Διεθνείς Επιχειρηματικές Δραστηριότητες. Χρυσοβαλάντου Μήλλιου Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Διεθνείς Επιχειρηματικές Δραστηριότητες Χρυσοβαλάντου Μήλλιου Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

1. Εισαγωγικές Έννοιες 2. Μορφές ΑΞΕ 3. Ιστορική Αναδρομή 4. Σύγχρονες Εξελίξεις 5. Eφαρμογές

1. Εισαγωγικές Έννοιες

Διεθνείς Επιχειρηµατικές Δραστηριότητες Εξαγωγές Πώληση στην αλλοδαπή αγαθών ή υπηρεσιών που παρήχθησαν στην ημεδαπή. Διεθνές Licencing Πώληση στην αλλοδαπή της άδειας χρήσης μιας πατέντας ή μιας άλλης τεχνολογικής εισροής ή τεχνογνωσίας. Διεθνές Franchising Πώληση στην αλλοδαπή του δικαιώματος χρήσης ενός εμπορικού σήματος και ταυτόχρονη προμήθεια ενδιάμεσων και συμπληρωματικών αγαθών & υπηρεσιών στον αγοραστή του (π.χ. ποιοτικός έλεγχος, markebng).

Διεθνείς Επιχειρηµατικές Δραστηριότητες Offshoring/Foreign Outsourcing Ανάθεση ενός μέρους της παραγωγικής διαδικασίας σε μια ανεξάρτητη επιχείρηση της αλλοδαπής. Ξένες Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου - Foreign Porlolio Equity Investment Είτε παροχή δανείων στο εξωτερικό, είτε κατοχή μετοχών επιχειρήσεων εισηγμένων σε χρηματιστήρια της αλλοδαπής, είτε βραχυχρόνια τραπεζική τοποθέτηση σε ξένο νόμισμα με στόχο την εκμετάλλευση των διαφορετικών αποδόσεων μεταξύ χωρών. Άμεσες Ξένες Επενδύσεις - Foreign Direct Investment (FDI)

Άµεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) Λειτουργία θυγατρικών επιχειρήσεων - παραγωγικών μονάδων - στην αλλοδαπή οι οποίες είναι μερικώς ή ολικώς ιδιοκτησία μιας επιχείρησης που έχει έδρα στην ημεδαπή. Περιλαμβάνουν: Mεταφορά ενός πακέτου παραγωγικών εισροών. Οι εισροές αυτές είναι είτε υλικές (π.χ. μετοχικό κεφάλαιο, εξοπλισμός, πρώτες ύλες) είτε άυλες (π.χ. τεχνογνωσία οργάνωσης της παραγωγής, markebng). Η μεταφορά τους γίνεται χωρίς την παρεμβολή της αγοράς. Έλεγχο της θυγατρικής επιχείρησης από τη μητρική επιχείρηση. Η μητρική επιχείρηση πρέπει να επηρεάζει τη διαδικασία και τα κριτήρια λήψης αποφάσεων της θυγατρικής καθώς και τη συμπεριφορά της.

Πολυεθνικές Επιχειρήσεις Πολυεθνική Επιχείρηση (ΠΕ): Μια επιχείρηση η οποία έχει πραγματοποιήσει ΑΞΕ. Δεν επαρκούν οι άλλες μορφές διεθνής επιχειρηματικής δραστηριότητας για το χαρακτηρισμό μιας επιχείρησης ως ΠΕ. è Απαραίτητα χαρακτηριστικά μιας ΠΕ: Ιδιοκτησία & έλεγχος παραγωγικών μονάδων σε τουλάχιστον δύο χώρες. Η μητρική εταιρία της ΠΕ είναι χωροθετημένη στην χώρα προέλευσης, η οποία αποτελεί την πηγή (αφετηρία) των εξερχόμενων ΑΞΕ. Οι ΠΕ έχουν θυγατρικές σε μία ή περισσότερες χώρες υποδοχής, οι οποίες αποτελούν τον προορισμό των εξερχόμενων ΑΞΕ.

Πολυεθνικές Επιχειρήσεις Μέγεθος ΠΕ: «Κάποιες ΠΕ είναι μεγαλύτερες από ολόκληρες χώρες.» Tα έσοδα (revenues) των μεγαλύτερων ΠΕ ξεπερνούν το ΑΕΠ των περισσότερων χωρών. Η αγοραστική αξία (market value) των μεγαλύτερων ΠΕ ξεπερνά το ΑΕΠ πολλών χωρών.

Πολυεθνικές Επιχειρήσεις AEΠ Χωρών & Έσοδα ΠΕ κατά το 2000 ($ δισ.)

Πολυεθνικές Επιχειρήσεις ΑΕΠ Χωρών & Έσοδα ΠΕ κατά το 2010 ($ δισ.) Προσοχή: Άλλο το ΑΕΠ (προστιθέμενη αξία) και άλλα τα έσοδα.

