ΔΘΛΗΘΖ ΠΣΝΙΖ ΓΖΚΝΠΗΑΠ ΓΗΝΗΘΖΠΖΠ ΗΕ ΔΘΞΑΗΓΔΡΗΘΖ ΠΔΗΟΑ ΡΚΖΚΑ ΓΔΛΗΘΖΠ ΓΗΝΗΘΖΠΖΠ ΡΔΙΗΘΖ ΔΟΓΑΠΗΑ

ΔΘΛΗΘΖ ΠΣΝΙΖ ΓΖΚΝΠΗΑΠ ΓΗΝΗΘΖΠΖΠ ΗΕ ΔΘΞΑΗΓΔΡΗΘΖ ΠΔΗΟΑ ΡΚΖΚΑ ΓΔΛΗΘΖΠ ΓΗΝΗΘΖΠΖΠ ΡΔΙΗΘΖ ΔΟΓΑΠΗΑ Θέμα: Ζ οπγάνωζη και η λειηοςπγία ηων δημοζίων επισειπήζεων ζηη σώπα μαρ Δπιβλέπων: Σαπίλαορ Φ. Σαπίζηρ Πποςδάζηπια: Πμαπάγδω Γ. Γομεηίος ΑΘΖΛΑ - 2006

ΠΔΡΗΙΖΦΖ Αληηθείκελν θαη ζθνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε πξνζέγγηζε ηνπ δεηήκαηνο ηεο νξγάλσζεο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο. Ζ αλάιπζε επηθεληξψλεηαη ζηα επηκέξνπο δεηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην νξγαλσηηθφ πιαίζην ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ηεο ρψξαο καο, πξνθεηκέλνπ λα θαηαδεηρζνχλ νη ιφγνη, νη αλαγθαηφηεηεο θαη νη ζθνπηκφηεηεο πνπ θαζνξίδνπλ ηε ζπγθεθξηκέλε δηακφξθσζε απηνχ. Αξρηθά γίλεηαη κηα ζπλνπηηθή αλαθνξά ζηελ έλλνηα θαη ηα βαζηθά ζηνηρεία πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί ζαθέο πνηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά πξέπεη λα ζπγθεληξψλεη κηα επηρείξεζε γηα λα ραξαθηεξηζηεί σο δεκφζηα. Έπεηηα γίλεηαη κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή, ε νπνία αλαθέξεηαη ζηε δεκηνπξγία ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο. Ζ αλαθνξά μεθηλά απφ ηηο πξψηεο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ ζηα ρξφληα ηνπ κεζνπνιέκνπ θαη θηάλεη σο ηηο κέξεο καο. ηε ζπλέρεηα επηρεηξείηαη λα θαηαδεηρζεί γηα πνηνπο ιφγνπο ην Θξάηνο θξίλεη ζθφπηκν λα αλαπηχμεη επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα, ηδξχνληαο αληίζηνηρεο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο. Γίλεηαη αλαθνξά ζηνπο ζεκαληηθφηεξνπο απφ ηνπο ιφγνπο, θπξίσο νηθνλνκηθνχ θαη θνηλσληθνχ ραξαθηήξα, νη νπνίνη επέβαιαλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ επηθξαηνχζα νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή ζπγθπξία, ηε δεκηνπξγία δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Αθνινπζεί ε πεξηγξαθή ησλ ζεκαληηθφηεξσλ πξνβιεκάησλ θαη παζνινγηψλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ επί δεθαεηίεο ηελ νξγάλσζε θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο, θαη απνηεινχλ ηελ πεγή ησλ δπζιεηηνπξγηψλ θαη ησλ αξλεηηθψλ νηθνλνκηθψλ απνηειεζκάησλ πνπ εκθαλίδνπλ νη πεξηζζφηεξεο απφ 2

απηέο. ηε ζπλέρεηα γίλεηαη αλαθνξά ζηνλ Λφκν 2424/1996 «Δθζπγρξνληζκφο ησλ Γεκνζίσλ Δπηρεηξήζεσλ θαη Οξγαληζκψλ», θαη αλαιχνληαη νη βαζηθέο αιιαγέο πνπ απηφο επέθεξε ζην θαζεζηψο νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο. Δμεηάδεηαη ε ζθνπηκφηεηα ηεο κεηαηξνπήο ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζε αλψλπκεο εηαηξίεο ηνπ θνηλνχ εκπνξηθνχ δηθαίνπ θαη ηεο εηζαγσγήο ηδησηηθννηθνλνκηθψλ θξηηεξίσλ ζηελ νξγάλσζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπο. Αθνινχζσο θαηαδεηθλχεηαη ε πνξεία ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ θαη ηα απνηειέζκαηα εθαξκνγήο ηνπ λφκνπ απηνχ θαηά ηε δεθαεηία 1996-2005. Δηδηθφηεξα δηεξεπλάηαη θαηά πφζν νη ειιεληθέο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο κεηαηξάπεθαλ φλησο θαη ιεηηνπξγνχλ σο πξαγκαηηθέο αλψλπκεο εηαηξίεο. Πξνο ην ζθνπφ απηφ εμεηάζηεθαλ ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ζηε ζχλζεζε ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ απηψλ, απφ ηα νπνία πξνθχπηεη φηη ην ειιεληθφ Γεκφζην εμαθνινπζεί λα θαηέρεη ηελ πιεηνςεθία ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ ζηηο πεξηζζφηεξεο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, θαη φηη ε κεηαηξνπή θαη ε ιεηηνπξγία απηψλ ζε θαη νπζίαλ αλψλπκεο εηαηξίεο πξνρσξά κε ζρεηηθά αξγνχο ξπζκνχο θαη δελ έρεη θηάζεη ζηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα. Δλ ζπλερεία γίλεηαη εηδηθφηεξε αλαθνξά ζην δήηεκα ηεο ηδησηηθνπνίεζεο ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ θαη αλαιχνληαη ηα βαζηθφηεξα πιενλεθηήκαηα απηήο, ηφζν γηα ηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο φζν θαη γηα ηελ εζληθή νηθνλνκία. Γίλεηαη κηα ζπλνπηηθή πεξηγξαθή ησλ ζεκαληηθφηεξσλ πξνζπαζεηψλ ηδησηηθνπνίεζεο δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο έσο ζήκεξα. Ζ αλάιπζε ζπλερίδεηαη κε ηελ αλαθνξά ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ πνπ ηδησηηθνπνηήζεθαλ κέζσ ηεο εηζαγσγήο ηνπο ζην Υξεκαηηζηήξην Αμηψλ. Θαηαγξάθνληαη ηα πιενλεθηήκαηα ηεο εηζαγσγήο ζε νξγαλσκέλε ρξεκαηηζηεξηαθή αγνξά θαη εμεηάδεηαη ε κεηνρηθή ζχλζεζε ησλ εηζεγκέλσλ ζην Υξεκαηηζηήξην δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ, γηα λα δηαπηζησζεί θαηά 3

πφζν έρεη επηηεπρζεί επαξθήο δηαζπνξά ησλ κεηνρψλ ηνπο ζην επξχ επελδπηηθφ θνηλφ. Αθνινπζεί ε εμέηαζε ηνπ λένπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ηελ νξγάλσζε θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο, ην νπνίν εηζήρζε κε ηελ ςήθηζε ηνπ Λφκνπ 3429/2005 «Γεκφζηεο Δπηρεηξήζεηο θαη Οξγαληζκνί». Αλαιχνληαη νη βαζηθέο αιιαγέο δηαξζξσηηθνχ θαη νξγαλσηηθνχ ραξαθηήξα πνπ ν λφκνο επηθέξεη ζηε ιεηηνπξγία ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ, θαη δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο θξηηηθέο παξαηεξήζεηο θαη ζρφιηα επί απηψλ. ηε ζπλέρεηα εμεηάδνληαη νη βαζηθέο ππνρξεψζεηο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία αλαθνξηθά κε ηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο ζηε ρψξα καο. Οη θπξηφηεξεο απφ απηέο ζπλνςίδνληαη ζηελ εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ πεξί ειεχζεξνπ αληαγσληζκνχ επί ίζνηο φξνηο γηα ηδησηηθέο θαη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, θαη ζηελ απαγφξεπζε ησλ θξαηηθψλ εληζρχζεσλ πξνο ηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, εθφζνλ απηέο επεξεάδνπλ ηηο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο θαη ηνλ αλφζεπην αληαγσληζκφ κεηαμχ ησλ θξαηψλ-κειψλ. Ζ αλάιπζε νινθιεξψλεηαη κε ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ θαη ηελ δηαηχπσζε ζπγθεθξηκέλσλ πξνηάζεσλ αλαθνξηθά κε ηνλ ηξφπν νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο, πξνθεηκέλνπ απηέο λα είλαη ζε ζέζε λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο ζχγρξνλεο νηθνλνκηθέο πξνθιήζεηο, αιιά θαη λα ππεξεηνχλ ηε βαζηθή απνζηνιή πνπ ηνπο έρεη αλαηεζεί, θαη ε νπνία ζπλίζηαηαη ζηελ πξναγσγή ηεο επεκεξίαο ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ. 4

SUMMARY The subject and the purpose of this assignment are the approximation of organization and operation of Public Enterprises in our country. The analysis is focused on the issues related to the organizational framework of them, in order to present the reasons, the necessity and the expediency, which determine its particular formation. At first the concept and the basic elements of Public Enterprises are presented, so that it is clear which specific characteristics must an enterprise assemble in order to be a Public Enterprise. A short historical retrospection follows, which refers to the creation of Public Enterprises in our country. The retrospection begins from the first enterprises that were created during 1920-1980 and reaches till today. Moreover the reasons why the State thinks it advisable to develop business activity through Public Enterprises are shown. The most significant of these reasons, especially these with economic and social character, in combination with the prevalent economic and social circumstances that led to the creation of Public Enterprises in specific sectors of Greek economy, are also mentioned. The description of the most important problems and pathologies that characterize the organization and the operation of Public Enterprises in our country during the last decades, follows next. These problems are the main source of glitch and negative economic results for most of them. Afterwards the Law 2414/1996 Reorganization of Public Enterprises and Organizations is mentioned. The basic changes in our Public Enterprises organizational and operational regime that the above Law 5

introduced, are also examined. The advisability of conversion of Public Enterprises into limited liability companies is also elaborated. Furthermore, the course and the results of the Law s application during 1996-2005 are presented. Especially, it is examined up to which point the Greek Public Enterprises operate like real limited liability companies. Specific data concerned with the composition of their share-capital were elaborated. This elaboration reveals that the State continues to hold the majority of shares in most Public Enterprises. The latter are being converted into real limited liability companies at a slow pace and this conversion has not yet reached the desirable results. Moreover, the issue of privatization of Public Enterprises and its basic advantages for the Public Enterprises themselves, as well as the national economy, is presented. A short description of the main attempts at privatization of certain Public Enterprises in our country follows next. The analysis goes on with reference to the Public Enterprises that were privatized by going public. The advantages of entering into an organized Stock Exchange Market are also presented. Then the synthesis of share of these enterprises is examined, in order to ascertain up to which point the adequate dispersion of shares to the investors has been succeeded. Furthermore, this assignment examines the new institutional framework, which rules the organization and the operation of Public Enterprises in our country. This framework was introduced by the Law 3429/2005 Public Enterprises and Organizations. The basic structural changes in the operation of Public Enterprises are being analyzed and certain critical remarks and comments are formulated. 6

