ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ Π. Σ. Θ.

ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ Π. Σ. Θ.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΤΟΧΟΙ - ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ ΑΣΤΙΚΕΣ ΟΧΛΗΣΕΙΣ ΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι (ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΟΧΛΗΣΕΩΝ) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ (ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΟΧΛΗΣΕΩΝ ΣΤΗΝ Ο Ο Π. ΜΕΛΑ) ΧΑΡΤΕΣ Χάρτης 0: Καταγραφή αστικών ελεύθερων χώρων στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης Χάρτης 1: Καταγραφή χώρων που καταλαµβάνονται από σταθµευµένα οχήµατα Χάρτης 2: Καταγραφή χώρων που καταλαµβάνονται από τραπεζοκαθίσµατα 1

ΣΤΟΧΟΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Η χρήση του ελεύθερου χώρου, η λειτουργία του και η συµβολή του στην κάλυψη των αναγκών του πολίτη της πόλης είναι το αντικείµενο της παρούσας εργασίας, η οποία έχει ως στόχους : την αναγνώριση, την καταγραφή και την κατηγοριοποίηση των στοιχείων και των προβληµάτων εκείνων, που αποτελούν οχλήσεις για την καθηµερινότητα του πολίτη. την επισήµανση των θεµάτων εκείνων που η λύση τους έγκειται στην αρµοδιότητα των τοπικών φορέων και της τοπικής αυτοδιοίκησης (και δεν απαιτούν σηµαντικά κονδύλια ή αποφάσεις της Κεντρικής ιοίκησης). τη διατύπωση προτάσεων αντιµετώπισης και κατά το δυνατόν εξάλειψης των προβληµάτων προκειµένου να επιτευχθεί η εξυγίανση και αναβάθµιση των ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε στηρίχθηκε : στην επιτόπια παρατήρηση και φωτογράφιση των σηµαντικότερων στοιχείων που συνιστούν τις αστικές οχλήσεις σε µια προεπιλεγµένη περιοχή του ιστορικού κέντρου. στην αποτύπωση - καταγραφή των παρατηρήσεων και των δεδοµένων σε χάρτες 2

ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η περιοχή έρευνας της οµάδας µας ορίζεται από τις οδούς Λ. Νίκης, Ίωνος ραγούµη, Εγνατία και Γούναρη. Η Μητροπόλεως, η Τσιµισκή και η Ερµού διασχίζουν την περιοχή παράλληλα προς την παραλιακή λεωφόρο, ενώ η Αγίας Σοφίας, Αριστοτέλους και Βενιζέλου, αποτελούν τους κατακόρυφους κύριους άξονες σύνδεσης της παραλιακής µε το βόρειο τµήµα της πόλης. Οι παραπάνω δρόµοι που εκτείνονται και έξω από τα όρια της περιοχής έρευνας, αποτελούν τους βασικούς άξονες της πόλης που εξυπηρετούν τόσο το οδικό δίκτυο κυκλοφορίας των αυτοκινήτων, όσο και τις µετακινήσεις των πεζών. Η µεγάλη ποικιλία των χρήσεων και των δραστηριοτήτων χαρακτηρίζει την περιοχή (κεντρικές λειτουργίες ). Η κατοικία επίσης αποτελεί κυρίαρχη χρήση και εµφανίζεται µε διαφορετική πυκνότητα ανάπτυξης στις διάφορες περιοχές του ιστορικού κέντρου, ενώ έντονες είναι οι εµπορικές δραστηριότητες και οι λειτουργίας αναψυχής Ως ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι στο ιστορικό κέντρο αναγνωρίζονται οι δρόµοι, τα πεζοδρόµια, οι πεζόδροµοι, και οι πλατείες. 3

4

ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ ΠΕΖΟ ΡΟΜΟΙ Οι πεζόδροµοι που διασχίζουν την περιοχή έρευνας θα µπορούσαν να χωριστούν σε κύριους και δευτερεύοντες, τόσο από πλευράς έκτασης, όσο και από πλευράς λειτουργίας και χρήσης. Κύριοι πεζόδροµοι είναι ο άξονας της Αριστοτέλους και η ηµ.γούναρη. Μεµονωµένοι µικρότεροι πεζόδροµοι είναι η Καλαποθάκη (απο Βενιζέλου έως Κοµνηνών), η Ισαύρων, η Αγίας Θεοδώρας, η Γ. Σταύρου, η Ζεύξιδος, και η Ικτίνου. ίκτυο πεζοδρόµων µικρότερης έκτασης αναπτύσσονται στην αγορά Βλάλη (Βλάλη, Κυδωνιάτου, Χαλκέων, Ασκητού, Μενεξέ), στην αγορά Βατικιώτη και στην πλατεία Αθωνος (Σολωµού, Παπαδοπούλου, Σπανδωνη, Βατικιώτη, Παπαµάρκου, Μπαλάνου, ηµητσα, ραγούµη) υο µικροί πεζόδροµοι που εντάσσονται στο πλέγµα των δρόµων της αγοράς στο Μπεζεστένι είναι η Καρύπη και Κουντουρά. (φωτ. 7) Το σηµαντικότερο δίκτυο αστικών υπαιθρίων χώρων στο ανατολικό τµήµα του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης αναπτύσσεται πάνω στον πεζόδροµο της. Γούναρη. Η Ροτόντα στο βόρειο σηµείο και η θάλασσα στο νότιο αποτελούν βασικά στοιχεία θέας και προσανατολισµού τα οποία χαρακτηρίζουν τον ιστορικό άξονα και χαράζουν µια πορεία που διασχίζει το ιστορικό κέντρο από την οδό Εγνατία ως τη Λ. Νίκης. Ο µνηµειακός άξονας της Αριστοτέλους αποτελεί έναν από τους πιο σηµαντικούς ελεύθερους χώρους της πόλης και ειδικότερα του ιστορικού της κέντρου. Ο άξονας σχεδιάστηκε από τον Hernest Hebrard µετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1917 ως µια ευθεία διάνοιξη κάθετη στη θάλασσα. Στο τµήµα που περιλαµβάνεται στην περιοχή µελέτης µπορούµε να διακρίνουµε δύο ενότητες: α) την πλατεία Αριστοτέλους, β) τον πεζόδροµο της οδού Αριστοτέλους, συνολικού πλάτους 30 µέτρων, που ξεκινά από την οδό Μητροπόλεως µε µια ηµικυκλική διαπλάτυνση, και καταλήγει στην Εγνατία ξανά µε διαπλάτυνση. (φωτ. 8) Ο πεζόδροµος διακόπτεται εγκάρσια από τις οδούς Τσιµισκή, Βασιλέως Ηρακλείου και Ερµού. 5

Ο σχεδιασµός του άξονα περιελάµβανε την επιβεβληµένη αρχιτεκτονική στις όψεις των κτιρίων που έχουν µέτωπο στην πλατεία και την οδό Αριστοτέλους. Οι σηµερινές χρήσεις στα κτίρια αυτά είναι αναψυχή, λιανικό εµπόριο, υπηρεσίες στο ισόγειο και κατοικία, γραφεία και υπηρεσίες στους ορόφους. Ο πεζόδροµος της Αριστοτέλους χωρίζει το δίκτυο πεζοδρόµων των αγορών Βλάλη και Βατικιώτη, όπου κυριαρχούν τα µαγαζιά τροφίµων και λαϊκής κατανάλωσης. Οι πεζόδροµοι της Ικτίνου και της Ζεύξιδος βρίσκονται σε άµεση σχέση µε την εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Ο πρώτος συνδέει µε διεύθυνση βορρά-νότου την εκκλησία µε την οδό Τσιµισκή όπου αναπτύσσεται µεγάλης οικονοµικής σηµασίας λιανικό εµπόριο και οδηγεί στην προέκτασή του, µέσω των οδών Κούσκουρα και Βογατσικού, στη θάλασσα. Η Ζεύξιδος, µε αφετηρία την Ικτίνου και κάθετη προς αυτήν οδηγεί στην διαµορφωµένη διαπλάτυνση του πεζοδροµίου στη συµβολή των οδών Π. Μελά και Π. Π. Γερµανού. ΠΛΑΤΕΙΕΣ : Οι πλατείες στην περιοχή έρευνας, είναι οι εξής : Πλατεία Ελευθερίας Πλατεία Αριστοτέλους Πλατεία Αθωνος Πλατεία Αγίας Σοφίας Πλατεία Φαναριωτών Πλατεία Ναυαρίνου Η πλατεία Ελευθερίας βρίσκεται στην κατάληξη της Ίωνος ραγούµη στη θάλασσα και περιβάλλεται από τις οδούς Μητροπόλεως, Βενιζέλου και Νίκης. Ο ελεύθερος χώρος της πλατείας διατίθεται για θέσεις στάθµευσης και αποτελεί το µοναδικό οργανωµένο υπαίθριο χώρο στάθµευσης σε όλο το ιστορικό κέντρο. Λειτουργεί κατά τη διάρκεια της µέρας και της νύχτας και περιβάλλεται από ζώνη πράσινου µε δενδροφυτεύσεις, που αποµονώνουν το εσωτερικό της πλατείας από τους περιβάλλοντες δρόµους. Αποτελεί κοµβικό σηµείο για το οδικό δίκτυο της πόλης αφού εκτός του χώρου στάθµευσης, στο 6

