηηζηηθά δεδνκέλα δηαζέζηκα θαζψο θαη εξεπλεηηθέο εξγαζίεο 7 ζρεηηθά κε ηε δξαζηεξηφηεηα ησλ franchisors ή ησλ franchisees, φπσο ππάξρνπλ θαη ζην εμσηεξηθφ (π.ρ. ζηε Μεγάιε Βξεηαλία, ζηε Γαιιία, ζηελ Ιαπσλία, ζηελ Απζηξαιία, θ.ιπ.) γηα ηηο αληίζηνηρεο εηαηξίεο. Όκσο, ε πξψηε έξεπλα ζηελ Διιάδα ζρεηηθά κε ηνπο franchisors έγηλε κφιηο ην 1995 ζην Σκήκα Λνγηζηηθήο θαη Υξεκαηννηθνλνκηθήο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Μαθεδνλίαο θαη επαλαιήθζεθε κε ζρεηηθέο ηξνπνπνηήζεηο ην 1997 θαη ην 1999. Απφ ηελ ίδηα 7. Λαδαξίδε Γηάλλε θαη Ν. Γεσξγφπνπινπ, «Franchising 1995:Διιεληθή Πξαγκαηηθφηεηα», Δηζήγεζε ζην «Money Show 96», Αζήλα 16 Ννεκβξίνπ 1996 - Λαδαξίδε Γηάλλε, «Σν Franchising ζηελ Διιάδα ηνπ 1997», Δκπεηξηθή Έξεπλα, Δηζήγεζε ζην «Money Show Θεζζαινλίθεο 97», Θεζζαινλίθε 20 Γεθεκβξίνπ 1997 - Lazaridis John, «The Development of Franchising in Greece 1995 1997», Δηζήγεζε ζην «Γηεζλέο πλέδξην New Horizons in Industry and Education», Santorini Greece, 9-10 September 1999 - Λαδαξίδε Γηάλλε, «Σν Franchising ζηελ Διιάδα ζην ηέινο ηνπ 20νπ Αηψλα», Δηζήγεζε ζην «7th International Congress on Financial Developments in the Era of Euro», Kavala Greece, October 12-14 2000 - Μαιηθνχξηε Πιάησλα, «Σν Διιεληθφ Πξνθίι Η πνξεία ηνπ ζεζκνχ ζηε ρψξα καο θαη ε αλάπηπμε ησλ Διιήλσλ Franchisees», Δηδηθή Έθδνζε Ναπηεκπνξηθή, Ιαλνπάξηνο 1999 - Γεσξγαληά Θ. & Μνπθινχδε Μ., «Πφζν επραξηζηεκέλνη είλαη νη Franchisees», Franchise Business, Ινχληνο επηέκβξηνο 1999, ζει 14-16 - Θσκαΐδνπ Π., «ε πνην Franchise ζέινπλ λα επελδχζνπλ νη Έιιελεο», Franchise Business, Ινχληνο επηέκβξηνο 1999, ζει 18-20. Λαδαξίδε Ι., «Σν Franchising: Υζεο-ήκεξα-Αχξην», Άξζξν πνπ δεκνζηεχζεθε ζηνλ Σηκεηηθφ Β Σφκν ηεο Δπηζηεκνληθήο Δπεηεξίδαο γηα ηνλ αείκλεζην αλαπιεξσηή θαζεγεηή Γεκήηξε Κνδνζάθε, Παλεπηζηήκην Πεηξαηψο, Πεηξαηάο 2001, ζει. 589-605. Lazaridis I. and Th. Hatzigagios, The Franchising in Greece, Παξνπζίαζε ζην European Applied Business Research Conference in Rothenburg, Germany, 17-21 June 2002. Lazaridis I. and Th. Hatzigagios, The Possibilities and the Prospects of Franchising for the Tourism Development of the Greek Islands Άξζξν πνπ παξνπζηάζηεθε ζην Γηεζλέο Δπηζηεκνληθφ πλέδξην «Σνπξηζκφο ζε Νεζησηηθέο Πεξηνρέο θαη Δηδηθνχο Πεξηνξηζκνχο», Υίνο 14-17 Γεθεκβξίνπ 2001. Λαδαξίδε Ισάλλε «Σν Franchising θαη ν Διιεληθφο Σνπξηζκφο», Franchise Success, Σεχρνο 12, Μάξηηνο-Ινχληνο 2002, ζει. 72-76.
εξεπλεηηθή νκάδα πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2002 αλάινγε έξεπλα φζνλ αθνξά ηνπο έιιελεο franchisees. Σα απνηειέζκαηα ησλ εξεπλψλ απηψλ αλαθέξνληαη ζην θεθάιαην 7 ηνπ παξφληνο βηβιίνπ. Δμ άιινπ, φπσο θαίλεηαη ζηνλ πίλαθα 1.1, απφ ηηο 250 μέλεο ιηαλεκπνξηθέο επηρεηξήζεηο πνπ εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ Διιάδα κεηά ην 1979 νη πεξηζζφηεξεο είραλ ζαλ ηχπν ζπλεξγαζίαο ηνπο ην franchising. Παξφιν πνπ νη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο είραλ θαιέο δηαζέζεηο κάιινλ απηνζρεδίαδαλ κε απνηέιεζκα λα ππάξρνπλ πξνζηξηβέο αλακεηαμχ ηνπο. 7
8
Σν franchising πξσηνεκθαλίζηεθε ζηελ Διιάδα κφιηο ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, αιιά νπζηαζηηθά ε αλάπηπμε ηνπ άξρηζε κεηά ην 1990. Σα ηειεπηαία έηε θαη εηδηθφηεξα κεηά ην 1999 ν ζεζκφο ηνπ franchising γλσξίδεη κεγάιε επηηπρία ζηελ Διιάδα. Παξφια απηά ν αξηζκφο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ην πηνζεηεί παξακέλεη αθφκε ζε ζρεηηθά ρακειφ επίπεδν ζε ζρέζε αθ ελφο κε ην ζχλνιν ησλ επηρεηξήζεσλ ιηαληθνχ εκπνξίνπ αιιά θαη ην αληίζηνηρν αξηζκφ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ην franchising ζε άιιεο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Υαξαθηεξηζηηθφ ηνπ ζεζκνχ, απνηειεί ε αζθάιεηα πνπ παξέρεη ζηνπο επελδπηέο ην φλνκα κηαο κεγάιεο θαη γλσζηήο επηρείξεζεο. Η αζθάιεηα απηή είλαη έλαο απφ ηνπο θχξηνπο παξάγνληεο πνπ δηθαηνινγνχλ ηε καδηθή ζηξνθή ησλ επηρεηξεκαηηψλ ζε επελδχζεηο ηνπ ηχπνπ απηνχ. χκθσλα κε παλειιαδηθή έξεπλα πνπ έγηλε απφ ηελ εηαηξία ζπκβνχισλ αλάπηπμεο Franchise Business Services, ηνλ Μάην ηνπ 1999, νη κηζνί franchisees (50,5%) δήισζαλ ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηελ επέλδπζή ηνπο απηή θαη κάιηζηα ην 72,1% ησλ franchisees δήισζαλ φηη δελ παξνπζηάδνπλ νη ζρέζεηο ηνπο κε ηνπο franchisors θαλέλα πξφβιεκα. Ο δεκνθηιέζηεξνο θιάδνο, ζχκθσλα θαη πάιη κε ηελ έξεπλα ηεο Franchise Business Services (εηήζηα εηδηθή έθδνζε ηνπ Κέξδνπο Φεβξνπάξηνο 2000), είλαη απηφο ησλ θαιιπληηθψλ αξσκάησλ (13,7%) θαη αθνινπζνχλ απηνί ησλ εηδηθψλ θαηαζηεκάησλ (13,0%) ησλ ηαρπ-εζηηαηνξίσλ (11,6%), ησλ εζσξνχρσλ εηδψλ χπλνπ (11,0%), ησλ multimedia shops (10,3%), ησλ ραξηηθψλ εηδψλ δψξσλ (9,6%), ησλ βηβιηνπσιείσλ (9,6%) θαη ησλ ηαμηδηψλ εθδξνκψλ (7,5%). Δμ άιινπ, κε βάζε έξεπλα ηνπ 2002 ηνπ πεξηνδηθνχ Franchise Success θαη ηεο εηαηξίαο The Franchise Company ν θιάδνο ηεο έλδπζεο θαη ππφδεζεο βξίζθεηαη ζηελ πξψηε ζέζε ησλ πξνηηκήζεσλ ησλ λέσλ επελδπηψλ ζηελ Διιάδα κε 29%, ελψ ζηελ δεχηεξε ζέζε, κε 15% ε εζηίαζε θαη ζηελ ηξίηε ζέζε, κε 13%, ε εθπαίδεπζε. χκθσλα κε πξφζθαηε έξεπλα ηεο εηαηξίαο ICAP ην 21% ησλ Διιήλσλ franchisors έρνπλ επεθηαζεί ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ κε ηε κέζνδν ηνπ franchising. Αθφκε θαηά ηελ εηαηξία ICAP ην 2000 ν αξηζκφο ησλ franchisors ζηελ Διιάδα έθζαζε ηνπο 247 θαη παξνπζίαζε ζε δηάζηεκα κφιηο ηξηψλ εηψλ αχμεζε 23,5%. Καηά ηελ ίδηα έξεπλα ε πιεηνλφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ δηαζέηνπλ 1-4 εηαηξηθά θαηαζηήκαηα, κε εμαίξεζε ηηο πεξηνρέο ησλ Αζελψλ θαη ηεο Θεζζαινλίθεο, φπνπ ην 50% ησλ επηρεηξήζεσλ δηαζέηεη πάλσ απφ 9 εηαηξηθά θαηαζηήκαηα. Αληίζεηε εηθφλα παξνπζηάδεηαη ζηελ αλάιπζε ηνπ πιήζνπο ησλ θαηαζηεκάησλ πνπ αλαπηχζζνληαη κε ηε κέζνδν franchising. πγθεθξηκέλα, ε πιεηνλφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ franchising ζηελ Διιάδα (72,90%) δηαζέηεη πεξηζζφηεξα απφ 5 θαηαζηήκαηα, ελψ ην 15,70% franchisors δηαζέηεη 30 θαηαζηήκαηα θαη πιένλ. Μεγάιν κέξνο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ (38,1%) δηαζέηεη κέρξη 4 θαηαζηήκαηα. Σν 32,1% ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ έρνπλ έδξα ηελ Αζήλα δηαζέηνπλ κέρξη 4 θαηαζηήκαηα, ελψ απηέο πνπ έρνπλ έδξα εθηφο Αζελψλ δηαζέηνπλ ε θάζε κία πεξηζζφηεξα απφ 4 θαηαζηήκαηα. χκθσλα κε πξφζθαηεο παξαηεξήζεηο δηαπηζηψζεθε φηη ην franchising φιν θαη πεξηζζφηεξν θαη ηδηαίηεξα ζηε Βφξεηα Διιάδα, απνηειεί ζεκαληηθφ πφιν έιμεο εγρψξησλ θαη αιιά μέλσλ επελδπηψλ θαη κάιηζηα ελδεηθηηθά θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ πέληε εηψλ ν κέζνο εηήζηνο ξπζκφο αχμεζεο ησλ θαηαζηεκάησλ franchising ζηελ Θεζζαινλίθε αλήιζε ζην 20%. Η εμέιημε απηή κπνξεί λα απνδνζεί: (α) ζηε γεσγξαθηθή ζέζε ηεο Βφξεηαο Διιάδαο θαη ηδηαίηεξα ηεο Θεζζαινλίθεο ζαλ θέληξν ησλ Βαιθαλίσλ θαη ηελ δπλαηφηεηα πνπ παξέρεη γηα ηελ επέθηαζε αιπζίδσλ franchising ζηελ αλαπηπζζφκελε βαιθαληθή αγνξά (β) ζηε δπλακηθή ηνπ πιεζπζκνχ θαη ηεο αγνξάο ηεο Βνξείνπ Διιάδαο θαη (γ) ζηα πθηζηάκελα εζληθά θαη επξσπατθά πξνγξάκκαηα αλαβάζκηζεο ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο. 9
10 Δάλ πξαγκαηηθά ην ειιεληθφ θξάηνο ζέιεη λα δεη ηελ αλεξγία λα κεηψλεηαη θαη ηηο επηρεηξήζεηο λα παξνπζηάδνπλ θάζε ρξφλν εχξσζηνπο θχθινπο εξγαζηψλ, ζα πξέπεη λα μεθηλήζεη ακέζσο κηα δπλακηθή θακπάληα γηα ην ζεζκφ ηνπ franchising ζε ηξία επίπεδα: δηαλνκή, ππεξεζίεο θαη βηνκεραλία - παξαγσγή. Η αχμεζε ησλ πσιήζεσλ ζεκαίλεη λέεο ζέζεηο εξγαζίαο, πνπ νδεγνχλ ζε κείσζε αληίζηνηρσλ ζέζεσλ αλεξγίαο αιιά θαη αχμεζε ησλ δεκνζίσλ εζφδσλ απφ ηνλ Φ.Π.Α. θαη ηνπο θφξνπο εηζνδήκαηνο. Αθφκε ζα πξέπεη ην θξάηνο λα πξνρσξήζεη ζηε ζέζπηζε λένπ λφκνπ πνπ ζα θαιχπηεη ηα θελά πνπ ππάξρνπλ ζήκεξα ζηε λνκνζεζία θαη λα δεκηνπξγεζεί εηδηθφ κεηξψν εγγξαθήο ησλ εηαηξηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ην franchising. Δμ άιινπ, ζα πξέπεη λα ππάξρεη πιήξεο δηαθάλεηα θαη έιεγρνο ησλ εηαηξηψλ παξνρήο ζπκβνπιψλ νη νπνίεο ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο δξνπλ αλεμέιεγθηεο κε απνηέιεζκα λα βιάπηνπλ ην θιάδν.
