econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 1
econteplusproject Organic.Edunet ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΠΟΛΥΕΤΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Χαράλαμπος Θανόπουλος MSc Γεωπόνος Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 2
ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΛΑΧΑΝΙΚΑ 1. ΑΓΚΙΝΑΡΑ 2. ΣΠΑΡΑΓΓΙ 3. ΦΡΑΟΥΛΑ ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 3
1. ΑΓΚΙΝΑΡΑ 1α. Εισαγωγή, βοτανικά χαρακτηριστικά και ποικιλίες 1β. Πολλαπλασιασμός, εποχή σποράς ή φύτευσης και καλλιεργητικές φροντίδες 1γ. Φυτοπροστασία του φυτού, συγκομιδή και συντήρηση του προϊόντος ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 4
1γ. Φυτοπροστασία του φυτού, συγκομιδή και συντήρηση του προϊόντος ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 5
Δομή παρουσίασης Εχθροί κι ασθένειες της αγκινάρας Σημαντικότερες εντομολογικές προσβολές της αγκινάρας Σημαντικότερες ασθένειες της αγκινάρας Συγκομιδή Απόδοση Συντήρηση Βιβλιογραφία ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 6
Σημαντικότερες εντομολογικές προσβολές της αγκινάρας Σύμπτωμα: Αφίδες Myzus persicae Μικρά έντομα πράσινου χρώματος που αναπτύσσονται σε μεγάλους πληθυσμούς πάνω στα φύλλα (κάτω επιφάνεια ελάσματος) και μυζούν τους χυμούς τους. Τα φύλλα παραμορφώνονται ελαφρώς και εμφανίζουν κολλώδη ουσία στα σημεία προσβολής. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 7
Σημαντικότερες εντομολογικές προσβολές της αγκινάρας Αφίδες Myzus persicae Αντιμετώπιση: Φροντίζουμε για την καλή ανάπτυξη των φυτών (άρδευση και λίπανση). Προσοχή όμως η υπερβολική αζωτούχα λίπανση έχει σαν αποτέλεσμα την έντονη ανάπτυξη της βλάστησης και κατά συνέπεια μεγαλύτερη πιθανότητα προσβολής. Απομάκρυνση των προσβεβλημένων φύλλων και λιώσιμο όσων αφίδες εντοπίσουμε. Εφαρμογή αμειψισποράς και σε μεγάλη προσβολή ψεκασμός με κατάλληλα σκευάσματα (σαπούνια) για τη βιολογική γεωργία. Για το βιολογικό έλεγχο των αφιδών χρησιμοποιούμε την πασχαλίτσα και την παρασιτική σφήκα Diaeretiella rapae. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 8
Σημαντικότερες εντομολογικές προσβολές της αγκινάρας Σύμπτωμα: Πυραμείς Pyrameis cardui Η κάμπια της συγκεκριμένης πεταλούδας αφήνουν τα αυγά τους πάνω στα φύλλα την άνοιξη. Οι προνύμφες στη συνέχεια τρέφεται με το φύλλωμα και προκαλεί μεγάλες ζημιές στην καλλιέργεια. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 9
Σημαντικότερες εντομολογικές προσβολές της αγκινάρας Πυραμείς Pyrameis cardui Αντιμετώπιση: Θα πρέπει κατά διαστήματα να επιθεωρούμε την καλλιέργεια και να αφαιρούμε με το χέρι τις νεαρές κάμπιες, που συνήθως βρίσκονται στο κάτω μέρος των φύλλων. Ο ψεκασμός ακόμα των φυτών με το βακτήριο Bacillus thurigiensis (Βάκιλος της Θουριγγίας) καταστρέφει τις κάμπιες του λεπιδόπτερου. Παράγει τοξίνη που παραλύει τις νεαρές κάμπιες. Ο ψεκασμός είναι σκόπιμο να γίνεται κάθε 15 ημέρες και μέχρι το σχηματισμό των κεφαλιών. Ένας άλλος τρόπος αναφέρεται στον ψεκασμό των φυτών με αλεύρι σίκαλης, καθώς οι κάμπιες τρεφόμενες με αυτό, φουσκώνουν και τελικά πεθαίνουν. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 10