µέτωπο της πλατείας µε την οδό Μητροπόλεως βρίσκεται η αφετηρία τέρµα πολλών γραµµών των αστικών συγκοινωνιών της πόλης. Η πλατεία Αριστοτέλους, αναπτύσσεται µεταξύ της παραλιακής λεωφόρου Νίκης και της οδού Μητροπόλεως (Τσιµισκή) και έχει διαστάσεις 90 x 135µ. Η πλατεία χρησιµοποιείται ως χώρος περιπάτου, συναντήσεων, υπαίθριων παραστάσεων, εορταστικών εκδηλώσεων, συναυλιών και πολιτικών συγκεντρώσεων. (φωτ.1,2,3) Η πλατεία της Αγίας Σοφίας (φωτ. 4) και ο αύλειος χώρος του ναού αν και δεν προσφέρουν ποσοτικά σηµαντικό ελεύθερο χώρο, αποτελούν από άποψη τόσο ιστορική, όσο και πολεοδοµική ένα σηµαντικό κοµβικό σηµείο στο κέντρο της πόλης από το οποίο διέρχονται πολλοί ισχυροί οδικοί άξονες. Η οδός Αγίας Σοφίας µε διεύθυνση βορρά-νότου, η Ερµού και Αλ. Σβώλου µε διεύθυνση ανατολής δύσης και η διαγώνια σε αυτές Παύλου Μελά συναντιούνται στο σηµείο όπου βρίσκεται η εκκλησία, επιτρέποντας τον εύκολό προσανατολισµό οδηγών και πεζών, τη θέα προς τη θάλασσα και τη σύνδεση διαφορετικών τµηµάτων του κέντρου της πόλης µεταξύ τους. Καθώς το επίπεδο της εισόδου στο ναό βρίσκεται υποβαθµισµένο σε σχέση µε τους περιµετρικούς δρόµους (Κεραµοπούλου, Μ. Κινγκ, Αγίας Σοφίας), στο ίδιο χαµηλό επίπεδο διαµορφώνεται και η αυλή της η οποία οριοθετείται αυστηρά µε φράχτη. Παράλληλα, η µικρή διαπλάτυνση που διαµορφώνεται δυτικά του ναού αποδίδεται εν µέρει στην κυκλοφορία οχηµάτων, ενώ η µικρή έκταση που υπολείπεται στην είσοδο του ναού διαµορφώνεται µε χαµηλές φυτεύσεις και µονοπάτια. Στο πεζοδρόµιο περιµετρικά του ναού εµφανίζονται πυκνές δεντροστοιχίες µε νεαρά δέντρα και πυκνά χαµηλά κολωνάκια που αποτρέπουν τη στάθµευση των οχηµάτων. Η πλατεία Φαναριωτών, αποτελεί ουσιαστικά µία σηµαντική διαπλάτυνση που δηµιουργείται από τη συµβολή των οδών Παύλου Μελά, Στρ. Καλλάρη, ηµ. Γούναρη και Μητροπόλεως. (φωτ. 5) Η πλατεία Ναυαρίνου (φωτ. 6) αποτελεί κοµβικό σηµείο στην πορεία του πεζοδρόµου της ηµ. Γούναρη. Το γεγονός ότι βρίσκεται σε σηµείο όπου οι βασικότερες στην. Γούναρη κάθετες (Εγνατία, Αλ. Σβώλου και Τσιµισκή) δεν την διασχίζουν ούτε την οριοθετούν, σε συνδυασµό µε το επαρκές απόθεµα 7

χώρου έχουν ως αποτέλεσµα τη δυνατότητα ανάπτυξης πεζοδρόµων και χώρων στάσης. Ο χώρος της πλατείας, χρησιµοποιείται τόσο από τους κατοίκους της περιοχής (παιδική χαρά, πάρκο), όσο και από τους επισκέπτες ή τους περιπατητές (αρχαιολογικός χώρος, καταστήµατα αναψυχής). 8

1, 2. Γενικές απόψεις της πλατείας Αριστοτέλους 3. Ο κεντρικός χώρος της πλατείας Αριστοτέλους 9

4. Άποψη της πλατείας Αγ Σοφίας 5. Γενική άποψη της πλατείας Φαναριωτών 6. Γενική άποψη της πλατείας Ναυαρίνου 10

7. Ο πεζόδροµος της Καρύπη στο Μπεζεστένι 8. Η κατάληξη του πεζοδρόµου της Αριστοτέλους προς την Εγνατία 11

ΑΣΤΙΚΕΣ ΟΧΛΗΣΕΙΣ Ορίζουµε ως αστικές οχλήσεις όλα εκείνα τα στοιχεία του αστικού ελεύθερου κοινόχρηστου χώρου και τα οποία ενώ έχουν ως σκοπό: να καλύψουν διάφορες ανάγκες να ενηµερώσουν και να πληροφορήσουν και γενικά να διευκολύνουν τον πολίτη στις καθηµερινές του δραστηριότητες καταλήγουν όχι µόνο να µην εξυπηρετούν το σκοπό για τον οποίο προορίζονται, αλλά να αποτελούν εµπόδιο λειτουργίας στην καθηµερινότητα του πολίτη. Αναλόγως την όχληση που προκαλούν τις αστικές οχλήσεις τις κατατάσσουµε σε τρεις κατηγορίες : Α. Οχλήσεις ως προς την κίνηση των πεζών Β. Οχλήσεις ως προς τη θέαση Γ. Οχλήσεις ως προς και τα δύο Αναφέρουµε επιγραµµατικά τα είδη των αστικών οχλήσεων που καταγράψαµε στην περιοχή και για τα οποία θα µιλήσουµε αναλυτικότερα παρατηρώντας την λειτουργία τους στα σηµεία εκείνα στην περιοχή έρευνας, όπου οι οχλήσεις που προκαλούνται είναι ιδιαίτερα έντονες. 1. Παρκαρισµένα αυτοκίνητα - ίκυκλα - Στάθµευση (νόµιµη, παράνοµη ) 2. Τραπεζοκαθίσµατα - Κινητός εξοπλισµός καταστηµάτων 3. Οχλήσεις αστικού εξοπλισµού 4. Οχλήσεις εγκαταστάσεων κοινής ωφελείας 5. Οδοσήµανση (τροχαίας δήµου) 6. Περίπτερα, στάντ εφηµερίδων, πλανόδιοι µικροπωλητές 7. Επεµβάσεις στις όψεις των κτιρίων 8. Εορταστικος διάκοσµος 9. Πράσινο- απεδοστρώσεις 12

1. Την υπ άριθµόν ένα όχληση που φαίνεται να επαναλαµβάνεται συχνότερα και να δυσχεραίνει την κίνηση των πεζών, αποτελούν τα παράνοµα σταθµευµένα Ι. Χ. ωστόσο και η νόµιµη στάθµευση σε πολλά σηµεία αποτελεί όχληση. Το γεγονός αυτό προκύπτει και από τα στοιχεία µιας έρευνας που πραγµατοποίησε πρόσφατα για λογαριασµό του ΤΕΕ / ΤΚΜ, οµάδα ερευνητών. Σε όλο σχεδόν το ιστορικό κέντρο όλοι οι δρόµοι κατακλύζονται από σταθµευµένα οχήµατα κάθε τύπου. Η εικόνα που αντικρύζει κανείς σχεδόν σε όλους τους δρόµους της περιοχής είναι αυτοκίνητα που καταλαµβάνουν τα πεζοδρόµια, τις γωνίες, τις διαβάσεις, τις εισόδους οικοδοµών και καταστηµάτων, τις ράµπες πεζών. Όλα αυτά έχουν ως συνέπεια να εµποδίζεται η κίνηση των πεζών πολύ περισσότερο των ηλικιωµένων, µητέρων µε παιδιά και ΑΜΕΑ. Αλλά εκτός από το λειτουργικό πρόβληµα της διακοπής της πορείας των πεζών, η εικόνα άναρχης κατάστασης έχει συνέπεια στην αισθητική και τελικά στην υποβάθµιση κάθε περιοχής. Κατά τις ώρες λειτουργίας της αγοράς, οι µόνες οδοί χωρίς παράνοµα σταθµευµένα οχήµατα είναι η Εγνατία, η Τσιµισκή, η Προξένου Κοροµηλά, ενώ σε ώρες µε έντονη νυχτερινή κίνηση αποµένει µόνο η Προξένου Κοροµηλά. Θα αναφέρουµε ενδεικτικά την εικόνα που παρουσιάζουν οι σηµαντικότεροι οδοί και ελεύθεροι χώροι µε τα παρκαρισµένα αυτοκίνητα. Θα ξεκινήσουµε πρώτα από τη Λ. Νίκης και θα ανηφορίσουµε στους παράλληλους δρόµους µέχρι την Εγνατία. Ακολούθως, θα παρακολουθήσουµε τους κάθετους στην παραλιακή δρόµους ξεκινώντας από την Ι. ραγούµη µέχρι το ανατολικό όριο της περιοχής έρευνας. Η Λεωφόρος Νίκης από την πλευρά των κτισµάτων καταλαµβάνεται από παράνοµα σταθµευµένα οχήµατα κυρίως κατά τις βραδυνές ώρες και τα σαββατοκύριακα. Τις ίδιες χρονικές περιόδους (βράδυ και σαββατοκύριακο) καταλαµβάνεται και τµήµα της πλατείας Αριστοτέλους καθώς και τµήµα των στοών. Πρόκειται κυρίως για Ι.Χ. αυτοκίνητα και δίκυκλα που ανήκουν σε θαµώνες των διαφόρων καταστηµάτων. (φωτ. 9,10,11) 13