11
12 2.1. Εηζαγωγή Σα ηειεπηαία έηε παξαηεξήζεθε κηα γξήγνξε αλάπηπμε ηνπ franchising ζε πνιιέο επξσπατθέο θαη άιιεο ρψξεο. Παξφια απηά πνιινί είλαη απηνί πνπ δηαθσλνχλ ζην φηη ην franchising απνηειεί έλα ζχγρξνλν θαηλφκελν πνπ ίζσο ζα κπνξνχζε λα ρξνλνινγεζεί θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1950. Θα ήηαλ δπλαηφλ ηηο ξίδεο ηεο βαζηθήο κνξθήο ηνπ franchising λα ηηο βξνχκε ζηνλ Μεζαίσλα. πγθεθξηκέλα, ζηνπο βαξφλνπο παξαρσξνχληαλ απφ ηνλ βαζηιέα ην πξνλφκην (franchise) ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ θφξσλ, κηαο ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρήο, ζε αληάιιαγκα δηαθφξσλ ππεξεζηψλ, φπσο ηεο δηάζεζεο ζηξαηνχ γηα έλα πφιεκν. Σν franchising ζε κηα πνιχ ζπλεζηζκέλε κνξθή ζπλαληάηαη ζην βξεηαληθφ ζχζηεκα «tied house» πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε απφ ηνπο δπζνπνηνχο ζηηο αξρέο ηνπ 1800. Η απμεκέλε δηάζεζε ηνπ νηλνπλεχκαηνο είρε πξνθαιέζεη θνηλσληθφ ζέκα. Η εηζαρζείζα ηφηε λνκνζεζία ζηε Μεγάιε Βξεηαλία είρε ζθνπφ λα πεξηνξίζεη ηηο πσιήζεηο νηλνπλεχκαηνο ζε εθείλνπο πνπ ιεηηνπξγνχζαλ κε άδεηα θαη επίζεο λα απαηηήζεη νη μελνδφρνη λα βειηηψζνπλ ην πεξηβάιινλ ηεο νηλνπνζίαο. Απηφ είρε δχν άζρεκα απνηειέζκαηα. Αθ ελφο, απμήζεθε ε αμία ησλ μελνδνρείσλ πνπ δηέζεηαλ άδεηα κε απνηέιεζκα λα είλαη δχζθνιε ε αγνξά ελφο μελνδνρείνπ θαη αθ εηέξνπ, απηά πνπ δηέζεηαλ άδεηα ζπρλά δηέζεηαλ αλεπαξθή θεθάιαηα γηα λα βειηηψζνπλ ηε κνλάδα ηνπο κε απνηέιεζκα λα απνηπγράλνπλ ζηε δξαζηεξηφηεηά ηνπο. Σν ζχζηεκα «tied house» αλαπηχρζεθε ζαλ έλαο ακπληηθφο κεραληζκφο απφ ηνπο δπζνπνηνχο γηα λα δηαηεξήζνπλ ηηο δηεμφδνπο ησλ πσιήζεψλ ηνπο. ε αληηζηάζκηζκα ησλ κεγάισλ δαλεηζκψλ ή ηεο κίζζσζεο κηαο ηδηνθηεζίαο ν δπζνπνηφο αζθάιηδε ην μελνδνρείν ζαλ κηα απνθιεηζηηθή δηέμνδν γηα ηε κπχξα θαη ηα πνηά ηνπ. Σν ζχζηεκα ηνπ «tied house» απνδείρζεθε κφλν ηνπ ζαλ έλαο απνθιεηζηηθφο επηρεηξεκαηηθφο κεραληζκφο ν νπνίνο ζπλερίδεηαη αθφκε θαη ζήκεξα. To franchising ζηηο Η.Π.Α. πξσηνεκθαλίζηεθε θαηά κηα δηαθνξεηηθή κνξθή απφ ηελ εηαηξία Ραπηνκεραλψλ Singer. Καηά ην ηέινο ηνπ ακεξηθαληθνχ εκθπιίνπ πνιέκνπ, θαηά ην κέζνλ ηεο εθαηνληαηεξίδνο ηνπ 1800, ε Singer εγθαηέζηεζε έλα καδηθφ ζχζηεκα παξαγσγήο πνπ ηελ επέηξεπε λα πνπιά ζε κηα πνιχ αληαγσληζηηθή ηηκή. Γπζηπρψο, ην ηκήκα θαηαζθεπήο ησλ ξαπηνκεραλψλ θαη έλα κέξνο ηνπ ηκήκαηνο ησλ αληηθαηαζηάζεσλ δελ θηλνχληαλ νηθνλνκηθά ζαλ κηα θεληξηθή ιεηηνπξγία. Σφηε εγθαηαζηάζεθε έλα ζχζηεκα franchising πνπ πξνζέθεξε, εληφο νξηζκέλσλ πεξηνρψλ, νηθνλνκηθά αλεμάξηεηνπο δηαρεηξηζηέο κε απνθιεηζηηθά δηθαηψκαηα πάλσ ζηηο πσιήζεηο θαη ην service. Σν 1898, ε General Motors ρξεζηκνπνίεζε αλεμάξηεηνπο πσιεηέο γηα λα απμήζεη ηηο δηεμφδνπο δηαλνκήο ρσξίο ηελ αλάγθε λέσλ επελδχζεσλ. ηνλ franchisee ή έκπνξν (dealer) παξαρσξνχληαλ κηα ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή θαη πξνζθέξνληαλ πξνζηαζία απφ ηνλ αληαγσληζκφ άιισλ franchisees, ελψ απηφο εγγπψληαλ έλα κεγάιν φγθν πσιήζεσλ. Απηνλφεην είλαη φηη ν έκπνξνο δελ είρε ηε δπλαηφηεηα λα πνπιά νρήκαηα άιισλ θαηαζθεπαζηψλ θαη θαηέβαιε έλα πνζφ ζηελ εηαηξία ε νπνία ηνπ εμαζθάιηδε ηζρπξή δηαθεκηζηηθή θάιπςε. Δμ άιινπ, ε General Motors ράξαδε ηε ζπλνιηθή εκπνξηθή πνιηηηθή ηεο, ελψ νη έκπνξνη ήηαλ ππνρξεσκέλνη λα ηελ εθαξκφζνπλ κε δηθή ηνπο επζχλε. Σελ General Motors αθνινχζεζε ε Rexall ε νπνία ρξεζηκνπνίεζε ην franchising ζηα θαξκαθεία ηεο. Σα επφκελα έηε κεγάιε ήηαλ ε εμάπισζε ηνπ franchising ζηηο ακεξηθαληθέο βηνκεραλίεο αλαςπθηηθψλ. Η Coca-Cola, n Pepsi θαη ε Seven-Up
ρξεζηκνπνίεζαλ ην franchising ζαλ κηα νηθνλνκηθή κέζνδν εμάπισζήο ηνπο. Όια απηά ηα πξντφληα πεξηέρνπλ κεγάιν πνζνζηφ λεξνχ πνπ θαζηζηά ηελ παξαγσγή θαη δηαλνκή ηνπο απφ έλα θεληξηθφ ζεκείν νηθνλνκηθά αζχκθνξε. Υάξε ζην franchising νη εηαηξίεο απηέο είλαη ζε ζέζε λα παξάγνπλ ζε κηα θεληξηθή κνλάδα ην βαζηθφ ζηξφπη ηνπ αλαςπθηηθνχ, ην νπνίν ην δηαλέκνπλ ζε ηνπηθά εξγνζηάζηα εκθηαιψζεσο ηα νπνία αλήθνπλ θαη ιεηηνπξγνχλ απφ franchisees. ηηο Η.Π.Α. θαη πάιη γηα πξψηε θνξά ην franchising, θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1920, ζπλαληάηαη ζηηο ζρέζεηο κεηαμχ ρνλδξηθνχ θαη ιηαληθνχ εκπνξίνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην 1926 ν J. Frank Grimes ίδξπζε ηελ IGA (Independent Grocer s Alliance) κηα κνξθή ζπκκαρίαο κεηαμχ ησλ αλεμάξηεησλ παληνπσιψλ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ν ρνλδξνπσιεηήο ή franchisor επέηξεπε ζηνλ ιηαλνπσιεηή ή franchisee λα θεξδίζεη κηα κεγάιε έθπησζε ρξεζηκνπνηψληαο κηα θνηλή θίξκα, ελψ δηαηεξνχζε ηελ αλεμαξηεζία ηνπ. χκθσλα αθφκε κε ηελ άπνςε απηή ν ρνλδξνπσιεηήο ή franchisor δελ αξθεί λα πξνζπαζεί λα πσιήζεη ζηνπο πειάηεο ηνπ, ηνπο ιηαλνπσιεηέο ή franchisees, αιιά ζα πξέπεη λα ηνπο παξέρεη θαη ηε δπλαηφηεηα λα πνπιήζνπλ εθείλνη πεξηζζφηεξα ζηνπο θαηαλαισηέο θαη κάιηζηα κε θέξδνο. Έηζη δεκηνπξγήζεθαλ, ζηα πιαίζηα απηήο ηεο ηδέαο, εηδηθά ηερληθά ηκήκαηα κε ζηφρν ηελ αλαθαίληζε θαη επέθηαζε ησλ θαηαζηεκάησλ πνπ ήδε ιεηηνπξγνχζαλ θαη ηε δεκηνπξγία λέσλ θαη αθφκε ζπζηήζεθαλ ηκήκαηα ζπκβνχισλ δηνίθεζεο θαη marketing. Δμ άιινπ, ν πειάηεο αλαγλψξηδε ηνλ ιηαλνπσιεηή ζαλ θάπνην πνπ πξνζέθεξε έλα πξντφλ γλσζηήο πνηφηεηαο. Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 1930, νη εηαηξίεο πεηξειαηνεηδψλ απνθάζηζαλ ζηηο Η.Π.Α., ζαλ κηα αληίδξαζε ζηηο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο ηεο πεξηφδνπ, λα ιεηηνπξγήζνπλ ηα πξαηήξηα πγξψλ θαπζίκσλ ζαλ κνλάδεο πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ ην franchising. Πξηλ απηή ηελ ελέξγεηα ησλ εηαηξηψλ, ηα πεξηζζφηεξα πξαηήξηα ιεηηνπξγνχζαλ ζαλ ηδηφθηεηεο επηρεηξήζεηο, αιιά είραλ δηαπηζηψζεη φηη πνιιά πξαηήξηα έγηλαλ ηνπηθά κε αληαγσλίζηκα ζην πεηξειατθφ πφιεκν ησλ ηηκψλ. Με ηε βνήζεηα ηεο παξαρψξεζεο ησλ πξαηεξίσλ ζε franchisees, νη εηαηξίεο πεηξειαηνεηδψλ απέθηεζαλ αθ ελφο εηζφδεκα απφ ηα ελνίθηα θαη αθ εηέξνπ είραλ ηε δπλαηφηεηα λα επηβάινπλ απζαίξεηα ηελ επηρεηξεκαηηθή ηνπο ζέιεζε. Δμ άιινπ, νη franchisees ήηαλ ζε ζέζε λα ζέηνπλ ηηκέο ζχκθσλα κε ηηο ηνπηθέο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο. Σν απνηέιεζκα ηεο ελέξγεηάο ηνπο απηήο ήηαλ κηα νινθάλεξε αχμεζε ζηηο πσιήζεηο πεηξειαηνεηδψλ. Μέρξη ηε δεθαεηία ηνπ 1950 νη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο πνπ ιεηηνχξγεζαλ ζαλ franchisors αληηκεηψπηζαλ ην franchising ζαλ κηα απoηειεζκαηηθή κέζνδν δηαλνκήο γηα ππάξρνληα πξντφληα θαη ππεξεζίεο. Οη απηνθηλεηνβηνκεραλίεο, νη επηρεηξήζεηο πεηξειαηνεηδψλ θαη νη δηαλνκείο αλαςπθηηθψλ απνηεινχλ φια ηα γλσζηά καο παξαδείγκαηα γηα ηα παξαδνζηαθά ή πξώηεο γεληάο franchises. Η άλζεζε δηεζλψο ηνπ franchising θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1950 απνδίδεηαη ζηε δεύηεξε γεληά ηνπ franchise πνπ είλαη γλσζηφηεξε ζαλ «επηρεηξεκαηηθήο κνξθήο franchise» (business format franchise). Καηά απηήλ, αλαγλσξίδεηαη έλα ζχζηεκα franchise φπνπ ν κελ franchisor θέξδηδε απφ ηε γξήγνξε αλάπηπμε κε πεξηνξηζκέλν θίλδπλν, ν δε franchisee κε ην λα ζπλαιιάζζεηαη ζ έλα δνθηκαζκέλν επηρεηξεκαηηθφ ζχζηεκα. Η δεχηεξε γεληά franchise ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα δηαξθή επηρεηξεκαηηθή ζρέζε κεηαμχ ηνπ franchisor θαη ηνπ franchisee θαη αθνξά φιν ην επηρεηξεκαηηθφ ζχζηεκα (δηαλνκή πξντφλησλ ή / θαη παξνρή ππεξεζηψλ) θαη κάιηζηα κε κηα δηαξθή, ακθίδξνκε επηθνηλσλία πνπ βαζίδεηαη ζε κηα ζχκβαζε πνπ πεξηιακβάλεη φινπο ηνπο ζπκθσλεζέληεο φξνπο κεηαμχ ησλ δχν κεξψλ. χκθσλα κε ην International Franchise Association ε επηρεηξεκαηηθή κνξθή franchise είλαη κηα ζπκβαηηθή ζρέζε κεηαμχ ηνπ franchisor θαη ηνπ franchisee, ζηελ νπνία ν franchisor παξέρεη ή είλαη ππνρξεσκέλνο λα δηαηεξεί έλα ζπλερέο ελδηαθέξνλ γηα ηνλ franchisee ζε ηνκείο φπσο ε ηερλνγλσζία 13
14 θαη ε εθπαίδεπζε. ηε ζρέζε απηή ν franchisee ιεηηνπξγεί θάησ απφ έλα θνηλφ εκπνξηθφ ζήκα, ζχζηεκα ή δηαδηθαζία πνπ αλήθεη ή ειέγρεηαη απφ ηνλ franchisor θαη φπνπ ν franchisee έρεη ήδε πξαγκαηνπνηήζεη ή ζα πξαγκαηνπνηήζεη ζηελ επηρείξεζε νπζηαζηηθέο θεθαιαηνπρηθέο επελδχζεηο πξνεξρφκελεο απφ δηθά ηνπ κέζα. Οη πξψηνη franchisors ηεο κνξθήο απηήο ήηαλ ην Service Master (1949), ην Holiday Inn (1952), ην Burger King (1954) θαη ε McDonald s (1955) πνπ έθαλαλ ηελ επαλάζηαζε ζην franchising. πγθεθξηκέλα, ε McDonald s ελψ μεθίλεζε κ έλα εζηηαηφξην ζην Ιιιηλφηο δηαζέηεη ζήκεξα 28.000 εζηηαηφξηα ζε 119 ρψξεο ζε φιν ηνλ θφζκν θαη ζε θάζε εζηηαηφξην ε επέλδπζή ηεο είλαη 1,5 2 θνξέο κεγαιχηεξε απφ απηή ηνπ franchisee έηζη ψζηε λα δεκηνπξγείηαη κηα άξξεθηε ζρέζε κεηαμχ ησλ δχν κεξψλ. ηε Μεγάιε Βξεηαλία πξψηε ππήξμε ε αιπζίδα ησλ εζηηαηνξίσλ Wimpy θαη ζηε Γαιιία νη επηρεηξήζεηο Prenatal, Nataly s θαη Phildar. Καηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία ζπλερίδεηαη ε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ franchising γηα ηελ πξνψζεζε θαηλνηφκσλ πξντφλησλ ή ππεξεζηψλ. ήκεξα ππνινγίδεηαη φηη ην franchising ρξεζηκνπνηείηαη ζε πεξηζζφηεξεο απφ 80 ρψξεο, κε πεξίπνπ 10.000 δίθηπα θαη 1.000.000 ζεκεία πψιεζεο. Ιδηαίηεξα παξαηεξείηαη κηα αχμεζε ηεο δεκνηηθφηεηάο ηνπ φζνλ αθνξά ην ιηαλεκπφξην. Δμ άιινπ, ην franchising παξνπζηάδεηαη ηδηαίηεξα εληζρπκέλν ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ. Η εμέιημε απηή, φπσο αλαθέξζεθε, μεθίλεζε απφ ηηο Η.Π.Α. θαη ήδε επεθηάζεθε ζηελ Δπξψπε θαη ζηελ Ιαπσλία. Παξφια απηά, ραξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη ζηηο Η.Π.Α. ε απνδνηηθφηεηα ηνπ franchising θαη ηα δηάθνξα πιενλεθηήκαηά ηνπ είλαη αλψηεξα απφ απηά ηεο εθαξκνγήο ηνπ ζηελ Δπξψπε. Απηφ νθείιεηαη κεηαμχ άιισλ θαη ζην φηη νη ακεξηθάλνη franchisors δελ ηθαλνπνηνχληαη λα επαλεπελδχνπλ ζ έλα κφλν ηνκέα, πξάγκα πνπ απνκαθξχλεη ηηο δπζκελείο επηπηψζεηο πνπ πξνέξρνληαη απφ πξφζθαηξεο ή κφληκεο θξίζεηο ελφο θιάδνπ. Αθφκε ζηηο Η.Π.Α. παξαηεξείηαη κηα ηάζε λα εμάγνπλ ηηο κεζφδνπο ζε άιιεο ρψξεο θαη λα πξνζειθχνπλ λένπο franchisees πνπ είλαη εγθαηαζηεκέλνη εθηφο Η.Π.