Σημαντικότερες εντομολογικές προσβολές της αγκινάρας Σαλιγκάρια Helix sp και Γυμνοσάλιαγκες Limax sp Σύμπτωμα: Τόσο τα σαλιγκάρια όσο και οι γυμνοσάλιαγκοι τρέφονται αποκλειστικά με το φύλλωμα των φυτών, ανοίγοντας μεγάλες ευδιάκριτες τρύπες πάνω στα φύλλα (φαγώματα). Η παρουσία τους ευνοείται από την υψηλή σχετική υγρασία, λόγω περιβαλλοντικών συνθηκών ή ακόμα και συχνών ποτισμάτων. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 11
Σημαντικότερες εντομολογικές προσβολές της αγκινάρας Σαλιγκάρια Helix sp και Γυμνοσάλιαγκες Limax sp Αντιμετώπιση (1): Η αντιμετώπιση τους στηρίζεται κυρίως σε τακτικό έλεγχο της καλλιέργειας και στη συνέχεια συλλογή και καταστροφή τους με το χέρι. Η εργασία αυτή κυρίως γίνεται αργά το βράδυ ή νωρίς το πρωί. Εναλλακτικά μπορεί να κατασκευαστούν παγίδες για την προσέλκυση και ευκολότερη συλλογή τους. Μια τέτοια παγίδα είναι η τοποθέτηση δοχείων στο χωράφι σε όρθια θέση, όπου το άνω άκρο τους είναι ελεύθερο και περιέχουν στο εσωτερικό τους μικρή ποσότητα μπύρας. Τα σαλιγκάρια και οι γυμνοσάλιαγκοι προσελκύονται, πέφτουν και τελικά εγκλωβίζονται στο εσωτερικό του. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 12
Σημαντικότερες εντομολογικές προσβολές της αγκινάρας Σαλιγκάρια Helix sp και Γυμνοσάλιαγκες Limax sp Αντιμετώπιση (2): Μια άλλη τεχνική είναι τοποθέτηση στο χωράφι τελάρων σε ανάποδη θέση, όπου στο εσωτερικό έχουν καλυφθεί με πλαστικό φύλλο (νάυλον). Κάτω από τα τελάρα φροντίζουμε να υπάρχει πάντα αρκετή υγρασία, έτσι ώστε να προσελκυθούν τα σαλιγκάρια ιδιαίτερα κατά τις ώρες μέσα στην ημέρα όπου υπάρχει έντονη ηλιοφάνεια. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 13
Σημαντικότερες ασθένειες της αγκινάρας Περονόσπορος Bremia lactucae Σύμπτωμα: Ανάπτυξη κηλίδων με χρώμα τεφροιώδους στην πάνω επιφάνεια των φύλλων και εξάνθηση στην κάτω (σε συνθήκες υψηλής υγρασίας). Αντιμετώπιση: Εφαρμόζουμε 3ετή αμειψισπορά με φυτά που δεν ανήκουν στην ίδια οικογένεια. Απομακρύνουμε προσβεβλημένα φύλλα της βάσης και σε έντονες προσβολές ψεκάζουμε με επιτρεπόμενα χαλκούχα σκευάσματα. Λαμβάνουμε μέτρα για την καλύτερη στράγγιση του εδάφους. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 14
Σημαντικότερες ασθένειες της αγκινάρας Ramularia cynarae Σύμπτωμα: Η προσβολή εκδηλώνεται με την εμφάνιση κηλίδων παρόμοιων με εκείνων του περονόσπορου. Ο συγκεκριμένος όμως μύκητας προσβάλει και τις ανθοκεφαλές, δηλαδή ολόκληρο το υπόγειο μέρος του φυτού. Αντιμετώπιση: Τα μέτρα που λαμβάνουμε είναι τα ίδια με εκείνα που αναφέρονται στην αντιμετώπιση του περονόσπορου και επιπλέον με την έγκαιρη απομάκρυνση προσβεβλημένων τμημάτων των φυτών. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 15