Το ίδιο έντονο είναι το πρόβληµα και κατά µήκος του πεζοδρόµου της Αριστοτέλους και των παράπλευρων στοών. Παρατηρείται ακόµα το φαινόµενο τις ολιγόλεπτης στάθµευσης αυτοκινήτων και φορτηγών µε σκοπό τον ανεφοδιασµό όλες τις ώρες της µέρας ακόµα και σε διπλή σειρά. Στο τµήµα της Λεωφόρου Νίκης µπροστά στην πλατεία Αριστοτέλους η στάθµευση είναι νόµιµη. Ωστόσο, τα αυτοκίνητα εµποδίζουν την οπτική επαφή των ανθρώπων µε τη θάλασσα. (φωτ. 12,13,14) Στην οδό Προξένου Κοροµηλά η παράνοµη στάθµευση εντοπίζεται σε λίγα σηµεία και αφορά κυρίως δίκυκλα, όµως το πρόβληµα εντείνεται εξαιτίας της στενότητας του πεζοδροµίου. (φωτ. 15,16,17) Ο τύπος σύµφωνα µε τον οποίο σχεδιάστηκε βασίζεται στον περιορισµό του πλάτους της στο ελάχιστο για µονόδροµο και στην τοποθέτηση περιµετρικά χαµηλών κολωνακίων αποκλείοντας τη στάθµευση σε οιοδήποτε σηµείο. Ιδίου τύπου δρόµοι, (µονόδροµοι µε κολωνάκια), µικρότεροι σε έκταση, είναι οι Σολωµού και Παπαδοπούλου στο Μπεζεστένι (φωτ. 18,19), και η Κοµνηνών στο τµήµα από τη Βασ. Ηρακλείου µέχρι την Τσιµισκή (παλιό Λουτρό και Λουλουδάδικα). (φωτ. 25,26,27) Στην οδό Μητροπόλεως εκτός από τη νόµιµη στάθµευση σε όλο το µήκος, παρατηρείται και παράνοµη, συχνά σε δεύτερη σειρά κυρίως κατά τις ώρες λειτουργίας των εµπορικών καταστηµάτων, των τραπεζών κτλ. Η όχληση που προκαλείται είναι ιδιαίτερα έντονη εξαιτίας της στενότητας του δρόµου. Ιδιαίτερα προβληµατικά σηµεία είναι το πεζοδρόµιο µπροστά στη Μητρόπολη, που καταλαµβάνεται από παράνοµα σταθµευµένα οχήµατα κατά τις ώρες της λειτουργίας, τέλεσης µυστηρίων, αλλά και τις βραδυνές ώρες. Η οδός Τσιµισκή παρουσιάζει την ίδια εικόνα σε όλο το µήκος της καθώς η στάθµευση επηρρεάζεται από τις εµπορικές χρήσεις που είναι εγκατεστηµένες. Έτσι τις ώρες που λειτουργούν τα εµπορικά καταστήµατα παρατηρείται ολιγόλεπτη παράνοµη στάθµευση αλλά κατά το σαββατοκύριακο ή τις αργίες και οι δύο πλευρές της καταλαµβάνονται εξολοκλήρου από οχήµατα. Συµφόρηση παρατηρείται και στις θέσεις - στάσεις των ταξί. (φωτ. 20,21) Στην οδό Βασιλέως Ηρακλείου το πρόβληµα είναι έντονο, λόγω και της στενότητας του δρόµου. (φωτ. 22) Και ενώ η κυκλοφορία των αυτοκινήτων είναι περιορισµένη συχνά είναι τα µποτιλιαρίσµατα, λόγω των 14

φορτοεκφορτώσεων για τον ανεφοδιασµό των καταστηµάτων. Στο τµήµα της οδού Βασ. Ηρακλείου από την Κοµνηνών µέχρι την Αριστοτέλους το πρόβληµα των παρκαρισµένων κορυφώνεται. Και ενώ έχουν τοποθετηθεί τεράστιοι τσιµεντένιοι κύλινδροι για την αποφυγή του προβλήµατος, αποτελούν τα στοιχεία αυτά µία νέα όχληση ίσως χειρότερη από ένα αυτοκίνητο, δεδοµένου ότι παραµένουν σταθερά θεµελιωµένα στην ίδια θέση εµποδίζοντας την όποια κίνηση πεζού αλλά και αποτελώντας ένα κακόγουστο στοιχείο σε µια περιοχή που έχει όλα τα στοιχεία να είναι θελκτική τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους επισκέπτες. (φωτ. 23,24) Στην οδό Ερµού στο τµήµα που ξεκινάει από την πλατεία Αγ. Σοφίας, η στάθµευση, νόµιµη και παράνοµη, δεν δηµιουργεί τόσο σηµαντική όχληση αφού πρόκειται και για πιο πλατύ δρόµο. (φωτ. 28,29) Οσο προχωρούµε όµως δυτικά, στο τµήµα εκείνο της Ερµού που βρίσκεται ανάµεσα στις οδούς Αριστοτέλους και Ι. ραγούµη τα διπλοπαρκαρισµένα είναι πλέον σε µόνιµη βάση εµποδίζοντας όχι µόνο τους πεζούς αλλά και την κυκλοφορία των λεωφορείων. Στην οδό Εγνατία το ζήτηµα της όχλησης λόγω σταθµευµένων οχηµάτων είναι σχεδόν ανύπαρκτο. Η Ι. ραγούµη και η Βενιζέλου κατ έξοχήν εµπορικοί δρόµοι, αποτελούν κατακόρυφους άξονες σύνδεσης του βόρειου τµήµατος της πόλης µε την παραλιακή ζώνη. (φωτ. 30,31) Κατά µήκος των δύο πλευρών του δρόµου, υπάρχουν ζώνες νόµιµης στάθµευσης εκτός των σηµείων των στάσεων των λεωφορείων. Το κυκλοφοριακό πρόβληµα είναι έντονο ιδιαίτερα τις ώρες αιχµής δεδοµένου ότι τους δρόµους τους διασχίζει ο κύριος όγκος των αστικών συγκοινωνιών της πόλης. Και γίνεται εντονώτερο µε την παράνοµη στάθµευση, τα διπλοπαρκαρισµένα, τα δίκυκλα στα πεζοδρόµια. Η παρουσία τροχονόµου και των δηµοτικών αρχών είναι καθηµερινή, ωστόσο περιορίζεται τοπικά το πρόβληµα για να εµφανιστεί χειρότερο µετά την αποµάκρυνσή τους. (φωτ. 32,33) Στην πλατεία Ελευθερίας (φωτ. 34,35) η είσοδος και έξοδος των αυτοκινήτων στο πάρκινγκ σε συνδυασµό µε την αφετηρία-τέρµα των λεωφορείων που βρίσκονται στο σηµείο αυτό, έχουν σαν αποτέλεσµα την δυσκολία του πεζού να κινηθεί και να διασχίσει το δρόµο προς οποιαδήποτε κατεύθυνση. Και ενώ ο 15

χώρος της πλατείας προσφέρει µια σηµαντική διευκόλυνση στο πρόβληµα της στάθµευσης των αυτοκινήτων γίνεται αιτία κυκλοφοριακής συµφόρησης στο σηµείο αυτό, που είναι ιδιαίτερα έντονη τις ώρα αιχµής της αγοράς. Στους κάθετους στη θάλασσα δρόµους, όπως οι οδοί Πλουτάρχου, Καρόλου Ντηλ, Βογατσικού και Κούσκουρα το πρόβληµα των σταθµευµένων οχηµάτων επιδεινώνεται εξαιτίας των χρήσεων αναψυχής και εµπορίου στα γύρω κτίρια. (φωτ. 36,37) Τα διπλοπαρκασρισµένα θα τα συναντήσουµε και σε άλλους εµπορικούς δρόµους της περιοχής όπως στην Αλ. Σβώλου, στην Αγίας Σοφίας κλπ. (φωτ. 38,41,42) Τις βραδυνές ώρες κυρίως όλη η πλατεία της Αγίας Σοφίας περιµετρικά καταλαµβάνεται από αυτοκίνητα. Στη διαµορφωµένη διαπλάτυνση στη συµβολή των οδών Π. Μελά και Π. Π. Γερµανού η παράνοµη στάθµευση και η υπερβολικά εκτεταµένη χρήση του πεζοδροµίου από τα γύρω καταστήµατα καθιστά δύσκολη αν όχι αδύνατη την κίνηση των πεζών. (φωτ. 39) Στον πεζόδροµο της Γούναρη σε πολλά σηµεία γίνεται παράνοµη στάθµευση κυρίως δικύκλων. (φωτ. 40) Στην πλατεία Φαναριωτών, η κατάτµησή της σε µικρά παρτέρια σε συνδυασµό µε την έλλειψη µέτρων για τη στάθµευση των Ι.Χ. οχηµάτων και δικύκλων, έχουν σαν αποτέλεσµα η τελική εικόνα να είναι αυτή ενός ανοργάνωτου πάρκινγκ. (φωτ. 5) 16

9, 10, 11. Σταθµευµένα οχήµατα στη Λ. Νίκης, στο όριο της πλατείας Αριστοτέλους προς τη θάλασσα 17

12, 13. Παράνοµα σταθµευµένα δίκυκλα στον πεζόδροµο Αριστοτέλους 14. Παράνοµα σταθµευµένα δίκυκλα στη στοά του ίδιου πεζόδροµου 18

15. Άποψη της οδού Πρ. Κοροµηλά 16, 17. Ζαρντινιέρες, τραπεζοκαθίσµατα και παράνοµα σταθµευµένα δίκυκλα στην οδό Πρ. Κοροµηλά 19

18, 19. Η οδός Σολωµού στο Μπεζεστένι 20

20, 21. Άποψη της οδού Τσιµισκή στη συµβολή µε τον πεζόδροµο της Αριστοτέλους 22. Η οδός Βασ. Ηρακλείου στο τµήµα Κοµνηνών Βενιζέλου 21

23, 24. Στάθµευση στην οδό Β.Ηρακλείου στο τµήµα Κοµνηνών-Αριστοτέλους 22

25. Η οδός Κοµνηνών από Ερµού προς Βασ. Ηρακλείου 26, 27. Η οδός Κοµνηνών από Βασ. Ηρακλείου προς Τσιµισκή 23

28. Άποψη της οδού Ερµού 29. Στοιχεία αστικού εξοπλισµού που αποτελούν αστικές οχλήσεις στην οδό Ερµού 24

30. Άποψη της οδού Ίωνος ραγούµη 31. Άποψη της οδού Βενιζέλου 25

32, 33. Συνήθης εικόνα στη γωνία των οδών Εγνατία µε ραγούµη 26

34, 35. Άποψη της οδού Ίωνος ραγούµη προς την πλατεία Ελευθερίας 27

36. Άποψη της οδού Πλουτάρχου 37. Άποψη της οδού Καρόλου Ντηλ 28

38. Γενική άποψη της οδού Μ. Κινγκ. 39. Στάθµευση Ι.Χ. στη συµβολή των οδών Π. Μελά και Π. Π. Γερµανού 40. Στοιχεία αστικού εξοπλισµού πάνω στον άξονα της. Γούναρη. Στο ίδιο σηµείο υπάρχει διαµορφωµένος χώρος για στάθµευση δικύκλων 29