Πολυεθνικές Επιχειρήσεις Αγοραστική Αξία των Μεγαλύτερων ΠΕ κατά το 2016 ($ δισ.)

Πολυεθνικές Επιχειρήσεις Προσοχή: Άλλo η ροή (ΑΕΠ) και άλλο το stock (αξία μιας επιχείρησης).

Πολυεθνικές Επιχειρήσεις Εκμετάλευση Εργαζομένων και ΠΕ: «ΟΙ ΠΕ εκμεταλεύονται τους εργαζόμενους φτωχών χωρών δίνοντας τους ελάχιστα χρήματα για την εργασία τους ενώ οι ίδιες κάνουν μεγάλα κέρδη» (ηθικό ζήτημα). Εναλλακτική οπτική γωνία που μας προσφέρει η οικονομική επιστήμη: Aν υπάρχει εκμετάλευση αυτή μπορεί να μην οφείλεται στο ότι οι ΠΕ δίνουν πολύ χαμηλούς μισθούς στους εργαζομένους αλλά στο ότι δεν υπάρχουν αρκετές επιχειρήσεις για να πληρώσουν τους εργαζομένους.

Πολυεθνικές Επιχειρήσεις Παράδειγμα: Τη δεκαετία του 1960 η Σιγκαπούρη δεν αποτελούσε πλούσια χώρα. Οι εργαζόμενοι της είχαν χαμηλούς μισθούς και κάποιοι από αυτούς εργάζονταν στις ΠΕ που υπήρχαν στην χώρα. Η κυβέρνηση όμως της Σιγκαπούρης αποφάσισε να προσελκύσει ΑΞΕ προσφέροντας στους ξένους επενδυτές ένα ευνοϊκό φορολογικό και ρυθμιστικό περιβάλλον. Τις επόμενες δύο δεκαετίες πραγματοποιήθηκαν πολλές ΑΞΕ στην Συγκαπούρη. Τι έγινε με την «εκμετάλευση» των εργαζομένων; Εξαλοίφθηκε.

Πολυεθνικές Επιχειρήσεις Η Σιγκαπούρη πλέον είναι μια πολύ πλούσια χώρα: Το κατά κεφαλήν εισόδημα των κατοίκων της ξεπερνά το αντίστοιχο των ΗΠΑ. è Το πρόβλημα της εκμετάλευσης σε μια χώρα μπορεί να μην είναι οι ξένοι επενδυτές που διαθέτει αλλά οι ξένοι επενδυτές που δεν διαθέτει.

2. Μορφές ΑΞΕ

Τρόπος Επέκτασης 1. Greenfield Investment Η μητρική επιχείρηση ιδρύει μια εντελώς νέα παραγωγική μονάδα στην αλλοδαπή και είναι ο αποκλειστικός ιδιοκτήτης της. Απαιτεί μεγάλο σταθερό κόστος. Συνεπάγεται αύξηση του αριθμού των επιχειρήσεων στην χώρα υποδοχής. 2. Brownfield Investment - Διασυνοριακή Συγχώνευση Εξαγορά (Σ&Ε) Η μητρική επιχείρηση αποκτά ένα μέρος ή το σύνολο των μετοχών μιας ήδη υπάρχουσας τοπικής επιχείρησης στην αλλοδαπή. Μεταφέρει στην τοπική επιχείρηση πόρους, τεχνολογία, τεχνογνωσία, κλπ. Δεν απαιτεί πολύ μεγάλο σταθερό κόστος. Δεν συνεπάγεται αύξηση του αριθμού των επιχειρήσεων στην χώρα υποδοχής.

Τρόπος Επέκτασης 3. Joint Venture Συνεργασία της μητρικής επιχείρησης με μία ή περισσότερες άλλες επιχειρήσεις για τη δημιουργία μιας νέας επιχείρησης ή για την εξαγορά μιας ήδη υπάρχουσας τοπικής επιχείρησης στην αλλοδαπή. Οι εταίροι συνεισφέρουν κεφάλαια, στελεχικό δυναμικό, τεχνολογία και τεχνογνωσία. Συνήθως, συνεισφέρουν τον παραγωγικό συντελεστή στον οποίο υπερτερούν σε σχέση με τους υπόλοιπους εταίρους.