Σημαντικότερες ασθένειες της αγκινάρας Ωίδιο Leveilula taurica Σύμπτωμα: Ανάπτυξη χλωρωτικών κηλίδων και στη συνέχεια λευκή εξάνθηση (μυκήλιο) στην πάνω επιφάνεια των φύλλων. Αντιμετώπιση: Απομακρύνουμε τα προσβεβλημένα φύλλα και τυχόν υπολείμματα της καλλιέργειας. Σε έντονες προσβολές ψεκάζουμε με βρέξιμο θείο ή κάνουμε επίπαση με θειάφι. Η εργασία όμως αυτή καλό είναι να αποφεύγεται τις μέρες με έντονη ηλιοφάνεια γιατί μπορεί να προκληθεί κάψιμο των φυτών. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 16
Σημαντικότερες ασθένειες της αγκινάρας Ίωση Curly dwarf Σύμπτωμα: Η ίωση αυτή δεν είναι αρκετά διαδεδομένη. Κυρίως μεταφέρεται με μολυσμένο αγενές πολλαπλασιαστικό υλικό (παραφυάδες ή ξηρόφυτα). Αντιμετώπιση: Όταν εμφανιστεί η προσβολή θα πρέπει τα φυτά να αντικατασταθούν έγκαιρα. Προληπτικό μέτρο αναφέρονται στη επιλογή παραφυάδων ή ξηροφύτων για την εγκατάσταση καινούριας καλλιέργειας από υγιή μητρικά φυτά. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 17
Συγκομιδή Αρχικά συγκομίζεται η κεντρική ανθοκεφαλή καθώς λόγο ανταγωνισμού επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη των υπόλοιπων ανθοκεφαλών. Οι ανθοκεφαλές είναι έτοιμες για συγκομιδή όταν παραμένουν τρυφερές, κλειστές και σφικτές. Η συγκομιδή πραγματοποιείται τμηματικά κάθε 10-15 ημέρες και η συνολική διάρκεια της συγκομιδής μπορεί να κρατήσει μέχρι 3-4 μήνες. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 18
Απόδοση Συνολικά κάθε ένα φυτό μπορεί να δώσει 5-10 ανθοκεφαλές, ανάλογα με την ποικιλία, τη θρεπτική κατάσταση του φυτού και την ηλικία της καλλιέργειας. Υπάρχουν ποικιλίες που μπορούν να δώσουν μέχρι 12 ανθοκεφαλές ανά φυτό. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 19
Συντήρηση Συνήθως οι ανθοκεφαλές καταναλώνονται νωπές αμέσως μετά τη συγκομιδή. Η συγκομιδή τους με μικρό τμήμα του ποδίσκου (5-40εκ.) συντελεί στην καλύτερη τους διατήρηση. Στην περίπτωση που πρέπει να συντηρηθούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μέχρι τη τελική τους πώληση, τότε ιδανικές συνθήκες είναι θερμοκρασία 0οC και υψηλή σχετική υγρασία (90-95%). Οι ανθοκεφαλές καταναλώνονται ακόμα και με τη μορφή κονσέρβας ή και πιο συχνά καταψυγμένες. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 20
Βιβλιογραφία Anon, (2004) Commercial Vegetables Production Guides, Globe Artichoke, Oregon State University http://oregonstate.edu/dept/nwrec/artichgl.html Ciufolini C., (1979). Λαχανοκομία Κηπευτική, Γενική και Ειδική, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου Cuthberison, Y., (2006). Success with organic vegetables, Guild of Master Craftsman Publications LTD, pp.159 Davies, G. and Lennartsson, M. (2005). Organic vegetable production, a complete guide, in Association with the Henry Doubleday Research Association, The Crowood Press, pp.350 Denckla, L.K.T., (2003). The gardener s A-Z guide to growing organic food, Storey Publishing, USA, pp. 485 Denckla, Τ.., (2002). Εφαρμοσμένες βιοκαλλιέργειες, Λαχανικά - Βότανα - Άνθη - Καρποί Οπωροφόρα δένδρα, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου. Drost D. (2003). Practical Solutions for a Complex World, Artichoke in the Garden, Utah State University. http://extension.usu.edu (PDF 484 KB) ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 21