The main obligations that derive from the Community Law about national Public Enterprises are presented next. The most important of them refer to the application of the legislation about free competition for private and public enterprises. They also refer to the ban of state assistance to Public Enterprises, in case this assistance affects the commercial transactions and free competition between Member-States. The analysis is completed with inferences and the formulation of certain proposals for the way in which Public Enterprises in our country should be organized, in order to correspond to the contemporary economic challenges and serve the basic mission that they are entrusted with, which concerns the promotion of society s prosperity. 7

ΙΔΜΔΗΠ ΘΙΔΗΓΗΑ Αλψλπκε εηαηξία Απνθξαηηθνπνίεζε Γεκφζηα επηρείξεζε Γεκφζηνο ηνκέαο Γηνηθεηηθή απηνηέιεηα Διεχζεξνο αληαγσληζκφο Δπηρεηξεζηαθφ ρέδην Δπνπηεχνλ Τπνπξγείν Δζσηεξηθφο έιεγρνο Δηαηξηθή Γηαθπβέξλεζε Ηδησηηθννηθνλνκηθά θξηηήξηα Ηδησηηθνπνίεζε Θξαηηθέο εληζρχζεηο Θξαηηθή επνπηεία θαη έιεγρνο Κεηνρνπνίεζε Λνκηθφ Πξφζσπν Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ Οηθνλνκηθή απηνηέιεηα ηξαηεγηθφ ρέδην Φπζηθφ κνλνπψιην Υξεκαηηζηεξηαθή αγνξά 8

ΞΗΛΑΘΑΠ ΞΔΟΗΔΣΝΚΔΛΩΛ ΔΗΠΑΓΩΓΖ... 11 ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΞΟΩΡΝ... 14 ΠΠΡΑΠΖ, ΝΟΓΑΛΩΠΖ ΘΑΗ ΙΔΗΡΝΟΓΗΑ ΡΩΛ ΓΖΚΝΠΗΩΛ ΔΞΗΣΔΗΟΖΠΔΩΛ ΠΡΝ ΔΙΙΖΛΗΘΝ ΘΟΑΡΝΠ... 14 1.1 Ζ Έννοια ηηρ Γημόζιαρ Δπισείπηζηρ... 14 1.2 Ηζηοπική Αναδπομή... 18 1.3 Ιόγοι Γημιοςπγίαρ Γημοζίων Δπισειπήζεων... 22 ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΓΔΡΔΟΝ... 28 ΔΗΠΑΓΩΓΖ ΗΓΗΩΡΗΘΝΝΗΘΝΛΝΚΗΘΩΛ ΘΟΗΡΖΟΗΩΛ ΠΡΖΛ ΝΟΓΑΛΩΠΖ ΘΑΗ ΙΔΗΡΝΟΓΗΑ ΡΩΛ ΓΖΚΝΠΗΩΛ ΔΞΗΣΔΗΟΖΠΔΩΛ (Λ. 2414/1996)... 28 2.1 Γιαπθπωηικέρ και Ιειηοςπγικέρ Αδςναμίερ ηων Γημοζίων Δπισειπήζεων... 28 2.2 Ν Λόμορ 2414/1996 και οι Αλλαγέρ πος Δπέθεπε ζηο Θαθεζηώρ Νπγάνωζηρ και Ιειηοςπγίαρ ηων Γημοζίων Δπισειπήζεων... 33 2.3 Ζ Πκοπιμόηηηα ηηρ Κεηαηποπήρ ηων Γημόζιων Δπισειπήζεων ζε Ανώνςμερ Δηαιπίερ... 43 2.4 Ζ Ξοπεία ηων Γημοζίων Δπισειπήζεων Θαηά ηη Γεκαεηία 1996-2005... 51 ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΡΟΗΡΝ... 57 ΑΞΝΘΟΑΡΗΘΝΞΝΗΖΠΖ ΗΓΗΩΡΗΘΝΞΝΗΖΠΖ ΡΩΛ ΓΖΚΝΠΗΩΛ ΔΞΗΣΔΗΟΖΠΔΩΛ... 57 3.1 Ζ Αναγκαιόηηηα ηων Αποκπαηικοποιήζεων... 57 3.2 Πύνηομη Ηζηοπική Αναδπομή... 61 3.3 Ρα Ξλεονεκηήμαηα Διζαγωγήρ ζηο Σπημαηιζηήπιο Αξιών... 67 3.4 Ξαπαδείγμαηα Διζηγμένων ζηο Σπημαηιζηήπιο Γημοζίων Δπισειπήζεων... 71 ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΡΔΡΑΟΡΝ... 75 9

ΔΗΠΑΓΩΓΖ ΠΓΣΟΝΛΩΛ ΚΝΟΦΩΛ ΝΟΓΑΛΩΠΖΠ ΘΑΗ ΙΔΗΡΝΟΓΗΑΠ ΡΩΛ ΓΖΚΝΠΗΩΛ ΔΞΗΣΔΗΟΖΠΔΩΛ... 75 4.1 Νι Αλλαγέρ πος Δπιθέπει ο Λόμορ 3429/2005... 75 4.2 Θπιηικέρ Ξαπαηηπήζειρ ζηον Λέο Λόμο... 88 ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΞΔΚΞΡΝ... 92 ΝΗ ΞΝΣΟΔΩΠΔΗΠ ΞΝ ΑΞΝΟΟΔΝΛ ΑΞΝ ΡΖΛ ΘΝΗΛΝΡΗΘΖ ΛΝΚΝΘΔΠΗΑ ΑΛΑΦΝΟΗΘΑ ΚΔ ΡΗΠ ΓΖΚΝΠΗΔΠ ΔΞΗΣΔΗΟΖΠΔΗΠ... 92 5.1 Διζαγωγικά Πηοισεία... 92 5.2 Δθαπμογή Γιαηάξεων Ανηαγωνιζμού ζε Γημόζιερ Δπισειπήζειρ... 93 5.3 Νι Θπαηικέρ Δνιζσύζειρ ππορ ηιρ Γημόζιερ Δπισειπήζειρ... 97 ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΔΘΡΝ... 102 ΡΔΙΗΘΔΠ ΞΑΟΑΡΖΟΖΠΔΗΠ ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ... 102 ΒΗΒΙΗΝΓΟΑΦΗΑ... 108 Κονογπαθίερ... 108 Ξεπιοδικά... 110 Πςλλογικά Έπγα... 112 Γικηςακοί Ρόποι... 113 ποςπγείο Νικονομίαρ και Νικονομικών... 113 ΞΑΟΑΟΡΖΚΑ... 114 ΓΗΑΓΟΑΚΚΑ... 114 ΞΗΛΑΘΑΠ Η... 115 ΞΗΛΑΘΑΠ ΗΗ... 119 ΞΗΛΑΘΑΠ ΗΗΗ... 121 ΞΗΛΑΘΑΠ IV... 126 ΞΗΛΑΘΑΠ V... 128 10

ΔΗΠΑΓΩΓΖ Σν δήηεκα ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ έρεη έληνλα απαζρνιήζεη ηειεπηαία ηφζν ηελ νηθνλνκηθή φζν θαη ηελ πνιηηηθή επηθαηξφηεηα ζηε ρψξα καο, κε αθνξκή ηηο πξφζθαηεο εμειίμεηο αλαθνξηθά κε ηελ νξγάλσζε θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπο, νη νπνίεο θαηέιεμαλ ζηελ ςήθηζε ελφο λένπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ην νπνίν ζα δηέπεη εθεμήο ηελ νξγάλσζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπο. Οη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο απνηεινχλ ζεκαληηθφ ηκήκα ηνπ επξχηεξνπ δεκφζηνπ ηνκέα θαη αλαπφζπαζην ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο θξαηηθήο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Γηα ην ιφγν απηφ αθελφο ηα θξηηήξηα ιεηηνπξγίαο ηνπο θαη ε ελ γέλεη ζπκπεξηθνξά ηνπο δηαδξακαηίδνπλ ζπνπδαίν ξφιν ζηελ ιεηηνπξγία ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα ηεο ρψξαο καο θαη ζπκβάιινπλ ζηελ εμππεξέηεζε θνηλσληθψλ ζθνπηκνηήησλ, αθεηέξνπ ε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ αλαπηχζζνπλ θαη ηα νηθνλνκηθά ηνπο απνηειέζκαηα επεξεάδνπλ ηα ζπλνιηθά κεγέζε θαη ην ξπζκφ αλάπηπμεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Ζ ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ δηθπνχο απηνχ ραξαθηήξα ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ νδήγεζε απφ πνιχ λσξίο, ήδε απφ ηηο πξψηεο κεηαπνιεκηθέο δεθαεηίεο, ζηελ θαηαλφεζε ηεο ζπνπδαηφηεηαο θαη ηεο ζεκαζίαο ηνπο γηα ηελ παξνρή ζην θνηλσληθφ ζχλνιν αγαζψλ δσηηθήο ζεκαζίαο θαη ηελ πξνψζεζε ζθνπψλ θνηλσληθήο πνιηηηθήο, θαζψο θαη ηεο ζπκβνιήο ηνπο ζηελ ζπλνιηθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο καο, ιφγσ ηνπ εχξνπο θαη ηεο θχζεο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο. Απηφ είρε ζαλ ζπλέπεηα φιεο νη θπβεξλήζεηο κέρξη ζήκεξα λα εληάζζνπλ ζηα πνιηηηθά ηνπο πξνγξάκκαηα θαη λα εμαγγέιινπλ κεηαξξπζκίζεηο θαη αιιαγέο αλαθνξηθά κε ηελ νξγάλσζε θαη ηελ ιεηηνπξγία ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο, πξνθεηκέλνπ λα δηνξζψζνπλ ηηο φπνηεο δπζιεηηνπξγίεο παξαηεξνχληαη θάζε θνξά. Απψηεξνο ζηφρνο είλαη λα εμαζθαιηζηεί ε 11

