Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 3 Μαρτίου 2017 Ελληνική Οικονομία Η πορεία των εσόδων του κράτους το τελευταίο έτος προσδιορίζεται από δύο αντίρροπα χαρακτηριστικά: (α) την υψηλότερη έναντι των στόχων άντληση φορολογικών εσόδων και (β) την επιταχυνόμενη συσσώρευση των ληξιπρόθεσμων οφειλών ιδιωτών προς το Δημόσιο. Αναφορικά με το πρώτο χαρακτηριστικό αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την Έκθεση του Διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος, το πρωτογενές δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2016 εκτιμάται πως διαμορφώθηκε στο 2% περίπου του ΑΕΠ υπερβαίνοντας εν τέλει σημαντικά το στόχο του προγράμματος (0,5% του ΑΕΠ). Η υπέρβαση του στόχου για το πλεόνασμα οφείλεται κυρίως στην αύξηση των εσόδων της γενικής κυβέρνησης η οποία στηρίχθηκε στην ενίσχυση των εσόδων από άμεσους και εμμέσους φόρους και ασφαλιστικές εισφορές ενώ οι πρωτογενείς δαπάνες παρουσίασαν επίσης αύξηση, κυρίως ως αποτέλεσμα της αύξησης των δαπανών για μεταβιβάσεις και για κοινωνικές παροχές εκτός των δαπανών για συντάξεις οι οποίες παρουσίασαν μείωση. Όσον αφορά στο δεύτερο χαρακτηριστικό, σημειώνεται ότι σύμφωνα με τα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, στην ίδια περίπου χρονική περίοδο οι ληξιπρόθεσμες οφειλές των ιδιωτών προς το Δημόσιο ανήλθαν στα 95,29 δισ. στο τέλος του 2016, έναντι 87,5 δισ. στο τέλος του 2015 (Γράφημα 1) 1. Εάν στο ποσό αυτό προστεθούν οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, το συνολικό ιδιωτικό χρέος προς το δημόσιο σύμφωνα με το ΔΝΤ, προσεγγίζει τα 115 δισ., δηλαδή περίπου το 70% του ΑΕΠ της χώρας. σε δισ. 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 40,0 Γράφημα 1. Εξέλιξη Ληξιπρόθεσμων Οφειλών Ιδιωτών προς το Δημόσιο 95,3 2010 2013 2015 Q1 2016 Q2 2016 Q3 2016 Q4 2016 2016 - Ληξιπρόθεσμες Οφειλές Ιδιωτών +Ληξιπρόθεσμες Οφειλές Ιδιωτών ανά Τρίμηνο Πηγή: Υπ. Οικονομικών, ΔΝΤ Στο παρόν δελτίο θα επιχειρήσουμε να διερευνήσουμε τους θεμελιώδεις παράγοντες που 1 Δεδομένου ότι το 42% του χρέους αυτού έχει συσσωρευθεί πριν το 2010, η εισπραξιμότητά του είναι ιδιαίτερα δυσχερής, όπως αναλύεται κατωτέρω. αναμένεται να προσδιορίσουν τη δυναμική αυτών των δύο χαρακτηριστικών της δημοσιονομικής προσαρμογής και της φορολογικής διοίκησης στα επόμενα χρόνια. Αποτελεί δε ένα ζήτημα κεντρικής σημασίας καθώς θα καθορίσει τη δυνατότητα της χώρας να διατηρήσει την πλεονασματική της θέση στο πρωτογενές δημοσιονομικό ισοζύγιο χωρίς να ναρκοθετηθεί η αναπτυξιακή δυναμική της χώρας. Οι βασικοί λόγοι της υπεραπόδοσης στο σκέλος των εσόδων το 2016 είναι δύο. Πρώτον, οι διαδοχικές αυξήσεις των φορολογικών συντελεστών των τελευταίων ετών στο εισόδημα, στην κατανάλωση και τα κέρδη των επιχειρήσεων απέφεραν υψηλό δημοσιονομικό αποτέλεσμα δεδομένου ότι η οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε σχεδόν σταθερή (+0,3%). Δεύτερον, η αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών ως αποτέλεσμα της επιβολής των κεφαλαιακών ελέγχων συνέβαλε επίσης σημαντικά σε υψηλότερα έσοδα από το ΦΠΑ έναντι του στόχου κατά 303 εκατ. Ο δεύτερος παράγοντας συνιστά μία εξυγιαντική διαδικασία αύξησης των φορολογικών εσόδων καθώς συμβάλλει, έστω και οριακά, στην εξασθένιση της δομικής παθογένειας του ελληνικού φορολογικού συστήματος, της στενής φορολογικής βάσης λόγω της εκτεταμένης παραοικονομίας. Επισημαίνεται ότι στα χρόνια της ύφεσης, η μείωση των διαθέσιμων εισοδημάτων των ατόμων επέτεινε έτι περαιτέρω το πρόβλημα της στενής φορολογικής βάσης συμπιέζοντας ένα μεγάλο μέρος των φορολογουμένων σε εισοδηματικά κλιμάκια χαμηλότερα του αφορολογήτου ορίου. Από την άλλη πλευρά, η επιβολή υψηλών φορολογικών συντελεστών στην παραδοσιακά 2 στενή φορολογική βάση στη χώρα μας δυσχέρανε τις προσπάθειες των φορολογούμενων να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Τούτο ωστόσο οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο, καθώς το διογκούμενο ιδιωτικό χρέος προς το ελληνικό Δημόσιο επιβαρύνει σημαντικά τους προϋπολογισμούς των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων αποδυναμώνοντας την καταναλωτική και επενδυτική δαπάνη με αποτέλεσμα να φαλκιδεύεται η ανάκαμψη της οικονομίας. Παράλληλα η συσσώρευση των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων υπονομεύει τη λειτουργικότητα και την αποτελεσματικότητα της σχετικά αδύναμης φορολογικής διοίκησης της χώρας. Η μακροχρόνια ύφεση με την αύξηση της ανεργίας και τη μείωση του διαθεσίμου εισοδήματος έχει 2 Τα συναλλακτικά ήθη που διέπουν τη σχέση των φορολογούμενων με το Δημόσιο ήταν προβληματικά και πριν την έλευση της οικονομικής κρίσης καθώς οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις των ιδιωτών προς το ελληνικό Δημόσιο ήταν στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας οι υψηλότερες μεταξύ των χωρών της Ζώνης του Ευρώ (IMF, Selected Issues, February 2017, p. 21)
