Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες

Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες Θέμα/τίτλος: Το δωμάτιο μου Βαθμίδα: 2 Διάρκεια: 11 Χ 80 Τάξεις: Δ και Ε Περιγραφή Ενότητας Οι μαθητές/μαθήτριες εκφράζουν συναισθήματα, διερευνούν και προβληματίζονται για θέματα που αφορούν στον τόπο διαμονής των ίδιων αλλά και άλλων συνανθρώπων τους. Μέσα από τη θέαση φωτογραφικού υλικού καλλιτεχνών και έμπειρων φωτογράφων, εμπλουτίζουν τις εμπειρίες τους και δημιουργούν με ανακυκλώσιμα υλικά και σε ηλεκτρονική μορφή διάφορους τύπους δωματίων. Η απόφασή τους για κατασκευή χρηστικών επίπλων δωματίου, τους ωθεί στη δημιουργία διαδραστικού δρώμενου σε εξωτερικό χώρο του σχολείου. Εμπλέκονται σε διαδικασίες δημιουργίας εγκατάστασης στο χώρο και προβληματίζονται για τρόπους εμπλοκής των υπόλοιπων παιδιών και του προσωπικού του σχολείου στο εικαστικό τους δρώμενο. Μέσα από την όλη πορεία της ενότητας γίνεται προσπάθεια ευαισθητοποίησης σε θέματα αποδοχής και σεβασμού προς τους συνάνθρωπους άλλων πολιτισμών και συνθηκών διαβίωσης. Οικολογία Σχολείου Πλαίσιο μάθησης/ιδιαιτερότητες σχολείου και κοινότητας: Το σχολείο είναι αστικό και διαθέτει εργαστήριο Εικαστικών και αίθουσα Ηλεκτρονικών Υπολογιστών. Το κλίμα όσον αφορά στις τέχνες είναι πολύ θετικό και τα παιδιά έχουν αρκετά μεγάλο ενδιαφέρον για το μάθημα της Εικαστικής Αγωγής. Αρκετά συχνά τα παιδιά λαμβάνουν μέρος σε διάφορους διαγωνισμούς τέχνης ή διάφορες άλλες εικαστικές δράσεις που οργανώνονται στο σχολικό χώρο. (π.χ. διακόσμηση χώρων του σχολείου με ψηφιδωτά, δημιουργία γκράφιτι με θέμα την ποδηλασία, διοργάνωση εκθέσεων και εγκαταστάσεων στην αυλή του σχολείου κ.ά.). Υπάρχει στενή συνεργασία με τους γονείς οι οποίοι ανταποκρίνονται θετικά στο κάλεσμα του σχολείου για διάφορες συνεργασίες (έκδοση ημερολογίου με έργα παιδιών, αγορά υλικών τέχνης, δημιουργία αφίσας από τα παιδιά για διαφήμιση εκδήλωσης του Συνδέσμου Γονέων κ.α.). Σε αρκετές περιπτώσεις έγιναν διαθεματικά ενότητες κατά τις οποίες υπήρξε στενή συνεργασία με τους εμπλεκομένους συναδέλφους με απώτερο στόχο την κάλυψη κοινών στόχων του ΝΑΠ. Προϋπάρχουσες γνώσεις και εμπειρίες, ενδιαφέροντα και ιδιαιτερότητες των παιδιών: Τα παιδιά έχουν ασχοληθεί ξανά με την αποδόμηση και αναδόμηση ανακυκλώσιμων υλικών σε διάφορες άλλες δράσεις. Έχουν επίσης πολύ καλές σχεδιαστικές δεξιότητες. Χειρίζονται αρκετά καλά τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, αφού τους χρησιμοποιούν διαθεματικά. Είναι συνηθισμένοι να εργάζονται ομαδικά σε διάφορες δράσεις. Θεματικές περιοχές: Χώρος-Τόπος, Tαυτότητα Ζήτημα: Το δωμάτιο ως μέσο έκφρασης/απεικόνισης της ταυτότητάς μας 1