φζν ην δπλαηφ νξζνινγηθφηεξε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε ιεηηνπξγία απηψλ, ζε ζπλδπαζκφ πάληνηε κε ηηο γεληθφηεξεο επηηαγέο θαη ππνρξεψζεηο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ ζπκκεηνρή καο ζηελ Δπξσπατθή Θνηλφηεηα, θαζψο θαη ηηο δηεζλείο εμειίμεηο θαη ηελ παγθφζκηα νηθνλνκηθή ζπγθπξία 1. πλεπψο ε λεπξαιγηθή ζέζε ηελ νπνία θαηαιακβάλνπλ νη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο εληφο ηνπ ειιεληθνχ Θξάηνπο θαη ηα κέρξη ζήκεξα κε ηθαλνπνηεηηθά απνηειέζκαηα απφ ηε ιεηηνπξγία ηνπο, ηα νπνία απεηθνλίδνληαη αθελφο κελ ζηα αξλεηηθά νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα ησλ πεξηζζνηέξσλ απφ απηέο θαη ζηε ζπζζψξεπζε ειιεηκκάησλ 2, κε αληίζηνηρε επηβάξπλζε ηνπ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ, αθεηέξνπ δε ζηελ πνιχπινθε θαη κε επέιηθηε νξγαλσηηθή δνκή ηνπο, πνπ δπζρεξαίλεη ηελ ηαρεία ιήςε απνθάζεσλ, νδήγεζαλ θαηά θαηξνχο ηηο εθάζηνηε πνιηηηθέο εγεζίεο λα πξνβνχλ ζε κεηαξξπζκηζηηθέο ελέξγεηεο, δηνξζσηηθέο ησλ αηειεηψλ εθείλσλ ζηηο νπνίεο εηθαδφηαλ φηη νθείιεηαη θάζε θνξά ε κε ηθαλνπνηεηηθή ιεηηνπξγία ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ. Ζ αλάγθε γηα εθζπγρξνληζκφ, βειηίσζε ηεο ιεηηνπξγίαο θαη θαιπηέξεπζε ησλ νηθνλνκηθψλ απνηειεζκάησλ ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο θαζίζηαηαη πεξηζζφηεξν επηηαθηηθή ζηηο 1 Οη ζπλζήθεο πνπ δηακνξθψλνληαη δηεζλψο πεξηιακβάλνπλ ην άλνηγκα θαη ηελ δηεζλνπνίεζε ησλ αγνξψλ, ηνλ έληνλν δηεζλή αληαγσληζκφ, ηηο ξαγδαίεο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο, ηελ αλάγθε εμππεξεηήζεσο ησλ απαηηήζεσλ ηνπ θαηαλαισηή κε ζπλερή αλαβάζκηζε ησλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ θαη ηελ αλάπηπμε λέσλ, ηελ αλάγθε ζεκαληηθψλ θεθαιαίσλ γηα επελδχζεηο εθζπγρξνληζκνχ, ηελ αλάπηπμε δηεπξσπατθψλ θαη δηεζλψλ δηθηχσλ, ηα πιαίζηα ιεηηνπξγίαο ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο ηεο Δ.Δ. θ.α. 2 ηε ζπζζψξεπζε ειιεηκκάησλ ζηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο ηεο ρψξα καο ζπκβάιιεη θαη ην γεγνλφο φηη νξηζκέλεο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο νθείινπλ ζεκαληηθά πνζά ζε άιιεο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο. Παξάιιεια νξηζκέλνη Γήκνη, θαζψο θαη θάπνηα Τπνπξγεία δελ θαηαβάιινπλ ηηο νθεηιέο ηνπο ζε δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, φπσο ε ΓΔΖ, ε ΔΤΓΑΠ θ.α. Απνηέιεζκα ηεο θαηάζηαζεο απηήο είλαη ε δηφγθσζε ησλ ειιεηκκάησλ ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ, ε νπνία νδεγεί ζε αληίζηνηρε επηβάξπλζε ηνπ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ γηα ηελ θάιπςή ηνπο. Βι. ζρεηηθά θαη ζε Παπαδνθσζηφπνπιν, Γ., 1996, Φάθειινο ΓΔΘΟ: δξαζηηθή κεηαξξχζκηζε ζηνλ δεκφζην ηνκέα, Ζ Θπβέξλεζε ζέιεη, νη ΓΔΘΟ κπνξνχλ;, Οηθνλνκηθή Επηινγή, 338, ζ. 51. 12

κέξεο καο, φπνπ εληείλνληαη ην θαζεζηψο θαη νη ζπλζήθεο αληαγσληζκνχ, ηφζν ζε επξσπατθφ φζν θαη ζε δηεζλέο επίπεδν. Σν πιαίζην απηφ επηηάζζεη αλάινγε πξνζαξκνγή ησλ ειιεληθψλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ, ψζηε λα είλαη ζε ζέζε αξρηθά λα επηβηψζνπλ κέζα ζηηο λέεο αληαγσληζηηθέο ζπλζήθεο πνπ δηακνξθψλνληαη πξσηίζησο κε ηελ ελνπνίεζε ησλ αγνξψλ θαη ζηε ζπλέρεηα λα βειηηψζνπλ ηηο επηδφζεηο ηνπο, απμάλνληαο αληίζηνηρα θαη ην κεξίδην ην νπνίν θαηέρνπλ ζηηο αγνξέο ζηηο νπνίεο δξαζηεξηνπνηνχληαη. Κάιηζηα ε Δπξσπατθή Θνηλφηεηα, κέζσ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, επηδηψθεη ηελ απζηεξή εθαξκνγή θαη ηελ ηήξεζε ησλ θνηλνηηθψλ θαλφλσλ πεξί αληαγσληζκνχ απφ ηα θξάηε-κέιε, κε ηνλ έιεγρν θαη ηελ απαγφξεπζε πξαθηηθψλ, φπσο νη θξαηηθέο εληζρχζεηο θαη νη επηδνηήζεηο πξνο ηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, νη νπνίεο είλαη πνιχ πηζαλφ λα ζέζνπλ απηέο ζε πιενλεθηηθή έλαληη ησλ ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ ζέζε, θαη λα εμαζθαιίζνπλ ππέξ ησλ πξψησλ αδηθαηνιφγεηα πξνλφκηα, λνζεχνληαο ηνλ ειεχζεξν αληαγσληζκφ εληφο ηεο θνηλήο αγνξάο. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή επηηξέπεη ηέηνηνπ είδνπο επηδνηήζεηο κφλν ζε πεξηπηψζεηο φπνπ απηφ θξίλεηαη απφιπηα αλαγθαίν, φπσο γηα παξάδεηγκα ζηελ πεξίπησζε αλάπηπμεο ή αλαδηάξζξσζεο ζπγθεθξηκέλσλ θιάδσλ, θαη ε πξφζεζή ηεο είλαη λα απαγνξεχζεη ηηο θξαηηθέο εληζρχζεηο πξνο ηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, φηαλ απηέο δελ έρνπλ ηζρπξή δηθαηνινγεηηθή βάζε. Κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα απηή βξίζθνληαη ήδε αληηκέησπεο νη ειιεληθέο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, νη νπνίεο θαινχληαη εθεμήο λα ζηεξίμνπλ ηελ επηρεηξεκαηηθή ηνπο δξάζε, θαηά θχξην ιφγν, ζηε δηθή ηνπο θεξδνθνξία. 13

ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΞΟΩΡΝ ΠΠΡΑΠΖ, ΝΟΓΑΛΩΠΖ ΘΑΗ ΙΔΗΡΝΟΓΗΑ ΡΩΛ ΓΖΚΝΠΗΩΛ ΔΞΗΣΔΗΟΖΠΔΩΛ ΠΡΝ ΔΙΙΖΛΗΘΝ ΘΟΑΡΝΠ 1.1 Ζ Έννοια ηηρ Γημόζιαρ Δπισείπηζηρ Πξηλ πεξάζνπκε ζηελ αλαιπηηθφηεξε δηεξεχλεζε ηνπ ζεζκνχ ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο, είλαη ρξήζηκν λα δψζνπκε έλαλ νξηζκφ ηεο έλλνηαο απηψλ, πξνο κεγαιχηεξε απνζαθήληζε ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο θαη πξνθεηκέλνπ λα γίλεη θαηαλνεηφ πνηεο επηρεηξήζεηο πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ. Σν Δπξσπατθφ Θέληξν Γεκνζίσλ Δπηρεηξήζεσλ (C.E.E.P.) έρεη δηαηππψζεη έλαλ νξηζκφ ηεο έλλνηαο ηεο δεκφζηαο επηρείξεζεο, ν νπνίνο έρεη πηνζεηεζεί απφ ηε ρψξα καο 3. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ απηφ, δεκφζηα επηρείξεζε είλαη θάζε επηρείξεζε ζηελ νπνία ην Θξάηνο, δεκφζηεο αξρέο, ηδξχκαηα ή άιιεο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο είλαη ζπλνιηθά ή κεκνλσκέλα, άκεζα ή έκκεζα, ηδηνθηήηεο κέξνπο ηνπ θεθαιαίνπ, ην νπνίν αλαθέξεηαη σο δεκφζην θεθάιαην, θαη ηνπ νπνίνπ ην πνζνζηφ είηε ππεξβαίλεη ην 50% ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ ηεο επηρείξεζεο είηε είλαη ιηγφηεξν απφ 50%, αιιά ππάξρνπλ εηδηθά δηθαηψκαηα πνπ επηηξέπνπλ ζηε δεκφζηα αξρή λα έρεη ηνλ έιεγρν ηεο επηρείξεζεο 4. Χο εηδηθά δηθαηψκαηα αλαθέξνληαη ε ηνπνζέηεζε ηεο αλψηαηεο δηνίθεζεο ηεο επηρείξεζεο, ε θαηνρή ηεο πιεηνςεθίαο ζηε γεληθή ζπλέιεπζε ησλ κεηφρσλ απφ θάπνηα δεκφζηα αξρή, θαζψο επίζεο θαη ε δπλαηφηεηα πνπ ελδέρεηαη λα έρεη κηα δεκφζηα αξρή λα επεξεάδεη ηε ιεηηνπξγία ή 3 Αλάινγνο νξηζκφο πεξηιακβάλεηαη θαη ζην άξζξν 2 παξ. 2 ηνπ π.δ. 57/2000, πνπ αθνξά ζηελ πξνζαξκνγή ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο ζηηο δηαηάμεηο ηεο νδεγίαο 93/38/ΔΟΘ πεξί ζπληνληζκνχ ησλ δηαδηθαζηψλ ζχλαςεο ζπκβάζεσλ ζηνπο ηνκείο ηνπ χδαηνο, ηεο ελέξγεηαο, ησλ κεηαθνξψλ θαη ησλ ηειεπηθνηλσληψλ. 4 Κπακπαλάζεο, η., 1998, Δεκόζηεο Επηρεηξήζεηο, Οξγάλωζε θαη Δηνίθεζε, Αζήλα:εθδφζεηο Παπαδήζε, ζ. 23. 14

ηε δξάζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο επηρείξεζεο ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ θαη λα ηελ θαζνξίδεη θαη νπζία. ηελ έλλνηα ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ πεξηιακβάλνληαη επίζεο, ζχκθσλα πάληα κε ηνλ αλσηέξσ νξηζκφ, θαη νη ζπγαηξηθέο εηαηξίεο ησλ επηρεηξήζεσλ απηψλ, εάλ ην ζπλνιηθφ θεθάιαην πνπ θαηέρεηαη απφ ηελ κεηξηθή δεκφζηα επηρείξεζε ππεξβαίλεη ην 50% ηνπ κεηνρηθνχ ηνπο θεθαιαίνπ. Πεξαηηέξσ ζεσξνχληαη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο φιεο νη ζπγαηξηθέο εηαηξίεο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ ελνπνηεκέλε ινγηζηηθή θαηάζηαζε ηεο κεηέξαο εηαηξίαο, αλεμάξηεηα απφ ην πνζνζηφ πνπ θαηέρεη ε κεηξηθή δεκφζηα επηρείξεζε 5. Θα κπνξνχζακε επνκέλσο λα πνχκε φηη νη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο απνηεινχλ λνκηθά πξφζσπα ηα νπνία ηδξχνληαη απφ ην Θξάηνο γηα ηελ άζθεζε, θαηά θχξην ιφγν βηνκεραληθήο ή εκπνξηθήο επηρείξεζεο, ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο ηεο ηδησηηθήο νηθνλνκίαο 6 θαη ζηε βάζε πγηψλ εκπνξηθψλ αξρψλ 7, κε ζθνπφ ηελ εμππεξέηεζε ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο. Οη επηρεηξήζεηο απηέο δηέπνληαη θαηαξρήλ απφ ηνπο θαλφλεο ηνπ ηδησηηθνχ δηθαίνπ 8, απνιακβάλνπλ δηνηθεηηθήο 9 θαη νηθνλνκηθήο αλεμαξηεζίαο θαη ππφθεηληαη ζε δεκφζην έιεγρν 10. Οη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο ηδξχνληαη κε λφκν ή κε θαλνληζηηθή πξάμε ηεο Γηνίθεζεο, ε νπνία εθδίδεηαη θαηφπηλ λνκνζεηηθήο εμνπζηνδφηεζεο, 5 Κπακπαλάζεο, η., ν.π., ζ. 24. 6 βι. ζρεηηθά άξζξν 2 παξ. 1 ΛΓ. 496/1970 (ΔΙΣΑ) θαη άξζξν πξψην Λ. 87/1975 (ΓΔΠ). 7 βι. ζρεηηθά άξζξν 1 παξ. 2β Λ. 1468/1950 (ΓΔΖ). 8 Ζ θαηαζηαηηθή νξγάλσζε θαη ε αλάδεημε ησλ νξγάλσλ δηνίθεζεο ηεο δεκφζηαο επηρείξεζεο, θαζψο θαη ε άζθεζε θξαηηθήο επνπηείαο θαη ειέγρνπ επ απηήο δηέπνληαη απφ θαλφλεο ηνπ δηνηθεηηθνχ δηθαίνπ. 9 Απηφ ζεκαίλεη φηη νη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο έρνπλ ην δηθαίσκα λα ξπζκίδνπλ κφλεο ηνπο, κε απνθάζεηο ησλ δηθψλ ηνπο αξκφδησλ νξγάλσλ, ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ζηε δηαρείξηζε θαη ηε δηνίθεζή ηνπο. 10 πειησηφπνπινο, Δπ., 1963, Η Δεκόζηα Επηρείξεζηο, Αζήλαη: εθδ. νίθνο Η. Εαραξφπνπινπ, ζ. 46. 15