προκαλέσει κόπωση στην προσπάθεια των οικονομικών μονάδων να ανταποκριθούν στις φορολογικές τους υποχρεώσεις. Οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις των ιδιωτών προς το δημόσιο αυξήθηκαν από σχεδόν 40 δις. το 2010 σε άνω των 70 δις το 2014 και άνω των 90 δις. το 2016. Παράλληλα, η μακροχρόνια ύφεση ενίσχυσε σημαντικά τα κίνητρα για φοροδιαφυγή. Και τούτο διότι η μετάβαση μιας δραστηριότητας από την επίσημη προς τη σκιώδη οικονομία εξαρτάται από το κόστος κινδύνου, δηλαδή το ύψος του προστίμου σε περίπτωση αποτελεσματικού ελέγχου συγκριτικά με το όφελος από τη συμμετοχή σε αυτήν που στην περίοδο της κρίσης ήταν ουσιαστικά η αποφυγή της πτώχευσης. Η μεγάλη άνοδος των φορολογικών συντελεστών ευνόησε ακόμη περισσότερο τη στροφή στην παραοικονομία καθώς ενίσχυσε έτι περαιτέρω τα κίνητρα για φοροδιαφυγή. Γράφημα 2: Σύνθεση των Ληξιπρόθεσμων Υποχρεώσεων Ιδιωτών προς το Δημόσιο Μη φορολογικό χρέος 6% Έμμεσοι Φόροι 23% Άμεσοι Φόροι 21% Δάνεια 10% Πρόστιμα και επιβαρύνσεις 40% Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών, Selected Issues IMF Το μεγαλύτερο μέρος των ληξιπρόθεσμων οφειλών αφορά σε πρόστιμα και επιβαρύνσεις (40%) και σε έμμεσους και άμεσους φόρους κατά 23% και 21% αντίστοιχα (Γράφημα 2). Η συσσώρευση του παλαιού ληξιπρόθεσμου ιδιωτικού χρέους οδηγεί σε υπερφόρτωση των ελεγκτικών και φορολογικών υπηρεσιών με αποτέλεσμα τη περαιτέρω "γήρανση" του χρέους κατά μέσο όρο. Όσο καθυστερεί η εκκαθάριση των υποθέσεων τόσο μεγαλύτερη είναι η αναλογία των προστίμων και επαυξήσεων εξέλιξη που αποσυνδέει το ύψος του με την πραγματική φοροδοτική ικανότητα. Τούτο αποδυναμώνει σημαντικά την πιθανότητα συλλογής της φορολογικής ύλης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ΔΝΤ, το 20% του χρέους των ιδιωτών είναι άνω των 10 ετών με ποσοστό ιστορικής εισπραξιμότητας κάτω από 0,1%, ενώ το 30% είναι μεταξύ 5-10 ετών με ποσοστό εισπραξιμότητας 0,5%. Υπό το φως των ανωτέρω παρατηρήσεων, καθίσταται αναγκαίος ο επανασχεδιασμός των πολιτικών και διαδικασιών επίλυσης διαφόρων δίδοντας έμφαση στη προτεραιοποίηση των περιπτώσεων ελέγχων με βάση, πρώτον, τα προσδοκώμενα ανά περίπτωση φορολογικά έσοδα, και δεύτερον, τη δυνατότητα ανά περίπτωση ταχείας ολοκλήρωσης της διαδικασίας και απόδοσης των εσόδων. Επιπλέον, είναι αναγκαίος ο επαναπροσδιορισμός του συστήματος επιβολής και κλιμάκωσης των προστίμων καθώς και των σχημάτων δόσεων σταδιακής αποπληρωμής ώστε να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα της επιχειρηματικής δραστηριότητας, παράμετρος που ενισχύει το ποσοστό εισπραξιμότητας. Δείκτες Οικονομικού Κλίματος στις αρχές του 2017: Ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος (ESI) στην Ελλάδα μετά την στασιμότητα του Ιανουαρίου του 2017, υπεχώρησε στις 92,9 μονάδες τον Φεβρουάριο (Ιαν.17: 95,1). Ωστόσο, ο δείκτης είναι ενισχυμένος έναντι του Φεβρουαρίου του 2016 (89,4). Επιπλέον, ο δείκτης τον Φεβρουάριο του 2017 στην Ελλάδα κινείται, αντίθετα με τον δείκτη ESI στην ΖτΕ, αλλά και τις επιλεγμένες οικονομίες που παρουσιάζονται στον Πίνακα 1. Φεβρουάριος 2016 Ιανουάριος 2017 Φεβρουάριος 2017 Ευρωζώνη 103,8 107,9 108,0 Ιταλία 106,1 105,4 105,6 Ισπανία 107,1 107,4 108,7 Ελλάδα 89,4 95,1 92,9 Πορτογαλία 105,3 109,6 110,6 Πηγή:Ε.Επιτροπή Πίνακας 1. Δείκτης Οικονομικού Κλίματος σε επιλεγμένες χώρες της Ευρωζώνης Οι παρατεταμένες διαπραγματεύσεις και η ενίσχυση της αβεβαιότητας ως προς την έγκαιρη ολοκλήρωση της αξιολόγησης επιδεινώνουν τις προσδοκίες των επιχειρηματιών (πλην των υπηρεσιών) αλλά και των καταναλωτών. Ειδικότερα, παρατηρείται έντονη πτώση του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης (Πίνακας 2), καθώς οι καταναλωτές εμφανίζονται ιδιαίτερα απαισιόδοξοι εξαιτίας των νέων φορολογικών επιβαρύνσεων που εφαρμόσθηκαν από την αρχή του έτους. Όσον αφορά στους λοιπούς δείκτες, σημειώνεται η βελτίωση μόνο του δείκτη επιχειρηματικών προσδοκιών στις Υπηρεσίες, ενώ όλοι οι λοιποί δείκτες χειροτέρευσαν. Η βελτίωση του δείκτη στις Υπηρεσίες αποδίδεται, εν μέρει, στην άνοδο του δείκτη επιχειρηματικών προσδοκιών στην κατηγορία «ξενοδοχεία-εστιατόρια» (Φεβ.17: 92,1, Ιαν.17: 89,1), αλλά και «τουριστικά πρακτορεία» (Φεβ.17: 102,8, Ιαν.17: 93,5). Επισημαίνεται, τέλος, η σημαντική εξασθένιση των επιχειρηματικών προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο, αν και το ισοζύγιο θετικών/αρνητικών απαντήσεων παραμένει σε θετικό έδαφος, ενώ ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στη βιομηχανία έμεινε σχεδόν αμετάβλητος. Θετική εξέλιξη αποτελεί (ι) η βελτίωση των προσδοκιών για την απασχόληση του κλάδου της μεταποίησης στο +4,9 τον Φεβρουάριο του 2017, από -6,6 τον Ιανουάριο του 2017 και (ιι) η βελτίωση του δείκτη Υπευθύνων Προμηθειών ΡΜΙ στο 47,7 τον 2
Φεβρουάριο του 2017, από 46,6 τον Ιανουάριο του 2017. Φεβρουάριος 2016 Ιανουάριος 2017 Φεβρουάριος 2017 Βιομηχανία -10,2-5,0-5,1 Υπηρεσίες -23,1-3,2 1,9 Καταναλωτές -66,8-67,8-73,3 Λιανικό Εμπόριο 3,2 12,9 1,9 Κατασκευές -37,5-45,3-59,7 Πηγή:Ε.Επιτροπή Το Λιανικό Εμπόριο το 2016: Ο δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο (τρέχουσες τιμές) μειώθηκε κατά 2,0% το 2016, για όγδοο συνεχές έτος, έναντι μεγαλύτερης μείωσης κατά 2,9% το 2015. Η πτώση των λιανικών πωλήσεων, σε συνδυασμό με την μεγάλη επιδείνωση του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης το 2016 (2015: -50,7, 2016: -68,0), η οποία συνεχίσθηκε τους πρώτους μήνες του 2017 αποτελούν δείκτες καταναλωτικής ζήτησης και δείχνουν ότι η καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών παραμένει υποτονική. Γράφημα 3. Δείκτης Κύκλου Εργασιών στο Λιανικό Εμπόριο (% ετήσιες μεταβολές) και Δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης 20% 10% 0% -10% Πίνακας 2. Επιμέρους Δείκτες Οικονομικού Κλίματος στην Ελλάδα -20% -90 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, ΙΟΒΕ Δείκτης Κύκλου Εργασιών στο Λιανικό Εμπόριο, % ετήσιες μεταβολές, αριστερός άξονας Δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης, δεξιός άξονας Από την άλλη πλευρά, η περιορισμένη