Στοιχεία από τον Πυρήνα: Μορφολογικά στοιχεία: γραμμή, σχήμα, χρώμα Δομικά στοιχεία: τοποθέτηση, μέγεθος, όγκος, χώρος Νοηματικά στοιχεία: έκφραση συναισθημάτων, μηνύματα, συμβολισμοί του εικαστικού έργου σε σχέση με θέματα που αφορούν την ταυτότητα, διαφορετικότητα, περιβαλλοντική συνείδηση Τεχνικές: σχέδιο/ σκιτσάρισμα αντικειμένων και χώρων, αποδόμηση-αναδόμηση εικόνας στον υπολογιστή, δημιουργία τρισδιάστατων έργων με τη χρήση ανακυκλώσιμων υλικών Μέσα - Υλικά: υλικά σχεδίου, φωτογραφίες δωματίων των παιδιών, περιοδικά, διαφημιστικά φυλλάδια, κασόνια, άχρηστα υλικά (πλαστικά μπουκάλια, πώματα κ.α), ηλεκτρονικοί υπολογιστές, εικαστικό ημερολόγιο Πηγές: Φωτογραφικό υλικό του ταξιδευτή Νικόλα Παπαχρυσοστόμου με θέμα τους χώρους διαβίωσης παιδιών από διάφορες χώρες. Παρουσίαση φωτογραφικού υλικού του Αμερικανού φωτογράφου James Mollison ( project- «Where children sleep»). Συλλογές φωτογραφιών από τα δωμάτια των μαθητών. Βίντεο με τα έπιπλα από ανακυκλώσιμα υλικά Στόχοι Ενότητας (Γνώσεις και Εμπειρίες, Δεξιότητες, Στάσεις) Οι μαθητές/τριες να: Στόχοι Πυρήνα 1) διερευνούν υλικά και ιδέες σε σχέση με το θέμα τους και πειραματίζονται με τη χρήση πολλαπλών μεθόδων, τεχνικών και μέσων 2) καταγράφουν τις σκέψεις-ιδέες τους με ποικίλους τρόπους (ιδεόγραμμα, λέξεις κλειδιά, εικαστικό ημερολόγιο) 3) δομούν, τροποποιούν και μετασχηματίζουν αντικείμενα, υλικά και εικόνες με τη χρήση διαφόρων εργαλείων, μέσων και τεχνικών 4) δημιουργούν (παράγουν-αναπαράγουν) έργα δύο, τριών (κατασκευές, εγκαταστάσεις),τεσσάρων διαστάσεων (εικόνες στον Η.Υ) μέσα από πειραματισμό και εξερεύνηση υλικών, μέσων, αντικειμένων, ιδεών 2