Είδος Επέκτασης 1. Οριζόντιες ΑΞΕ Όταν η θυγατρική επιχείρηση δραστηριοποιείται στο ίδιο στάδιο της κάθετης παραγωγικής αλυσίδας με την μητρική επιχείρηση. Π.χ. Όταν η Ford αποκτά μια παραγωγική μονάδα συναρμολόγησης αυτοκινήτων στο Μεξικό ενώ διαθέτει αντίστοιχες μονάδες στις ΗΠΑ. 2. Κάθετες ΑΞΕ Όταν η θυγατρική επιχείρηση δραστηριοποιείται σε διαφορετικό στάδιο της κάθετης παραγωγικής αλυσίδας σε σχέση με την μητρική επιχείρηση. Π.χ. Όταν η Ford αποκτά μια παραγωγική μονάδα κατασκευής τζαμιών αυτοκινήτων σε μια άλλη χώρα ενώ δεν διαθέτει αντίστοιχη μονάδα στις ΗΠΑ.

Σκοπός Επέκτασης 1. Market Seeking ΑΞΕ που αποσκοπούν στην εξυπηρέτηση ξένων αγορών έτσι ώστε να αυξηθεί η ζήτηση και το μέγεθος της αγοράς που αντιμετωπίζει η ΠΕ. 2. Resource Seeking ΑΞΕ για την αξιοποίηση της ύπαρξης στην αλλοδαπή φθηνότερων πρώτων υλών και χαμηλόμισθης ανειδίκευτης ή μερικώς ειδικευμένης εργασίας. 3. Rabonalized or Efficiency Seeking ΑΞΕ που αποσκοπούν στη δημιουργία ενός περιφερειακά ολοκληρωμένου δικτύου παραγωγής και markebng το οποίο είναι αποτελεσματικό από άποψη κόστους. Πραγματοποίηση διαφορετικών σταδίων της παραγωγικής διαδικασίας ή διαφορετικών ποικιλιών του ίδιου προϊόντος σε διαφορετικές χώρες ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες των ενδιάμεσων εισροών.

Σκοπός Επέκτασης 4. Strategic Asset Seeking ΑΞΕ που αποσκοπούν στην απόκτηση εξειδικευμένων υλικών και άυλων εισροών, π.χ., προηγμένη τεχνολογία, υψηλά εξειδικευμένο προσωπικό, οι οποίες είναι διαθέσιμες στην αλλοδαπή και ενισχύουν την ανταγωνιστική θέση της μητρικής επιχείρησης της ΠΕ.

3. Ιστορική Αναδρομή J. Keynes: The master economist must study the present in the light of the past for the purposes of the future.

14 ος Αιώνας Η καταγωγή των ΠΕ βρίσκεται στις διεθνείς δραστηριότητες μεγάλων τραπεζιτών του Μεσαίωνα. Οικογένειες τραπεζιτών της Ιταλίας (π.χ. Medici) διατηρούσαν υποκαταστήματα στο Λονδίνο, την Μπριζ και το Παρίσι. Στο τέλος του αιώνα υπήρχαν 150 ιταλικές τράπεζες με διεθνείς δραστηριότητες, αλλά και εμπορικές εταιρίες οι οποίες είχαν εγκαταστήσει αντιπροσώπους σε σημαντικές πόλεις της Ευρώπης.

16 ος - 18 ος Αιώνας Μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρίες δημιούργησαν εκτεταμένα εμπορικά δίκτυα κυρίως στις αποικίες των ευρωπαϊκών χωρών. Αυτές οι εταιρίες απόκτησαν μονοπωλιακά δικαιώματα εξαγωγών μεταξύ της μητρόπολης και των αποικιών με αντάλλαγμα την προώθηση των οικονομικών και πολιτικών στόχων των ευρωπαϊκών χωρών. Παραδείγματα: Βρετανική εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών (Ινδία και Άπω Ανατολή, εμπόριο κυρίως μπαχαρικών), Βασιλική Αφρικανική Εταιρεία (σκλάβοι).

16 ος - 18 ος Αιώνας Μετά το 17ο αιώνα, η αποικιοκρατία ευνόησε τη μετανάστευση επιχειρηματιών και εξειδικευμένων εργατών στις νέες χώρες, κυρίως από τη Μ. Βρετανία προς την Αμερική, και κατά δεύτερο λόγω προς την Αφρική. Η μετανάστευση συνοδεύθηκε από τη μεταφορά κεφαλαίου και τεχνολογίας. Το βασικό χαρακτηριστικό των ΠΕ όμως, η κοινή ταυτότητα μεταξύ μητρικής και θυγατρικής επιχείρησης, δεν υπήρχε. Οι νεοϊδρυθείσες επιχειρήσεις ήταν αυτόνομες.