Α. Αληίζεηα, ζηελ Δπξψπε παξνπζηάδεη ε απνδνηηθφηεηα ηνπ franchising δηαθπκάλζεηο πνπ νθείινληαη βαζηθά ζηελ έιιεηςε αληίζηνηρεο πιεξνθφξεζεο κε απνηέιεζκα νη ελδηαθεξφκελνη αθ ελφο λα αγλννχλ ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ franchising θαη αθ εηέξνπ λα θνβνχληαη ηνπο ελδερφκελνπο θηλδχλνπο πνπ κπνξεί λα πξνθχςνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ. Παξφια απηά, ζηελ Δλσκέλε Δπξψπε, ην franchising παίδεη έλα ζεκαληηθφ ξφιν ζ έλα κεγάιν αξηζκφ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ. Σν 1995, κεηά κάιηζηα ηε δηεχξπλζε ηεο Δλσκέλεο Δπξψπεο κε ηελ Απζηξία, ηε Φηιαλδία θαη ηε νπεδία, ζηα 15 ηφηε κέιε ηεο, κε ζπλνιηθφ πιεζπζκφ κεγαιχηεξν ησλ 370 εθαη. αηφκσλ θαη ζπλνιηθή έθηαζε πάλσ απφ 3 εθαη. ηεηξαγσληθά ρηιηφκεηξα, ιεηηνπξγνχζαλ πεξίπνπ 120.000 franchisees πνπ αλήθαλ ζε πεξηζζφηεξνπο απφ 3.000 franchisors. Ο ζπλνιηθφο θχθινο εξγαζηψλ φισλ απηψλ ησλ franchisees αλήξρεην εηεζίσο πάλσ απφ 80 δηζεθαη. δνιάξηα Η.Π.Α. Πνιινί franchisors έρνπλ κεγάιε εμάπισζε ζ φιε ηελ Δπξψπε. Η αλάπηπμε απηή αλακέλεηαη λα επεθηαζεί πεξαηηέξσ κεηά ηελ αχμεζε ησλ ρσξψλ-κειψλ ζε 25 θξάηε. Δηδηθφηεξα, ζχκθσλα κε ηα πην πξφζθαηα δηαζέζηκα ζηνηρεία, αθ ελφο ησλ εζληθψλ εηαηξηψλ franchises ησλ θπξηφηεξσλ ρσξψλ ησλ πέληε επείξσλ, ζηηο νπνίεο παξνπζηάδεηαη αχμεζε ηεο ρξήζεο ηνπ franchising θαη αθ εηέξνπ ηεο Δπξσπατθήο Οκνζπνλδίαο Franchise, παξαηεξνχληαη ηα εμήο. 2.2. Ακεξηθή ηε Βφξεηα Ακεξηθή, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ 2000, ιεηηνχξγεζαλ 2.500 franchisors εθ ησλ νπνίσλ ην 82% ζηηο Η.Π.Α. θαη ην 17% ζηνλ Καλαδά.
15 2.2.1. Ηνωμένερ Πολιηείερ Αμεπικήρ Οη Η.Π.Α. είλαη ε ρψξα ζηελ νπνία γελλήζεθε θαη ηδηαίηεξα αλαπηχρζεθε ην franchising. ήκεξα ζηηο Η.Π.Α. ππάξρνπλ πνιιέο ελψζεηο πνπ αζρνινχληαη κε ηελ αλάπηπμε ηνπ franchising, φπσο ην American Bar Association Forum on Franchising, The American Franchisee Association (AFA), ην Women in Franchising, θ.α. Απφ ην 1979 ηέζεθε ζε ηζρχ, ζηε ρψξα απηή, ζρεηηθή Οκνζπνλδηαθή Ννκνζεζία γηα ην franchising, ε «Disclosure Requirements and Prohibitions Concerning Franchising and Business Opportunity Ventures», ε πην γλσζηή ζαλ «Full Disclosure Rule».
16
17 3.1. Είδε Franchising Οη ζπκβάζεηο ηνπ franchising κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ κε βάζε ηξία θξηηήξηα. Σα θξηηήξηα απηά είλαη ν ηνκέαο ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ franchising, νη ζρέζεηο ησλ εκπιεθνκέλσλ θαη ν βαζκφο εμάξηεζήο ηνπο. 3.1.1. Με Κπιηήπιο ηον Τομέα Δπισειπημαηικήρ Γπαζηηπιόηηηαρ Σν franchising αλάινγα κε ηνλ ηνκέα ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηάο ηνπ κπνξεί λα δηαθξηζεί ζε franchising δηαλνκήο, ζε franchising ππεξεζηψλ, ζε franchising βηνκεραλίαο - παξαγσγήο θαη ζε κηθηά είδε franchising. 3.1.1.1. Franchising διανομήρ Σν franchising δηαλνκήο (distributor franchising) απνηειεί ην είδνο ηνπ franchising πνπ ζπλαληάηαη ζπρλφηεξα. Καηά ην είδνο απηφ ηνπ franchising, o κελ franchisor κπνξεί λα είλαη είηε έλαο παξαγωγόο πνπ λα δηαλέκεη κέζσ ελφο δηθηχνπ ηα πξντφληα ηνπ, είηε έλαο δηαλνκέαο πνπ λα απνηειεί απιά έλα εκπνξηθφ θέληξν, o δε franchisee έρεη ζαλ ζθνπφ ηνπ λα πσιήζεη νξηζκέλα πξντφληα ζε ζπγθεθξηκέλα θαηαζηήκαηα κε ην δηαθξηηηθφ φλνκα ηνπ franchisor. ηελ πεξίπησζε ηνπ δηαλνκέα κπνξεί απηφο λα ιακβάλεη απ επζείαο απφ ηνλ παξαγσγφ ηα πξνο δηάζεζε πξντφληα ή λα αλαζέηεη ζε ηξίηνπο παξαγσγνχο λα θαηαζθεπάζνπλ ηα πξνο δηάζεζε πξντφληα γηα ινγαξηαζκφ ηνπ. ηελ πξψηε πεξίπησζε έρνπκε ζρέζε κεηαμχ παξαγσγνχ θαη ιηαλνπσιεηή, ελψ ζηε δεχηεξε ρνληξεκπφξνπ θαη ιηαλνπσιεηή. ηελ πξψηε πεξίπησζε ν franchisee δελ έρεη ην δηθαίσκα λα θαηαζθεπάζεη δηθά ηνπ πξντφληα ζηα νπνία λα ρξεζηκνπνηεί ην φλνκα θαη / ή ην ζήκα ηνπ franchisor. ηε δεχηεξε πεξίπησζε είλαη δπλαηφλ ν franchisee λα έρεη θαη άιινπο πξνκεζεπηέο αξθεί ν franchisor λα έρεη ελεκεξσζεί ζρεηηθά κε ηνπο πξνκεζεπηέο κε ηνπο νπνίνπο ν franchisee κπνξεί λα έρεη άκεζε ζπλαιιαγή. ηε ρψξα καο franchisors ηεο πξψηεο πεξίπησζεο είλαη ελδεηθηηθά ηα Παγσηά «Γσδψλε», ε «Neoset», ην «Stefanel», θ.α., ελψ ηεο δεχηεξεο πεξίπησζεο είλαη ηα «Goody s», ην «Cook Shop», ην «Folie-Folie», ην «Body Shop», ηα «Coffees Collections», θ.ά. Παξαδείγκαηα franchising δηαλνκήο απνηεινχλ αθφκε ηα βελδηλάδηθα. 3.1.1.2. Franchising ςπηπεζιών Σν franchising ππεξεζηώλ απνηειεί ην είδνο εθείλν ηνπ franchising πνπ παξνπζηάδεη πξννδεπηηθά ηε κεγαιχηεξε αλάπηπμε. Καηά ην είδνο απηφ ηνπ franchising, ν franchisor δηακνξθψλεη έλα ππφδεηγκα παξνρήο ππεξεζηψλ θαη ην νπνίν ππνρξενχληαη λα εθαξκφζνπλ νη franchisees. Ο θάζε franchisee απιά κε βάζε ην ππφδεηγκα απηφ πξνζθέξεη ηηο ππεξεζίεο ηνπ ρξεζηκνπνηψληαο ην φλνκα ή ηελ επσλπκία ή ην ζήκα ή ηελ ηερλνγλσζία ηνπ franchisor. ην franchising ππεξεζηψλ θαίλεηαη θαιχηεξα ν ηχπνο ηεο επηρεηξεκαηηθήο κνξθήο franchising. ηε ρψξα καο παξαδείγκαηα ηεο κνξθήο απηήο franchisors είλαη ε «Δπξνγλψζε», ηα «Ballons» (παηδηθή ςπραγσγία), ηα «Mail Boxes», ηα «Axon», θ.ά.