5) αναγνωρίζουν τα εικαστικά στοιχεία που αναφέρονται στον πυρήνα της ενότητας, στο περιβάλλον τους, στα δικά τους έργα τέχνης και των συμμαθητών τους 6) αξιοποιούν τα εικαστικά στοιχεία που αναφέρονται στον πυρήνα της ενότητας δίνοντας νόημα στα δικά τους έργα 7) δίνουν νόημα, επεξηγούν και παρουσιάζουν τη διαδικασία δημιουργίας και το τελικό εικαστικό αποτέλεσμα Στόχοι έννοιας - κλειδί Αειφόρος Ανάπτυξη Περιβάλλον 8) καλλιεργούν την κρίση τους για τους χώρους διαβίωσης των ανθρώπων μέσα από εικαστική έρευνα και δράση 9) παρατηρούν και αξιοποιούν εικαστικά το περιβάλλον του δωματίου και του σχολικού χώρου 10) διαμορφώνουν εικαστικά την αυλή του σχολείου και το δωμάτιο τους επιδιώκοντας τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους 11) καλλιεργούν την ομαδικότητα και επίλυση προβλημάτων μέσα από δημιουργικές συνεργασίες και δράσεις 12) αντιλαμβάνονται τους σκοπούς και τα μηνύματα των εικόνων, αντικειμένων και τη σύνδεσή τους με το περιβάλλον και την καθημερινή ζωή 13) καλλιεργούν το σεβασμό προς τους συνάνθρωπους άλλων πολιτισμών και συνθηκών διαβίωσης 14) καλλιεργούν την περιβαλλοντική συνείδηση Στόχοι έννοιας - κλειδί Πολιτισμός 15) Εντοπίζουν στοιχεία της δικής τους ταυτότητας αλλά και άλλων ατόμων συνδέοντάς τα με το χώρο, τις εμπειρίες και τα βιώματα τους (σχέση ενός χώρου/δωμάτιο με την ταυτότητα του κατόχου του) 16) προσδιορίζουν τη μορφή εικαστικής δημιουργίας, διαδραστική εγκατάσταση στο χώρο, μέσα από πραγματικές εμπειρίες και χρήση ανακυκλώσιμων υλικών. Πορεία Ενότητας ΜΑΘΗΜΑ 1: Έρευνα Προβληματισμός Έμφαση στους Στόχους 1, 2, 4, 6, 12 1) Έκφραση συναισθημάτων, ανάκληση εμπειριών: Τα παιδιά φέρνουν στο σχολείο ένα αντικείμενο που τους αρέσει από το δωμάτιό τους. Ακολουθεί συζήτηση σε κύκλο και επίδειξη των αντικειμένων. Τα παιδιά εξηγούν γιατί έχουν το σχετικό αντικείμενο στο δωμάτιό τους και πώς αντικατοπτρίζει την προσωπικότητά τους. Συμπληρώνουν σχετικό έντυπο με πληροφορίες για το αντικείμενό τους. Οι πληροφορίες που έπρεπε να συμπληρώσουν τα παιδιά στο σχετικό έντυπο ήταν: Να το ζωγραφίσουν, να γράψουν το όνομα του αντικειμένου και τα υλικά από τα οποία είναι φτιαγμένο, σε τι τους χρησιμεύει και γιατί τους αρέσει. 3

2) Παρατήρηση- Δημιουργία Στη συνέχεια παρατηρούν και σχεδιάζουν το αντικείμενό τους. 4

ΜΑΘΗΜΑΤΑ 2 και 3: Παρουσίαση-Χαρτογράφηση Έμφαση στους Στόχους 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 15 1) Παρουσίαση Τα παιδιά φέρνουν φωτογραφίες του δωματίου τους. Τις παρουσιάζουν εκφράζοντας τα συναισθήματά τους και τον τρόπο που το δωμάτιο τους αντανακλά στοιχεία από την ταυτότητά τους (ηλικία, φύλο, χόμπι, αν το μοιράζονται ή όχι με αδέρφια κ.α). 2) Ιδεόγραμμα Σε ομάδες δημιουργούν ιδεόγραμμα με πληροφορίες για τα δωμάτιά τους, τις αλλαγές που θα ήθελαν να κάνουν σε αυτά και το παρουσιάζουν. 3) Χαρτογράφηση του δωματίου τους Χαρτογραφούν σε χαρτί Α3 με χρωματιστά μολύβια ή μολύβια, το δωμάτιό τους με όσες περισσότερες λεπτομέρειες μπορούν. 5