1830 1870 Οι ΑΞΕ έκαναν την εμφάνιση τους. Ήταν όμως περιορισμένες. Παραδείγματα: - Θυγατρικές επιχειρήσεις από ελβετικές υφαντουργικές εταιρίες στη νότια Γερμανία. - Θυγατρικές επιχειρήσεις από Βρετανικές εταιρίες στις ΗΠΑ (στους τομείς της κλωστοϋφαντουργίας, της σιδηρουργίας και των παραγώγων άνθρακα). - Η Γερμανική Siemens στη Ρωσία. - Η Αμερικάνικη Singer στη Σκωτία. - Η Γαλλική Dupont στις ΗΠΑ (επένδυσε στην καλλιέργεια σημαντικών αγροτικών εκτάσεων)

1870 1914 Σημαντική αύξηση των ΑΞΕ: Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 1914 οι ΑΞΕ αποτελούσαν το 1/3 του συνόλου των επενδύσεων κεφαλαίου στο εξωτερικό και το 9% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Παράγοντες που ευνόησαν την αύξηση των ΑΞΕ: - Η ευρεία υιοθέτηση του προστατευτισμού των εγχώριων αγορών Οι επιχειρήσεις στην προσπάθεια τους να διασώσουν τις εξαγωγές τους στις προστατευμένες οικονομίες κατέφευγαν στην εγκατάσταση παραγωγικών μονάδων εντός αυτών των αγορών για να υπερβούν τα δασμολογικά εμπόδια. - Η βελτίωση των μεταφορών & επικοινωνιών Με την εισαγωγή νέων μέσων (π.χ. ατμόπλοιο, τηλέγραφος) μειώθηκε το κόστος της μεταφοράς αγαθών, προσώπων και πληροφοριών.

1870 1914 - Ένa κύμα τεχνολογικής προόδου μετέβαλε τα δεδομένα της παραγωγής Ο ηλεκτρισμός, η μηχανή εσωτερικής καύσης & οι εφαρμογές τους σε μηχανολογικό εξοπλισμό επέτρεψε τη συνεχή ροή της παραγωγής ένταση κεφαλαίου στην παραγωγή οικονομίες κλίμακας παραγωγή και ανάγκη για μεγαλύτερες προμήθειες πρώτων υλών & ενδιάμεσων προϊόντων προτροπή για την διασφάλιση σταθερών και διευρυμένων αγορών τόσο για την προμήθεια των πόρων όσο και για τη διάθεση του τελικού προϊόντος.

1870 1914 Το 1914, το 55% των ΑΞΕ ήταν στον τομέα εκμετάλλευσης φυσικών πόρων, 15% στη μεταποίηση και 30% στις υπηρεσίες (με έμφαση στις σιδηροδρομικές μεταφορές, τις τράπεζες και τις ασφάλειες). Εμφάνιση γνωστών ΠΕ: Nestle (Ελβετία), Bayer (Γερμανία), Siemens, AEG, General Εlectrics (ΗΠΑ), Shell (Μ. Βρετανία Ολλανδία). Το 44,6% των ΑΞΕ προέρχονταν από Μ. Βρετανία, 18,6% από ΗΠΑ, 12% από Γαλλία, 10,3% από Γερμανία. Το 62,8% των ΑΞΕ κατευθύνονταν προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, 10,3% στις ΗΠΑ, 7,8% στη Δ. Ευρώπη, 7,1% στη Ρωσία, 6% στον Καναδά.

Μεσοπόλεµος 1918-1939 Οι ΑΞΕ συνέχισαν να αυξάνονται παρά την κατάρρευση των διεθνών κεφαλαιαγορών που ήταν αποτέλεσμα της διεθνής οικονομικής κρίσης του 1929 και της ύφεσης που ακολούθησε. Φαινόμενα που καθόρισαν την πορεία των ΑΞΕ: - Έως τις αρχές της δεκαετίας του 1930 οι δασμοί σε πολλές χώρες είχαν διπλασιαστεί σε σχέση με το 1913. - Σχηματισμός καρτέλ στις αγορές. Αυτό το φαινόμενο έθετε φραγμούς στις ΑΞΕ μια και περιόριζε τον ανταγωνισμό για την απόκτηση μεριδίου αγοράς. - Άνοδος της ζήτησης ειδών διατροφής, η οποία συνέβαλε στην άνοδο των ΑΞΕ εκμετάλλευσης φυσικών πόρων. Ο ρυθμός όμως αυτής της ανόδου ήταν μικρότερος σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο λόγω της ανακάλυψης συνθετικών ουσιών (π.χ. συνθετικού ελαστικού, πλαστικών).

Μεσοπόλεµος 1918-1939 Μ. Βρετανία παρέμεινε η σημαντικότερη χώρα προέλευσης των ΑΞΕ με 39,8%. Αύξηση του ποσοστού των εξωστρεφών ΑΞΕ των ΗΠΑ με 27,7% και εμφάνιση αμερικάνικων ΠΕ στην αυτοκινητοβιομηχανία και στη βιομηχανία τρόφιμων. Δραματική πτώση των Γερμανικών ΑΞΕ λόγω του Α ΠΠ και της οικονομικής κρίσης που ακολούθησε. Οι αναπτυσσόμενες χώρες αποτελούν τις δημοφιλέστερες χώρες υποδοχής συγκεντρώνοντας το 65,7% των ΑΞΕ.