θαη έρνπλ ηε κνξθή λνκηθνχ πξνζψπνπ ηδησηηθνχ δηθαίνπ 11, θαηά ην πιείζηνλ αλψλπκεο εηαηξίαο. Σα ζπιινγηθά φξγαλα δηνηθήζεψο ηνπο δηνξίδνληαη θαηά θαλφλα απφ ηελ θξαηηθή εμνπζία θαη νη πξάμεηο απηψλ ππφθεηληαη ζηελ επνπηεία ή ηνλ έιεγρν ηνπ Θξάηνπο 12. Απφ ηα αλσηέξσ αλαθεξφκελα ζπλάγεηαη φηη ε δεκφζηα επηρείξεζε απνηειεί κηα κνξθή άκεζνπ θξαηηθνχ παξεκβαηηζκνχ ζηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα, αθνχ κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ην Θξάηνο αλαπηχζζεη επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζε δσηηθνχο ηνκείο ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο 13. Γηα ην ιφγν απηφ ε δεκφζηα επηρείξεζε ζπγθξνηείηαη απφ θξαηηθά πεξηνπζηαθά ζηνηρεία πνπ παξαρσξνχληαη ζε απηήλ γηα ηελ εμππεξέηεζε ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο, φπσο απηφ εμεηδηθεχεηαη ζε ζπγθεθξηκέλεο θνηλσληθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα ηθαλνπνηεζνχλ γηα ηελ εμαζθάιηζε ελφο ηθαλνπνηεηηθνχ βηνηηθνχ επηπέδνπ ησλ πνιηηψλ. Ζ θξαηηθή απηή ηδηνθηεζία νδεγεί κε ηε ζεηξά ηεο ζηνλ θξαηηθφ έιεγρν θαη ηελ επνπηεία επί ηεο ιεηηνπξγίαο απηψλ, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιηζηεί φηη νη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο ελεξγνχλ πξάγκαηη πξνο εμππεξέηεζε ηεο ηδηαίηεξεο απνζηνιήο πνπ ηνπο έρεη αλαηεζεί. Απφ ηελ άιιε πιεπξά φκσο, πξνθεηκέλνπ ε δεκφζηα επηρείξεζε λα θέξεη ζε πέξαο ηελ απνζηνιή ηεο, ιεηηνπξγεί σο έλαο νηθνλνκηθφο νξγαληζκφο πνπ παξάγεη πξντφληα θαη ππεξεζίεο. πλεπψο ππφθεηηαη ζηνπο θαλφλεο ηεο ζρεηηθήο αγνξάο ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηείηαη, θαη κάιηζηα ζα πξέπεη λα ιεηηνπξγεί θαηά ηξφπν πνπ λα έρεη 11 Ο λνκνζέηεο απφ ην έηνο 1957 θαζφξηζε ηελ λνκηθή θχζε ηεο δεκφζηαο επηρείξεζεο σο «λνκηθφ πξφζσπν ηδησηηθνχ δηθαίνπ» (άξζξν 3 παξ. 1 ΛΓ 3785/1957 ΓΔΖ). 12 Αλαζηφπνπινο, Η., 1987, Οη Δεκόζηεο Επηρεηξήζεηο (Ννκηθή-Θεζκηθή ζεώξεζε), Αζήλα-Θνκνηελή: εθδφζεηο Αλη. Λ. άθθνπια, ζ. 38. 13 Κπακπαλάζεο, η., ν.π., ζ. 26 επ. 16

νηθνλνκηθφ πιεφλαζκα θαη θέξδνο, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζεη ηε ζπλέρηζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο 14. πλεπψο σο βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ζηνηρεία ηεο δεκφζηαο επηρείξεζεο ζα κπνξνχζαλ λα αλαθεξζνχλ επηγξακκαηηθά ε ίδξπζε απφ ην Θξάηνο βάζεη λφκνπ 15, ηα θξαηηθά πεξηνπζηαθά ζηνηρεία, ε κνξθή ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ ηδησηηθνχ δηθαίνπ, θαηά θαλφλα αλψλπκεο εηαηξίαο, θαη ζπλεπεία απηνχ ε ξχζκηζε ηεο νξγάλσζεο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ ηδησηηθνχ δηθαίνπ, ε ηθαλνπνίεζε ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο κέζα απφ ηελ αλάπηπμε παξαγσγηθήο ή επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ε εθαξκνγή ησλ θαλφλσλ ηεο ηδησηηθήο νηθνλνκίαο θαη ε ππαγσγή ζηνλ έιεγρν θαη ηελ επνπηεία ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο. Θα πξέπεη εδψ λα ζεκεησζεί πσο ε κνξθή, ε νξγάλσζε θαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ πξνζδηνξίδνληαη θαη εμαξηψληαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηηο νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο αληηιήςεηο νη νπνίεο επηθξαηνχλ θαηά ην ρξφλν ίδξπζήο ηνπο 16. Απηφ ζεκαίλεη φηη, ππφ δηαθνξεηηθέο νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο ζπλζήθεο, είλαη δπλαηφ λα αιιάμνπλ θαη νη ζρεηηθέο αληηιήςεηο αλαθνξηθά κε ηελ κνξθή θαη ην ξφιν ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ εληφο ηνπ πιαηζίνπ ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο. Κεηά ηνλ αλσηέξσ νξηζκφ θαη ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ πιαηζίνπ εληφο ηνπ νπνίνπ εληάζζνληαη νη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, ζα πεξάζνπκε ζηελ πεξαηηέξσ εμέηαζε ηνπ ζεζκνχ ηεο δεκφζηαο επηρείξεζεο ζηε ρψξα καο, εθθηλψληαο απφ κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή θαη 14 Κπακπαλάζεο, η., 1994, Γηα ηηο αξρέο θαη ηα θξηηήξηα ιεηηνπξγίαο ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ, Δεκόζηνο Τνκέαο, 90, ζ. 26. 15 Ζ δεκφζηα επηρείξεζε ηδξχεηαη κε λφκν επεηδή ζπληζηά πεξηνξηζκφ ηεο νηθνλνκηθήο ειεπζεξίαο ησλ πνιηηψλ, αθνχ απνηειεί επέκβαζε ηνπ Θξάηνπο ζηελ νηθνλνκηθή δσή. Ζ ειεπζεξία απηή, ζχκθσλα κε ην άξζξν 5 παξ. 3 ηνπ πληάγκαηνο, πεξηνξίδεηαη φηαλ θαη φπσο ν λφκνο νξίδεη. Βι. ζρεηηθά θαη ζε Γαγηφγινπ, Π., 2004, Γεληθό Δηνηθεηηθό Δίθαην, Αζήλα-Θνκνηελή: εθδφζεηο Αλη. Λ. άθθνπια, ζ. 769. 16 Φαξφο, Γ., 1960, Σηνηρεία Δηνηθεηηθνύ Οηθνλνκηθνύ Δηθαίνπ θαηά ηα ελ Ειιάδη ηζρύνληα, Αζήλαη εθ ηνπ εζληθνχ Σππνγξαθείνπ, ζ. 409. 17

αλαιχνληαο ζηε ζπλέρεηα ηνπο ηδηαίηεξνπο ιφγνπο, θαζψο θαη ηνπο παξάγνληεο, πνπ επέβαιιαλ ηε δεκηνπξγία ηνπο θαη νδήγεζαλ ζηαδηαθά ζηελ επξεία εμάπισζή ηνπο θαη ζηελ ηδηαίηεξε ζεκαζία ηνπο γηα ηελ ειιεληθή θνηλσλία θαη νηθνλνκία, θαζηζηψληαο ηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο ηελ πιένλ ζχγρξνλε θαη εμειηγκέλε νξγαλσηηθή κνλάδα γηα ηελ άζθεζε επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο εθ κέξνπο ηνπ Θξάηνπο. 1.2 Ηζηοπική Αναδπομή Ζ δεκηνπξγία ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο θαη ε ζπλαθφινπζε πνξεία ηεο θξαηηθήο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηνπνζεηείηαη ζηηο αξρέο ηνπ εηθνζηνχ αηψλα. Οη πξψηεο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο δεκηνπξγήζεθαλ πξηλ ηνλ Β παγθφζκην πφιεκν, θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ κεζνπνιέκνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα ην 1920 ηδξχζεθαλ νη ηδεξφδξνκνη Διιεληθνχ Θξάηνπο (ΔΘ), νη νπνίνη εθκεηαιιεχνληαλ ην δίθηπν Πεηξαηάο Αζήλα - Θεζζαινλίθε. Ιίγν πξηλ ην Β παγθφζκην πφιεκν ην Θξάηνο αλέιαβε ηε ιεηηνπξγία θαη ηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ ηεο Πεινπνλλήζνπ, κε ηε δεκηνπξγία ησλ ηδεξνδξφκσλ Πεηξαηψο Αζελψλ - Πεινπνλλήζνπ (ΠΑΠ). Σν 1970 νη ΔΘ ζπγρσλεχζεθαλ κε ηνπο ΠΑΠ θαη δεκηνχξγεζαλ ηνλ ζεκεξηλφ Οξγαληζκφ ηδεξνδξφκσλ Διιάδνο (ΟΔ), ν νπνίνο αλήθεη εμ νινθιήξνπ ζην ειιεληθφ Γεκφζην 17. ηε δεθαεηία ηνπ 1920 ηδξχεηαη θαη ν Οξγαληζκφο Ιηκέλνο Πεηξαηψο (ΟΙΠ), κε θχξηα απνζηνιή ηνλ ζπληνληζκφ ησλ ζαιάζζησλ κεηαθνξψλ, θαζψο ν ηνκέαο ηεο εκπνξηθήο λαπηηιίαο ήηαλ ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Σελ ίδηα πεξίνδν ηδξχζεθε ην Σακείν Παξαθαηαζεθψλ θαη Γαλείσλ, ελψ ην 1926 έρνπκε ηελ 17 Πξνβφπνπινο, Γ., 1982, Οη Δεκόζηεο Επηρεηξήζεηο θαη Οξγαληζκνί, Αζήλα: ΗΟΒΔ, Δηδηθέο Κειέηεο 11, ζ. 27 επ. 18