ΜΑΘΗΜΑ 4 και 5: Εμπλουτισμός, προβληματισμός, δημιουργία, ανατροφοδότηση Έμφαση στους Στόχους 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 12, 13, 15 1) Εμπλουτισμός Παρουσιάζεται σε PowerPoint, φωτογραφικό υλικό του Αμερικανού φωτογράφου James Mollison (project- «Where Children Sleep»). Γίνεται σύγκριση των δωματίων που είδαν στην παρουσίαση, με τα δικά τους και καλούνται να ανακαλύψουν στοιχεία της ταυτότητας των κατοίκων των δωματίων (φύλο, θρησκεία, ηλικία, κοινωνική τάξη, οικονομική κατάσταση, χώρος /τόπος διαμονής). Καταγράφουν τις σκέψεις τους στο εικαστικό τους ημερολόγιο. 2) Προβληματισμός Τα παιδιά παίρνουν το ρόλο του διακοσμητή εσωτερικών χώρων και αναλαμβάνουν να διακοσμήσουν το δωμάτιο ενός πελάτη τους (π.χ. επιστήμονα, αθλητή, καλλιτέχνη, μαθητή κ.τ.λ). Προβληματίζονται για τα στοιχεία της ταυτότητας και τα έπιπλα που θα 6

τοποθετήσουν/βάλουν στο δωμάτιο έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις και ανάγκες του πελάτη τους. 3) Εικαστική Δημιουργία σε Ηλεκτρονικό Υπολογιστή Πειραματίζονται με το λογισμικό του προγράμματος Kidspiration και δημιουργούν ένα δωμάτιο που να καλύπτει τις απαιτήσεις, ανάγκες και τα ενδιαφέροντά του πελάτη τους. 4) Ανατροφοδότηση-αξιολόγηση Παρουσιάζουν τα δωμάτια που δημιούργησαν στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Αξιολογούν την ομάδα τους συμπληρώνοντας σχετικό φύλλο εργασίας. 7

ΜΑΘΗΜΑΤΑ 6, 7, 8 και 9: Εμπλουτισμός-Προβληματισμός-Δημιουργία-Παρουσίαση Έμφαση στους Στόχους 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 11, 12, 13, 14, 15 1) Εμπλουτισμός Πραγματοποιείται επίσκεψη του Νικόλα Παπαχρυσοστόμου (ταξιδευτή) στο σχολείο και παρουσίαση φωτογραφιών με θέμα τους χώρους διαβίωσης παιδιών από διάφορες χώρες. Παρουσιάζονται διάφορα είδη δωματίων (καλύβες, πλωτά δωμάτια σε ποτάμια, δωμάτια σε ξύλινες δοκούς κ.α). Τονίζεται η διαφορετικότητα των δωματίων αλλά και των ιδιοκτητών τους και γίνεται προσπάθεια για καλλιέργεια σεβασμού προς τους συνανθρώπους άλλων πολιτισμών και με διαφορετικές συνθήκες διαβίωσης. Τα παιδιά κάνουν σχετικές ερωτήσεις στον φιλοξενούμενο. 2) Προβληματισμός Πώς φαντάζονται το δωμάτιο των ονείρων τους; Συζητούν στις ομάδες τους και σχεδιάζουν τις σκέψεις τους στο εικαστικό τους ημερολόγιο. 3) Εικαστική δημιουργία Τα παιδιά δημιουργούν τα δωμάτια των ονείρων τους με ανακυκλώσιμα υλικά (π.χ. σύγχρονο, πλωτό δωμάτιο, δωμάτιο καλύβα κ.τ.λ). Διακοσμούν το δωμάτιο τους με αποκόμματα από περιοδικά ή άλλα υλικά που επιθυμούν. 8