41. Στάθµευση Ι.Χ. στην οδό Γρ. Παλαµά 42. Στάθµευση Ι.Χ. στην οδό Πρασακάκη 30

2. Η ανάπτυξη τραπεζοκαθισµάτων µαζί µε όλα τα άλλα στοιχεία κινητού εξοπλισµού των καταστηµάτων που συµπαρασύρει, (θερµάστρες, τέντες, οµπρέλλες κλπ) είναι το δεύτερο σηµαντικό είδος αστικών οχλήσεων που καταγράφεται στο ιστορικό κέντρο. Η λειτουργία των καταστηµάτων υγειονοµικού ενδιαφέροντος απαιτεί διαφορετικό εξοπλισµό για το δροσισµό του υπαίθριου χώρου τους απ ότι για τη θέρµανση, ο οποίος είναι ογκώδης και οχληρός οπτικά και στις δύο περιπτώσεις. Αλλά και ο υπόλοιπος εξοπλισµός που απαιτείται για τη λειτουργία των καταστηµάτων αυτών από πλευράς οργάνωσης και διακόσµησης (έπιπλα, φωτιστικά, φυτοδοχεία, χαλιά κλπ) εµφανίζεται µε πολλές διαφορετικές διακοσµητικές τάσεις, χρώµατα, σχέδια και υλικά. Ο βαθµός αυθαιρεσίας στην κατάληψη του δηµόσιου χώρου από την ανάπτυξη τραπεζοκαθισµάτων στους υπαίθριους χώρους ποικίλει από περιοχή σε περιοχή. 31

3. Τα βασικά στοιχεία του αστικού εξοπλισµού που είναι απαραίτητα για την εξυπηρέτηση των πολιτών συγκροτούν µε τρόπο οξύµωρο ένα σύνολο αστικών οχλήσεων. Τα στοιχεία που καταγράψαµε είναι τα ακόλουθα : ΟΧΛΗΣΕΙΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ : Κολωνάκια στάθµευσης και κάγκελα πεζοδροµίων Στύλοι φωτισµού Κάδοι δοχεία απορριµµάτων Παγκάκια ηµόσια W.C. ΟΧΛΗΣΕΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΚΟΙΝΗΣ ΩΦΕΛΕΙΑΣ Στύλοι ΕΗ Κουτιά Φυσικού αερίου ΚΑΦΑΟ ΟΤΕ Ο ΟΣΗΜΑΝΣΗ (ΤΡΟΧΑΙΑ ΗΜΟΣ.) ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΨΕΙΣ Επεµβάσεις διαφηµιστικές και φωτισµού, κλιµατιστικά, επιγραφές, διαφηµίσεις ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΟΣ ΙΑΚΟΣΜΟΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΛΕΩΦΟΡΕΙΩΝ ΠΕΡΙΠΤΕΡΑ, ΣΤΑΝΤ ΕΦΗΜΕΡΙ ΩΝ, ΠΛΑΝΟ ΙΟΙ ΜΙΚΡΟΠΩΛΗΤΕΣ ΠΡΑΣΙΝΟ- ΑΠΕ ΟΣΤΡΩΣΕΙΣ Τα κολωνάκια και τα κάγκελα που τοποθετούνται για να εµποδίσουν τη στάθµευση στα πεζοδρόµια συχνά αποτελούν εµπόδιο είτε λόγω θέσης είτε λόγω εµφάνισης. Οι στύλοι φωτισµού µαζί µε τους στύλους της ΕΗ τα παρκόµετρα, τους κάδους απορριµµάτων, συνιστούν µία ακατάστατη εικόνα σύγχυσης, και αποτελούν εµπόδιο για θέαση αλλά και για µια ήρεµη πορεία. Ειδικά οι κάδοι, συχνά δεν βρίσκονται στη θέση που έχει προβλεφθεί για αυτούς καταλαµβάνοντας χώρο στο πεζοδρόµιο και προκαλώντας όχι µόνο εµπόδιο κίνησης αλλά και ρύπανση του περιβάλλοντος. Τα δηµόσια W.C. εµφανίζονται µόνο στην πλατεία Αριστοτέλους, ενώ µια ταµπέλα σήµανσης θα συναντήσει κανείς κατηφορίζοντας την Ι. ραγούµη για να την ξαναβρεί στον πεζόδροµο της Καρύπη στην µικρή αγορά στο 32

Μπεζεστένι. Για το ίδιο W.C. υπάρχει ταµπέλα σήµανσης και στη Βενιζέλου. (φωτ. 43,44,45,46) Η οδοσήµανση συχνά κρύβεται από κάποιο δένδρο ή από άλλη πινακίδα πληροφόρησης ή διαφήµισης, οπότε είναι αδύνατον να ενηµερωθεί - πληροφορηθεί ο επισκέπτης που δεν γνωρίζει την περιοχή. Οι όψεις των κτιρίων συχνά καταλαµβάνονται από διαφηµιστικές ταµπέλες τεραστίων διαστάσεων αλλά και από φωτιστικά, κλιµατιστικά και πλήθος άλλων ετερόκλητων στοιχείων χρηστικών ή διακοσµητικών, που όχι µόνο δεν υπακούουν σε κανένα κανόνα αισθητικής αλλά παραβιάζουν και τους υφιστάµενους κανονισµούς. (φωτ. 47,48,,53) Ο εορταστικός διάκοσµος που συχνά παραµένει και µετά τη λήξη της εορταστικής περιόδου και κατά τη διάρκεια της οποίας έχει υποστεί φθορές κοσµεί τους υπαίθριους χώρους δίνοντας µία εικόνα αφροντισιάς και παρακµής. (φωτ. 54,55) Οι στάσεις των λεωφορείων παρεµβάλλονται τυχαία σε µια πορεία πεζού και χωρίς να διαθέτουν τον απαιτούµενο χώρο, προκαλούν συνωστισµό κόσµου σε ώρες αιχµής και εµποδίζουν ενδιαφέρουσες θέες. Τα περίπτερα αποτελούν ένα είδος αστικής όχλησης, που έχει γίνει πλέον κατεστηµένο και µε το οποίο οι κάτοικοι έχουν συµφιλιωθεί, ή έστω συµβιβαστεί µε την παρουσία τους. Παρόλο που η ιδέα τους ξεκίνησε µε κριτήρια κοινωνικά, σήµερα πια, ως κατάλοιπο από τις παροχές του κράτους προς τους τραυµατίες πολέµου, αφενός δεν εξυπηρετούν τον ίδιο κοινωνικό σκοπό, αφετέρου παρατηρείται ότι αποτελούν εστίες αυθαιρεσίας εις βάρος του ελεύθερου κοινόχρηστου χώρου. εν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου ο χώρος τον οποίο καταλαµβάνουν τριπλασιάζεται ή και τετραπλασιάζεται, προκειµένου να χωρέσουν ψυγεία κάθε σχήµατος και εταιρείας, εφηµερίδες και περιοδικά, ακόµα και παιδικά παιχνίδια ή εποχιακά είδη. Το αποτέλεσµα είναι η εικόνα µιας ακατάστατης παράθεσης πάγκων και πρόχειρων στεγάστρων, που δεν επιτρέπει την άνετη κίνηση των πεζών, εµποδίζει τη λειτουργία των ισογείων καταστηµάτων και των εισόδων σε οικοδοµές και φράσσει οπτικά το χώρο. Η πρόχειρη κατασκευή τους και οι εκτενείς διαφηµιστικές επιφάνειες στην όψη τους, δηµιουργούν µια πολυπλοκότητα, που σε συνδυασµό µε τις επιγραφές στις όψεις των καταστηµάτων και άλλα παρόµοια είδη αστικών οχλήσεων, δεν 33

εκφράζουν σεβασµό στο περιβάλλον ιδιαίτερα σε γειτονικά διατηρητέα κτίρια, ούτε προσελκύουν την προσοχή των πεζών. (φωτ. 56,57,62) Το πράσινο είναι εµφανώς ελλιπές τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Η χρήση χλοοταπήτων και φυτών που αντεδείκνυνται για τις εδαφοκλιµατικές συνθήκες της Θεσσαλονίκης, προτιµώνται αντί εδαφοκαλυπτικών θάµνων και αυξάνουν την ανάγκη συντήρησης του χώρου, χωρίς να προσφέρουν το προσδοκώµενο αισθητικό αποτέλεσµα. Επι πλέον, καταλήγουν να αποτελούν χώρους στάθµευσης για αυτοκίνητα και µηχανάκια αλλά και εστίες σκουπιδιών και µόλυνσης του ήδη επιβαρυµένου περιβάλλοντος του κέντρου της πόλης. Μικρές επιφάνειες πράσινου εν είδη παρτεριών πλην των δενδροφυτεύσεων µε όλα τα παραπάνω προβλήµατα, θα συναντήσουµε στην πλατεία Ναυαρίνου, στον πεζόδροµο της Γούναρη, στην πλατεία Φαναριωτών, στους πεζοδρόµους της Ικτίνου και Ζεύξιδος στην πλατεία Αγίας Σοφίας, στη γωνία Βενιζέλου και Εγνατία και στην πλατεία Ελευθερίας. (φωτ. 63,64,,72) Οι δαπεδοστρώσεις σε κύριους δρόµους της πόλης προκύπτουν τελείως προβληµατικές για τον πεζό, είτε γιατί είναι κατεστραµµένες τοπικά σε σηµεία είτε γιατί στις καινούργιες που τοποθετήθηκαν πρόσφατα έχουν χρησιµοποιηθεί ακατάλληλα για πεζοδρόµιο υλικά. Θα αναφέρουµε την εικόνα κάποιων δρόµων της περιοχής, ακολουθώντας την ίδια πορεία από δυτικά προς ανατολικά και από τη θάλασσα προς βορρά. Στις οδούς Ι. ραγούµη και Βενιζέλου θα συναντήσει κανείς όλο το σύνολο των οχλήσεων που προαναφέρθηκαν σε έντονο βαθµό πλην των τραπεζοκαθισµάτων που θα τα εντοπίσουµε σηµειακά και χωρίς ιδιαίτερη όχληση. Στην κατάληξη της ραγούµη στη θάλασσα υπάρχει κτίσµα του Λιµανιού µε αποτέλεσµα η θέαση προς τη θάλασσα να εµποδίζεται σε έναν από τους πιο βασικούς εµπορικούς δρόµους όπου η ανάγκη των οπτικών φυγών γίνεται µεγαλύτερη λόγω της µεγάλης κίνησης τόσο των αυτοκινήτων όσο και των πεζών. Στους δύο αυτούς κύριους δρόµους περπατώντας ο πεζός θα συναντήσει κάδους σκουπιδιών, συνήθως ξεχειλισµένους, χαρτόκουτα στοιβαγµένα δίπλα σε µία πινακίδα οδικής σήµανσης σε µια κολώνα της ΕΗ και δίπλα σε δίκυκλα και όλα αυτά µπροστά σε καταστήµατα µε αυθαίρετες διακοσµητικές 34