18 ηελ θαηεγνξία ηνπ franchising ππεξεζηψλ ππάγεηαη θαη ην θηλεηό franchising (mobile franchise) θαηά ην νπνίν νη ππεξεζίεο δελ παξέρνληαη ζην θαηάζηεκα ηνπ franchisee αιιά νη ππάιιεινη ηεο επηρείξεζεο ηνπ franchisee κεηαβαίλνπλ κε δηθά ηνπο κεηαθνξηθά κέζα ζηνλ πειάηε θαη πξνζθέξνπλ εθεί ηηο ππεξεζίεο ηνπο. 3.1.1.3. Franchising βιομησανίαρ - παπαγωγήρ Σν franchising βηνκεραλίαο-παξαγωγήο απνηειεί ην είδνο εθείλν ηνπ franchising πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ιηγφηεξν. Καηά ηελ πεξίπησζε απηή, ν franchisor (βηνκήραλνο) παξέρεη ζηνλ franchisee ηελ άδεηα λα θαηαζθεπάζεη ζχκθσλα κε ηηο ππνδείμεηο ηνπ θαη θαηφπηλ λα πσιήζεη πξντφληα πνπ ζα θέξνπλ ην ζήκα ηνπ, δειαδή κπνξεί λα ελεξγήζεη θαη ζαλ ρνλδξέκπνξνο. Παξαηεξείηαη φηη θαηά ηελ πεξίπησζε απηή έρνπκε ηε κεηαβίβαζε, εθηφο ησλ βαζηθψλ ζηνηρείσλ κηαο ζχκβαζεο franchising, ηεο ηερλνγλσζίαο θαη κεξηθέο θνξέο ησλ πξψησλ πιψλ θ.ιπ. φπσο π.ρ. ζηελ πεξίπησζε ηεο Coca-Cola. Δπνκέλσο, ζην franchising βηνκεραλίαο-παξαγσγήο έρνπκε ην πιενλέθηεκα φηη ν franchisor αθ ελφο πεξηνξίδεη ην χςνο ησλ επελδχζεσλ ηνπ ησλ απαξαίηεησλ γηα ηελ παξαγσγή θαη αθ εηέξνπ επσθειείηαη απφ ηε ζρεηηθή παξαγσγή. Φπζηθά, ζηελ πεξίπησζε απηή ηνπ franchising ζα πξέπεη λα πξνζερζνχλ ηδηαίηεξα αθ ελφο ε ελδερφκελε θαθή ρξήζε απφ κέξνπο ηνπ franchisee ηεο κεζφδνπ ηνπ franchisor, νπφηε ζα ππνζηεί ν franchisor ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ζηε θήκε ησλ πξντφλησλ ηνπ, θαη αθ εηέξνπ ε αδπλακία πνιιέο θνξέο, ιφγσ απνζηάζεσο, ηνπ franchisor λα ειέγρεη ηνλ franchisee. 3.1.1.4. Μικηά είδη franchising Σέινο, ζπλαληψληαη θαη πνιιά κηθηά είδε franchising, φπνπ ζπλππάξρνπλ ηα ζηνηρεία ηεο πψιεζεο πξντφλησλ θαη ηεο παξνρήο ππεξεζηψλ. ηε ρψξα καο παξαδείγκαηα ηεο θαηεγνξίαο απηήο απνηεινχλ ε «Roma Pizza», ην «Flocafe», ην «Brazilian Café», ν «Γεξκαλφο», ην «Beauty Shop», θ.α. 3.1.2. Με Κπιηήπιο ηιρ Σσέζειρ ηων Δμπλεκομένων Σν franchising αλάινγα κε ηνλ ηξφπν πνπ αλαπηχζζνληαη νη ζρέζεηο κεηαμχ ηνπ franchisor θαη ηνπ franchisee δηαθξίλεηαη ζε ρξεκαηνδνηηθφ franchising, ζε ζπλεηαηξηζηηθφ franchising, ζε κεξηθφ franchising θαη ζε πνιιαπιφ franchising. 3.1.2.1. Χπημαηοδοηικό franchising Σν ρξεκαηνδνηηθό franchising απνηειεί ην είδνο εθείλν ηνπ franchising φπνπ ν franchisor ρξεκαηνδνηεί ηελ επέλδπζε, ελψ ν franchisee αλαιακβάλεη νιφθιεξε ηε δηαρείξηζε ηνπ δηθηχνπ. Όπσο είλαη θπζηθφ ε επηηπρία ηνπ φινπ ζπζηήκαηνο εμαξηάηαη απφ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ franchisee. 3.1.2.2. Σςνεηαιπιζηικό franchising Σν ζπλεηαηξηζηηθό franchising απνηειεί ηε κνξθή απηή ηνπ franchising φπνπ ν franchisor ζπκκεηέρεη θαηά έλα κέξνο ζην θεθάιαην ηεο επηρείξεζεο ηνπ franchisee. Σν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ζπλήζσο είλαη θάησ ηνπ 50%, έηζη ψζηε ε δηνίθεζε λα αλήθεη ζηνλ franchisee. Δμ άιινπ, ε πεξίπησζε απηή ηνπ franchising επηηξέπεη ηνλ απνηειεζκαηηθφηεξν έιεγρν ηνπ franchisee απφ ηνλ franchisor.