Κατασκευές σε κασόνια... Το δωμάτιο των ονείρων μας! 4) Παρουσίαση Παρουσιάζουν τα έργα τους και σκέφτονται σε ποιο χώρο του σχολείου να τα εκθέσουν. Αποφασίζουν να τα εκθέσουν στην είσοδο του σχολείου. ΜΑΘΗΜΑ 10 και 11: Εμπλουτισμός-Προβληματισμός-Δημιουργία-Αξιολόγηση Έμφαση στους Στόχους 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 14, 16 1) Εμπλουτισμός Προβάλλεται βίντεο με κατασκευές επίπλων από πλαστικά μπουκάλια στην Αφρική. Ακολουθεί συζήτηση για την οργάνωση διαδραστικού δρώμενου στο χώρο του σχολείου όπου το κοινό θα συμμετέχει στις εμπειρίες δωματίων που είχαν κατά τη διάρκεια της ενότητάς τους. 2) Προβληματισμός Ποιο θα είναι το δρώμενο; Σε ποιο χώρο; Τι θα συμπεριλαμβάνει; Μετά από προβληματισμό και συζήτηση καταλήγουν σε ένα διαδραστικό δρώμενο-εγκατάσταση στην αυλή του σχολείου που θα περιλαμβάνει χρηστικά έπιπλα δωματίου φτιαγμένα με ανακυκλώσιμα υλικά τα οποία θα μπορεί το κοινό να χρησιμοποιεί. 3) Εικαστική δημιουργία α) Δημιουργούν τα έπιπλα δωματίου με πλαστικά μπουκάλια και άλλα ανακυκλώσιμα υλικά. Προβληματίζονται και βρίσκουν λύσεις σε θέματα που αφορούν τη στερεότητα, την ισορροπία και την ανθεκτικότητα των έργων τους σε σχέση με το χώρο, τις καιρικές συνθήκες και τη χρήση τους. 9

β) Ετοιμάζουν προσκλήσεις που θα δώσουν στα υπόλοιπα παιδιά του σχολείου και στους δασκάλους. γ) Εγκαθιστούν τα έργα τους στο χώρο και βιώνουν τις αντιδράσεις των θεατών στην εικαστική τους παρέμβαση. Τα παιδιά του σχολείου απολαμβάνουν τα έπιπλα του υπαίθριου δωματίου που εγκατέστησαν οι συμμαθητές τους στην αυλή του σχολείου. Έπιπλα οικολογικά και χρήσιμα... 10

4) Αξιολόγηση, αναστοχασμός Τα παιδιά βλέπουν τις φωτογραφίες που λήφθηκαν κατά τη διάρκεια όλης της διαδικασίας και εκφράζουν σχόλια και εντυπώσεις για την πορεία της ενότητας, τη διαδικασία δημιουργίας των έργων τους καθώς και για το τελικό εικαστικό αποτέλεσμα. Έκθεση των κατασκευών στην εσωτερική είσοδο του σχολείου μετά από το τέλος της τριήμερης έκθεσης στην αυλή. Αναστοχασμός Μαθησιακά αποτελέσματα Η εφαρμογή μιας ενότητας στο μάθημα της Εικαστικής Αγωγής στα πλαίσια του Νέου Αναλυτικού Προγράμματος ήταν μια ενδιαφέρουσα εμπειρία γεμάτη προκλήσεις. α) Οι δραστηριότητες ήταν ιεραρχημένες από τις πιο απλές σε πιο σύνθετες, γεγονός που βοήθησε τα παιδιά να αποκτήσουν σταδιακά δεξιότητες και να τις αξιοποιούν. β) Το θέμα της ενότητας, καθώς και ο σχεδιασμός των δραστηριοτήτων είχε άμεση σχέση με τις προσωπικές εμπειρίες και τα βιώματα των μαθητών/τριών. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, αποτέλεσε βασικό παράγοντα για την προσέλκυση του ενδιαφέροντος και τη θετική ανταπόκριση των παιδιών στη συγκεκριμένη ενότητα. γ) Οι δραστηριότητες ήταν διανθισμένες με την εμπλοκή των παιδιών σε πειραματισμούς με ποικίλα υλικά και τεχνικές. Αυτό το γεγονός προώθησε την εις βάθος γνωριμία των παιδιών με τα υλικά αυτά, αλλά και την πολυποίκιλη ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους. Για παράδειγμα, με ιδιαίτερη έκπληξη παρατήρησα ότι οι μαθητές βρήκαν ιδιαίτερα δελεαστική την ιδέα να σχεδιάσουν το δικό τους δωμάτιο. Παρόλο που χρησιμοποίησαν απλά σχεδιαστικά υλικά, όπως μολύβι ή πεννάκι, ήταν απορροφημένοι καθόλη τη διάρκεια του μαθήματος με το να ανακαλούν στη μνήμη τους το δωμάτιό τους και να προσπαθούν να το αποτυπώσουν στο χαρτί. 11