ίδξπζε ηνπ Απηφλνκνπ ηαθηδηθνχ Οξγαληζκνχ (ΑΟ) θαη ην 1929 ηελ ίδξπζε ηεο Αγξνηηθήο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο (ΑΣΔ) 18, κε ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηνπ γεσξγηθνχ ηνκέα, θαζφζνλ ε νηθνλνκία ηεο ρψξαο καο θαηά ηελ πεξίνδν εθείλε είρε θαηά βάζε γεσξγηθφ πξνζαλαηνιηζκφ. ηελ πεξίνδν κεηά ηνλ Β παγθφζκην πφιεκν ε επηηαθηηθή αλάγθε γηα αλαζπγθξφηεζε ηνπ ειιεληθνχ Θξάηνπο, κε έκθαζε πξσηίζησο ζηελ παξνρή αγαζψλ θνηλσληθνχ ραξαθηήξα θαη ζηε δεκηνπξγία βαζηθψλ ππνδνκψλ πνπ ζα ζπληεινχζαλ ζηελ πξνψζεζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, νδήγεζαλ ζηε δεκηνπξγία αξθεηψλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ, κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε ησλ ελ ιφγσ ζηφρσλ. Βαζηθή επηδίσμε ήηαλ αξρηθά ε απνθαηάζηαζε ησλ εθηεηακέλσλ δεκηψλ πνπ είρε ππνζηεί ε ρψξα ζπλεπεία ηνπ πνιέκνπ θαη ζηε ζπλέρεηα ε ελεξγνπνίεζε ηνπ Θξάηνπο, ην νπνίν απνηεινχζε ηνλ βαζηθφ παξάγνληα πνπ ζα κπνξνχζε λα πξνσζήζεη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηε δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή. Ζ αλάπηπμε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, κε έκθαζε ζε έλαλ βηνκεραληθφ πξνζαλαηνιηζκφ, απαηηνχζε ηε δεκηνπξγία κηαο ζεκαληηθήο ππνδνκήο, θαζψο επίζεο θαη ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ ζεκαληηθψλ ηνκέσλ ηεο ελέξγεηαο θαη ησλ επηθνηλσληψλ. Γηα ην ζθνπφ απηφ ηδξχζεθαλ δηαδνρηθά ν Οξγαληζκφο Σειεπηθνηλσληψλ Διιάδνο (ΟΣΔ) ην 1949, ζηνλ νπνίν αλαηέζεθε ε νξγάλσζε ησλ ελζχξκαησλ θαη αζχξκαησλ ηειεπηθνηλσληψλ ηνπ εζσηεξηθνχ θαη ζηε ζπλέρεηα ηνπ εμσηεξηθνχ 19. Σν 1950 ζπζηήζεθε ε Γεκφζηα Δπηρείξεζε Ζιεθηξηζκνχ (ΓΔΖ), ε νπνία αλέιαβε ην έξγν ηεο απνθιεηζηηθήο παξαγσγήο, κεηαθνξάο θαη δηαλνκήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζε νιφθιεξε ηε ρψξα. Σν 1964 ηδξχζεθε ε Διιεληθή 18 Αζαλαζαθφπνπινο, Γ., 2000, Τν κέγεζνο θαη ν ξόινο ηνπ δεκόζηνπ ηνκέα ζηελ Ειιάδα: Εμειίμεηο θαη ζπγθξίζεηο κε άιιεο ρώξεο, Αζήλα: Θέληξν Πξνγξακκαηηζκνχ θαη Οηθνλνκηθψλ Δξεπλψλ, Δθζέζεηο 33, ζ. 73επ. 19 πειησηφπνπινο, Δπ., ν.π., ζ. 32 επ. 19

Σξάπεδα Βηνκεραληθήο Αλαπηχμεσο (ΔΣΒΑ), ε νπνία είρε σο θχξηα απνζηνιή ηελ πξνψζεζε ηεο βηνκεραληθήο, ηεο βηνηερληθήο, ηεο κεηαιιεπηηθήο, ηεο λαπηηιηαθήο θαη ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηεο ρψξαο, κέζα ζηα πιαίζηα ηεο γεληθφηεξεο θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο 20. Θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 δεκηνπξγνχληαη θαη άιιεο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, φπσο ε Γεκφζηα Δπηρείξεζε Πεηξειαίνπ (ΓΔΠ), ε Θηεκαηηθή Δηαηξία ηνπ Γεκνζίνπ (ΘΔΓ) γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο αθίλεηεο πεξηνπζίαο ηνπ Γεκνζίνπ, ε Γεκφζηα Δπηρείξεζε Πνιενδνκίαο ηέγαζεο (ΓΔΠΟ) γηα ηελ αληηκεηψπηζε πνιενδνκηθψλ θαη ζηεγαζηηθψλ πξνβιεκάησλ. Θαηά ηελ πεξίνδν απηή ην ειιεληθφ Θξάηνο πξνβαίλεη ζε έληνλε δξαζηεξηνπνίεζε ζηνλ ηνκέα ηεο πνιεκηθήο βηνκεραλίαο, κε ηε δεκηνπξγία ηεο Διιεληθήο Αεξνπνξηθήο Βηνκεραλίαο (ΔΑΒ), ηεο Διιεληθήο Βηνκεραλίαο πισλ (ΔΒΟ) θαη ηεο ΠΤΡΘΑΙ (Ππξηηηδνπνηΐα-Θαιπθνπνηΐα). Δπίζεο απέθηεζε κεξίδην ζηα Διιεληθά Γηπιηζηήξηα Αζπξνπχξγνπ (ΔΙΓΑ), θαη ην 1984 εμαγφξαζε ηνλ φκηιν, ηνλ νπνίν θαη κεηνλφκαζε ζε φκηιν ΔΘΟ (Διιεληθά Θαχζηκα Οξπθηέιαηα) 21. Πεξαηηέξσ ην Θξάηνο δξαζηεξηνπνηείηαη θαη ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ φπνπ, εθηφο απφ ηνλ ΟΔ, αλαιακβάλεη ην 1975 θαη ηελ Οιπκπηαθή Αεξνπνξία (ΟΑ), ε νπνία απνηεινχζε κέρξη ηφηε ηδησηηθή επηρείξεζε. Δπίζεο ην 1976 πξνβαίλεη ζηε δεκηνπξγία ησλ Ζιεθηξηθψλ ηδεξνδξφκσλ Αζελψλ Πεηξαηψο (ΖΑΠ), γηα ηελ θαιχηεξε δηεμαγσγή ησλ ζπγθνηλσληψλ ζηελ πεξηνρή ηεο πξσηεχνπζαο, κεηά ηελ αλάιεςε ηεο ηδησηηθήο εηαηξίαο Διιεληθνί Ζιεθηξηθνί ηδεξφδξνκνη (ΔΖ). Σελ ίδηα πεξίνδν ην Θξάηνο απέθηεζε ηνλ έιεγρν ζε κηα ζεηξά απφ πηζησηηθά ηδξχκαηα, φπσο ε Δκπνξηθή Σξάπεδα, ε Ηνληθή-Ιατθή Σξάπεδα, ε Σξάπεδα Πεηξαηψο, ε 20 Πξνβφπνπινο, Γ., ν.π., ζ. 28-29. 21 Επγνγηάλλεο, Γ., 1994, Κνξθέο δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ θαη ζχζηεκα θξαηηθνχ ειέγρνπ, ζε Λ. Σάηζνο (επηκ.), Τα δεκόζηα νηθνλνκηθά ζηελ Ειιάδα, Αζήλα: εθδ. επηρεηξήζεηο Σν Οηθνλνκηθφ, ζ. 292. 20

Σξάπεδα Αηηηθήο θ.α., ηα νπνία ζπκκεηείραλ ζε κεγαιχηεξν ή κηθξφηεξν πνζνζηφ ζην κεηνρηθφ θεθάιαην αξθεηψλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ 22. ηε δεθαεηία ηνπ 1980 ε αλάιεςε επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο απφ ηελ πιεπξά ηνπ Θξάηνπο εθδειψλεηαη θπξίσο κε ηελ θξαηηθνπνίεζε 23 κηαο ζεηξάο απφ πξνβιεκαηηθέο θαη ππεξρξεσκέλεο ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο, ησλ νπνίσλ ηελ εμπγίαλζε αλέιαβε ν Οξγαληζκφο Αλαζπγθξφηεζεο Δπηρεηξήζεσλ (ΟΑΔ), πνπ ηδξχζεθε ην 1983. Κε ηνλ ηξφπν απηφ νη ελ ιφγσ επηρεηξήζεηο πεξηήιζαλ ππφ ηνλ άκεζν έιεγρν ηνπ Θξάηνπο. Υαξαθηεξηζηηθέο πεξηπηψζεηο απνηεινχλ ε θξαηηθνπνίεζε ηεο εηαηξίαο ηζηκέλησλ ΑΓΔΣ-ΖΡΑΘΙΖ, θαζψο επίζεο θαη ε θξαηηθνπνίεζε ησλ Λαππεγείσλ θαξακαγθά θαη ζηε ζπλέρεηα ησλ Λαππεγείσλ Λεσξίνπ χξνπ 24. Οη ηειεπηαίεο αλαθεξφκελεο θξαηηθνπνηήζεηο δελ θαίλεηαη λα θάιππηαλ θάπνηα ζπγθεθξηκέλε αλάγθε ηεο επνρήο εθείλεο, θαη ε πξαγκαηνπνίεζή ηνπο δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηνπο βαζηθνχο ιφγνπο πνπ νδήγεζαλ ζηε δεκηνπξγία ησλ ινηπψλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ 25. Απηέο πηζαλφηαηα πξαγκαηνπνηήζεθαλ ιφγσ ηεο ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο νξηζκέλσλ απφ ηηο επηρεηξήζεηο απηέο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο, θαζψο ίζσο θαη γηα ιφγνπο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο, κε ηελ απνθπγή θιεηζίκαηνο θαη ηε δηαηήξεζε ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζηηο επηρεηξήζεηο απηέο. Δθηφο φκσο απφ ηελ θξαηηθνπνίεζε πξνβιεκαηηθψλ επηρεηξήζεσλ, ην Θξάηνο πξνέβε θαη ζηελ ίδξπζε νξηζκέλσλ λέσλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ. Οη θπξηφηεξεο 22 Πξνβφπνπινο, Γ., ν.π., ζ. 30. 23 Χο θξαηηθνπνίεζε λνείηαη ε δηαδηθαζία απαιινηξίσζεο ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ ή πεξηνπζηψλ, θαη ε κεηαηξνπή ηνπο ζε θξαηηθή ή δεκφζηα επηρείξεζε θαη ηδηνθηεζία. Βι. ζρεηηθά ζε Βαβνχξα, Η., 1995, Πξνβιήκαηα νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο, Αζήλα: εθδφζεηο Παπαδήζε, ζ. 185. 24 Επγνγηάλλεο, Γ., ν.π., ζ. 291. 25 Κπακπαλάζεο, η., 1998, Δεκόζηεο Επηρεηξήζεηο, Οξγάλωζε θαη Δηνίθεζε, Αζήλα: εθδφζεηο Παπαδήζε, ζ. 390. 21