19 3.1.2.3. Μεπικό franchising Σν κεξηθό franchising απνηειεί ηε κνξθή απηή ηνπ franchising φπνπ ν franchisor ρξεζηκνπνηεί έλα κέξνο ελφο θαηαζηήκαηνο (ζπλήζσο πνιπθαηαζηήκαηνο) πνπ δελ αλήθεη ζε ζχζηεκα franchising γηα λα δηαζέζεη κε ην δηθφ ηνπ ζχζηεκα franchising ηα πξντφληα ηνπ κέζα ζ απηφ. Σν ζχζηεκα απηφ είλαη γλσζηφ θαη ζαλ «Shop in the Shop» θαη ζηελ Διιάδα γηα παξάδεηγκα έρνπκε ηα θαηαζηήκαηα «Λακπξφπνπινο». Σελ πεξίπησζε απηή ηνπ franchising κπνξνχκε λα ηε ζεσξήζνπκε ζαλ ηδηφξξπζκε κνξθή franchising γηαηί νη ζρέζεηο κεηαμχ franchisor θαη franchisee δελ είλαη απφιπηα απηέο πνπ ηζρχνπλ ζε έλα δίθηπν franchising θαη ζε πνιιά ζεκεία κνηάδνπλ κ απηέο πνπ αλαπηχζζνληαη κεηαμχ πξνκεζεπηή θαη ιηαλνπσιεηή. 3.1.2.4. Πολλαπλό franchising Σν πνιιαπιό franchising απνηειεί ηε κνξθή απηή ηνπ franchising φπνπ ν franchisee ζπκκεηέρεη ζην δίθηπν ηνπ franchisor κε πεξηζζφηεξα ηνπ ελφο θαηαζηήκαηα. Η πεξίπησζε απηή ζπλαληάηαη θπξίσο ζε επηηπρεκέλνπο franchisees πνπ ηνπο εκπηζηεχεηαη απφιπηα ν franchisor. 3.1.3. Με Κπιηήπιο ηον Βαθμό Δξάπηηζηρ ηων Δμπλεκομένων Σν franchising αλάινγα κε ηνλ βαζκφ εμάξηεζεο ηνπ franchisee απφ ηνλ franchisor δηαθξίλεηαη ζε ππαγσγήο θαη ηζνηηκίαο. 3.1.3.1. Franchising ςπαγωγήρ χκθσλα κε ην franchising ππαγωγήο (subjection franchising) ν franchisor δηαδξακαηίδεη πξσηαγσληζηηθφ ξφιν θαη θαζνξίδεη κνλνκεξψο ηελ επηρεηξεκαηηθή πνιηηηθή ηνπ franchisee. Αθφκε, είλαη ν θάηνρνο ηεο ηερλνγλσζίαο (know-how) θαη ν αξρηθφο δεκηνπξγφο ηεο. Ο franchisee είλαη ππνρξεσκέλνο λα ζπκκνξθψλεηαη πξνο ηηο απζηεξέο νδεγίεο θαη πξνδηαγξαθέο ηνπ franchisor θαη απνηειεί απιφ εθηειεζηηθφ φξγαλφ ηνπ, παξφιν πνπ έρεη απηνηειή επηρεηξεκαηηθή νληφηεηα. Δμ άιινπ, ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ franchising ππαγσγήο απνηειεί ην φηη ν franchisor ζπλδέεηαη κε ηνλ θάζε franchisee ρσξίο φκσο θαη απηνί λα ζπλδένληαη αλακεηαμχ ηνπο. 3.1.3.2. Franchising ιζοηιμίαρ χκθσλα κε ην franchising ηζνηηκίαο ν franchisor δελ θπξηαξρεί αιιά ππάξρεη κηα κνξθή ζπλεηαηξηζηηθήο ζπλεξγαζίαο, κε βάζε ηελ ηζνηηκία ηνπ franchisor θαη ηνπ franchisee γηα ηελ πξνψζεζε ησλ πσιήζεσλ θαη ηελ επηηπρία ηνπ ζπζηήκαηνο. Ο franchisee ζπκκεηέρεη ζηελ ελαξκφληζε ελεξγεηψλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ ζπζηήκαηνο. Η ζπλεξγαζία κεηαμχ franchisor θαη franchisee κπνξεί λα εθδεισζεί κε δηάθνξνπο ηξφπνπο, φπσο αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ θαη πξνζσπηθνχ, θάιπςε πεξηνδηθψλ αλαγθψλ ζε εκπνξεχκαηα, θ.ά., κε ηηο νπνίεο επηδηψθεηαη ε ηειηθή επηηπρία ηνπ ζπζηήκαηνο. 3.2. Πιενλεθηήκαηα θαη Μεηνλεθηήκαηα Η εθαξκνγή ελφο ζπζηήκαηνο franchising παξνπζηάδεη κηα ζεηξά πιενλεθηεκάησλ θαη κεηνλεθηεκάησλ γηα ηνλ franchisor, ηνλ franchisee αιιά θαη ηνλ πειάηε (θαηαλαισηή). Αλαιπηηθφηεξα ηα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα γηα θαζέλα απφ ηνπο παξαπάλσ παξάγνληεο είλαη.
20 3.2.1. Πλεονεκηήμαηα 3.2.1.1. Για ηον franchisor 1. To franchising επηηξέπεη ζηνλ franchisor λα απμήζεη ηνλ αξηζκφ ησλ δηεμφδσλ δηαλνκήο ηνπ πξντφληνο ή ησλ ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξεη ε επηρείξεζή ηνπ ρσξίο ηελ παξακηθξή επέλδπζε θεθαιαίσλ. Οη franchisees είλαη εθείλνη πνπ δηαζέηνπλ ηα θεθάιαηα γηα ηηο αλαγθαίεο επελδχζεηο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο. 2. Δθ φζνλ ν franchisee εμνπζηάδεη ηε δξαζηεξηφηεηά ηνπ είλαη επφκελν φηη ζα θαηαβάιεη ηε κεγαιχηεξε δπλαηή πξνζπάζεηα έηζη ψζηε λα επηηχρεη ηα κέγηζηα δπλαηά θέξδε. Η ζρέζε απηή κπνξεί λα ζπγθξηζεί, γηα παξάδεηγκα, κε απηή ηνπ δηεπζπληνχ κηαο επηρείξεζεο ιηαληθνχ εκπνξίνπ πνπ απνηειεί έλαλ άκεζα απαζρνινχκελν ζηε κεηέξα επηρείξεζε. Γεληθά έλαο ηέηνηνο δηεπζπληήο έρεη έλαλ ζηαζεξφ κηζζφ, κε ελδερφκελα bonus θαη ζηεξείηαη ηα έθηαθηα θίλεηξα πνπ ε επηηπρία ηνπο κπνξεί λα είλαη απνηέιεζκα κηαο πξνζσπηθήο νηθνλνκηθήο επέλδπζεο πάλσ ζηελ επηρείξεζε. Έλαο επηηπρεκέλνο franchisee, κε απμαλφκελα θέξδε, κπνξεί λα αλακέλεηαη λα ζπλεηζθέξεη ζηε ηειηθή επηηπρία ηνπ franchisor. 3. Μηα επηρείξεζε πνπ εθαξκφδεη ην franchising θαη έρεη κηα ηνπηθή αθηίλα δξάζεσο δηεθδηθεί λα είλαη πιήξσο απνδεθηή απφ ηελ θνηλφηεηα ζαλ κηα ηνπηθή επηρείξεζε. Θα ήηαλ ζπνπδαίν λα γλσξίδεη θαλείο πφζνο θφζκνο αλαγλσξίδεη φηη κηα ηέηνηα παλεζληθά ή θαη δηεζλψο γλσζηή επηρείξεζε, φπσο γηα παξάδεηγκα κηα πνιχ γλσζηή επηρείξεζε γξήγνξνπ θαγεηνχ (fast-food), είλαη πηζαλφλ λα είλαη απηνδηνηθνχκελε κέζα ζε κηα αιπζίδα απηνδηνηθνχκελσλ επηρεηξήζεσλ. Ο franchisor έρεη ηε δπλαηφηεηα λα εληάμεη ζην δηθφ ηνπ ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα ζεκεία πψιεζεο πνπ εθαξκφζζεθαλ κε επηηπρία απφ νξηζκέλνπο franchisees. Δμ άιινπ, απνηέιεζκα ηεο θαηάζηαζεο απηήο ζα είλαη αθ ελφο ε αχμεζε ηεο εκπνξηθήο αμίαο ηνπ franchisor θαη αθ εηέξνπ ε δηεχξπλζε ηεο πειαηείαο ηνπ. χλεζεο είλαη νη θαηαλαισηέο λα πξνηηκνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ επψλπκεο επηρεηξήζεηο αληί άιισλ επηρεηξήζεσλ πνπ παξέρνπλ ή αζρνινχληαη κε ην ίδην αληηθείκελν. 