παρεµβάσεις. Συχνά χρειάζεται να κάνει κανείς ολόκληρο κύκλο για να προσπεράσει όλα αυτά τα εµπόδια που παρεµβάλλονται στην πορεία του. Στη γωνία της Βενιζέλου µε την Εγνατία µία νησίδα πράσινου καταλαµβάνεται γύρω γύρω από µηχανάκια και γίνεται τόπος συγκέντρωσης περιστεριών και σκουπιδιών που αποτρέπουν οποιαδήποτε ευχάριστη θέα η στάση ξεκούρασης του πεζού. (φωτ. 73,74,75,76) Γύρω από τους δύο αυτούς δρόµους αναπτύσσονται µέσα σε ένα δίκτυο πεζοδρόµων και στοών µικρότερες αγορές µε ιδιαίτερο χαρακτήρα όπου εκεί τα πράγµατα τείνουν να είναι πιο ήρεµα δεδοµένης της απουσίας κυκλοφορίας των οχηµάτων. Συχνά βέβαια αυτά τα στενά δροµάκια γίνονται θέσεις στάθµευσης που εµποδίζουν την όποια κίνηση και αναιρείται η όποια γραφικότητα διαθέτουν οι περιοχές αυτές. εν λείπουν βέβαια και από εδώ οι βασικές οχλήσεις του αστικού εξοπλισµού και οι αυθαίρετες παρεµβάσεις στις διακοσµήσεις στις επιγραφές και στο φωτισµό. (φωτ. 77,78,,86) Στη λεωφόρο Νίκης από την πλατεία Αριστοτέλους και ως την οδό Αγίας Σοφίας το πεζοδρόµιο, που είναι αρκετά στενό, καταλαµβάνεται σχεδόν χωρίς διακοπή από τα τραπεζοκαθίσµατα των παρακείµενων καταστηµάτων και από ότι άλλο τα συνοδεύει όπως οµπρέλες, θερµάστρες ζαρντινιέρες κτλ. Τα περισσότερα από αυτά αναπτύσσονται ακριβώς δίπλα στο κτίριο, δεν είναι όµως λίγες οι φορές που υπάρχει και δεύτερη σειρά στην έξω πλευρά του πεζοδροµίου, αφήνοντας µόνο ένα στενό πέρασµα ανάµεσά τους. Στο οικοδοµικό τετράγωνο από την πλατεία έως την οδό Πλουτάρχου τα τραπεζοκαθίσµατα αναπτύσσονται και κάτω από τη στοά σε όλο το πλάτος, καθιστώντας αδύνατο το πέρασµα από εκείνο το σηµείο. Θα πρέπει ακόµα να αναφερθεί το ότι αν και ο κινητός εξοπλισµός των καταστηµάτων είναι τις περισσότερες φορές σε καλή κατάσταση και συνήθως υψηλής οικονοµικής αξίας και αισθητικής, η παράταξή τους δηµιουργεί ένα σύνολο χωρίς συνοχή που τελικά στερείται κάθε αισθητικής αξίας. Στο αποτέλεσµα αυτό συντελούν και όλα τα άλλα στοιχεία που προαναφέρθηκαν. Στις δύο πλευρές της πλατείας Αριστοτέλους και κάτω από τις στοές των κτιρίων παρατηρείται επίσης συνεχής ανάπτυξη των τραπεζοκαθισµάτων και του λοιπού εξοπλισµού των παράπλευρων καταστηµάτων µε αποτέλεσµα τη 35

δυσκολία κίνησης από την Τσιµισκή προς την παραλιακή και το αντίστροφο. Τα τραπέζια καταλαµβάνουν µάλιστα τόσο χώρο ώστε καθίσταται δυσχερής ή και σχεδόν αδύνατη η προσπέλαση στο κέντρο της πλατείας από τις παράπλευρες στοές. Καθώς οι χώροι των τραπεζιών στεγάζονται συνήθως µε τέντες, νάυλον και οµπρέλες κατά βούληση του ιδιοκτήτη, αποτελούν επίσης οπτικό εµπόδιο σε κάποιον που κινείται προς τη θάλασσα. Η όχληση είναι ελαφρώς πιο έντονη από τη δεξιά πλευρά (καθώς κατευθυνόµαστε προς τα πάνω). Επιπλέον ισχύει το πρόβληµα που προαναφέρθηκε εξαιτίας της επιλογής εξοπλισµού ετερόκλητης αισθητικής, υλικών και χρωµάτων. (φωτ. 87,88,,103) Στην περιοχή της αγοράς Βατικιώτη (πλατεία Άθωνος) η εικόνα που παρουσιάζεται είναι σχεδόν παντού ίδια. Οι πεζόδροµοι καταλαµβάνονται από τραπεζοκαθίσµατα των καταστηµάτων και πρόχειρες κατασκευές για την επέκτασή τους. (φωτ. 104,105,,108) Πλην των ανωτέρω περιοχών ανάπτυξη τραπεζοκαθισµάτων που προκαλούν σηµειακές οχλήσεις και δεν έχουν επεκταθεί στο σύνολο δρόµου είναι στην Πρόξένου Κοροµηλά, Μητροπόλεως, πεζόδροµο Αριστοτέλους, (που κάποιες φορές περικλέιουν τα δηµόσια καθιστικά), Καρόλου Ντήλ, Αγίας Σοφίας, Βογατσικού Κούσκουρα. Στην πλατεία Αγ. Σοφίας οι πεζοί κινούνται περιµετρικά της πλατείας και κυρίως στα απέναντι πεζοδρόµια. Η έλλειψη σκιασµένων διαδροµών και η αναγκαστική διάσχιση των δρόµων µε την κίνηση των αυτοκινήτων προς διάφορες κατευθύνσεις, είναι οι πιθανότερες αιτίες για την προτίµηση αυτή αν και στην πλατεία γενικά απουσιάζουν οι αστικές οχλήσεις. Η λειτουργική αξία των πεζοδρόµων της Ικτίνου και της Ζεύξιδος είναι ιδιαίτερα σηµαντική, γεγονός που φαίνεται από τον αριθµό των ατόµων που διέρχονται απο αυτούς κυρίως τις ώρες λειτουργίας της αγοράς.η γενικότερη εικόνα της Ικτίνου είναι αυτή της συµφόρησης επειδή µεγάλο τµήµα της έκτασής της καταλαµβάνεται από τραπεζοκαθίσµατα και υπερυψωµένα παρτέρια, µε αποτέλεσµα η κίνηση των πεζών να περιορίζεται σε µια στενή κεντρική διαδροµή, ενώ ο πάγκος για τη στάση των πεζών, αποκλείεται από τα τραπεζοκαθίσµατα. 36

Στον πεζόδροµο της Ζεύξιδος ο οποίος διαµορφώνεται µε ένα κεντρικό παρτέρι αφήνοντας διάδροµο δεξιά και αριστερά για την κίνηση των πεζών το πρόβληµα εξακολουθεί να υπάρχει, καθότι ο ελάχιστος διαθέσιµος χώρος κυκλοφορίας των πεζών καταλαµβάνεται από τα τραπεζοκαθίσµατα των παρακειµένων καταστηµάτων. (φωτ. 109,110,111) Ο πεζόδροµος της Γούναρη πάνω από την Τσιµισκή, εµφανίζεται ελεύθερος απο ενοχλητικά για τη θέα στοιχεία του αστικού εξοπλισµού και από άλλες οπτικές οχλήσεις Ωστόσο, στο τµήµα κάτω απο την Τσιµισκή η αξονικότητα και η ελεύθερη θέα προς τη θάλλασσα εµποδίζονται σηµαντικά. (φωτ. 112,113,114,115) Στο πεζοδροµηµένο τµήµα της ηµ. Γούναρη µεταξύ της Τσιµισκή και Π. Μελά η άναρχη ανάπτυξη τραπεζοκαθισµάτων σε συνδυασµό µε τη στάθµευση των δικύκλων και γενικότερα την καταπάτηση του βιώσιµου χώρου του πεζοδρόµου, διακόπτουν τη γραµµική κίνηση και τις µακρινές θέες ενώ κάτω απο την Π.Μελά το πρόβληµα γίνεται πιο έντονο. Το περιορισµένο πλάτος της Γούναρη στη συνέχεια της µέχρι τη θάλασσα, και πλήθος οπτικών εµποδίων, πλην των παρκαρισµένων αυτοκινήτων, όπως κολώνες φωτισµού, δένδρα σε ακατάλληλες θέσεις, σήµατα, επιγραφές αποτελούν εµπόδιο στην κίνηση και στη θέα. 37

43. Γωνία Ίωνος ραγούµη και Σολωµού και Πινακίδα σήµανσης για W.C 44. Γωνία Βενιζέλου και Σολωµού και Πινακίδα σήµανσης για W.C 38

45. Το W.C. στον πεζόδροµο της Καρύπη 46. ηµόσια W.C. στον πεζόδροµο της Αριστοτέλους 39

47. Κατάστηµα στη γωνία ραγούµη και Παπαδοπούλου 48. ιάκοσµος και γλάστρες σε κατάστηµα στο Μπεζεστένι 40

49. Εσωτερικό της στοάς Σαούλ 50. Αποψη στοάς από την Καρύπη στη Βενιζέλου 41

51. Επιγραφή ισόγειου καταστήµατος επί της οδού Εγνατίας 52. Ανάπτυξη εξοπλισµού ισόγειου καταστήµατος επί της οδού Εγνατίας 53. Κατάστηµα στη στοά δίπλα στην πλατεία Αριστοτέλους 42