αύξηση που παρατηρήθηκε στην ιδιωτική κατανάλωση τους πρώτους εννέα μήνες του 2016 (+1,0%) μπορεί να αποδοθεί στην αύξηση της απασχόλησης που σημειώθηκε στο διάστημα αυτό (2,5%) που τόνωσε την συνολική αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Όσον αφορά στους επιμέρους υποκλάδους των καταστημάτων λιανικού εμπορίου, ουσιαστικά μόνο ο κλάδος των πολυκαταστημάτων κατέγραψε σημαντική αύξηση των πωλήσεων (+4,1%), ακολουθούμενος από τις πωλήσεις του κλάδου ένδυσης και υπόδησης (+1,9%). Αντίθετα, κλάδοι του λιανικού εμπορίου που συνδέονται με μη διαρκή αγαθά πρώτης ανάγκης, όπως τα τρόφιμα και τα φαρμακευτικά είδη παρουσίασαν μείωση του κύκλου εργασιών το 2016 (Πίνακας 3). Τέλος, μεγάλη μείωση κατέγραψαν οι πωλήσεις καταστημάτων καυσίμων, εξαιτίας της μείωσης της τιμής του πετρελαίου που κατεγράφη και το 2016. -30-40 -50-60 -70-80 Πίνακας 3. Ετήσιες % Mεταβολές τoυ Mέσου Δείκτη Κύκλου Εργασιών στο Λιανικό Εμπόριο Κατηγορίες Καταστημάτων 2016 2015 Μεγάλα Kαταστήματα Tροφίμων -0,6% -1,4% Μικρά Καταστήματα Τροφίμων -2,2% -2,2% Πολυκαταστήματα 4,1% -5,5% Φαρμακευτικά-Καλλυντικά -2,1% -2,0% Ένδυση-Υπόδηση 1,9% 4,1% Έπιπλα-Ηλεκτρ. Είδη -2,4% -6,6% Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά είδη 1,8% 5,1% Καύσιμα και λιπαντικά αυτοκινήτων -9,1% -11,7% Γενικός Δείκτης -2,0% -2,9% Γενικός Δείκτης εκτός Καυσίμων και Λιπαντικών Αυτοκινήτων Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ. Τραπεζική Χρηματοδότηση του Ιδιωτικού Τομέα: Ο ετήσιος ρυθμός μείωσης της χρηματοδότησης προς τον ιδιωτικό τομέα επιδεινώθηκε περαιτέρω τον Ιανουάριο του 2017 σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2016 και διαμορφώθηκε σε -1,6%, από -1,4% τον προηγούμενο μήνα. 20% 15% 10% 5% 0% -5% -0,6% -0,8% Γράφημα 4. Εξέλιξη της Τραπεζικής Χρηματοδότησης (Ιδιωτικός Τομέας, % ετήσιες μεταβολές) 18,9% 12,6% -0,4% -2,8% -10% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Ιαν. 2017 Χορηγήσεις σε Επιχειρήσεις Χορηγήσεις σε Νοικοκυριά Πηγή: ΤτΕλλάδος Σύνολο Χορηγήσεων προς τον Ιδιωτικό Τομέα -1,6% Ειδικότερα, η χρηματοδότηση προς επιχειρήσεις, ελεύθερους επαγγελματίες και νοικοκυριά διαμορφώθηκε σε 194 δισ. τον Ιανουάριο του 2017, και συνοδεύθηκε, από αρνητική μηνιαία καθαρή ροή 3 ύψους 885 εκατ., έναντι θετικής καθαρής ροής 124 εκατ. ευρώ τον προηγούμενο μήνα. Ως προς τη διάρθρωση του υπολοίπου των δανείων προς ιδιώτες, σημειώνεται ότι το 48,0% των υπολοίπων δανείων αφορούσε δάνεια σε επιχειρήσεις ( 93,8 δισ.), το 45,0% δάνεια σε νοικοκυριά ( 87,1 δισ.), και το υπόλοιπο 7% δάνεια σε ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες και ατομικές επιχειρήσεις. Οι πιστώσεις προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις μειώθηκαν οριακά σε ετήσια βάση, τον Ιανουάριο (-0,4%), ενώ από την ανάλυση ανά κλάδο της οικονομίας προκύπτει ότι τα υπόλοιπα δανείων παρουσίασαν αύξηση, σε ετήσια βάση, μόνο στο 3 Μηνιαία καθαρή ροή ορίζεται ως η διαφορά του ύψους των χορηγήσεων νέων δανείων εντός του μηνός και των αντίστοιχων χρεολυσίων που κατέβαλαν οι δανειολήπτες στις τράπεζες. Οι καθαρές ροές και οι ρυθμοί μεταβολής υπολογίζονται αφού ληφθούν υπόψη οι αναταξινομήσεις και μεταβιβάσεις δανείων/εταιρικών ομολόγων, οι διαγραφές, καθώς και οι συναλλαγματικές διαφορές. 3
Εμπόριο, τον Τουρισμό, την Ενέργεια και τις Μεταφορές πλην Ναυτιλίας (βλ. Πίνακα 4). Πίνακας 4. Χρηματοδότηση (1) Μη- Χρηματοπιστωτικών Επιχειρήσεων ανα Κλάδο Δραστηριότητας (Υπόλοιπα (2) (3) σε δισ. ευρώ) NOE '16 ΔΕΚ. 16 ΙΑΝ. '17 Σύνολο 87,9 87,5 86,9 (%) 12μηνη μεταβολή 0,5% 0,1% -0,4% Γεωργία 1,3 1,3 1,3-2,2% 0,1% -0,4% Βιομηχανία 20,4 20,0 19,8 0,6% -1,5% -2,6% Εμπόριο 18,6 18,6 18,6 0,8% 1,6% 1,0% Τουρισμός 7,6 7,6 7,6 2,0% 2,3% 2,6% Ναυτιλία 9,1 9,3 9,2-4,1% -0,7% -1,2% Κατασκευές 9,9 9,8 9,7 0,7% -0,7% -1,1% Ενέργεια- Ύδρευση 5,0 4,8 4,8 2,0% 1,1% 1,8% Αποθηκεύσεις και Μεταφορές 1,1 1,1 1,1 10,1% 10,2% 10,7% Λοιπά 15,0 15,0 14,8 1,2% -0,7% -1,2% (1) Στα υπόλοιπα περιλαμβάνονται τα δάνεια και οι τοποθετήσεις σε εταιρικά ομόλογα, ανεξάρτητα από το αν έχουν τιτλοποιηθεί. (2) Οι ρυθμοί μεταβολής υπολογίζονται αφού ληφθούν υπόψη οι αναταξινομήσεις και μεταβιβάσεις δανείων/εταιρικών ομολόγων, οι διαγραφές, καθώς και οι συναλλαγματικές διαφορές. (3) Από το Δεκέμβριο του 2016, δεν περιλαμβάνονται τα στοιχεία του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων λόγω αναταξινόμησής του από το χρηματοπιστωτικό τομέα στον τομέα της Γενικής Κυβέρνησης. Πηγή: ΤτΕ Αναφορικά με τη χρηματοδότηση των νοικοκυριών, κατά τον Ιανουάριο 2017, ο ρυθμός μείωσης των υπολοίπων των δανείων παρέμεινε σταθερός στο 2,8%. Από τα στοιχεία χρηματοδότησης των νοικοκυριών προκύπτει οριακή εξασθένιση του ρυθμού μείωσης των στεγαστικών δανείων τον Ιανουάριο 2017 σε -3,4%, έναντι -3,5% τον Δεκέμβριο 2016 και των καταναλωτικών δανείων από -0,8% τον Δεκέμβριο 2016 σε -0,7%. Τραπεζικές Καταθέσεις Ιδιωτικού Τομέα 4 : Το υπόλοιπο των ιδιωτικών καταθέσεων τον Ιανουάριο του 2017 διαμορφώθηκε σε 119,8 δισ. σημειώνοντας μείωση κατά 1,636 δισ. σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα. Η παραπάνω μείωση αφορά στο μεγαλύτερο μέρος της πτώση των καταθέσεων των νοικοκυριών (ήτοι 1,061 δισ.) οι οποίες διαμορφώθηκαν το Ιανουάριο σε 99,7 δισ. και αποτελούσαν το 83% του συνόλου των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα (Γράφημα 5). Οι καταθέσεις των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων διαμορφώθηκαν σε 20,03 δισ. τον Ιανουάριο 2017 4 Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, από το Δεκέμβριο του 2016, στα στοιχεία των καταθέσεων δεν περιλαμβάνονται τα στοιχεία του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων λόγω αναταξινόμησής του από το χρηματοπιστωτικό τομέα στον τομέα της Γενικής Κυβέρνησης. και παρουσίασαν μείωση σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα κατά 576 εκατ. Τέλος, το σύνολο των καταθέσεων στο τραπεζικό σύστημα που περιλαμβάνει τις καταθέσεις των επιχειρήσεων, των νοικοκυριών και της γενικής κυβέρνησης και των κατοίκων εξωτερικού ανήλθε, τον Ιανουάριο του 2017, σε 156,6 δισ. σημειώνοντας οριακή αύξηση κατά 0,4%, σε ετήσια βάση. Γράφημα 5. Υπόλοιπα Καταθέσεων του Ιδιωτικού Τομέα, Ιαν. 2017, (σε εκατ. και % διάρθρωση) Πηγή: ΤτΕ Επιχειρήσεις 20.034 17% Νοικοκυριά 99.712 83% Η πρώτη ομιλία του νεοεκλεγέντα Πρόεδρου των ΗΠΑ ενώπιον του Κογκρέσου συγκέντρωσε όπως ήταν αναμενόμενο το ενδιαφέρον των επενδυτών. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ επανέλαβε τις βασικές του προεκλογικές εξαγγελίες, όπως η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, η καταγγελία των εμπορικών συμφωνιών που είναι δυσμενείς για τις ΗΠΑ, η κατασκευή νέων πετρελαιαγωγών, η εφαρμογή των νόμων περί μετανάστευσης, η ανέγερση τείχους στα σύνορα με το Μεξικό και η πάταξη της εγκληματικότητας. Όσον αφορά την οικονομική πολιτική, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ υποσχέθηκε μια γενναία φορολογική μεταρρύθμιση η οποία θα μειώσει σημαντικά τις επιβαρύνσεις που έχει δεχθεί η μεσαία τάξη και θα επιτρέψει στις αμερικανικές επιχειρήσεις να γίνουν περισσότερο ανταγωνιστικές. Παράλληλα, πρότεινε ένα σχέδιο επενδύσεων που στόχο θα έχει τις υποδομές, καθώς κρίνεται αναγκαίος ο εκσυγχρονισμός τους. Πράγματι, σύμφωνα με έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF), η οικονομική κρίση η οποία έπληξε πολλές ανεπτυγμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Γερμανίας και της Γαλλίας, είχε αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα των υποδομών. Ήδη, οι κυβερνήτες των Πολιτειών στις ΗΠΑ έχουν αποστείλει στον Λευκό Οίκο προτάσεις για 428 έργα υποδομών, καθώς προεκλογικά ο Πρόεδρος είχε υποσχεθεί τη 4
χρηματοδότηση ενός στοχευμένου προγράμματος συνολικού μεγέθους $1 τρισ. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ, ζήτησε από το Κογκρέσο να εγκρίνει την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών κατά $54 δισ. ήτοι περίπου αύξηση 10% της ετήσιας συνολικής δαπάνης. Σημειώνεται ότι, εφόσον εγκριθεί, θα αποτελέσεο την μεγαλύτερη αύξηση για στρατιωτικές δαπάνες από το 2008. Θετικά κινήθηκαν οι αγορές στον απόηχο της ομιλίας του Προέδρου Trump, ωστόσο αξίζει να επισημανθεί ότι δεν δόθηκαν λεπτομέρειες σχετικά με τα μέτρα που θα υιοθετηθούν αλλά και ο τρόπος με τον οποίο θα χρηματοδοτηθούν. Οι επενδυτές μέχρι να αρχίσει να ξεδιπλώνεται το οικονομικό πρόγραμμα του Προέδρου Trump, εκτιμάται ότι θα διατηρήσουν στάση αναμονής ενώ το ενδιαφέρον τους θα μετατοπισθεί προσωρινά στο μακροοικονομικό περιβάλλον και στα εταιρικά αποτελέσματα. Τα πρόσφατα στοιχεία για την οικονομία των ΗΠΑ (τιμές ακινήτων, μεταποίηση, ΑΕΠ) συνέβαλαν στην περαιτέρω ενίσχυση των προσδοκιών για μια νέα αύξηση των επιτοκίων της Ομοσπονδιακής Τραπέζης (Fed) στις 15 Μαρτίου. Οι εκτιμήσεις της αγοράς δίνουν ήδη 80% πιθανότητα (σύμφωνα με το Bloomberg) για άνοδο των επιτοκίων στην συνάντηση του Μαρτίου, από 36% που ήταν την προηγούμενη εβδομάδα. Η δήλωση του επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Τραπέζης του Σαν Φρανσίσκο John Williams, ότι η Fed θα πρέπει να αυξήσει σταδιακά τα επιτόκιά της, προκειμένου να αποφύγει μια υπερθέρμανση της οικονομίας, πυροδότησε τα σενάρια ανόδου των επιτοκίων. Όπως σχολίασε ο Διοικητής της Ομοσπονδιακής Τραπέζης του Σαν Φρανσίσκο η οικονομία των ΗΠΑ κινείται πολύ κοντά στην επίτευξη των στόχων που έχει θέσει η Fed, ήτοι της πλήρους απασχόλησης και της διαμόρφωσης του πληθωρισμού στο επίπεδο του 2%. Ωστόσο, όπως τόνισε η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής θα αξιολογηθεί από τον βαθμό στον οποίο η Fed θα διατηρήσει την ανεξαρτησία της από πολιτικές επιδράσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι λίγες ώρες πριν είχαν προηγηθεί σχόλια του Διοικητή της Ομοσπονδιακής Τραπέζης της Φιλαδέλφειας, Patrick Harker σε ομιλία του ότι θεωρεί κατάλληλες τρεις αυξήσεις επιτοκίων το 2017, εφόσον η οικονομική ανάπτυξη κινείται στα τρέχοντα επίπεδα. Επισημαίνεται, ότι ο αξιωματούχος της Fed είναι μέλος της Επιτροπής καθορισμού Νομισματικής Πολιτικής (FOMC) με δικαίωμα ψήφου. Εκτιμάται ότι τα στοιχεία για την αγορά εργασίας στις ΗΠΑ που θα ανακοινωθούν την ερχόμενη Παρασκευή 10 Μαρτίου θα επιδράσουν καταλυτικά στην απόφαση της Fed. Μία αύξηση των νέων θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ τον Φεβρουάριο, ενισχύει σημαντικά την πιθανότητα αύξησης των επιτοκίων από τη Fed στις 15 Μαρτίου. Μία νέα αύξηση των επιτοκίων στις ΗΠΑ θα έχει αντίκτυπο στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, στο δολάριο και στις αναδυόμενες οικονομίες. Οι τελευταίες είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες όσον αφορά στις μεταβολές των επιτοκίων στις ΗΠΑ, καθώς αρκετές κυβερνήσεις και επιχειρήσεις εξ αυτών έχουν υψηλό δανεισμό σε δολάρια. ΗΠΑ ΑΕΠ Σύμφωνα με την πρώτη αναθεώρηση των εκτιμήσεων του Bureau of Economic Analysis, το πραγματικό ΑΕΠ στο τέταρτο τρίμηνο του 2016, αυξήθηκε κατά 1,9% σε ετήσια βάση (βλ. Γράφημα 6). Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης, αναθεωρήθηκε προς τα πάνω, στο 3,0%, υπογραμμίζοντας τη διατήρηση της δυναμικής της ιδιωτικής κατανάλωσης. Η ιδιωτική κατανάλωση, η οποία συνέβαλε κατά 2,05 πμ στην αύξηση του ΑΕΠ στο τέταρτο τρίμηνο 2016, στηρίχθηκε κυρίως στη μείωση της αποταμίευσης ως ποσοστό του διαθεσίμου εισοδήματος (στο 5,6%, έναντι 5,9% στο τρίτο τρίμηνο του 2016) και επιβραδύνθηκε ο ρυθμός μεταβολής του πραγματικού διαθεσίμου εισοδήματος των νοικοκυριών (στο 2,0%, έναντι 2,9% στο τρίτο τρίμηνο του 2016). Επιπλέον, σημειώνεται η αυξημένη αρνητική επίπτωση των καθαρών εξαγωγών στην μεταβολή του ΑΕΠ, κατά 1,7 πμ, ως αποτέλεσμα της μείωσης των εξαγωγών και της αύξησης των εισαγωγών. Η αρνητική συμβολή των καθαρών εξαγωγών αναμένεται να διατηρηθεί: α) εφόσον ανακάμπτει η οικονομία, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ζήτηση για εισαγωγές ή/και β) εάν αυξηθεί το βασικό επιτόκιο της Fed, οδηγώντας σε ανατίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του δολλαρίου. Τα ανωτέρω στοιχεία επιβεβαιώνουν την μέτρια αλλά σταθερή ανάκαμψη της οικονομίας των ΗΠΑ, γεγονός που συντηρεί τις προσδοκίες ότι η Fed ενδεχομένως να προβεί σε αύξηση των βασικών επιτοκίων κατά την επόμενη συνεδρίαση, της 15 ης - 16 ης Μαρτίου. Γράφημα 6. Ετήσιος ρυθμός μεταβολής ΑΕΠ και συνιστωσών του (%, σταθερές τιμές) 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% Ιδιωτική Κατανάλωση: 3,0% Δημόσια Κατανάλωση: 0,4% Επενδύσεις: 9,2% Εξαγωγές: -4,0% Εισαγωγές: 8,5% Q4 14 Q1 '15 Q2 '15 Q3 '15 Q4 15 Q1 16 Q2 '16 Q3 '16 Q4 16 Πηγή: Bureau of Economic Analysis ΑΕΠ σε πραγματικούς όρους: 1,9% (δεξιός άξονας ->) 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0-3,0 5
Μαϊ-14 Ιουλ-14 Σεπ-14 Νοε-14 Ιαν-15 Μαρ-15 Μαϊ-15 Ιουλ-15 Σεπ-15 Νοε-15 Ιαν-16 Μαρ-16 Μαϊ-16 Ιουλ-16 Σεπ-16 Νοε-16 Ιαν-17 Ιαν-15 Μαρ-15 Μαϊ-15 Ιουλ-15 Σεπ-15 Νοε-15 Ιαν-16 Μαρ-16 Μαϊ-16 Ιουλ-16 Σεπ-16 Νοε-16 Ιαν-17 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Αγορά κατοικίας Οι πωλήσεις υφιστάμενων (μη νεόδμητων) κατοικιών, οι οποίες συνιστούν το 90% των πωλήσεων κατοικιών, αυξήθηκαν κατά 3,3% τον Ιανουάριο σε μηναία βάση, καταγράφοντας τον υψηλότερο ρυθμό της δεκαετίας. Σε ετησιοποιημένη βάση, οι πωλήσεις υφιστάμενων κατοικιών διαμορφώνονται στις 5,7 εκατ. κατοικίες (βλ. Γράφημα 7), υπερβαίνοντας τις εκτιμήσεις των αναλυτών για πωλήσεις 5,6 εκατ. κατοικιών. Σε ετήσια βάση, οι πωλήσεις υφιστάμενων κατοικιών αυξήθηκαν κατά 3,8%, ως αποτέλεσμα της σημαντικής βελτίωσης των καταναλωτικών προσδοκιών και της σταθερής αύξησης της απασχόλησης. Σημειώνεται ότι, το 2016 τόσο οι πωλήσεις υφιστάμενων κατοικιών όσο και οι πωλήσεις νέων κατοικιών, ανήλθαν στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων δέκα ετών (βλ. Γράφημα 8). Οι πωλήσεις νέων κατοικιών, οι οποίες συνιστούν το 10% των πωλήσεων κατοικιών, αυξήθηκαν τον Ιανουάριο κατά 3,7% σε μηνιαία βάση και κατά 5,5% σε ετήσια. 5,8 5,6 5,4 5,2 5,0 4,8 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Γράφημα 7. Πωλήσεις υφιστάμενων κατοικιών (εκατ.) Πηγή: Bloomberg 7,3 1,0 Γράφημα 8. Συνολικές πωλήσεις κατοικιών (εκατ.) 5,8 0,8 Νέες Mη Νεόδμητες ΣΥΝΟΛΟ 4,6 4,7 4,5 4,6 0,5 0,4 0,3 0,3 6,3 5,0 4,1 4,3 4,2 4,3 4,7 5,1 4,9 5,2 5,4 Περαιτέρω, τον Ιανουάριο, οι διαθέσιμες προς πώληση κατοικίες αυξήθηκαν για πρώτη φορά, μετά από 19 συνεχόμενους μήνες καθοδικής πορείας. Ωστόσο, η μέση τιμή πώλησης των υφιστάμενων κατοικιών (μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία) συνέχισε να αυξάνεται, οριακά σε μηνιαία βάση, κατά 0,2%, και κατά 5,2% σε ετήσια βάση, περισσότερο από την άνοδο του διαθεσίμου εισοδήματος σε ονομαστικούς όρους (τέταρτο τρίμηνο 2016: 4,0%, σε ετήσια βάση). Δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης του Πανεπιστημίου Michigan Ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης του Πανεπιστημίου Michigan μειώθηκε, στις 96,3 μονάδες τον Φεβρουάριο, έναντι 98,5 μονάδων τον Ιανουάριο. Παρά τη μείωση, ο κινητός μέσος όρος 5,0 0,4 5,5 5,4 0,4 0,4 5,7 5,7 6,0 0,5 0,6 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Πηγή: Bloomberg τριών μηνών βρίσκεται στις 97,7 μονάδες, το υψηλότερο επίπεδο από τον Μάρτιο του 2004. Τα στοιχεία της έρευνας εξακολουθούν να προοιωνίζονται υψηλό ρυθμό μεταβολής της καταναλωτικής δαπάνης (σε πραγματικές τιμές) κατά 2,7% το 2017, έναντι 2,5% το 2016. Ζώνη του Ευρώ (ΖτΕ) Πληθωρισμός Ο πληθωρισμός σε ετήσια βάση ανήλθε στο 1,8% τον Ιανουάριο, έναντι 1,1% τον Δεκέμβριο, ευρισκόμενος σε υψηλό τετραετίας (βλ. Πίνακα 5). Η τιμή της ενέργειας, τον Ιανουάριο αυξήθηκε κατά 8,1%, τον υψηλότερο ρυθμό από τον Σεπτέμβριο του 2012, συμβάλοντας κατά 60 μβ στην άνοδο του ΔΤΚ του Ιανουαρίου. Εστιάζοντας στον δομικό πληθωρισμό, δηλαδή τον ΔΤΚ εξαιρουμένων των ευμετάβλητων τιμών της ενέργειας και των τροφίμων-ποτών-καπνού, διαπιστώνουμε ότι παρέμεινε αμετάβλητος τον Ιανουάριο, στο 0,9%. Συνεπώς, ο πληθωρισμός έχει αποκτήσει ανοδική τάση, όπως ανέμενε η ΕΚΤ, κυρίως διότι απομειώνεται το αποτέλεσμα βάσης από την πτωτική πορεία της τιμής της ενέργειας. Εντούτοις, παρά την επεκτατική νομισματική πολιτικής της ΕΚΤ, ο δομικός πληθωρισμός αδυνατεί να διαγράψει ανοδική τάση, όπως διακρίνεται στο Γράφημα 8. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ο ρυθμός αύξησης των τιμών των υπηρεσιών, ο οποίος αντανακλά την δυναμική της εγχώριας ζήτησης, τους τελευταίους δώδεκα μήνες διαμορφώνεται στο 1,1%, κατά μέσο όρο. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της ΕΚΤ (8.12.2016), ο πληθωρισμός θα κινηθεί ανοδικά τα επόμενα έτη, αλλά αργά, φθάνοντας μόλις στο 1,7% το 2019. Πίνακας 5. Εναρμονισμένος ΔΤΚ στη ΖτΕ και σε επιλεγμένα κράτημέλη (ετήσια ποσοστιαία μεταβολή) Ιαν. 2017 Δεκ. 2016 Νοέμ. 2016 Οκτ. 2016 Σεπτ. 2016 ΖτΕ 1,8 1,1 0,6 0,5 0,4 Γερμανία 1,9 1,7 0,7 0,7 0,5 Γαλλία 1,6 0,8 0,7 0,5 0,5 Ιταλία 1,0 0,5 0,1-0,1 0,1 Ισπανία 2,9 1,4 0,5 0,5 0,0 Ολλανδία 1,6 0,7 0,4 0,3-0,1 Πορτογαλία 1,3 0,9 0,5 1,1 0,7 Ιρλανδία 0,2-0,2-0,2-0,4-0,3 Κύπρος 0,7 0,1-0,8-1,0-0,4 Ελλάδα 1,5 0,3-0,2 0,6-0,1 Πηγή: Eurostat 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0 Γράφημα 8. Εξέλιξη ΔΤΚ και Δομικού πληθωρισμού (ετήσια ποσοστιαία μεταβολή) ΔΤΚ Πηγή: Eurostat Linear (ΔΤΚ) Δομικός Πληθωρισμός Linear (Δομικός Πληθωρισμός) 1,8% 0,9% 6
Απρ-14 Ιουλ-14 Οκτ-14 Ιαν-15 Απρ-15 Ιουλ-15 Οκτ-15 Ιαν-16 Απρ-16 Ιουλ-16 Οκτ-16 Ιαν-17 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Πιστωτική επέκταση H προσφορά χρήματος (M3) στη ΖτΕ αυξήθηκε τον Ιανουάριο κατά 4,9%, σε ετήσια βάση, από 5,0% τον Δεκέμβριο. Η νομισματική βάση (Μ1) επιβραδύνθηκε, στο 8,4% τον Ιανουάριο, έναντι 8,8% τον Δεκέμβριο. Ωστόσο, η συνολική χρηματοδότηση προς τον ιδιωτικό τομέα αυξήθηκε περαιτέρω, στο 2,7% σε ετήσια βάση (Δεκέμβριος: 2,5%). Αναλυτικότερα, ενισχύθηκε η καταναλωτική πίστη προς τα νοικοκυριά αλλά επιβραδύνθηκε ο ρυθμός αύξησης των δανείων προς τις επιχειρήσεις (Ιανουάριος: 1,7%, Δεκέμβριος: 1,5%). Ο ρυθμός μεταβολής της στεγαστικής πίστης παρέμεινε αμετάβλητος, στο 2,7%. -1,5% -3,5% Γράφημα 9. Πιστωτική επέκταση (ετήσια ποσοστιαία μεταβολή) 4,5% 2,5% 0,5% Πηγή: ΕΚΤ Επιχειρηματικά Δάνεια: 1,7% Καταναλ. Πίστη: 4,1% Στεγαστικά Δάνεια: 2,7% Σύνολο Ιδιωτ. Τομέα: 2,7% Δείκτης οικονομικού κλίματος (ΕSI) Ο δείκτης οικονομικού κλίματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ESI), τον Φεβρουάριο, αυξήθηκε για έκτο συνεχόμενο μήνα, ανερχόμενος στις 108,0 μονάδες το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων έξι ετών (βλ. Πίνακα 6). Η άνοδος του δείκτη οφείλεται στην ενίσχυση των επιχειρηματικών προσδοκιών για τη βιομηχανία, τις υπηρεσίες και τον κατασκευαστικό κλάδο. Αντιθέτως, μειώθηκαν οι επιχειρηματικές προσδοκίες για το λιανικό εμπόριο και την καταναλωτική εμπιστοσύνη. Το μέσο επίπεδο του ESI στους πρώτους δύο μήνες του έτους, έχει ανέλθει στις 108,0 μονάδες, προοιωνίζοντας επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητας της ΖτΕ στο πρώτο τρίμηνο του 2017. Είναι ενδεικτικό ότι, στο τρίτο και τέταρτο τρίμηνο του 2016, ο μέσος όρος του δείκτη διαμορφώθηκε στις 104,3 και 106,9 μονάδες αντίστοιχα, ενώ το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,7% στο τέταρτο τρίμηνο του 2016 (σε ετήσια βάση). Εντούτοις, η αύξηση της τιμής της ενέργειας αναμένεται να ανακόψει μερικώς την ανοδική τάση του ΑΕΠ. Γερμανία Δείκτης οικονομικού κλίματος Ifo Ο δείκτης οικονομικού κλίματος Ifo, τον Φεβρουάριο, ανήλθε σε υψηλό τεσσάρων ετών, στις 111,1 μονάδες. Επιπλέον, βελτιώθηκαν οι επιχειρηματικές προσδοκίες για την τρέχουσα συγκυρία, με τον αντίστοιχο επιμέρους δείκτη να διαμορφώνεται στο υψηλότερο επίπεδο από τον Αύγουστο του 2011 (118,4 μονάδες). Παρομοίως, ενισχύθηκαν οι επιχειρηματικές προσδοκίες για τους επόμενους έξι μήνες. Συνολικά, τα στοιχεία προοιωνίζονται ότι η οικονομική δραστηριότητα της Γερμανίας θα διατηρήσει τη δυναμική της και θα αυξηθεί κατά 0,4% σε τριμηνιαία βάση στο πρώτο τρίμηνο του 2017. ΙΑΠΩΝΙΑ Οικονομική δραστηριότητα Συνεχίσθηκε τον Ιανουάριο, για τρίτο κατά σειρά μήνα, η αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής και των λιανικών πωλήσεων. Αυτό αποτελεί θετική ένδειξη για την πορεία της οικονομικής δραστηριότητας και της ιδιωτικής κατανάλωσης στο πρώτο τρίμηνο του 2017. Πιο αναλυτικά, η βιομηχανική παραγωγή ενισχύθηκε κατά 3,2%, σε ετήσια βάση, όπως και τον Δεκέμβριο. Αντιθέτως, σε μηνιαία βάση, η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε κατά 0,8%, έναντι αύξησης 0,7% τον Δεκέμβριο, αλλά οι επιχειρήσεις εκτιμούν ότι θα αυξηθεί και πάλι τον Φεβρουάριο κατά 3,5%. Επίσης, οι λιανικές πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 1,0%, σε ετήσια βάση, έναντι 0,7% τον Δεκέμβριο, ενώ ανοδικά κινήθηκαν και σε μηνιαία βάση. Γράφημα 10. Βιομηχανική παραγωγή και Λιανικές πωλήσεις (ετήσιος % ρυθμός μεταβολής) Πίνακας 6. Δείκτης Οικονομικού Κλίματος σε επιλεγμένα κράτη-μέλη της ΖτΕ διαφορά από τον προηγ. μήνα Φεβρ. 2017 Ιαν. 2017 Δεκ. 2016 Νόεμ. 2016 Οκτ. 2016 Σεπτ. 2016 ΖτΕ 0,1 108,0 107,9 107,8 106,5 106,3 104,8 Γερμανία -0,8 108,3 109,1 109,4 107,8 108,5 106,9 Γαλλία 1,1 106,1 105,0 105,5 103,4 101,6 101,8 Ιταλία 0,2 105,6 105,4 104,1 104,0 104,9 103,3 Ισπανία 1,3 108,7 107,4 106,0 108,2 107,4 104,8 Ολλανδία 0,1 108,5 108,4 107,1 105,0 104,8 103,8 Πορτογαλία 1,0 110,6 109,6 109,3 108,5 108,0 106,2 Ελλάδα -2,2 92,9 95,1 95,1 92,9 94,3 91,8 Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΚΙΝΑ Οικονομική δραστηριότητα Ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας στην Κίνα αντανακλά η άνοδος των δεικτών PMI στη βιομηχανική παραγωγή για τον Φεβρουάριο. Πιο αναλυτικά, ο δείκτης PMI στη μεταποίηση που καταρτίζεται από τη Markit ανήλθε σε υψηλό τεσσάρων ετών, ενώ ο δείκτης PMI στη μεταποίηση που καταρτίζεται από την Εθνική Στατιστική 7