1940-1960 Ταχύτατη αύξηση των ΑΞΕ. Παράγοντες που οδήγησαν στην αύξηση: - Σχέδιο Marshall και έντονη συμμετοχή των επιχειρήσεων των ΗΠΑ στην ευρωπαϊκή αγορά. - Η επανάσταση στις μεταφορές & στις επικοινωνίες (αεροπλάνα και υπολογιστές) αφαίρεσαν πολλά εμπόδια στην διεθνή παραγωγή. - Το κεφάλαιο, η τεχνολογία και οι διοικητικές ικανότητες άρχισαν να αποτελούν ένα στενά ολοκληρωμένο πακέτο πόρων για την επιχείρηση. Εξαιτίας της ανεπάρκειας της αγοράς γνώσης και επειδή η αξία των πόρων ήταν μεγαλύτερη όταν ήταν συνδεδεμένα από ότι το σύνολο των ξεχωριστών πόρων, οι ΑΞΕ έγιναν η κύρια μορφή μεταφοράς πόρων.

1940-1960 Μεταξύ 1951 1964, το 90% των ιδιωτικών επενδύσεων ήταν AΞΕ. Περίπου τα 3/4 προέρχονταν από τις ΗΠΑ. Το ποσοστό της Μ. Βρετανίας μειώθηκε σε 16,3%. Η πλειονότητα, το 67,3%, ήταν προς αναπτυγμένες χώρες (13,9% στις ΗΠΑ, 23,7% Καναδά, 22,9% Δ. Ευρώπη, 6,6% Αυστραλία). Η αλλαγή αυτή οφείλεται στη μεταβολή του χαρακτήρα των ΑΞΕ από επενδύσεις εκμετάλλευσης φυσικών πόρων σε επενδύσεις εκμετάλλευσης αγορών (market seeking). Το 1960 το 35% των κεφαλαίων ήταν επενδυμένο στη μεταποίηση ενώ το αντίστοιχο ποσοστό το 1914 ήταν 15%.

4. Σύγχρονες Εξελίξεις

1. Μέγεθος ΑΞΕ Την περίοδο 1980-2000 υπήρξε τεράστια αύξηση των ΑΞΕ: Ενώ το παγκόσμιο ΑΕΠ αυξάνονταν κατά 2,9% ετησίως και οι εξαγωγές κατά 6,5%, οι εισερχόμενες ΑΞΕ (όχι το stock τους) αυξάνονταν κατά 20,6%. Το 2000 οι εισερχόμενες ΑΞΕ έφτασαν το ρεκόρ των 1,4 τρισ. $. και το 2007 ξεπέρασαν το προηγούμενο ρεκόρ τους φτάνοντας τα 2 τρισ. $. Λόγω της οικονομικής κρίσης, το 2009 μειώθηκαν σε 1,2 τρισ. $. Ακολούθησαν κάποιες αυξομειώσεις. Το 2015 οι εισερχομενες ΑΞΕ κατάφεραν να φτάσουν τα 1,8 τρισ. $ - το υψηλότερο επίπεδο τους μετά την χρηματοοικομομική κρίση. Εξακολουθούν όμως να υπολείπονται κατά 10% περίπου σε σχέση με το ρεκόρ τους το 2007.

1. Μέγεθος ΑΞΕ Παγκόσμιες Εισερχόμενες ΑΞΕ κατά την περίοδο 2005-2015 (δισ. $)

2. Κατεύθυνση ΑΞΕ Τις δεκαετίες του 1980 και 1990, το μεγαλύτερο ποσοστό των ΑΞΕ κατευθύνονταν προς τις αναπτυγμένες χώρες. Από το 2000 και μετά όμως αυξήθηκε σημαντικά το ποσοστό των ΑΞΕ που κατευθύνεται προς τις αναπτυγμένες χώρες. Το ποσοστό αυτό μάλιστα το 2014 ξεπέρασε το αντίστοιχο ποσοστό προς τις αναπτυγμένες χώρες. Το 2015 οι περισσότερες ΑΞΕ κατευθύνθηκαν πάλι προς τις αναπτυγμένες χώρες.

2. Κατεύθυνση ΑΞΕ Top 20 Χώρες Υποδοχής ΑΞΕ το 2014 & 2015 (δισ. $)

3. Προέλευση ΑΞΕ Το μεγαλύτερο ποσοστό των εξερχόμενων ΑΞΕ προέρχεται από τις αναπτυγμένες χώρες όπως και κατά τα πρώτα χρόνια της εμφάνισης των ΑΞΕ. Το ποσοστό όμως των εξερχόμενων ΑΞΕ από αναπτυσσόμενες χώρες έχει αυξηθεί σημαντικά μετά το 2000: Το ποσοστό των εξερχόμενων ΑΞΕ από αναπτυγμένες χώρες ήταν 93% το 1999, 61% το 2013 και 72% το 2015.