απφ απηέο ήηαλ ε Δζληθή Φαξκαθνβηνκεραλία, ν Δζληθφο Οξγαληζκφο Φαξκάθσλ (ΔΟΦ), ν Διιεληθφο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο (ΔΙΟΣ) 26 θ.α. Σέινο ε δεθαεηία ηνπ 1990 ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ έληνλε ηάζε γηα απνθξαηηθνπνίεζε θαη κεηνρνπνηήζεηο ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ 27 θαη θαηά ζπλέπεηα γηα πεξηνξηζκφ ηνπ αξηζκνχ ηνπο. Απηφ ζπλέβε ιφγσ ηεο ζπλεηδεηνπνίεζεο ηεο αλαπνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο θξαηηθήο παξέκβαζεο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο θαη ηεο αλάγθεο ιεηηνπξγίαο, ηδίσο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε αληαγσληζηηθνχο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο, ζχκθσλα κε ηα θξηηήξηα ιεηηνπξγίαο ηεο ειεχζεξεο αγνξάο. Έηζη θαηά ηε ρξνληθή πεξίνδν 1990-1997 ηδησηηθνπνηήζεθαλ πνιιέο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, θαζψο θαη νξηζκέλεο ζπγαηξηθέο εηαηξίεο απηψλ. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ ε ΑΓΔΣ-Ζξαθιήο, ηα Λαππεγεία Διεπζίλαο, ηα Λαππεγεία χξνπ, ηα Κεηαιιεία Θαζζάλδξαο, ε Βηνκεραλία Βάκβαθνο θ.α. 1.3 Ιόγοι Γημιοςπγίαρ Γημοζίων Δπισειπήζεων Ζ δεκηνπξγία δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ θαη ε ελάζθεζε ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ Θξάηνπο κέζσ απηψλ δηθαηνινγείηαη απφ ιφγνπο αθελφο νηθνλνκηθψλ, αθεηέξνπ θνηλσληθψλ ζθνπηκνηήησλ. Ζ εμππεξέηεζε ηνπ γεληθφηεξνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο ή άιισλ εηδηθφηεξσλ ζπκθεξφλησλ πνπ πξνβάιινπλ νη δεκφζηνη θνξείο, θαζηζηνχλ πνιιέο θνξέο αλαγθαία θαη ζθφπηκε ηε δεκηνπξγία δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ. Κέζσ ησλ ηειεπηαίσλ νη αλσηέξσ ζθνπνί εμππεξεηνχληαη κε ηνλ θαιχηεξν 26 Γεσξγαθφπνπινο, Θ., 2000, Οηθνλνκηθά Δεκνζίωλ Επηρεηξήζεωλ, ηφκνο Γ, Πάηξα: Διιεληθφ Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην, ζ.131. 27 Κπακπαλάζεο, η., ν.π., ζ. 391. 22

δπλαηφ ηξφπν, πξνάγνληαο παξάιιεια ηελ επεκεξία ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ. Αξρηθά ε αλάπηπμε επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο εθ κέξνπο ηνπ Θξάηνπο δηθαηνινγείηαη ζηελ πεξίπησζε δξαζηεξηνηήησλ ή παξαγσγηθψλ θιάδσλ πνπ ιεηηνπξγνχλ θάησ απφ ζπλζήθεο θζίλνληνο θφζηνπο 28. Απηφ ζεκαίλεη φηη ην κέζν θφζηνο παξαγσγήο κεηψλεηαη θαζψο απμάλεηαη ην επίπεδν ηεο παξαγσγήο. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο ην κείδνλ θφζηνο κηαο επηρείξεζεο ζπλδέεηαη κε ηε δεκηνπξγία ηεο ππνδνκήο θαη ηνπ βαζηθνχ δηθηχνπ, ηα νπνία ζηε ζπλέρεηα δεκηνπξγνχλ αχμνπζεο απνδφζεηο θιίκαθαο, γεγνλφο ην νπνίν ραξαθηεξίδεη ηνλ ζπγθεθξηκέλν θιάδν σο θπζηθφ κνλνπψιην 29. Δπνκέλσο, απφ νηθνλνκηθήο απφςεσο, είλαη ζθφπηκν λα ππάξρεη κηα κφλν επηρείξεζε πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζηνλ ζπγθεθξηκέλν βηνκεραληθφ θιάδν. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα ηέηνησλ θιάδσλ πνπ απνηεινχλ θπζηθά κνλνπψιηα είλαη ε ειεθηξηθή ελέξγεηα, ε χδξεπζε, νη ηειεπηθνηλσλίεο, νη κεηαθνξέο, ην θπζηθφ αέξην θ.α. 30 Ζ κνλαδηθή επηρείξεζε πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζε θάπνηνλ απφ ηνπο αλσηέξσ αλαθεξφκελνπο θιάδνπο ζα ρξεψλεη, ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο ηεο νηθνλνκηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο, κηα ηηκή ζηνπο θαηαλαισηέο ε νπνία ζα ηζνχηαη κε ην νξηαθφ θφζηνο παξαγσγήο. ηνπο θιάδνπο φκσο φπνπ ην κέζν θφζηνο παξαγσγήο έρεη ηελ ηάζε λα κεηψλεηαη φζν απμάλεηαη ν φγθνο ηεο παξαγσγήο, ην νξηαθφ θφζηνο παξαηεξείηαη φηη είλαη κηθξφηεξν απφ ην κέζν θφζηνο 31. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ε επηρείξεζε λα πθίζηαηαη δεκία, εθφζνλ ρξεψλεη ηηκή ίζε πξνο ην νξηαθφ θφζηνο 32. Έηζη πξνθεηκέλνπ λα 28 Γεσξγαθφπνπινο, Θ., 2005, Εηζαγωγή ζηε Δεκόζηα Οηθνλνκηθή, Αζήλα: εθδφζεηο Κπέλνπ, ζ. 220. 29 Stiglitz, J., 1992, Οηθνλνκηθή ηνπ Δεκόζηνπ Τνκέα, Αζήλα: εθδφζεηο Θξηηηθή, Δπηζηεκνληθή Βηβιηνζήθε, ζ. 232. 30 Αζαλαζαθφπνπινο, Γ., ν.π., ζ. 141. 31 βι. ζρεηηθά Παξάξηεκα, Γηάγξακκα. 32 Stiglitz, J., ν.π., ζ. 233. 23

απμήζεη ηα θέξδε ηεο ζα αλαγθαζηεί λα ρξεψζεη πςειφηεξε ηηκή, γεγνλφο πνπ εγθπκνλεί θηλδχλνπο εθκεηάιιεπζεο ησλ θαηαλαισηψλ θαη δεκηνπξγίαο θνηλσληθά αλεπηζχκεησλ θαηαζηάζεσλ. Πεξαηηέξσ ε ιεηηνπξγία κηαο ηδησηηθήο επηρείξεζεο θάησ απφ ηηο αλσηέξσ κνλνπσιηαθέο θαηαζηάζεηο, κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ παξαγσγή ηνπ πξντφληνο ζε πνζφηεηα κηθξφηεξε απφ ηελ θνηλσληθά επηζπκεηή 33. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο θξίλεηαη ζθνπηκφηεξε ε άζθεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο δξαζηεξηφηεηαο απφ ην Θξάηνο, κε ηε δεκηνπξγία δεκφζησλ επηρεηξήζεσλ. Κέζσ απηψλ ην Θξάηνο ζα είλαη ζε ζέζε λα ειέγρεη ακεζφηεξα θαη απνηειεζκαηηθφηεξα ηηο ηηκέο θαη ηελ παξαγφκελε πνζφηεηα. Δπνκέλσο ζα παξέρεη κεγαιχηεξε πξνζηαζία ζηνπο θαηαλαισηέο, ελψ ηαπηφρξνλα ζα εμαζθαιίδεη ηελ παξαγσγή ηεο θνηλσληθά επηζπκεηήο πνζφηεηαο. Πεξαηηέξσ ε δεκηνπξγία ησλ δεκφζησλ επηρεηξήζεσλ δηθαηνινγείηαη απφ ην γεγνλφο φηη ππάξρνπλ νξηζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο 34 γηα ηελ εζληθή νηθνλνκία νη νπνίεο απαηηνχλ κεγάια θεθάιαηα, ηα νπνία νη ηδηψηεο επηρεηξεκαηίεο ζπλήζσο δελ δηαζέηνπλ, αιιά νχηε θαη πξνηίζεληαη λα δηαθηλδπλεχζνπλ. Δπίζεο έρνπλ ρακειφ βξαρππξφζεζκν θέξδνο θαη πςειφ ξίζθν, ηα νπνία απνηεινχλ απνηξεπηηθνχο παξάγνληεο γηα ηελ δξαζηεξηνπνίεζε ησλ ηδησηψλ επηρεηξεκαηηψλ ζηνπο αληίζηνηρνπο θιάδνπο 35. Ζ ρακειή φκσο ηδησηηθννηθνλνκηθή απνδνηηθφηεηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ απηψλ ζπλνδεχεηαη ζπλήζσο θαη απφ ηελ κεγάιε θνηλσληθή δήηεζή ηνπο. Γηα ην ιφγν απηφ ην Θξάηνο αλαιακβάλεη ζπλήζσο λα θαιχςεη ηελ έιιεηςε ηδησηηθήο επηρεηξεκαηηθήο πξσηνβνπιίαο ζηνπο ηνκείο απηνχο, ηδξχνληαο αληίζηνηρεο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο. 33 Κπακπαλάζεο, η., ν.π., ζ. 37. 34 έξγα θαηαζθεπήο νδηθψλ θαη ζηδεξνδξνκηθψλ δηθηχσλ, δεκηνπξγίαο βηνκεραληθψλ πεξηνρψλ, δεκηνπξγίαο ελεξγεηαθψλ θφκβσλ θαη δηθηχσλ δηαλνκήο θ.α. 35 Γαιακάγθαο, Β., 2003, Εηζαγωγή ζηε Δεκόζηα Οηθνλνκηθή, Αζήλα: εθδφζεηο Θξηηηθή, Δπηζηεκνληθή Βηβιηνζήθε, ζ. 111. 24

Οη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο ζπκβάιινπλ θαη ζηελ γεληθφηεξε νηθνλνκηθή αλάπηπμε κηαο ρψξαο, κέζσ θπξίσο ησλ επελδχζεσλ κεγάινπ χςνπο πνπ αλαιακβάλνπλ ζε λεπξαιγηθνχο ηνκείο, φπσο ε ελέξγεηα, νη κεηαθνξέο, νη ηειεπηθνηλσλίεο θ.α. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί νη επελδχζεηο ζε έξγα ππνδνκήο έρνπλ σο απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ ηδησηηθνχ επηρεηξεκαηηθνχ θφζηνπο, ηελ αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, ηελ επηηάρπλζε ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο θαη ηε δεκηνπξγία ελφο γεληθφηεξνπ αλαπηπμηαθνχ θιίκαηνο 36. Κάιηζηα νη ελ ιφγσ επελδχζεηο ζπληεινχλ θαη ζηελ κεγαιχηεξε απφδνζε ησλ ηδησηηθψλ επελδχζεσλ, νδεγψληαο κε ηνλ ηξφπν απηφ ζηε ζπκπιεξσκαηηθφηεηα κεηαμχ δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ επελδχζεσλ θαη ζηελ επίηεπμε ησλ θαιχηεξσλ δπλαηψλ απνηειεζκάησλ. Έλαο αθφκε ιφγνο πνπ δηθαηνινγεί ηε δεκηνπξγία δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ αθνξά ζην ξφιν ηνπο σο ζηαζεξνπνηεηψλ ηεο νηθνλνκίαο 37. Πην ζπγθεθξηκέλα παξνπζηάδνπλ κηθξφηεξε επαηζζεζία απέλαληη ζηηο δηαθπκάλζεηο ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ, ζπγθξηλφκελεο κε ηηο ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο, δηφηη κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ κε ρακειφηεξν θέξδνο ή αθφκα θαη κε ειιείκκαηα, εθφζνλ απηά θαιχπηνληαη απφ ηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ. Βάζεη ηεο αλσηέξσ ηδηφηεηάο ηνπο δχλαληαη λα δηαηεξνχλ θαη λα απμάλνπλ ηηο νηθνλνκηθέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο ζε πεξηφδνπο θαθήο νηθνλνκηθήο ζπγθπξίαο (χθεζε, νηθνλνκηθή ζηαζηκφηεηα), θαη λα ηηο πεξηνξίδνπλ ζε πεξίπησζε θαιήο νηθνλνκηθήο ζπγθπξίαο (αλάθακςε, νηθνλνκηθή αλάπηπμε). Έηζη νη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε θαηλνκέλσλ φπσο ε αλεξγία θαη ν πιεζσξηζκφο 38. 36 Κπακπαλάζεο, η., ν.π., ζ. 33 επ. 37 Γαιακάγθαο, Β., ν.π., ζ. 112. 38 Γεσξγαθφπνπινο, Θ., 2000, Οηθνλνκηθά Δεκνζίωλ Επηρεηξήζεωλ, ηφκνο Γ, Πάηξα: Διιεληθφ Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην, ζ. 27. 25