Αριθμός συμβολαίων Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Υπηρεσία ανήλθε στο δεύτερο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων πέντε ετών. Αυτή η αύξηση προήλθε από την ενδυνάμωση των υποδεικτών της παραγωγής και των παραγγελιών από το εξωτερικό, ενώ ενισχυμένος ήταν και ο υποδείκτης της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης. Η βιομηχανική παραγωγή επηρεάζεται θετικά από την επέκταση της αγοράς ακινήτων και της κατασκευής έργων υποδομής, καθώς και από την αύξηση της τραπεζικής χρηματοδότησης. Επίσης θετική είναι η επίδραση της μεγαλύτερης ζήτησης για κινεζικά προϊόντα στο εξωτερικό, όπως έδειξε η μεγέθυνση των εξαγωγών τον Ιανουάριο. Γράφημα 11. Δείκτες PMI στη μεταποίηση Ευρώ: Το ευρώ σημειώνει απώλειες σε εβδομαδιαία βάση έναντι του δολαρίου-ηπα, ωστόσο κινείται υψηλότερα κατά 2,4% από το χαμηλό των τελευταίων 14 ετών ($1,0342) που κατέγραψε στις 3 Ιανουαρίου. Η ισοτιμία δολαρίου-ευρώ στις 28 Φεβρουαρίου διαμορφωνόταν περί τα 1,0591 USD/EUR από 1,0619 USD/EUR που ήταν στις 20 Φεβρουαρίου, με αποτέλεσμα το ευρώ να σημειώνει από την αρχή του έτους κέρδη 0,7% έναντι του δολαρίου. Το δολάριο επωφελείται από την επιτοκιακή διαφορά των ομολόγων κυρίως της δεκαετούς διάρκειας. Ελβετικό Φράγκο: Το ευρώ, εμφανίζεται οριακά ενισχυμένο έναντι του φράγκου στην αρχή της εβδομάδας, κινούμενο στην περιοχή των 1,0666 φράγκων. Ωστόσο, σημειώνεται ότι το ευρώ διολισθαίνει έναντι του φράγκου από την αρχή του έτους κατά 0,5%. Σύμφωνα με τα δημοσιευθέντα νομισματικά στοιχεία της ΤτΕλβετίας (SNB), την προηγούμενη εβδομάδα, ενδεχομένως να υπήρξε παρέμβασή της στην αγορά συναλλάγματος για αποτροπή ενίσχυσης του φράγκου, καθώς το ποσό των μετρητών που οι εμπορικές τράπεζες της Ελβετίας είχαν καταθέσει στην SNB, ανήλθε στα 548,17 δισ. φράγκα για την εβδομάδα που έληξε στις 24 Φεβρουαρίου από 543,46 δισ. φράγκα που ήταν την εβδομάδα μέχρι και 18 Φεβρουαρίου. Ισοτιμίες Σύμφωνα με τα στοιχεία του Χρηματιστηρίου του Σικάγου, οι συνολικές καθαρές τοποθετήσεις (αγορές μείον πωλήσεις) για μη εμπορικές συναλλαγές (specs) στο ευρώ (Γράφημα 12 ) την εβδομάδα που Γράφημα 12. Specs θέσεις εναντίον (short) του ευρώ Στερλίνα: Αρνητική η εικόνα της στερλίνας σε εβδομαδιαία βάση, καθώς στις 28 Φεβρουαρίου κατέγραφε απώλειες τόσο έναντι του δολαρίου-ηπα (1,2415 USD/GBP) όσο και έναντι του ευρώ (0,8522 GBP/EUR). Σωρευτικά η στερλίνα καταγράφει κέρδη 0,05% έναντι του ευρώ από την αρχή του έτους και 0,64% σε σχέση με το δολάριο. Σημειώνεται ότι από την ημέρα διεξαγωγής του δημοψηφίσματος της 23 ης Ιουνίου 2016 η στερλίνα έχει διολισθήσει 16,2% έναντι του δολαρίου και 11,2% έναντι του ευρώ. 0-50000 -100000-150000 Η αδυναμία της στερλίνας αποδίδεται σε δημοσιεύματα που θέλουν την Σκωτία να προετοιμάζεται για νέο δημοψήφισμα ανεξαρτητοποίησης από το Ηνωμένο Βασίλειο το οποίο χρονικά θα είναι πλησίον της περιόδου που θα ενεργοποιηθεί το άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισσαβόνας. -200000-250000 Πηγή: CFTC,IMM, Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Alpha Bank έληξε στις 21.2.2017 αυξήθηκαν κατά 11.487 συμβόλαια, με αποτέλεσμα οι συνολικές καθαρές (αγορές μείον πωλήσεις) θέσεις να διαμορφωθούν στα -58.764 συμβόλαια από -46.764 που ήταν την προηγούμενη εβδομάδα. Σημειώνεται ότι πρόκειται για την πρώτη μεγαλύτερη εβδομαδιαία αύξηση από την 1η Νοεμβρίου 2016. Η ανησυχία των επενδυτών αποτυπώνεται στο ασφάλιστρο κινδύνου (CDS-credit default swaps) πενταετούς διάρκειας το οποίο διαμορφωνόταν στα 31,0 bps στις 28 Φεβρουαρίου από 32,1 bps που ήταν στις 20 Φεβρουαρίου. 8
Αγορές ομολόγων Η πορεία του προγράμματος QE της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης (ΕΚΤ) Οι αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ (Γράφημα 13) την εβδομάδα μέχρι τις 24 Φεβρουαρίου στο πλαίσιο εφαρμογής του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE), ανήλθαν στα 1.387,7 δισ. με αποτέλεσμα ο μέσος εβδομαδιαίος όρος από την έναρξη του προγράμματος να υπολογίζεται στα 13,5 δισ. Παράλληλα, στην ίδια περίοδο, η ΕΚΤ προχώρησε σε αγορές καλυμμένων ομολόγων, αξίας 906 εκατ. και Asset-backed securities αξίας 258 εκατ. Επίσης, την περασμένη εβδομάδα η ΕΚΤ πραγματοποίησε αγορές εταιρικών και ασφαλιστικών ομολογιακών τίτλων αξίας 1,7 δισ. ενώ από τις 8 Ιουνίου 2016 έχει συνολικά αγοράσει 66,7 δισ. Γράφημα 13. Πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων ΕΚΤ δισ. 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Εφαρμογή προγράμματος: 103 εβδομάδες Η διαφορά απόδοσης μεταξύ του Ελληνικού 10ετούς και Γερμανικού ομολόγου (spread) υποχώρησε στις 698 μονάδες βάσης. Παράλληλα, η απόδοση του 10ετούς Γερμανικού ομολόγου, ως σημείο αναφοράς του κόστους δανεισμού της Ζώνης του Ευρώ, υποχώρησε στο 0,22% (Γράφημα 14). Το 10ετές ομόλογο της Πορτογαλίας στις 28 Φεβρουαρίου κατέγραφε απόδοση 3,84%, της Ισπανίας 1,63% και της Ιταλίας 2,10%. Η διαφορά απόδοσης του 10ετούς Πορτογαλικού ομολόγου σε σχέση με την αντίστοιχη του Γερμανικού, υποχώρησε σε εβδομαδιαία βάση στις 363 μ.β. ενώ του 10ετούς Ιταλικού ομολόγου διατηρήθηκε στις 189 μ.β. ( Πίνακας 7). Στις ΗΠΑ, η απόδοση του 10-ετούς ομολόγου διαμορφωνόταν στο 2,38% στις 28.2.2017. Πίνακας 7. Διαφορά αποδόσεων 10ετών ομολόγων της ΖτΕ με το αντίστοιχο 10ετές της Γερμανίας 28/2/2017 20/2/2017 Διαφορά μβ* Ελλάδα 698 749-51 Ισπανία 141 132 9 Ιταλία 189 188 0 Πορτογαλία 363 370-7 Γαλλία 66 75-9 Ολλανδία 11 18-7 Πηγή: Reuters *μβ=μονάδες βάσης Πηγή: Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα, Διεύθυνση Oικονομικών Μελετών-Alpha Bank Στην Ελληνική αγορά ομολόγων, το εύρος τιμών (αγορά) του 10ετούς ομολόγου λήξης 24 Φεβρ. 2027 διαμορφωνόταν στις 28 Φεβρουαρίου μεταξύ 75,84-76,26 ήτοι απόδοση 7,15%-7,22%. Υπενθυμίζεται ότι στις 10.6.2014 το 10ετές ομόλογο είχε καταγράψει χαμηλό αποδόσεως 5,475% και στις 8.7.2015 υψηλό αποδόσεως 19,27%. Γράφημα 14. Αποδόσεις 10ετών ομολόγων 0,32 Γερμανία 0,22 0,49 Ολλανδία 0,32 1,07 Γαλλία 0,88 4,01 Πορτογαλία 3,84 2,20 Ιταλία 2,10 1,64 Ισπανία 1,63 7,80 Ελλάδα 7,19 0 2 4 6 8 20/2/2017 28/2/2017 Πηγή: Reuters, Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Alpha Bank 9