3. Προέλευση ΑΞΕ Εξερχόμενες ΑΞΕ από αναπτυγμένες χώρες (δισ. $ και %)

3. Προέλευση ΑΞΕ Η αύξηση που παρατηρηθηκε στο ποσοστό των εξερχόμενων ΑΞΕ από αναπτυγμένες χώρες κατά το 2015 οφείλεται κυρίως στην αύξηση του όγκου των εξερχόμενων ΑΞΕ από την Ευρώπη και την Ιαπωνία καθώς και στην μείσωση των εξερχόμενων ΑΞΕ από τις αναπτυσσόμενες χώρες και τις χώρες σε μετάβαση. Η αύξηση στις εξερχόμενες ΑΞΕ από την Ευρώπη προήλθε κυρίως από διασυνοριακές Σ&Ε. Η αύξηση αυτή οφείλεται στις πιο ευνοϊκές χρηματοδοτικές συνθήκες που πρόσφερε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα καθώς και στον ανταγωνισμό σε ορισμένες αγορές, όπως στην αγορά φαρμάκων, όπου η φορολογία φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Π.χ. εξαγορά της Allergan (ΗΠΑ) από την Actavis (Ιρλανδία) για $ 68 δισ. και της Sigma (ΗΠΑ) από την Merck AG (Germany) για $ 17 δισ.

3. Προέλευση ΑΞΕ Top 20 Χώρες Προέλευσης ΑΞΕ το 2014 & 2015 (δισ. $)

4. Μορφή ΑΞΕ Κατά τις πρωτες δεκαετίες που εμφανίστηκε το φαινόμενο των ΑΞΕ, η κύρια μορφή του ήταν τα Greenfield Investments. Αυτό άλλαξε στην πορεία: Τo ποσοστό των ΑΞΕ μέσω διασυνοριακών Σ&Ε ανήλθε σε 66,3% στα μέσα της δεκαετίας του 1980 και σε 76,2% την περίοδο 1998-2001. Tα τελευταία χρόνια υπερτερούν και πάλι οι ΑΞΕ μέσω Greenfield Investments σε σχέση με τις ΑΞΕ μέσω διασυνοριακών Σ&Ε. Το ποσοστό των εισερχόμενων διασυνοριακών Σ&Ε σε σχέση με το ποσοστό των Greenfield Investments είναι πολύ μικρότερο στις αναπτυσσόμενες χώρες από ότι στις αναπτυγμένες χώρες.

4. Μορφή ΑΞΕ Αξία ΑΞΕ μέσω Greenfield Investments & Διασυνοριακών Σ&Ε την περίοδο 2004 2013 (εκατ. $)

4. Μορφή ΑΞΕ Οι κινέζικες επιχειρήσεις είναι πολύ δραστήριες ως προς την εξαγορά επιχειρήσεων αναπτυγμένων χώρων.

5. Κλάδοι και ΑΞΕ Τα 2/3 περίπου των ΑΞΕ πραγματοποιούνται κατά τις τελευταίες δεκαετίες στον κλάδο των υπηρεσιών. Το 2014 το ποσοστό των ΑΞΕ στις υπηρεσίες ήταν 64%, στη μεταποίηση 27% και στον πρωτογενή τομέα 7%. Η κατανομή αυτή είναι παρόμοια στις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες. Υπάρχουν βέβαια κάποιες εξαιρέσεις όπως π.χ. το ποσοστό του πρωτογενή τομέα στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική (28% και 22%).

5. Κλάδοι και ΑΞΕ Εισερχόμενες ΑΞΕ ανά κλάδο το 2014 ($ τρισ. και %)

5. Κλάδοι και ΑΞΕ Το 2015 οι διασυνοριακές Σ&Ε στη μεταποίηση ξεπέρασαν τις αντίστοιχες στις υπηρεσίες. Οι τομείς στους όποιους πραγματοποιήθηκαν οι διασυνοριακές Σ&Ε διαφέρουν ανάμεσα στις αναπτυγμένες και Στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στις αναπτυγμένες χώρες, η αύξηση των διασυνοριακών Σ&Ε έγινε κυριώς στα φάρμακα, στα χημικά, στα μηχανήματα και εξοπλισμό αλλά και στα πλαστικά και πλαστικά προϊότα, στα βασικά μέταλλα και μεταλικά προϊόντα και στην αυτοκινητοβιομηχανία. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η αύξηση των διασυνορικαών Σ& προέρχεται κυρίως από μεγάλες εξαγορές που έγιναν σε λίγους τομείς, όπως τα έπιπλα και τα τρόφιμα και ποτά.