4. Ο franchisor έρεη πεξηνξηζκέλεο πιεξσκέο ζε ελνίθηα θαη ζε γεληθέο δηνηθεηηθέο δαπάλεο επεηδή ε θχζε ηεο εξγαζίαο ηνπ franchising απαηηεί νη franchisees λα είλαη απηναπαζρνινχκελνη. Οη franchisees είλαη κφλνη ηνπο ππεχζπλνη γηα ηηο ζπκβάζεηο εξγαζίαο θαη ηα ιεηηνπξγηθά θφζηε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ελεξγεηψλ ηνπο. 5. Καζψο ν franchisor θαιχπηεη έλα κεγάιν δίθηπν δηαλνκήο γηα ην πξντφλ ηνπ ή ηηο ππεξεζίεο ηνπ, ε θχζε ησλ πεξηζζνηέξσλ ζπκβνιαίσλ franchise είλαη ηέηνηα ψζηε λα θαζηζηά αθ ελφο ηνπο franchisees ζε θάπνην κέηξν δέζκηνπο πξνο ηνλ franchisor θαη απφ ηελ άιιε πιεπξά ν franchisor λα δεκηνπξγεί ππφ ηελ εμνπζία ηνπ κηα επέιηθηε κεγάιε κνλάδα, ε νπνία λα ζπγθεληξψλεη φια ηα πιενλεθηήκαηα ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ. 3.2.1.2. Για ηον franchisee 1. Με ηε βνήζεηα ηνπ franchising είλαη δπλαηφλ κηα κηθξή επηρείξεζε λα εθκεηαιιεπζεί πιενλεθηήκαηα πνπ είλαη δηαζέζηκα ζε κεγάιεο, ηζρπξέο θαη κάιηζηα επψλπκεο επηρεηξήζεηο. Η ρξήζε ελφο αλαγλσξηζκέλνπ θαη γλσζηνχ νλφκαηνο εληζρχεη ηελ απνδνρή, ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ franchisee. Η έιιεηςε απφ ηνλ franchisee βαζηθψλ ή εηδηθψλ γλψζεσλ θαιχπηεηαη απφιπηα απφ έλα ειεγκέλν πξφγξακκα πνπ νξγαλψζεθε θαη πξνζαξκφζηεθε απφ ηνλ
21 franchisor εηδηθά γηα ηνπο franchisees θαη ηελ φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξε ιεηηνπξγία φιεο ηεο αιπζίδαο ηνπ franchisor. 2. Ο franchisee πνπιά έλα ή πεξηζζφηεξα πξντφληα ή ππεξεζίεο κ έλα γλσζηφ εκπνξηθφ φλνκα. Δμ άιινπ, νη πεξηζζφηεξνη franchisors πξνζπαζνχλ κε ζπλερείο εζληθέο θαη ηνπηθέο δηαθεκηζηηθέο εθζηξαηείεο λα δηαηεξήζνπλ ηα πξντφληα θαη ηηο ππεξεζίεο ησλ franchisees ζηε κλήκε ηνπ θφζκνπ. 3. Κνηλή πεπνίζεζε είλαη φηη έλαο franchisee εμ αηηίαο ηεο βνήζεηαο πνπ ηνπ παξέρεη ν franchisor ρξεηάδεηαη ιηγφηεξα θεθάιαηα θαη πξνζπάζεηα απφ ην αλ μεθηλνχζε αλεμάξηεηα κηα επηρεηξεζηαθή δξαζηεξηφηεηα. Απηφ νθείιεηαη βαζηθά, κεηαμχ ησλ άιισλ, ζηε βνήζεηα πνπ έρεη ζηελ επηινγή ηνπ ηφπνπ εγθαηάζηαζεο, ζε πξνβιήκαηα ζρεδηαζκνχ θαη πξνγξακκαηηζκνχ, ζηελ αξρηθή θαη δηαξθή εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ζην νκαιφ μεθίλεκα θαη ζηε ιεηηνπξγία γεληθφηεξα ηεο επηρείξεζεο. Δμ άιινπ, είλαη δπλαηφλ λα βνεζεζεί ζην έξγν ηεο εμεχξεζεο θαη εγγχεζεο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο πνπ είλαη απαξαίηεηε γηα ηηο αλάγθεο ηεο δξαζηεξηφηεηαο. 4. Δμ αηηίαο ηεο βνήζεηαο πνπ έρεη ν franchisee απφ ηνλ franchisor ειαηηψλεηαη ζεκαληηθά ν επηρεηξεκαηηθφο θίλδπλνο πνπ ζπλήζσο αληηκεησπίδεη, ρσξίο θπζηθά λα απαιιάζζεηαη εμ νινθιήξνπ απφ θαλέλα θίλδπλν. Δμ άιινπ, δελ ζα πξέπεη λα καο δηαθεχγεη φηη κηα κνλάδα πνπ έρεη δερζεί ην franchising είλαη ζπλήζσο κηα κηθξή επηρείξεζε θαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο νη franchisees εξγάδνληαη ζθιεξά θαη ηδηαίηεξα ζηνλ αξρηθφ ρξφλν ηεο εγθαηάζηαζεο, πνιιέο ψξεο θάζε εκέξα γηα λα θζάζνπλ ζ έλα ηθαλνπνηεηηθφ απνηέιεζκα. 5. Ο franchisee απνιακβάλεη ην φθεινο ησλ ζπλερψλ εξεπλεηηθψλ θαη αλαπηπμηαθψλ επελδχζεσλ θαη πξνγξακκάησλ ηνπ franchisor ψζηε λα βειηηψλεη κε ηε βνήζεηα ηεο ηερλνινγηθήο πξνφδνπ θαη ηεο πξνζπάζεηαο ηεο επηρείξεζήο ηνπ ηηο δπλαηφηεηέο ηεο θαη λα επηηπγράλεη θαιχηεξε επαθή κε ηε δήηεζε ησλ πειαηψλ ηνπ. 6. Ο franchisee ιακβάλεη πιεξνθνξίεο νη νπνίεο αθνξνχλ ηελ αγνξά ηηο νπνίεο κε άιινλ ηξφπν δελ ζα κπνξνχζε λα απνθηήζεη. Οη πεξηζζφηεξνη franchisors ρξεζηκνπνηνχλ εηδηθνχο εξεπλεηέο ηεο αγνξάο γηα λα εμεηάδνπλ ηελ επηθξαηνχζα θαηάζηαζε ηεο αγνξάο θαη νη ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο θπθινθνξνχλ ζηνπο franchisees. Ο πην ζπλεζηζκέλνο ηξφ-πνο πξνψζεζεο ησλ ζρεηηθψλ πιεξνθνξηψλ είλαη κ έλα κεληαίν ελεκεξσηηθφ θπιιάδην, ειεθηξνληθά ή θαηά νπνηνδήπνηε άιιν ζεκηηφ ηξφπν. 7. Ο franchisee είλαη ζε ηέηνηα έθηαζε αλεμάξηεηνο απφ ηνλ franchisor φζν είλαη ε δηθηά ηνπ δξαζηεξηφηεηα. Η επηηπρία ηνπ βξίζθεηαη θαηά θάπνηα ζεκαληηθή έθηαζε εμαξηψκελε απφ ην πνζφ ησλ εξγαζηψλ πνπ ζα θαηαθέξεη λα πξνζειθχζεη. 8. Σν ζχλνιν ησλ franchisees ελφο ζπζηήκαηνο είλαη δπλαηφλ λα δεκηνπξγήζεη εηδηθφ εθιεγκέλν ζπκβνπιεπηηθφ ζψκα ν ξφινο ηνπ νπνίνπ είλαη δπλαηφλ λα απνηειέζεη ηε «θσλή» ησλ franchisees πξνο ηνλ franchisor θαη λα ηνπ παξέρεη ζπλερψο πιεξνθνξίεο, εκπεηξίεο θαη ηδέεο απφ ηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή θαη νπνίεο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο αθνινπζνχληαη απφ ηνλ franchisor. Η πξαθηηθή απηή κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ ζπζηήκαηνο πξνο φθεινο ηφζν ηνπ franchisor φζν θαη ησλ franchisees. Δλδεηθηηθά ζηελ Διιάδα ε πξαθηηθή απηή εθαξκφδεηαη απφ ηελ επηρείξεζε Goody s. 3.2.1.3. Για ηον πελάηη 1. Οη franchisees, ζαλ αλεμάξηεηνη επηρεηξεκαηίεο, είλαη ζε ζέζε λα πξνζθέξνπλ επηπιένλ ζηνλ πειάηε (θαηαλαισηή) κηα πςειή πξνζσπηθή ππεξεζία.