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ (ετήσιες εκατοστιαίες μεταβολές) Ετήσια στοιχεία 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές) -4,3-5,5-9,1-7,3-3,2 0,4-0,2 Ιδιωτική Κατανάλωση -1,7-6,5-9,9-7,9-2,6 0,6-0,2 Δημόσια Κατανάλωση 2,0-4,2-7,0-7,2-6,4-1,2 0,0 Ακαθάριστες Επενδύσεις Παγίου Κεφαλαίου -13,8-19,3-20,7-23,4-8,4-4,6-0,2 Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών -18,2 4,4 0,8 1,1 1,5 7,7 3,4 Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών -20,2-3,4-8,2-9,4-2,4 7,6 0,3 Γενικός Δκτ Τιμών Καταναλωτή 1,2 4,7 3,3 1,5-0,9-1,3-1,7 Ανεργία (%) 9,6 12,7 17,9 24,4 27,5 26,5 24,9 Χρηματοδότηση Ιδιωτικού Τομέα 4,2 0,0-3,1-4,0-3,9-3,1-2,0 Πρωτογενές Ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) (1) -10,3-5,7-3,3-0,9 1,7 0,3 0,2 Χρέος Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) 126,7 146,2 172,1 159,6 177,4 179,7 177,4 Ισοζύγιο Τρεχ. Συναλλαγών (% ΑΕΠ) -12,4-11,4-10,0-3,8-2,0-2,1-0,1 (1) Με βάση τον ορισμό του οικονομικού π ρογράμματος π ροσαρμογής της Ελλάδας 2014 2015 2015 2016 2016 Δείκτες Οικονομικής Συγκυρίας Τελευταία έτος έτος Q4 Q1 Q2 Q3 διαθέσιμη περίοδος Οικονομική Δραστηριότητα Κύκλος Εργασιών στο Λιανικό Εμπόριο -1,1-2,8-2,9-5,0-5,8 1,9-2,0 (Ιαν. - Δεκ.) Νέες εγγραφές ΙΧ Αυτοκινήτων 30,1 13,8 2,1-0,3 19,5 16,8 24,7 (Ιαν.2017) Ιδιωτική Οικοδομική Δραστηριότητα -5,8-0,2 5,9-11,9-30,9 38,4-3,9 (Ιαν-Νοέ.) Βιομηχανική Παραγωγή: Μεταποίηση 1,8 1,8 2,1 1,1 7,3 5,1 4,0 (Ιαν.-Δεκ.) Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών ΡΜΙ στη μεταποίηση 49,9 45,4 48,6 49,1 49,5 49,4 47,7 (Φεβ. 2017) Δείκτης Οικονομικού Κλίματος 100,0 89,4 87,3 90,2 89,9 91,6 92,9 (Φεβ. 2017) Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στη Βιομηχανία 94,6 81,9 82,9 90,6 91,9 91,1 91,8 (Φεβ. 2017) Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτών -54,0-50,7-61,6-67,5-71,2-68,4-73,3 (Φεβ. 2017) Πιστωτική Επέκταση (τέλος περιόδου) Ιδιωτικός Τομέας -3,1-2,0-2,0-2,1-2,0-1,7-1,6 (Ιαν. 2017) Επιχειρήσεις -3,7-0,9-0,9-1,4-1,0-0,5-0,4 (Ιαν. 2017) - Βιομηχανία -3,3 2,4 2,4-0,3 0,2-0,7-2,6 (Ιαν. 2017) - Κατασκευές -1,2-0,9-0,9 1,0 0,8-0,5-1,1 (Ιαν. 2017) - Τουρισμός -0,6 0,6 0,6 0,9 0,4 0,3 2,6 (Ιαν. 2017) Νοικοκυριά -2,9-3,1-3,1-3,0-3,0-3,0-2,8 (Ιαν. 2017) - Καταναλωτικά Δάνεια -2,8-2,3-2,3-1,7-1,5-1,3-0,7 (Ιαν. 2017) - Στεγαστικά Δάνεια -3,0-3,5-3,5-3,4-3,4-3,4-3,4(Ιαν. 2017) Τιμές Δείκτης Τιμών Καταναλωτή -1,3-1,7-0,6-0,9-0,9-1,0 1,2 (Ιαν.2017) Δομικός Πληθωρισμός -0,7-0,5 0,3 0,2 0,3-0,3-0,6 (Ιαν.2017) Δείκτης Τιμών Διαμερισμάτων -7,5-5,1-5,0-4,3-2,6-1,5-2,2 (2016) ΑΕΠ σε σταθερές τιμές 0,4-0,3 0,7-0,8-0,2 1,8 1,8 (3ο 3μηνο) Ιδιωτική Κατανάλωση 0,6-0,3-0,4-0,8-1,2 5,1 5,1 (3ο 3μηνο) Δημόσια Κατανάλωση -1,2 0,0 2,5-2,1-0,9-0,6-0,6 (3ο 3μηνο) Επενδύσεις -4,6-0,1 12,2-9,5 17,9 12,6 12,6 (3ο 3μηνο) Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών 7,7 3,1-2,2-10,5-3,2 10,2 10,2 (3ο 3μηνο) Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών 7,6 0,3-2,7-8,7 4,9 12,0 12,0 (3ο 3μηνο) Ισοζύγιο Πληρωμών σε δισ. Εξαγωγές Αγαθών 26,8 24,8 6,2 5,5 6,1 6,3 24,5 (2016) Εισαγωγές Αγαθών 49,1 42,0 10,6 9,7 10,2 10,1 41,1 (2016) Εμπορικό Ισοζύγιο -22,3-17,2-4,4-4,2-4,1-3,8-16,6 (2016) Ισοζύγιο Τρεχ/σών Συναλλαγών -3,7-0,2-1,7-2,4-0,4 4,0-1,1 (2016) Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, ΕΛΣΤΑΤ, ΙΟΒΕ Το παρόν δελτίο έχει αποκλειστικά ενημερωτικό χαρακτήρα. Οι πληροφορίες που περιέχει προέρχονται από πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες αλλά δεν έχουν επαληθευτεί από την Alpha Bank. Το παρόν δεν αποτελεί συμβουλή ή σύσταση ούτε προτροπή για την διενέργεια οποιασδήποτε συναλλαγής. Επίσης δεν συνιστά έρευνα στον τομέα των επενδύσεων κατά την έννοια της ισχύουσας νομοθεσίας και ως εκ τούτου δεν έχει συνταχθεί σύμφωνα με τις απαιτήσεις του νόμου για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της έρευνας στον τομέα των επενδύσεων. Η Alpha Bank δεν υποχρεούται να επικαιροποιεί ή να αναθεωρεί το δελτίο αυτό ούτε να προβαίνει σε ανακοινώσεις ή ειδοποιήσεις σε περίπτωση που οποιοδήποτε στοιχείο, γνώμη, πρόβλεψη ή εκτίμηση που περιέχεται σε αυτό μεταβληθεί ή διαπιστωθεί εκ των υστέρων ως ανακριβής. Η Alpha Bank και οι θυγατρικές της, καθώς επίσης τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, τα στελέχη και οι υπάλληλοι αυτών δεν παρέχουν καμία διαβεβαίωση ούτε εγγυώνται την ακρίβεια, την πληρότητα και την ορθότητα των πληροφοριών που περιέχονται και των απόψεων που διατυπώνονται στο παρόν ή την καταλληλότητά τους για συγκεκριμένη χρήση και δεν φέρουν καμία ευθύνη για οποιανδήποτε άμεση ή έμμεση ζημία θα μπορούσε τυχόν να προκύψει σε σχέση με οποιανδήποτε χρήση του παρόντος και των πληροφοριών που περιέχει εν όλω ή εν μέρει. Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση αυτού του δελτίου ή τμήματος του πρέπει υποχρεωτικά να αναφέρει την Alpha Bank ως πηγή προελεύσεώς του.