Βιβλιογραφία Hall, H., Wada, S., Voss, E.R. (2004) Vegetable Gardening, Growing Artichokes, Vegetable Research and Information Center, University of California, http://vric.ucdavis.edu/veginfo/commodity/artichoke/growingarti chokes.pdf (PDF 152 KB) Mossler, A.M. et al. Florida Crop/Pest Management Profile: Cabbage, University of Florida, Institute of Food and Agricultural Sciences (UF/IFAS) Pears P. and Stickland S. (2001), Ο κήπος του Βιοκαλλιεργητή, Καλλιέργεια Φυτοπροστασία, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου. Pears, P. (2001). Encyclopedia of organic gardening, The complete guide to natural & chemical gardening. The Henry Doubleday Research Association, pp. 416 Schrader, L., Mayberry, S.K. Vegetable Research and Information Center, Vegetable Production Series, Artichoke Production in California, University of California, http://anrcatalog.ucdavis.edu/pdf/7221.pdf (PDF 33,1 KB) Splittstoesser, W.E., (1979). Vegetable Growing Handbook. AVI Publishing Company, Westport, Connecticut. ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 22
Βιβλιογραφία Watson, L., and M. J. Dallwitz (1992 onwards). The Families of Flowering Plants: Descriptions, Illustrations, Identification, and Information Retrieval. Version: 14th December 2000. www.biologie.uni-hamburg.de/b-online/delta/angio/ Ακουμιανάκης Κ., (1996). Το αλφαβητάρι των λαχανικών. Χειμερινά λαχανικά. Αθήνα. Εκδόσεις Δίαυλος. Ακουμιανάκης Κ., (2003). Αρχές της αειφορικής καλλιέργειας των κηπευτικών. Πανεπιστημιακές Σημειώσεις. Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Αλκιμος Α. Βιοκαλλιέργειες χωρίς χημικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα & ορμόνες, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου. Δημητράκης Κ.Γ., (1998). Λαχανοκομία. Αθήνα. Εκδόσεις Αγρότυπος.ΑΕ ΔΗΩ. Περιοδικό για την οικολογική γεωργία, τρίμηνη έκδοση του Οργανισμού Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων, 1999-2006. Επιτροπάκης Τ.Ε. (2000). Βιολογική Γεωργία, Αθήνα, Βιβλιοδετική ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 23
Βιβλιογραφία Παπαδόπουλος Ι., Λαχανοκομία: Αγκινάρα, Αναβάθμιση προγράμματος σπουδών τμημάτων Φ.Π. Λάρισας & Φλώρινας, Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Λάρισας. http://www.teilar.gr/schools/steg/agriculture/lessons/lessons_onli ne/internet%20papadopoulos/index.htm Πάσσαμ Χ.Κ., (1994). Μετασυλλεκτική φυσιολογία και τεχνολογία των κηπευτικών. Πανεπιστημιακές Σημειώσεις Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Πάσσαμ Χ.Κ., (1994). Φυσιολογία και τεχνολογία πολλαπλασιαστικού υλικού κηπευτικών. Πανεπιστημιακές Σημειώσεις Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 24
Βιβλιογραφία Ηλεκτρονικές Πηγές από το Διαδίκτυο http://www.farm-garden.com/growing-vegetables/artichokes http://www.cfaitc.org/commodity/pdf/artichokes.pdf http://vric.ucdavis.edu/veginfo/commodity/garden/crops/artichok e.pdf ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 25