54. Στοιχείο εορταστικού διακόσµου στην οδό Μητροπόλεως, Ιούνιος του 2006 55. Στοιχείο προσωρινού διακόσµου στην οδό Μητρ. Ιωσήφ. 43

56. Περίπτερο επί της Λ. Νίκης 57. Περίπτερο στη συµβολή. Γούναρη και Π. Μελά 58. Περίπτερο στην οδό Τσιµισκή 44

59. Περίπτερο και στοιχεία αστικού εξοπλισµού που αποτελούν αστικές οχλήσεις στην Ι. ραγούµη 60. Περίπτερο στην οδό Ερµού 45

61. Περίπτερο επί της οδού Εγνατίας 62. Περίπτερο επί της οδού Εγνατίας 46

63. Παρτέρι µε πράσινο στη γωνία Βενιζέλου και Εγνατία 64, 65. Παρτέρι µε πράσινο, τραπεζοκαθίσµατα και εµπορεύµατα στον πεζόδροµο της Σπανδωνη στην κατάληξή του στη Βενιζέλου 47

66, 67. Περιφραγµένα παρτέρια στην πλατεία Αριστοτέλους 48

68, 69, 70. Χώροι πρασίνου στον πεζόδροµο της Αριστοτέλους. Ακατάλληλες φυτεύσεις και αδυναµία σκίασης των καθιστικών 49

71. Παρτέρια στην πλατεία Αγ. Σοφίας 72. Παρτέρι στη συµβολή των οδών Λ. Νίκης και. Γούναρη. 50

73. Στοιχεία αστικού εξοπλισµού που αποτελούν αστικές οχλήσεις σε στοά στην Ι. ραγούµη 74. Στοά Σαούλ από την Ερµού και εσωτερικό της στοάς Σαούλ 51

75, 76, 77. Στοιχεία αστικού εξοπλισµού που αποτελούν αστικές οχλήσεις σε συνδυασµό µε τα σταθµευµένα Ι.Χ. επί της οδού Βενιζέλου 52

78, 79. ίκυκλα παράνοµα παρκαρισµένα σε καθιστικό και στα στενά στο Μπεζεστένι 53

80. Μηχανάκι στο κέντρο της στοάς από την Καρύπη στη Βενιζέλου 81. Στοιχεία που αποτελούν αστικές οχλήσεις στη γωνία Παπαδοπούλου και Καρύπη στο Μπεζεστένι 54

82. Στοιχεία αστικού εξοπλισµού που αποτελούν αστικές οχλήσεις στη γωνία των οδών Βασ.Ηρακλείου και Κοµνηνών 83, 84. Άποψη της αγοράς Βλάλη από Ερµού 55

85. Μηχανές παρκαρισµένες στην αγορά Βλάλη 86. Οδός Ασκητού στην αγορά Βλάλη 56

87. Ανάπτυξη τραπεζοκαθισµάτων επί της Λ.Νίκης 88. Tραπεζοκαθίσµατα και οµπρέλες στην πλατεία Αριστοτέλους 57

89. Βρύση στην πλατεία Αριστοτέλους 90. Εκδοτήρια εισιτηρίων στο µέσο του πεζόδροµου της Αριστοτέλους 58

91, 92. Τραπεζοκαθίσµατα εκατέρωθεν του πεζοδρόµου της Αριστοτέλους 93. Κατάληψη της στοάς στον πεζόδροµο της Αριστοτέλους από εξοπλισµό κατασυηµάτων 59

94, 95, 96. Κυτία ΟΤΕ στην πλατεία και στον πεζόδροµο της Αριστοτέλους, µέσα σε παρτέρια και πάνω στο πεζοδρόµιο 60

97. Κάδοι σκουπιδιών στο κάτω άκρο της πλατείας Αριστοτέλους, που σε συνδυασµό µε τα σταθµευµένα αποτελούν σηµαντική όχληση 98. Κάδοι σκουπιδιών µπροστά σε διατηρητέο στον πεζόδροµο της Αριστοτέλους 61

99. Εξοπλισµός καταστήµατος ΕΛ.ΤΑ. στον πεζόδροµο της Αριστοτέλους 100, 101. Κατάληψη στοάς από εµπορεύµατα στον πεζόδροµο της Αριστοτέλους 62

102, 103. Κατάληψη στοάς από πλανόδιους µικροπωλητές στον πεζόδροµο της Αριστοτέλους 63

104, 105, 106. Ανάπτυξη τραπεζοκαθισµάτων στην περιοχή της αγοράς Βατικιώτη (πλατεία Άθωνος) 64

107, 108. Πρόχειρη αποθήκευση τραπεζοκαθισµάτων στους πεζοδρόµους της αγοράς Βατικιώτη (πλατεία Άθωνος) 65

109. Γενική άποψη του πεζοδρόµου της Ικτίνου στη συµβολή µε τη Ζεύξιδος 110. Γενική άποψη του πεζοδρόµου της Ικτίνου 111. Γενική άποψη του πεζοδρόµου της Ζεύξιδος 66

112. Καρτοτηλέφωνα πάνω στον άξονα της. Γούναρη 113. Ανάπτυξη εξοπλισµού ισόγειου καταστήµατος επί της οδού Πρασακάκη 67

114. Ανάπτυξη τραπεζοκαθισµάτων επί της Π. Μελά 115. Στοιχεία αστικού εξοπλισµού που αποτελούν αστικές οχλήσεις επί της οδού Π. Μελά. Σε συνδυασµό µε την παράνοµη στάθµευση πάνω στο πεζοδρόµιο και την ανάπτυξη τραπεζοκαθισµάτων το πρόβληµα εντείνεται 68

116. Σταντ διανοµής εφηµερίδων στην οδό Τσιµισκή 117. Στοιχεία αστικού εξοπλισµού που αποτελούν αστικές οχλήσεις στη συµβολή των οδών Εγνατίας και Αγ. Σοφίας. 69

ΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η επεξεργασία του θέµατος των χρήσεων του ελεύθερου χώρου στο ιστορικό κέντρο του Π.Σ.Θ. έγινε ακολουθώντας τη µέθοδο της επιτόπιας παρατήρησης, σε συνδυασµό µε φωτογράφηση και καταγραφή των δεδοµένων σε χάρτες. Είναι γνωστή η σηµασία και η αξία των ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων ως προς την κάλυψη των αναγκών του πολίτη σε ένα αστικό κέντρο. Η αναγνώριση, καταγραφή και αξιολόγηση των χρήσεων στους ελεύθερους κοινόχρηστους χώρους της προεπιλεγµένης περιοχής έρευνας, µας οδήγησε στις παρακάτω γενικότερες διαπιστώσεις για τους χώρους αυτούς και τους χώρους πρασίνου : Είναι περιορισµένης έκτασης. εν είναι οργανωµένοι σε δίκτυο είναι ασύνδετοι µεταξύ τους. Όπου υπάρχουν, είναι αποκοµµένοι από τις λειτουργίες, τις χρήσεις και τις δραστηριότητες της πόλης. εν σηµατοδοτούνται και δεν έχουν ιδιαίτερη ταυτότητα. εν έχουν σαφή χρήση και κατάλληλη διαµόρφωση και καταλήγουν συχνά να αποτελούν χώρους στάθµευσης και εστίες σκουπιδιών. εν περιλαµβάνουν οργανωµένους παιδότοπους και πάρκα γειτονιάς (για τους µόνιµους κατοίκους) εν έχουν κατάλληλη υποδοµή για πολλαπλές δραστηριότητες Η διαµόρφωσή τους διαχωρίζει και αποµονώνει το πράσινο από τα σκληρά δάπεδα και τα στοιχεία αστικού εξοπλισµού. Ο αστικός εξοπλισµός, είτε ανεπαρκής, είτε τυχαία τοποθετηµένος, εµποδίζει άλλες γειτνιάζουσες λειτουργίες, τις οπτικές θέες αλλά και την κίνηση και πορεία των πεζών και ιδιαίτερα των ηλικιωµένων, των Α.Μ.Ε.Α. και των µητέρων µε παιδιά. Τα προβλήµατα των ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων της περιοχής έρευνας πηγάζουν σε σηµαντικό βαθµό από την ανεξέλεγκτη συρροή και ανάµειξη χρήσεων και προκαλούν συσσώρευση οχλήσεων στον κάτοικο της πόλης. Ορίστηκαν ως αστικές οχλήσεις όλα εκείνα τα στοιχεία και χρήσεις του αστικού ελεύθερου κοινόχρηστου χώρου, τα οποία, όχι µόνο δεν εξυπηρετούν το σκοπό για τον οποίο προορίζονται, αλλά αποτελούν εµπόδιο λειτουργίας στην 70