5. Εφαρμογές

Toyota Η Toyota ιδρύθηκε το 1947 στην Ιαπωνία όπου είναι και η έδρα της. Ασχολείται με τον σχεδιασμό, την παραγωγή, την συναρμολόγηση και την πώληση επιβατικών αυτοκινήτων, minivans, εμπορικών οχημάτων και σχετικών ανταλλακτικών. Διαθέτει μια σειρά από εμπορικά σήματα: Toyota, Lexus, Daihatsu, Ηino, κλπ. Το 2013, τα ετήσια έσοδα της Toyota ξεπερνούσαν τα 200 δισ. $, ο αριθμός των εργαζομένων της ξεπερνούσε τους 300.000 εργαζομένους και ο αριθμός των οχημάτων της τα 8,6 εκατ. $. To μερίδιο αγοράς της στην Ιαπωνία ξεπρνούσε το 40%, στις ΗΠΑ το 10% και στην Ευρώπη το 4%.

Toyota Οι πρώτες προσπάθειες της να προσεγγίσει την διεθνή αγορά έγιναν στην δεκαετία του 1950 μέσω εξαγωγών στις ΗΠΑ. Η Αμερικάνικη αγορά δεν ήταν όμως έτοιμη για τα οχήματα που παρήγαγε τότε η Toyota (μικρά οχήματα με χαμηλή κατανάλωση καυσήμων) και έτσι σταμάτησε τις εξαγωγές της το 1964. To 1968 ξεκίνησε πάλι τις εξαγωγές τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη. Η απόδοση της ήταν πολύ καλύτερη αυτή τη φορά καθώς η αύξηση της τιμής των καυσίμων που παρατηρήθηκε τη δεκατία του 1970 (OPEC cartel) μετακίνησε τη ζήτηση προς μικρά οχήματα με χαμηλή καταναλωση καυσίμων. Το 1984 έφτασε να εξάγει το 52% της εγχώριας παραγωγής της στην Ιαπωνία.

Toyota Τη δεκαετία όμως του 1980, διάφοροι πολιτικοί τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη άρχισαν να είναι αρνητικοί ως προς τις εισαγωγές Ιαπωνέζικων αυτοκινήτων. Το 1981 μάλιστα η Toyota αποδέχτηκε οικιοθελώς μια ποσόστωση εισαγωγών (voluntary import quota) που προφανώς θα περιόριζε την προοπτική της ανάπτυξης της στην αγορά των ΗΠΑ. Για να ξεπεράσει τους περιορισμούς στις εισαγωγές αποφάσισε να στραφεί στις ΑΞΕ. Αρχικά πραγματοποίησε το 1983 ένα joint venture κατασκευής αυτοκινήτων μαζί με τη General Motors στην Καλιφόρνια. Στη συνέχεια, το 1988, ίδρυσε την πρώτη παραγωγική μονάδα πλήρους ιδιοκτησίας της εκτός της Ιαπωνίας, στο Κεντάκι των ΗΠΑ.

Toyota Ως το 2002, η Toyota είχε επενδύσει περισσότερα από 13 δισ. $ σε παραγωγικές μονάδες σε διάφορα μέρη των ΗΠΑ καθώς και στον Καναδά. Ακολούθησαν ΑΞΕ κυρίως μέσω της δημιουργίας παραγωγικών μονάδων πλήρους ιδιοκτησίας και σε άλλες χώρες (Μεξικο, Μ. Βρεττανία, Γαλλία...). Η Toyota πραγματοποιεί κυρίως οριζόντιες ΑΞΕ. Το σύστημα παραγωγής της στηρίζεται κυρίως σε πλήρους ιδιοκτησίας της εργοστάσια συναρμολόγησης, που προμηθεύονται εξαρτήματα και ανταλλακτικά από εξωτερικούς προμηθευτές.

Ιntel Η Intel έχει την έδρα της στις ΗΠΑ και τα προϊόντα της περιλαμβάνουν μικροεπεξεργαστές, chips, motherboards, κλπ. Το 2009 είχε 79.800 εργαζόμενους και oι πωλήσεις της ξεπερνούσαν τα 35 εκατ. $. Πέρα από τις ΗΠΑ, διαθέτει εργοστάσια στα Μπαρμπεϊντος, στην Κίνα, στην Κόστα Ρίκα, στην Ιρλανδία, στο Ισραήλ, στη Μαλαισία, στις Φιλιππίνες,... Η Intel πραγματοποιεί κυρίως κάθετες ΑΞΕ: Τοποθετεί τις εξειδικευμένες και έντασης-τεχνολογίας και εργατικού δυναμικού δραστηριότητες της σε αναπτυγμένες χώρες και τις πιο απλές δραστηριότητες της που δεν απαιτούν εξειδικευμένο προσωπικό (π.χ. συναρμολόγηση) σε αναπτυσσόμενες χώρες. Όλες οι μονάδες παραγωγής της ανήκουν εξ ολοκλήρου.