Μια άλλη δραστηριότητα που τα παιδιά βρήκαν απίστευτα ελκυστική ήταν η κατασκευή επίπλων με πλαστικά μπουκάλια και άλλα ανακυκλώσιμα υλικά. Το γεγονός ότι μπορούσαν να καθίσουν πάνω στα έπιπλα που έφτιαξαν και να τα χρησιμοποιήσουν και αυτοί, αλλά και όλοι οι συμμαθητές τους, τους έδωσε μεγάλη χαρά. Πρακτικές Δυσκολίες / Εισηγήσεις για αλλαγές α) Ο αριθμός των δραστηριοτήτων που σχεδιάστηκαν για την ενότητα αυτή ήταν πολύ μεγάλος. Στο μέλλον, θα μπορούσε να γίνει μια επιλογή δραστηριοτήτων, με έμφαση σε αυτές στις οποίες έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα παιδιά. β) Στο εργαστήρι των ΗΥ δεν λειτουργούσαν όλοι οι υπολογιστές και τα παιδιά κάθισαν σε μεγάλες ομάδες μπροστά από τους υπολογιστές που λειτουργούσαν. Αυτό προκάλεσε δυσκολίες στη συνεργασία τους και στην ομαλή χρήση του υπολογιστή. γ) Η έλλειψη έγχρωμων μελανιών εμπόδισε την εκτύπωση των έργων τους και τους προκάλεσε απογοήτευση. Προέκταση δραστηριοτήτων (στο μάθημα των Εικαστικών Τεχνών ή/και συνεργασία με άλλα μαθησιακά αντικείμενα) Ως επέκταση της ενότητας θα μπορούσαν να γίνουν οι ακόλουθες δράσεις: 1. Εγκαίνια για το εικαστικό δρώμενο που έλαβε μέρος στην αυλή του σχολείου και πρόσκληση φορέων που σχετίζονται με το σχολείο ή και την ευρύτερη κοινότητα (π.χ. γονείς, περιβαλλοντικές ομάδες, σχολική εφορεία, αντιπρόσωποι του δήμου κ.τ.λ). 2. Εγκατάσταση των επίπλων από ανακυκλώσιμα υλικά σε ένα δημόσιο χώρο (π.χ. μια πλατεία, ένα εμπορικό κέντρο) και καταγραφή των αντιδράσεων του κοινού. 3. Οργάνωση επίσκεψης σε εργαστήρια καλλιτεχνών που ασχολούνται με υλικά ανακύκλωσης ή και σε χώρους όπου υπάρχουν εικαστικές εγκαταστάσεις (installations) με ανακυκλώσιμα υλικά. 4. Συλλογή παλιών/άχρηστων επίπλων από τις οικογένειες των παιδιών και διακόσμησή τους από τους μαθητές/τριες με βάση τα δικά τους γούστα και ενδιαφέροντα, έτσι ώστε να αναδεικνύεται η ταυτότητά τους. Έκθεση των έργων αυτών σε σχολικούς χώρους. 5. Σύνθεση και εικονογράφηση της ιστορίας ενός επίπλου ή αντικειμένου από το δωμάτιό τους (π.χ. από πού ξεκίνησε, πού και πώς ταξίδεψε και που κατέληξε). Αυτό μπορεί να γίνει και διαθεματικά, στο μάθημα των Ελληνικών. Εκπαιδευτικός: Λένα Βαρνάβα 12