καθηµερινότητα του πολίτη (εµποδίζουν την κίνηση των πεζών και την αντίληψη του αστικού χώρου). Οι αστικές οχλήσεις που καταγράφηκαν µε σειρά προτεραιότητας ως προς το βαθµό όχλησης που προκαλούν, είναι οι εξής : 1. Στάθµευση αυτοκινήτων - δικύκλων (νόµιµη, παράνοµη) 2. Τραπεζοκαθίσµατα - Κινητός εξοπλισµός καταστηµάτων 3. Οχλήσεις αστικού εξοπλισµού 4. Οχλήσεις εγκαταστάσεων κοινής ωφελείας 5. Οδοσήµανση (τροχαίας, δήµου) 6. Περίπτερα, Στάντ εφηµερίδων, Πλανόδιοι µικροπωλητές 7. Επεµβάσεις στις όψεις των κτιρίων 8. Εορταστικός διάκοσµος 9. Πράσινο - απεδοστρώσεις Την υπ αριθµόν ένα όχληση αποτελεί η στάθµευση, και όχι µόνο η παράνοµη, καθότι και τα νόµιµα σταθµευµένα οχήµατα σε πολλά σηµεία αποτελούν όχληση. Οι δρόµοι της περιοχής έρευνας που παρουσιάζουν ιδιαίτερα έντονο το πρόβληµα, µε άµεση επίπτωση στο κυκλοφοριακό και στην κίνηση των πεζών, είναι: η Λεωφ. Νίκης (σηµειακά), η Μητροπόλεως, η Παύλου Μελά, η Αλ. Σβώλου, η Ερµού, η Βασ. Ηρακλείου, η Ι. ραγούµη, η Π. Πατρών Γερµανού, η πλατεία Ελευθερίας και η πλατεία Φαναριωτών. Ο αυστηρός έλεγχος για την εφαρµογή του νόµου µοιάζει να µην επαρκεί. Το δεύτερο σηµαντικό είδος αστικών οχλήσεων που καταγράφεται στην περιοχή έρευνας, είναι η ανάπτυξη τραπεζοκαθισµάτων µαζί µε όλα τα άλλα στοιχεία κινητού εξοπλισµού των καταστηµάτων που συµπαρασύρει (θερµάστρες, τέντες, οµπρέλες κλπ.). Το πρόβληµα παρουσιάζεται έντονο στους εξής δρόµους και πλατείες: Λεωφ. Νίκης, Παύλου Μελά, Ικτίνου, Ζεύξιδος, πλατεία Αριστοτέλους, αγορά Βατικιώτη (πλατεία Άθωνος), πλατεία Ναυαρίνου. Σε µικρότερη έκταση αλλά σηµειακά έντονο εµφανίζεται στους εξής δρόµους: Προξένου Κοροµηλά, Μητροπόλεως, πεζόδροµος Αριστοτέλους, Καρόλου Ντήλ, Αγίας Σοφίας, Βογατσικού Κούσκουρα. Τα στοιχεία του αστικού εξοπλισµού, οι εγκαταστάσεις κοινής ωφελείας και η οδοσήµανση (τροχαίας, δήµου), είναι τυχαία τοποθετηµένα 71

στην επιφάνεια των πεζοδροµίων, µε αποτέλεσµα, είτε να εµποδίζουν την άνετη κίνηση των πεζών και τις ενδιαφέρουσες θέες, είτε να κρύβονται µεταξύ τους, χωρίς να επιτελούν τελικά το σκοπό για τον οποίο προορίζονται. Ειδικότερα ο νυχτερινός φωτισµός, αφενός δεν επαρκεί και αφετέρου δεν είναι σωστά σχεδιασµένος. Ο φωτισµός των εµπορικών δρόµων εντείνεται από τον επιµέρους σηµειακό φωτισµό των καταστηµάτων. Η διαµόρφωση των προσόψεων των κτιρίων είναι προϊόν ανεξέλεγκτης και αυθαίρετης ιδιωτικής πρωτοβουλίας, µε αποτέλεσµα να υποβαθµίζονται σηµαντικά κτίρια (διατηρητέα) και να δηµιουργείται µία εικόνα πολυπλοκότητας και σύγχυσης. Στην εικόνα αυτή της ακαταστασίας συµµετέχει και ο µόνιµα εγκατεστηµένος εορταστικός διάκοσµος. Η χωροθέτηση των στάσεων των αστικών λεωφορείων δεν συνδυάζεται µε τα υπόλοιπα στοιχεία αστικού εξοπλισµού, παρεµποδίζοντας την κίνηση των πεζών και συµβάλλοντας στον συνωστισµό του κόσµου σε ώρες αιχµής. Τα περίπτερα, συχνά επεκτείνονται αυθαίρετα εκτός του χώρου που προορίζεται για τη λειτουργία τους, µε αποτέλεσµα να δυσχεραίνεται η κίνηση στο πεζοδρόµιο και η πρόσβαση στα καταστήµατα και στις εισόδους των κτιρίων. Παρόµοιο πρόβληµα προκαλούν τα σταντ των εφηµερίδων και οι πάγκοι των πλανόδιων µικροπωλητών. Η ανεξέλεγκτη κατάληψη του πεζοδροµίου δηµιουργεί οπτικά εµπόδια και συµβάλλει στην γενικότερη εικόνα υποβάθµισης του κοινόχρηστου χώρου. Οι χώροι πρασίνου είναι µικρής έκτασης και περιορίζονται σε παρτέρια και δενδροστοιχίες. Παρουσιάζουν ακατάλληλη φύτευση, ελλιπή συντήρηση και είναι λειτουργικά αποκοµµένοι από το δηµόσιο χώρο. Συχνά καταλαµβάνονται από σταθµευµένα οχήµατα και σκουπίδια. Οι δαπεδοστρώσεις εµφανίζουν προβλήµατα που σχετίζονται µε χρήση ακατάλληλων υλικών, ανεπαρκή συντήρηση, έλλειψη συνολικού σχεδιασµού και απουσία σήµανσης για την κίνηση των τυφλών. 72

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Εξετάζοντας τα συµπεράσµατα της εργασίας, προκύπτει ανάγκη για ένα συνολικό σχεδιασµό του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης. Η µελέτη αυτή θα προτείνει την ένταξη των υπαρχόντων πεζοδρόµων και ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων αλλά και τη δηµιουργία νέων, σε ένα δίκτυο ενσωµατωµένο στις δραστηριότητες της πόλης. Οι βασικές αρχές στις οποίες θα στηρίζεται ο σχεδιασµός θα στοχεύουν στην κάλυψη των αναγκών των κατοίκων, των επισκεπτών και των εργαζοµένων. Στα πλαίσια αυτά, είναι απαραίτητη και η ανάδειξη και σύνδεση των ιστορικών µνηµείων της πόλης. Παράλληλα, η µελέτη αυτή οφείλει να προτείνει λύσεις για το πρόβληµα των αστικών οχλήσεων. Πρωταρχική ανάγκη είναι η αντιµετώπιση του κυκλοφοριακού προβλήµατος µε µία µελέτη που να ρυθµίζει την κυκλοφορία και στάθµευση των οχηµάτων, ιδιωτικών και µαζικής µεταφοράς. Έπειτα, και µε δεδοµένο ότι η όχληση που προέρχεται από την ανάπτυξη τραπεζοκαθισµάτων και λοιπού εξοπλισµού καταστηµάτων στα πεζοδρόµια βρίσκεται χωρικά εντοπισµένη σε συγκεκριµένες εστίες (βλ. χάρτη 2), είναι καταρχήν απαραίτητο να ληφθούν µέτρα για τον περιορισµό της έκτασης που αυτά καταλαµβάνουν σήµερα. Ο αυστηρός έλεγχος για την εξάλειψη των αυθαιρεσιών, αλλά και η ελεγχόµενη αδειοδότηση σε νέες επιχειρήσεις σε περιοχές όπου το απόθεµα χώρου είναι περιορισµένο, αποτελούν θεµελιώδεις αρχές για το σκοπό αυτό. Ταυτόχρονα, η σύνταξη προδιαγραφών για τη µορφή του εξοπλισµού των καταστηµάτων και τη διάταξή του στο δηµόσιο χώρο αποτελεί ένα ιδιαίτερα κρίσιµο αντικείµενο µελέτης, λαµβάνοντας υπόψη και το γεγονός ότι κάθε είδος αστικού υπαίθριου χώρου (πεζόδροµος, πλατεία, κτλ.) οφείλει να προβάλει ένα δικό του ιδιαίτερο χαρακτήρα. Παρόµοιες αρχές και µέτρα απαιτούνται και για την αντιµετώπιση της πολυµορφίας στη διαµόρφωση των όψεων των κτιρίων. Βάσει µιας άποψης που θεωρεί τις προσόψεις των κτιρίων το σκηνικό της δηµόσιας ζωής µιας πόλης, η διαµόρφωσή τους είναι αναµφισβήτητα καθοριστικής σηµασίας για την ανάγνωση και αντίληψη του αστικού περιβάλλοντος. Συνεπώς, λεπτοµερείς προδιαγραφές και αυστηρός έλεγχος για την εφαρµογή των σχετικών διατάξεων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για µια λιγότερο διαταραγµένη γενική εικόνα. 73

Όσον αφορά στην απαιτούµενη οργάνωση του αστικού εξοπλισµού, οφείλει και αυτή να είναι απόρροια ενός συνολικότερου σχεδιασµού των αστικών υπαίθριων χώρων στην πόλη. Ειδικότερα, µε δεδοµένο το περιορισµένο απόθεµα ελεύθερου χώρου, αξίζει να επιχειρηθεί η οµαδοποίηση ορισµένων στοιχείων που παρουσιάζουν οµοιότητες (π.χ. εξοπλισµός σε στύλους, εξοπλισµός σε κιτία). Ο νυχτερινός φωτισµός της πόλης πρέπει να βασιστεί σε µια συνολική µελέτη φωτισµού, έτσι ώστε να επαρκεί, να είναι οικονοµικός, να αναδεικνύει τα µνηµεία της πόλης και να τονίζει τα ιδιαίτερα πολεοδοµικά της χαρακτηριστικά. Προκειµένου να µην αποτελούν τα φωτιστικά σώµατα οχλήσεις, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της µέρας, εκτός από την αναδιάταξη τους, είναι απαραίτητος και ο έλεγχος της αισθητικής τους, κυρίως στις περιοχές µε έντονο ιστορικό ενδιαφέρον. Παράλληλα, η υπογειοποίηση και επανοργάνωση των δικτύων ηλεκτροδότησης, τηλεπικοινωνιών, κτλ, είναι βέβαιο ότι θα αποφορτίσει σηµαντικά το χώρο των πεζοδροµίων, θα συµβάλει σηµαντικά στην αισθητική αναβάθµιση του συνόλου και θα αποτρέψει την περιστασιακή, αλλά έντονη όχληση που προκαλείται σε περιπτώσεις ανάγκης επέµβασης στα δίκτυα. Για το θέµα των περιπτέρων προκύπτει ανάγκη επαναπροσδιορισµού της έννοιας του περιπτέρου. Η συχνότητα εµφάνισής τους στους ήδη επιφορτισµένους δρόµους της πόλης φαίνεται να µπορεί να αναθεωρηθεί, ενώ είναι αµφισβητήσιµο και το αν η εικόνα τους αντικατοπτρίζει τα πλαίσια της νόµιµης λειτουργίας τους. Πάντως, σε οποιαδήποτε περίπτωση, εφόσον κάποια από αυτά συνεχίσουν να λειτουργούν και να καταλαµβάνουν το χώρο που επιτρέπεται, η µορφή τους έχει αρκετά περιθώρια βελτίωσης. Ο συνολικός ανασχεδιασµός του δικτύου αστικών υπαίθριων χώρων του ιστορικού κέντρου πρέπει αναµφισβήτητα, πέραν των υπολοίπων, να συµπεριλάβει οργανικά και το πράσινο, τόσο σαν στοιχείο βελτίωσης του µικροκλίµατος, όσο και ως απαραίτητη προϋπόθεση για την λειτουργική και αισθητική επιβίωση των πολιτών σε ένα επιβαρυµένο αστικό περιβάλλον. Ο σχεδιασµός οφείλει να βασίζεται στις αρχές της οικολογίας και αειφορίας. Τέλος, ιδιαίτερη βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στη συντήρηση όλων των στοιχείων που διαµορφώνουν τους αστικούς υπαίθριους χώρους 74