Νike Η Nike είναι ο μεγαλύτερος κατασκευαστής στον κόσμο αθλητικών υποδημάτων και ενδυμάτων. Έχει την έδρα της στις ΗΠΑ (Oregon) και διαθέτει μια σειρά από εμπορικά σήματα: Nike, Converse (2003), Umbro (2008), κλπ. Το 2019, η Nike απασχολούσε περισσότερους από 34.000 εργαζόμενους και οι πωλήσεις της ξεπερνούσαν τα 18 δισ. $. Nike έχει συνάψει συμβόλαια (υπεργολαβικά) με περισσότερα από 700 εργοστάσια σε όλο τον κόσμο και έχει γραφεία σε 45 χώρες εκτός των ΗΠΑ. Η Nike πραγματοποιεί κυρίως offshoring: Κανένα από τα αθλητικά παπούτσια της Nike δεν παράγεται στις ΗΠΑ, και κανένα επίσης δεν παράγεται σε εγκαταστάσεις παραγωγής που ανήκουν στη Nike.

ΜcDonald s H McDonald's είναι ο μεγαλύτερος λιανέμπορος μαζικής εστίασης στον κόσμο. Έχει έδρα της στις ΗΠΑ και τα εμπορικά σήματα McDonald 's, Pret A Manger, κλπ. Το 2009, McDonald 's απασχολούσε περίπου 400.000 εργαζόμενους και οι πωλήσεις της ήταν 22,34 δισ. $. Υπάρχουν περισσότερα από 31.000 εστιατόρια McDonald 's που βρίσκονται σε 118 χώρες. Η McDonald's κάνει κατά κύριο λόγο διεθνές franchising: Πάνω από το 75% από τα εστιατόρια McDonald's παγκοσμίως δεν της ανήκουν και δεν τα διαχειρίζεται η ίδια.

Apple H Apple έχει έδρα τις ΗΠΑ. Δραστηριοποιείται στο χώρο της τεχνολογίας. Σχεδιάζει, αναπτύσσει και πουλά καταναλωτικές ηλεκτρονικές συσκευές, λογισμικό, online υπηρεσίες και υπολογιστές. Το 2015 η Apple απασχολούσε 115.000 υπαλλήλους και διέθετε 453 καταστήματα λιανικής σε 16 χώρες καθώς και το online Apple Store και το Itunes Store. Οι πωλήσεις της το 2014 έφτασαν τα 182 δισ. $. Μέχρι και τη δεκαετία του 1990 η Apple διαφήμιζε το γεγονός ότι τα προϊόντα της ήταν made in the USA. Αυτό άλλαξε τη δεκαετία του 2000. Σχεδόν όλη η παραγωγή των προϊόντων της πλέον πραγματοποιείται εκτός ΗΠΑ.

Apple Τα προϊόντα της συναρμολογούνται σε τεράστιες βιομηχανικές μονάδες στην Κίνα που ανήκουν στην επιχείρηση Foxconn (Ταϊβάν). Η Foxconn παράγει προϊόντα και για άλλες επιχειρήσεις ηλεκτρονικών. New York Times (Ιανουάριος, 2012): «The facility has 230,000 employees, many working six days a week, oyen spending up to 12 hours a day at the plant. Over a quarter of Foxconn's work force lives in company barracks and many workers earn less than $17 a day. Foxconn employs nearly 300 guards to direct foot traffic so workers are not crushed in doorway boglenecks. The facility's central kitchen cooks an average of three tons of pork and 13 tons of rice a day.»

Apple Παρά το γεγονός ότι τα προϊόντα της κατασκευάζονται κυρίως εκτός ΗΠΑ, το μεγαλύτερο μέρος της αξίας των προϊόντων της και των κερδών πηγαίνουν στην ίδια την Apple στις ΗΠΑ. Παραδείγματα:

Apple Η τιμή λιανικής ενός ipad στις ΗΠΑ είναι περίπου 500 $.Το 30% περίπου αυτής της τιμής πάει στην Apple. Στην περίπτωση του iphone, η Apple παίρνει περίπου το 58% της τιμής λιανικής του. Στη συνέχεια κορεάτικες επιχειρήσεις όπως η LG και η Samsung που παρέχουν display και memory chips παίρνουν περίπου το 5% and 7% αντίστοιχα της τιμής λιανικής του iphone και του ipad. Αμερικάνοι, Γιαπωνέζοι και Ταϊβανέζοι προμηθευτές ενδιάμεσων προϊόντων παίρνουν μόνο 1-2% ο καθένας.

Apple

Apple