Οη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο ζπκβάιινπλ επίζεο ζηελ νξζνινγηθφηεξε νξγάλσζε ησλ αγνξψλ θαη νδεγνχλ ζηελ άκβιπλζε ησλ ζηξεβιψζεσλ πνπ ζπλήζσο πξνθαινχλ νη κνλνπσιηαθέο ή νιηγνπσιηαθέο θαηαζηάζεηο, ζε βάξνο ηδίσο ηνπ θαηαλαισηηθνχ θνηλνχ 39. Δηδηθφηεξα ε δξαζηεξηνπνίεζε ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζε θιάδνπο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ζπλζήθεο κνλνπσιίνπ ή νιηγνπσιίνπ, νδεγεί ζηελ επίδεημε νξζνινγηθφηεξεο ζπκπεξηθνξάο εθ κέξνπο ησλ ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ ηνπ νηθείνπ θιάδνπ, νη νπνίεο δελ ζα κπνξνχλ πιένλ εχθνια λα επηβάιινπλ φξνπο θαη λα επηδεηθλχνπλ ζπκπεξηθνξέο πνπ ζα επηβαξχλνπλ δπζαλάινγα ην θνηλσληθφ ζχλνιν. Πεξαηηέξσ ε παξνπζία κηαο δεκφζηαο επηρείξεζεο ζε έλαλ θιάδν νδεγεί ζηελ αχμεζε ηνπ αληαγσληζκνχ κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε απηφλ. Απηφ έρεη σο άκεζε ζπλέπεηα ηελ πξνζπάζεηα ησλ ελδηαθεξνκέλσλ επηρεηξήζεσλ λα βειηηψζνπλ ηελ παξαγσγή θαη ηελ πνηφηεηα ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, αλ ζέινπλ λα επηβηψζνπλ ηνπ αληαγσληζκνχ θαη λα ζπλερίζνπλ λα δξαζηεξηνπνηνχληαη θεξδνθφξα ζηνλ ζπγθεθξηκέλν θιάδν. Σέινο, κέζσ ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ, επηρεηξείηαη πνιιέο θνξέο ε εμππεξέηεζε ζθνπψλ θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο 40. Πην ζπγθεθξηκέλα επηδηψθεηαη λα εμαζθαιηζηεί ε παξνρή αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ δσηηθήο ζεκαζίαο ζε φια ηα θνηλσληθά ζηξψκαηα, θαη κάιηζηα ζε ηηκέο πξνζηηέο αθφκε θαη γηα ηα ρακειφηεξα απφ απηά. Έηζη νη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο είλαη ζε ζέζε, κε ηελ αλάινγε θξαηηθή ελίζρπζε φπνπ ρξεηάδεηαη 41, λα δηαθνξνπνηνχλ ηηο ηηκέο ησλ 39 Θαξάγησξγαο, Γ., 1981, Δεκόζηα Οηθνλνκηθή 2. Οη δεκνζηνλνκηθνί ζεζκνί, Αζήλα: εθδφζεηο Παπαδήζε, ζ. 443 επ. 40 Γεσξγαθφπνπινο, Θ., 2005, Εηζαγωγή ζηε Δεκόζηα Οηθνλνκηθή, Αζήλα: εθδφζεηο Κπέλνπ, ζ. 223. 41 Βέβαηα ζηελ πεξίπησζε πνπ νη ελ ιφγσ θξαηηθέο επηρνξεγήζεηο δελ δίδνληαη, ε δεκφζηα επηρείξεζε αλαγθάδεηαη λα θαηαθχγεη ζε ηξαπεδηθφ δαλεηζκφ, κε ηελ εγγχεζε ηνπ ειιεληθνχ Γεκνζίνπ. Δδψ εκθηινρσξεί ν θίλδπλνο θαηάπησζεο ηεο εγγχεζεο ζε βάξνο ηνπ Γεκνζίνπ, γεγνλφο πνπ νδεγεί ζε αθφκα κεγαιχηεξε νηθνλνκηθή επηβάξπλζε απηνχ. 26

παξερφκελσλ αγαζψλ, ιακβάλνληαο ππ φςηλ ηελ νκάδα ηνπ πιεζπζκνχ ζηελ νπνία απεπζχλνληαη. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο ινηπφλ επηβάιινπλ ηηκέο ρακειφηεξεο απφ απηέο ζηηο νπνίεο ζα νδεγνχζε ν κεραληζκφο ηεο ειεχζεξεο αγνξάο, φηαλ ηα πξντφληα θαη νη ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξνπλ ζεσξνχληαη πξψηεο αλάγθεο θαη ηπγράλνπλ επξείαο θαηαλάισζεο απφ ηα ρακειά εηζνδεκαηηθά ζηξψκαηα ηνπ πιεζπζκνχ. Απηφ ζπκβαίλεη γηα παξάδεηγκα ζηελ πεξίπησζε ηνπ εηζηηεξίνπ ησλ αζηηθψλ ζπγθνηλσληψλ, ηνπ νπνίνπ ε ηηκή είλαη ζεκαληηθά ρακειφηεξε απφ ην θφζηνο παξνρήο ησλ αληίζηνηρσλ ππεξεζηψλ 42. Απηφ δηθαηνινγείηαη απφ ην γεγνλφο φηη ηα κέζα καδηθήο κεηαθνξάο ρξεζηκνπνηνχληαη θαηά θχξην ιφγν απφ ηηο ρακειφηεξεο εηζνδεκαηηθέο ηάμεηο, θαη ζπλεπψο θξίλεηαη ζθφπηκν λα δηαηεξείηαη κηα ρακειφηεξε ηνπ θφζηνπο ηηκή, πξνθεηκέλνπ λα εμππεξεηνχληαη νη ζπγθεθξηκέλεο πιεζπζκηαθέο νκάδεο. 42 Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ε ζπγθεθξηκέλε δεκφζηα επηρείξεζε λα ιεηηνπξγεί κε δεκία θαη λα έρεη αλάγθε επηρνξήγεζεο απφ ηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ. 27

ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΓΔΡΔΟΝ ΔΗΠΑΓΩΓΖ ΗΓΗΩΡΗΘΝΝΗΘΝΛΝΚΗΘΩΛ ΘΟΗΡΖΟΗΩΛ ΠΡΖΛ ΝΟΓΑΛΩΠΖ ΘΑΗ ΙΔΗΡΝΟΓΗΑ ΡΩΛ ΓΖΚΝΠΗΩΛ ΔΞΗΣΔΗΟΖΠΔΩΛ (Λ. 2414/1996) 2.1 Γιαπθπωηικέρ και Ιειηοςπγικέρ Αδςναμίερ ηων Γημοζίων Δπισειπήζεων Οη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, θαζψο ηδξχνληαη κε πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ηνπ Θξάηνπο, εκθαλίδνληαη, ζηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή ιεηηνπξγία ηνπο, λα βξίζθνληαη ζε άκεζε νηθνλνκηθή, δηνηθεηηθή θαη πνιηηηθή εμάξηεζε απφ ην Θξάηνο, θαη ζπγθεθξηκέλα απφ ηελ εθάζηνηε πνιηηηθή εγεζία. Σν γεγνλφο απηφ επεξεάδεη ζεκαληηθά ηελ θαζ φιε ζπκπεξηθνξά θαη ιεηηνπξγία ηνπο, ηα νηθνλνκηθά ηνπο απνηειέζκαηα, θαζψο θαη ηελ πνηφηεηα ησλ πξντφλησλ θαη ησλ ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξνπλ ζην θνηλσληθφ ζχλνιν. Σν Θξάηνο, σο ν βαζηθφο θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ν κνλαδηθφο κέηνρνο κηαο δεκφζηαο επηρείξεζεο, θαηέρεη ηελ πιεηνςεθία ησλ δηθαησκάησλ ςήθνπ ζηε Γεληθή πλέιεπζε ησλ κεηφρσλ, δηνξίδεη ηελ πιεηνςεθία ησλ κειψλ ηνπ Γηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ, αζθεί έιεγρν θαη επνπηεία, εγθξίλεη φιεο ηηο ζεκαληηθέο απνθάζεηο πνπ αθνξνχλ ζηε δεκφζηα επηρείξεζε 43, θαη γεληθά παξεκβαίλεη ζε φια ηα δεηήκαηα πνπ αλαθέξνληαη ζηελ νξγάλσζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηεο. Ζ ηδηαίηεξε απηή ζρέζε εμάξηεζεο απφ ηελ θξαηηθή εμνπζία είρε σο απνηέιεζκα λα κεηαθεξζνχλ θαη λα πηνζεηεζνχλ απφ ηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο ηεο ρψξαο καο πνιιά ραξαθηεξηζηηθά δπζιεηηνπξγίαο 43 Σάρνο, Α., 2005, Ειιεληθό Δηνηθεηηθό Δίθαην, Έβδνκε έθδνζε, Θεζζαινλίθε: εθδφζεηο άθθνπια, ζ. 369 επ. 28

θαη παζνινγίαο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηνλ ειιεληθφ δεκφζην ηνκέα 44, θαζψο ε νξγάλσζε θαη ε ιεηηνπξγία ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ είζηζηαη λα πηνζεηεί ηηο βαζηθέο δνκέο νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ηειεπηαίνπ, κε φια ηα αξλεηηθά επαθφινπζα ηνπ γεγνλφηνο απηνχ. Χο ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα ζπκπησκάησλ δπζιεηηνπξγίαο ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο ζα πξέπεη λα αλαθεξζνχλ νη δπζθίλεηεο νξγαλσηηθέο δνκέο, ε γξαθεηνθξαηηθή νξγάλσζε, ε έιιεηςε επειημίαο θαη ηαρχηεηαο ζηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ, ε έιιεηςε ηνπ θηλήηξνπ ηνπ θέξδνπο σο δείθηε ηεο απνδνηηθφηεηαο, ε ρακειή παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο θαη απνδνηηθφηεηα ησλ θεθαιαίσλ, ε θαθνδηνίθεζε θαη θαθνδηαρείξηζε πνπ παξαηεξείηαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, ε κε επίδεημε πξνζνρήο θαη κέξηκλαο γηα ηα ζπκθέξνληα ηεο επηρείξεζεο απφ ηνπο εξγαδφκελνπο ζε απηήλ, θαζψο ην θαζεζηψο κνληκφηεηαο ησλ ηειεπηαίσλ δξνχζε σο αλαζηαιηηθφο παξάγνληαο γηα πεξαηηέξσ βειηίσζε ηεο απφδνζεο 45. Σα πην πνιιά απφ ηα ζπκπηψκαηα απηά νθείινληαη ζε κηα πνηθηιία παξαγφλησλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηε ιεηηνπξγία ησλ πεξηζζφηεξσλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο γηα πνιιέο δεθαεηίεο. Οη θπξηφηεξνη απφ απηνχο ζπλνςίδνληαη ζην πςειφ θφζηνο, ζην ππεξάξηζκν πξνζσπηθφ, ζηελ έιιεηςε θηλδχλνπ πηψρεπζεο, ζηελ πεξηνξηζκέλε απηνλνκία ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ δηνηθήζεψλ ηνπο 46, ζηελ επέθηαζε ηνπ θαζεζηψηνο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ θαη ζηνπο εξγαδφκελνπο ζηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, ζηελ θξαηηθή ηδηνθηεζία ε νπνία επεξεάδεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ, κέζσ ηεο επίδξαζεο πνπ αζθεί ζηα θίλεηξα 44 Καιηλδξέηνπ, Β., 1998, Φξεκαηνδόηεζε ηωλ ΔΕΚΟ: Δηνίθεζε Οιηθήο Πνηόηεηαο, Αζήλα: Πάληεην Παλεπηζηήκην, Σεηξάδηα Δξγαζίαο 19, ζ. 20. 45 Κπήηξνο, Γ., 1997, Σα ζεκειηψδε αίηηα ηεο απνηπρίαο ηνπ Θξάηνπο, Οηθνλνκηθόο Ταρπδξόκνο, 24, ζ. 44-47. 46 Οη πεξηνξηζκνί ηεο απηνλνκίαο ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ εθδειψλνληαη θπξίσο κέζσ ησλ πηέζεσλ θαη ησλ ειέγρσλ πνπ αζθνχλ ζε απηέο ηα επνπηεχνληα Τπνπξγεία, θαη αθνξνχλ θπξίσο ρξεκαηννηθνλνκηθά θαη ζηξαηεγηθά δεηήκαηα, θαζψο θαη ζέκαηα πξνκεζεηψλ. 29