(συµπεριλαµβανοµένου και του φυτικού υλικού), προκειµένου να δείχνει η πόλη µε αξιοπρέπεια τη δηµόσια εικόνα της και να φαίνεται φροντισµένη. Για το σκοπό αυτό είναι ιδιαίτερα κρίσιµη η επιλογή των κατάλληλων υλικών, που θα εξασφαλίζουν ασφαλή χρήση από τους πολίτες, υψηλή ποιότητα και χαµηλό κόστος συντήρησης. Για την σύνταξη των προτάσεων των µελετών ικανή και αναγκαία συνθήκη αποτελεί η συνεργασία όλων των επιµέρους φορέων. Για την τήρηση των µέτρων και προδιαγραφών βασικός παράγοντας είναι ο αυστηρός έλεγχος από τις αρµόδιες αρχές. Σαν παράλληλη και αναγκαία ενέργεια όλων των παραπάνω, είναι η ευαισθητοποίηση και συνεχής ενηµέρωση των πολιτών για τις αρµοδιότητες και ευθύνες των φορέων ώστε να απαιτούν την τήρηση τους αλλά και την ανάληψη των δικών τους υποχρεώσεων. 75

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι 76

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι Ι ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΟΧΛΗΣΕΩΝ ΣΤΗΝ Ο Ο Π. ΜΕΛΑ Προκειµένου να γίνει καλύτερα κατανοητή η έκταση του προβλήµατος των αστικών οχλήσεων, επιλέγεται µία κεντρική οδός στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, η οποία κρίνεται από την οµάδα ως αντιπροσωπευτική όσον αφορά στο ζήτηµα των αστικών οχλήσεων, ώστε να συµπεριληφθούν στην εργασία ορισµένα ποσοτικά στοιχεία. Η οδός Π. Μελά, µήκους 630 µ., αποτελεί έναν σηµαντικότατο άξονα κίνησης στο κέντρο της πόλης, τόσο για τα αυτοκίνητα (3-4 λωρίδες), όσο και για τους πεζούς (πλάτος πεζοδροµίου 2.5-4.7 µ.). Οι αστικές οχλήσεις που καταγράφηκαν στις 16/4 και 17/6/2006 σε ώρα λειτουργίας καταστηµάτων είναι οι εξής: ΠΑΡΚΑΡΙΣΜΕΝΑ ΟΧΗΜΑΤΑ: 230 (Εκ των οποίων σε διπλή σειρά ή πάνω σε διασταύρωση: 34) ΤΡΑΠΕΖΟΚΑΘΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΛΟΙΠΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ: 346 τ.µ. ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΜΗ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ: 68 τ.µ. ΟΧΛΗΣΕΙΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ : Κολωνάκια στάθµευσης και κάγκελα πεζοδροµίων : 60 µ. Στύλοι φωτισµού: 36 Κάδοι απορριµµάτων: 48 οχεία απορριµµάτων: 28 Καρτοτηλέφωνα: 6 ΟΧΛΗΣΕΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΚΟΙΝΗΣ ΩΦΕΛΕΙΑΣ Στύλοι ΕΗ: 8 Κουτιά εγκαταστάσεων: 16 Ο ΟΣΗΜΑΝΣΗ (ΤΡΟΧΑΙΑ ΗΜΟΣ, κλπ.): 42 ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΨΕΙΣ Επεµβάσεις διαφηµιστικές, επιγραφές, διαφηµίσεις, τοποθετηµένες εγκάρσια στο πεζοδρόµιο: 80 Είδη τεντών: 34 77

ΣΤΑΣΕΙΣ ΛΕΩΦΟΡΕΙΩΝ: 3 ΠΕΡΙΠΤΕΡΑ: 4 ΣΤΑΝΤ ΕΦΗΜΕΡΙ ΩΝ: 2 ΠΡΑΣΙΝΟ- ΑΠΕ ΟΣΤΡΩΣΕΙΣ έντρα: 135 Καλύµµατα από φρεάτια στην επιφάνεια των πεζοδροµίων: 162 Ακατάλληλο ολισθηρό υλικό στα δάπεδα: 840 τ.µ. (επί συνόλου 4400 τ.µ. περίπου) Από τα παραπάνω µπορεί κανείς να υποπτευθεί ότι η Π. Μελά αποτελεί έναν ιδιαίτερα επιφορτισµένο από άποψη αστικών οχλήσεων δρόµο, αξίζει ωστόσο να επισηµανθεί ότι η κατανοµή των αστικών οχλήσεων δεν είναι οµοιόµορφη σε όλο της το µήκος, µε αποτέλεσµα το πρόβληµα να εµφανίζεται περισσότερο ή λιγότερο έντονο. Σε οποιαδήποτε πάντως περίπτωση, είναι βέβαιο ότι η άνετη κίνηση των πεζών εµποδίζεται κάθε λίγα µέτρα (η οµάδα εργασίας κατέγραψε µάλιστα περίπου 60 µ. αναγκαστικής κίνησης του πεζού στο οδόστρωµα, εκτός από τα σηµεία όπου χρειάζεται να διασχίσει κανείς έναν κάθετο δρόµο). Σαν γενικότερη εκτίµηση, τα σηµεία που θεωρούνται ιδιαίτερα προβληµατικά είναι το δυτικό πεζοδρόµιο της πλατείας Φαναριωτών και η συµβολή της Π. Μελά µε την Π. Π. Γερµανού σε µια ακτίνα 50 περίπου µέτρων. Στην πρώτη περίπτωση, οι βασικοί παράγοντες όχλησης είναι ο συνδυασµός: της µείωσης του πλάτους του πεζοδροµίου στα 2.50 µ. της παράνοµης στάθµευσης οχηµάτων σε όλα τα κοµβικά σηµεία της παρουσίας στύλων για φωτισµό και οδοσήµανση σε ακατάλληλα σηµεία. Του κακού σχεδιασµού του πρασίνου, ο οποίος, χωρίς να προσθέτει τελικά σε ποιοτική αναβάθµιση του χώρου, περιορίζει αυστηρά την κίνηση των πεζών. Στη διασταύρωση της Π. Μελά µε την Π. Π. Γερµανού οι σηµαντικότεροι παράγοντες που εµποδίζουν την κίνηση των πεζών και την αντίληψη του χώρου είναι: Η παράνοµη στάθµευση οχηµάτων µε εξαιρετική πυκνότητα στο οδόστρωµα και η στάθµευση δικύκλων στα πεζοδρόµια. 78

Η ανάπτυξη τραπεζοκαθισµάτων και λοιπού εξοπλισµού καταστηµάτων σε σηµείο που η καθαρή δίοδος για τους πεζούς να µειώνεται από 4.7 µ., που είναι το θεωρητικό ελεύθερο πλάτος, µέχρι και τα 0.80 µ.! Η αυθαίρετη και ανοργάνωτη διαφήµιση και διακόσµηση των προσόψεων καταστηµάτων, ο φωτισµός και τα στοιχεία ηλιοπροστασίας τους. Η ελλιπής και άτεχνη συντήρηση του πρασίνου. 79

Π Α Ρ Α Ρ Τ Η Μ Α I Π Ι Ν Α Κ Α Σ Ι Α Β Α Θ Μ Ι Σ Η Σ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Χ Λ Η Σ Ε Ω Ν Ρ Ο Μ Ο Ι Π Ε Ζ Ο Ρ Ο Μ Ο Ι Π Λ Α Τ Ε Ι Ε Σ 1 Λ. ΝΙΚΗΣ 2 ΠΡ. ΚΟΡΟΜΗΛΑ 3 ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ 4 ΤΣΙΜΙΣΚΗ 5 ΒΑΣ. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 6 ΕΡΜΟΥ 7 ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ 8 ΑΛ.ΣΒΩΛΟΥ 9 ΕΓΝΑΤΙΑ 10 ΙΩΝΟΣ ΡΑΓΟΥΜΗ 11 ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 12 ΑΓ. ΣΟΦΙΑΣ 13 Π.Π.ΓΕΡΜΑΝΟΥ 1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 2 ΑΓ. ΘΕΟ ΩΡΑΣ 3 ΙΚΤΙΝΟΥ 4 ΖΕΥΞΙ ΟΣ 5 ΙΣΑΥΡΩΝ 6 ΗΜ. ΓΟΥΝΑΡΗ 1 ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 3 ΑΓ. ΣΟΦΙΑΣ 4 ΑΘΩΝΟΣ 5 ΝΑΥΑΡΙΝΟΥ 6 ΦΑΝΑΡΙΩΤΩΝ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗ ΤΡΑΠΕΖΟΚΑΘΙΣΜΑΤΑ Υ Π Ο Μ Ν Η Μ Α ΠΟΛΥ ΕΝΤΟΝΟ ΛΙΓΟ ΕΝΤΟΝΟ ΠΟΛΥ ΕΝΤΟΝΟ ΣΗΜΕΙΑΚΑ ΛΙΓΟ ΕΝΤΟΝΟ ΣΗΜΕΙΑΚΑ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