πνπ αλαπηχζζνληαη ζηνπο κεηφρνπο θαη ηα δηνηθεηηθά ζηειέρε απηήο γηα βειηίσζε ηεο απφδνζεο 47. Ζ δηαηψληζε ησλ αλσηέξσ ραξαθηεξηζηηθψλ κε ην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ είρε σο επαθφινπζν πνιιέο απφ ηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο λα κελ κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ ζχκθσλα κε ηνπο φξνπο ηεο νηθνλνκηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο, λα εκθαλίδνπλ αξλεηηθά νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα, λα κελ είλαη ζε ζέζε λα ρξεκαηνδνηνχλ ηηο δαπάλεο ηνπο εμ ηδίσλ θεθαιαίσλ, θαη λα απνδεηνχλ θξαηηθέο επηρνξεγήζεηο θαη εληζρχζεηο, πξνθεηκέλνπ λα είλαη ζε ζέζε λα θέξνπλ ζε πέξαο ηελ απνζηνιή ηνπο θαη λα πξνζθέξνπλ ζηηο θνηλσληθά επηζπκεηέο πνζφηεηεο ηα αγαζά θνηλήο σθέιεηαο, ηα νπνία έρνπλ αλαιάβεη λα παξέρνπλ ζην θνηλσληθφ ζχλνιν. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο κάιηζηα ηα ειιείκκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηε ιεηηνπξγία ηνπο θαιχπηνληαη είηε απφ ηνλ ηαθηηθφ πξνυπνινγηζκφ ηνπ Θξάηνπο είηε απφ δαλεηζκφ κε ηελ εγγχεζε ηνπ ειιεληθνχ Γεκνζίνπ, γεγνλφο πνπ ζπλεπάγεηαη πεξαηηέξσ δηφγθσζε θαη αχμεζε ηνπ ζπλνιηθνχ ειιείκκαηνο ηεο ρψξαο καο 48 θαη επηδείλσζε ηεο ήδε αξλεηηθήο νηθνλνκηθήο εηθφλαο ηεο πξνο ην εμσηεξηθφ, θαη ηδηαίηεξα πξνο ηνπο ινηπνχο εηαίξνπο πνπ ζπκκεηέρνπλ καδί κε ηελ Διιάδα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. ηελ επηδείλσζε ηεο θαθήο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο θαη ζηελ φμπλζε ησλ θαηλνκέλσλ δπζιεηηνπξγίαο ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζπληειεί θαη ην γεγνλφο φηη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ε εθάζηνηε πνιηηηθή εγεζία ηηο ρξεζηκνπνηεί σο ρψξν ηνπνζέηεζεο πνιηηηθψλ νπαδψλ, ρσξίο λα ιακβάλνληαη ππ φςηλ νη πξαγκαηηθέο αλάγθεο ηεο 47 Παπαδεκεηξίνπ, Π., 1997, Ηδηνθηεζηαθφ θαζεζηψο. Θίλεηξα θαη απνηειεζκαηηθφηεηα: Οη ππφ θξαηηθφ έιεγρν ειιεληθέο βηνκεραληθέο επηρεηξήζεηο, ζε Γ. Πξνβφπνπινο-Β. Ράπαλνο, (επηκ.), Λεηηνπξγίεο ηνπ Δεκόζηνπ Τνκέα, Αζήλα: ΗΟΒΔ, ζ. 210-211. 48 Καιηλδξέηνπ, Β., ν.π., ζ. 11. 30

επηρείξεζεο ζε αλζξψπηλν δπλακηθφ ή ηα πξνζφληα ησλ πξνζιακβαλφκελσλ, ψζηε νη ηειεπηαίνη λα ηνπνζεηνχληαη ζηηο θαηάιιειεο ζέζεηο θαη λα θαιχπηνπλ ππαξθηέο αλάγθεο θαη πξνβιήκαηα 49. Ζ θαηάζηαζε απηή έρεη σο απνηέιεζκα λα επηβαξχλνληαη νη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο κε πιενλάδνλ εξγαηηθφ δπλακηθφ, λα απμάλνπλ αληίζηνηρα νη κηζζνδνηηθέο ηνπο δαπάλεο θαη ηειηθά λα θαηαιήγνπλ λα έρνπλ έιιεηςε εμεηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ, ηθαλνχ λα θαιχςεη ηηο πξαγκαηηθέο ηνπο αλάγθεο. Σν θαηλφκελν απηφ είλαη πεξηζζφηεξν εκθαλέο ζηελ πεξίπησζε ηεο ζηειέρσζεο ησλ Γηνηθεηηθψλ πκβνπιίσλ ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ, ηα νπνία θαηεμνρήλ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα πνιηηηθέο εμππεξεηήζεηο. Ζ επηινγή ησλ κειψλ ηνπ Γ.. δελ ζηεξίδεηαη ηφζν ζηελ εμεηδηθεπκέλε γλψζε, ηελ εκπεηξία θαη ηελ θαηάξηηζε ησλ ζηειερψλ, αιιά βαξχλνπζα ζεκαζία έρνπλ νη πνιηηηθέο πεπνηζήζεηο θαη νη ηδηαίηεξεο ζρέζεηο ησλ ππνςεθίσλ κε Τπνπξγνχο θαη άιια θνκκαηηθά ζηειέρε ηεο εθάζηνηε πνιηηηθήο εγεζίαο, θαζψο ηα κέιε ηνπ Γ.. δηνξίδνληαη, σο επί ην πιείζηνλ, απφ ην αξκφδην θπβεξλεηηθφ φξγαλν επνπηείαο, γεγνλφο πνπ δίλεη ηελ δπλαηφηεηα ζηελ εθάζηνηε πνιηηηθή εγεζία λα θπξηαξρεί ζηε δηαρείξηζε θαη ηηο απνθάζεηο ηεο δεκφζηαο επηρείξεζεο 50. Κε ηνλ ηξφπν απηφ φκσο ε θνκκαηηθνπνίεζε θαη ε θπβεξλεηηθή εμάξηεζε ηεο δηνίθεζεο θαζηζηά δπζρεξή ηελ πινπνίεζε ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο ζηνρνζεζίαο, θαη ζηεξεί ηε δεκφζηα επηρείξεζε απφ ηθαλά ζηειέρε, ηα νπνία ζα εμαζθαιίζνπλ ηε ζπλεηή θαη απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζή ηεο. ια ηα αλσηέξσ πεξηγξαθφκελα ραξαθηεξηζηηθά πνπ θπξηαξρνχζαλ ζηελ νξγάλσζε θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε 49 Ιηβηεξάηνο, Αλη., 1996, Ο εθζπγρξνληζκφο ησλ Γεκνζίσλ Δπηρεηξήζεσλ, Οηθνλνκηθή Επηινγή, 337, ζ. 23. 50 Βαβνχξαο, Η., 1995, Πξνβιήκαηα νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο, Αζήλα: εθδφζεηο Παπαδήζε, ζ. 167. 31

ρψξα καο, ηδηαίηεξα θαηά ηηο δχν πξνεγνχκελεο δεθαεηίεο, είραλ νδεγήζεη ζε πξνθαλή αλαπνηειεζκαηηθφηεηα απηψλ. Κάιηζηα είραλ πξνθαιέζεη θαη ην αίζζεκα ηεο θνηλήο γλψκεο αλαθνξηθά κε ηε ζθνπηκφηεηα χπαξμεο νξηζκέλσλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ, νη νπνίεο εκθαλίδνληαλ σο ηδηαίηεξα δεκηνγφλεο θαη δελ θαίλεηαη λα θάιππηαλ θάπνηα επηηαθηηθή θνηλσληθή αλάγθε, θαζψο ηα παξαγφκελα απφ απηέο πξντφληα κπνξνχζε θάιιηζηα λα ηα παξάζρεη ε ηδησηηθή νηθνλνκηθή πξσηνβνπιία, θαη κάιηζηα κε νηθνλνκηθά ζπκθεξφηεξν ηξφπν 51. Ήδε φκσο απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 ε αλάγθε γηα ξηδηθή αλαδηάξζξσζε θαη εθζπγρξνληζκφ ηεο νξγάλσζεο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ θαζίζηαηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν επηηαθηηθή. Ζ δηεζλήο πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή ζπγθπξία, θαη ηδηαίηεξα ε παγθνζκηνπνίεζε ησλ αγνξψλ, επηβάιιεη ηελ ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ, πξνθεηκέλνπ απηέο λα επηβηψζνπλ ζηηο λέεο αληαγσληζηηθέο ζπλζήθεο πνπ δεκηνπξγνχληαη ηφζν ζηηο εγρψξηεο φζν θαη ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Αιιά θαη ζε επξσπατθφ επίπεδν, ε ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο ζηελ Δπξσπατθή Θνηλφηεηα επηβάιιεη αληίζηνηρεο ππνρξεψζεηο ζηε ρψξα καο. Δηδηθφηεξα ε πξνηεξαηφηεηα πνπ δίδεηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ζηελ ειεχζεξε θπθινθνξία ησλ αγαζψλ θαη ζηε δεκηνπξγία ζπλζεθψλ αλφζεπηνπ αληαγσληζκνχ εληφο ηεο εληαίαο εζσηεξηθήο αγνξάο, δεκηνπξγεί ηελ ππνρξέσζε πξνο ηα θξάηε-κέιε λα νξγαλψλνπλ ηελ επηρεηξεκαηηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα θαηά ηξφπν πνπ λα ζπκπιέεη πξνο ηηο αλσηέξσ επηηαγέο. Αιιά θαη απφ ηελ ίδηα ηε 51 π.ρ. ηειεπηθνηλσλίεο, ηαρπδξνκηθέο ππεξεζίεο, αεξνπνξηθέο κεηαθνξέο. Δμαίξεζε απνηειεί ε πεξίπησζε ησλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνπο ηνκείο ηεο εζληθήο άκπλαο θαη αζθάιεηαο, φπσο είλαη νη ακπληηθέο βηνκεραλίεο, φπνπ ιφγνη γεληθφηεξνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο επηβάιινπλ φπσο απηέο παξακείλνπλ ππφ θξαηηθή ηδηνθηεζία θαη έιεγρν. 32